Bielactwo nabyte to przewlekła choroba autoimmunologiczna skóry, która dotyka około 1-2% populacji na całym świecie. Charakteryzuje się pojawianiem odbarwionych, białych plam na skórze, które mogą znacząco wpływać na jakość życia pacjentów. Choć nie istnieje jedno uniwersalne lekarstwo na bielactwo, współczesna dermatologia dysponuje kilkoma skutecznymi opcjami terapeutycznymi. W polskich aptekach dostępne są zarówno miejscowe kortykosteroidy o różnej sile działania, jak i inhibitory kalcyneuryny stosowane w terapii tego schorzenia. Niedawno do arsenału terapeutycznego dołączył także pierwszy zarejestrowany lek przeznaczony specjalnie do leczenia bielactwa. Które preparaty są dostępne w Polsce i jak działają w terapii bielactwa nabytego?
Spis treści
Czym jest bielactwo nabyte?
Bielactwo nabyte, zwane również vitiligo, to przewlekłe zaburzenie pigmentacji skóry spowodowane utratą melanocytów – komórek odpowiedzialnych za wytwarzanie melaniny, czyli naturalnego barwnika skóry. W wyniku niszczenia tych komórek przez własny układ odpornościowy na skórze pojawiają się charakterystyczne białe plamy o wyraźnie zaznaczonych granicach.
Schorzenie to może wystąpić w każdym wieku, choć najczęściej ujawnia się między 10. a 30. rokiem życia. Dotyka zarówno kobiet, jak i mężczyzn w równym stopniu. Bielactwo nabyte może przybierać różne formy – od pojedynczych, niewielkich plam po rozległe obszary depigmentacji obejmujące znaczną część ciała. Zmiany najczęściej pojawiają się na twarzy, dłoniach, stopach oraz w okolicach naturalnych otworów ciała.
Przyczyny bielactwa nabytego nie są do końca poznane, ale za jego rozwój odpowiada prawdopodobnie kombinacja czynników genetycznych i środowiskowych. Choroba często współwystępuje z innymi schorzeniami autoimmunologicznymi, szczególnie chorobami tarczycy.
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych w dermatologii: trądzik (Izotek, Chlorocyclinum 3%, Efracea, Skyrizi, Acnelec, Epiduo Forte, Aklief, Duac, Klindacin T, Benzacne), wszawica (Sora Forte), łuszczyca (Enstilar, Skilarence, Tremfya, Ovixan, Skyrizi, Taltz, Clarelux, Psotriol, Cosentyx, Acitren), rogowacenie słoneczne (Solacutan), atopowe zapalenie skóry (Protopic, Afloderm, Maxicortan, Dupixent), łysienie androgenowe (Minovivax, Propecia) grzybica/łupież (Travogen, Afloderm, Myconafine, Pirolam lakier).
Opzelura – pierwszy zarejestrowany lek na bielactwo
Opzelura (ruksolitynib)
Opzelura zawiera ruksolitynib, substancję czynną będącą inhibitorem kinaz JAK1 i JAK2. Preparat Opzelura w postaci kremu o stężeniu 1,5% został zatwierdzony przez Europejską Agencję Leków w kwietniu 2023 roku jako pierwszy lek przeznaczony specjalnie do leczenia niesegmentowego bielactwa z zajęciem twarzy u pacjentów od 12. roku życia.
Ruksolitynib działa poprzez blokowanie szlaków sygnałowych JAK-STAT, które odgrywają kluczową rolę w procesach zapalnych prowadzących do uszkodzenia melanocytów. Lek Opzelura hamuje aktywność limfocytów T cytotoksycznych, które atakują komórki pigmentowe, co pozwala na ich regenerację i powrót pigmentacji skóry.
W badaniach klinicznych TRuE-V1 i TRuE-V2 ruksolitynib wykazał znaczącą skuteczność w repigmentacji skóry twarzy. Po 24 tygodniach stosowania kremu Opzelura u około 30% pacjentów uzyskano co najmniej 75% poprawę w stosunku do stanu wyjściowego. Najlepsze efekty obserwowano w obrębie głowy i szyi, gdzie po 52 tygodniach terapii aż 68% pacjentów osiągnęło co najmniej 50% poprawę.
Preparat Opzelura jest zarejestrowany w Polsce od sierpnia 2023 roku, jednak nie jest jeszcze dostępny w polskich aptekach. Według informacji producenta, lek może pojawić się na polskim rynku w drugiej połowie 2025 roku.
Inhibitory kalcyneuryny w terapii bielactwa
Protopic (takrolimus)
Protopic zawiera takrolimus, silny immunosupresant stosowany miejscowo. Lek Protopic jest oficjalnie zarejestrowany do leczenia atopowego zapalenia skóry, jednak dermatolodzy często przepisują go off-label w terapii bielactwa nabytego. Takrolimus wykazuje skuteczność porównywalną do kortykosteroidów, ale charakteryzuje się lepszym profilem bezpieczeństwa przy długotrwałym stosowaniu.
Preparat Protopic dostępny jest w dwóch stężeniach: 0,03% i 0,1%. Maść o stężeniu 0,1% stosuje się zwykle u dorosłych i młodzieży powyżej 16. roku życia, podczas gdy takrolimus w stężeniu 0,03% przeznaczony jest dla dzieci i młodzieży w wieku 2-16 lat. Lek Protopic należy stosować dwa razy dziennie na zmienione obszary skóry do momentu uzyskania poprawy, a następnie można przejść na terapię podtrzymującą.
W badaniach dotyczących bielactwa takrolimus wykazał szczególną skuteczność w repigmentacji zmian zlokalizowanych na twarzy i szyi. Maść Protopic nie powoduje atrofii skóry, co stanowi znaczącą przewagę nad długotrwałym stosowaniem kortykosteroidów. Efekty leczenia są zwykle widoczne po 2-6 miesiącach regularnego stosowania.
Elidel (pimekrolimus)
Elidel to kolejny inhibitor kalcyneuryny zawierający pimekrolimus jako substancję czynną. Podobnie jak takrolimus, lek Elidel jest oficjalnie zarejestrowany do leczenia atopowego zapalenia skóry, ale może być stosowany off-label w terapii bielactwa. Pimekrolimus charakteryzuje się nieco słabszym działaniem niż takrolimus, ale wywołuje mniej działań niepożądanych, szczególnie miejscowego podrażnienia skóry.
Krem Elidel o stężeniu 1% stosuje się dwa razy dziennie na zmienione obszary skóry. Preparat Elidel może być szczególnie przydatny u pacjentów, którzy nie tolerują silniejszych preparatów lub w przypadku zmian zlokalizowanych na delikatnych obszarach skóry, takich jak powieki.
Kortykosteroidy miejscowe w leczeniu bielactwa
Beloderm (dipropionian betametazonu)
Beloderm zawiera dipropionian betametazonu, kortykosteroid o bardzo silnym działaniu przeciwzapalnym. Preparat Beloderm dostępny jest w postaci kremu i maści, co pozwala na dopasowanie formy leku do charakteru zmian skórnych. Dipropionian betametazonu w preparacie Beloderm hamuje procesy zapalne w skórze i może wspierać repigmentację w bielactwie nabytym.
Maść Beloderm zaleca się do stosowania na zmiany suche i łuszczące się, podczas gdy krem sprawdza się lepiej przy zmianach wilgotnych. Lek Beloderm należy stosować oszczędnie, w cienkiej warstwie, zwykle raz dziennie na początku terapii. Ze względu na silne działanie preparat Beloderm nie powinien być stosowany dłużej niż 2-4 tygodnie bez przerwy.
Elocom (furoinian mometazonu)
Elocom zawiera furoinian mometazonu, kortykosteroid o silnym działaniu, ale charakteryzujący się lepszym profilem bezpieczeństwa niż dipropionian betametazonu. Preparat Elocom dostępny jest w postaci kremu, maści oraz roztworu na skórę, co umożliwia stosowanie na różnych obszarach ciała, w tym na owłosionej skórze głowy.
Mometazon w preparacie Elocom wykazuje silne działanie przeciwzapalne i może być stosowany przez dłuższy czas niż kortykosteroidy o najsilniejszym działaniu. Lek Elocom stosuje się zwykle raz dziennie, najlepiej wieczorem, nanosząc cienką warstwę na zmienione obszary skóry. Furoinian mometazonu może być szczególnie skuteczny w początkowych stadiach bielactwa, gdy proces zapalny jest najbardziej aktywny.
Dermovate (dipropionian klobetazolu)
Dermovate zawiera dipropionian klobetazolu, jeden z najsilniejszych dostępnych kortykosteroidów miejscowych. Preparat Dermovate powinien być stosowany tylko w przypadkach opornych na słabsze kortykosteroidy i wyłącznie pod ścisłą kontrolą lekarza. Klobetazol w preparacie Dermovate może wykazywać skuteczność w trudnych do leczenia przypadkach bielactwa, szczególnie w obrębie dłoni i stóp.
Lek Dermovate dostępny jest w postaci kremu, maści oraz roztworu. Ze względu na bardzo silne działanie dipropionian klobetazolu nie powinien być stosowany dłużej niż 2 tygodnie, a następnie należy przejść na słabszy kortykosteroid lub zrobić przerwę w leczeniu. Preparat Dermovate nie jest zalecany do stosowania na twarzy ze względu na ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych.
Bezpieczeństwo stosowania leków na bielactwo
Leczenie bielactwa nabytego wymaga cierpliwości i systematyczności. Efekty terapii są zwykle widoczne dopiero po kilku miesiącach regularnego stosowania leków. Wszystkie preparaty stosowane w leczeniu bielactwa mogą powodować działania niepożądane, dlatego powinny być używane zgodnie z zaleceniami lekarza.
Kortykosteroidy miejscowe przy długotrwałym stosowaniu mogą prowadzić do atrofii skóry, powstawania rozstępów, rozszerzenia naczyń krwionośnych oraz zwiększonej skłonności do zakażeń. Inhibitory kalcyneuryny mogą powodować miejscowe podrażnienie, pieczenie i zaczerwienienie skóry, szczególnie w pierwszych dniach stosowania.
Pacjenci stosujący jakiekolwiek leki na bielactwo powinni unikać nadmiernej ekspozycji na słońce i zawsze używać kremów z wysokim filtrem ochronnym. Skóra dotknięta bielactwem jest szczególnie wrażliwa na promieniowanie UV ze względu na brak ochronnej melaniny.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy bielactwo nabyte można całkowicie wyleczyć?
Obecnie nie ma metody pozwalającej na całkowite wyleczenie bielactwa nabytego. Dostępne leki mogą zatrzymać progresję choroby i przywrócić pigmentację w części przypadków, ale ryzyko nawrotu po zaprzestaniu leczenia pozostaje wysokie. Najlepsze efekty uzyskuje się przy wczesnym rozpoczęciu terapii, w ciągu pierwszych 6 tygodni od pojawienia się zmian.
Jak długo trzeba stosować leki na bielactwo?
Czas leczenia bielactwa jest bardzo indywidualny i zależy od rozległości zmian, ich lokalizacji oraz odpowiedzi na terapię. Zazwyczaj pierwsze efekty są widoczne po 3-6 miesiącach regularnego stosowania leków. Pełna repigmentacja może wymagać leczenia trwającego rok lub dłużej. Po uzyskaniu zadowalających efektów często konieczne jest kontynuowanie terapii podtrzymującej.
Czy leki na bielactwo są bezpieczne dla dzieci?
Większość leków stosowanych w bielactwie może być używana u dzieci, ale wymagają one szczególnej ostrożności. Inhibitory kalcyneuryny są generalnie bezpieczniejsze niż kortykosteroidy przy długotrwałym stosowaniu. U dzieci zaleca się unikanie silnych kortykosteroidów i ograniczanie czasu ich stosowania. Zawsze należy skonsultować się z dermatologiem dziecięcym przed rozpoczęciem terapii.
Czy można łączyć różne leki na bielactwo?
Łączenie różnych leków na bielactwo powinno odbywać się wyłącznie pod kontrolą dermatologa. Niektóre kombinacje, jak na przykład kortykosteroidy z inhibitorami kalcyneuryny stosowane na przemian, mogą być skuteczniejsze niż monoterapia. Często stosuje się również leczenie skojarzone z fototerapią, co może znacznie poprawić efekty leczenia.
Kiedy będzie dostępna Opzelura w Polsce?
Opzelura jest zarejestrowana w Polsce od sierpnia 2023 roku, ale według informacji producenta lek może pojawić się w polskich aptekach dopiero w drugiej połowie 2025 roku. W międzyczasie pacjenci mogą uzyskać dostęp do preparatu poprzez specjalistyczne apteki importujące leki z zagranicy, jednak wiąże się to ze znacznymi kosztami.
Bibliografia
- Opzelura charakterystyka produktu leczniczego
- Protopic charakterystyka produktu leczniczego
- Elidel charakterystyka produktu leczniczego
- Beloderm charakterystyka produktu leczniczego
- Elocom charakterystyka produktu leczniczego
- Dermovate charakterystyka produktu leczniczego
- Rosmarin D, Passeron T, Pandya AG, Grimes P, Harris JE, Desai SR, Lebwohl M, Ruer-Mulard M, Seneschal J, Wolkerstorfer A, Kornacki D, Sun K, Butler K, Ezzedine K; TRuE-V Study Group. Two Phase 3, Randomized, Controlled Trials of Ruxolitinib Cream for Vitiligo. N Engl J Med. 2022 Oct 20;387(16):1445-1455. DOI: 10.1056/NEJMoa2118828 PMID: 36260792
- Perez-Bootello J, Cova-Martin R, Naharro-Rodriguez J, Segurado-Miravalles G. Vitiligo: Pathogenesis and New and Emerging Treatments. Int J Mol Sci. 2023 Dec 9;24(24):17306. DOI: 10.3390/ijms242417306 PMID: 38139134
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
Zobacz także spis leków dermatogicznych. Znajdziesz w nim między innymi leki stosowane w leczeniu trądziku, środki na grzybicę skóry i preparaty na grzybicę paznokci, a także produkty stosowane na łysienie i wiele innych.
