Bakteryjna waginoza w ciąży to poważny problem zdrowotny, który wymaga właściwego leczenia ze względu na możliwe powikłania dla matki i dziecka. Choć u wielu kobiet przebiega bezobjawowo, nieleczona może prowadzić do przedwczesnego porodu, przedwczesnego pęknięcia błon płodowych czy infekcji wewnątrzmacicznej. W leczeniu bakteryjnej waginozy u kobiet w ciąży stosuje się bezpieczne antybiotyki, które skutecznie eliminują patogenne bakterie bez szkody dla rozwijającego się płodu. Najczęściej przepisywanymi lekami są preparaty zawierające metronidazol oraz klindamycynę, dostępne w różnych postaciach farmaceutycznych dostosowanych do indywidualnych potrzeb pacjentki. Właściwe rozpoznanie i wczesne wdrożenie terapii antybiotykowej może zapobiec poważnym powikłaniom ciążowym.
Spis treści
Czym jest bakteryjna waginoza w ciąży?
Bakteryjna waginoza (BV) to najczęstsze zakażenie pochwy u kobiet w wieku rozrodczym, charakteryzujące się zaburzeniem naturalnej równowagi mikroflory pochwy. W warunkach prawidłowych w pochwie dominują pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus), które utrzymują kwaśne środowisko o pH poniżej 4,5. W bakteryjnej waginozie dochodzi do zmniejszenia liczby tych dobroczynnych bakterii i jednoczesnego wzrostu patogennych bakterii beztlenowych, takich jak Gardnerella vaginalis, Prevotella, Peptostreptococcus czy Mycoplasma hominis.
Częstość występowania bakteryjnej waginozy u kobiet w ciąży jest podobna do populacji ogólnej i wynosi około 20-23%. Szczególnie istotne jest to, że nawet u 50% kobiet zakażenie przebiega bezobjawowo, co może opóźnić rozpoznanie i leczenie.
Główne objawy bakteryjnej waginozy obejmują:
- Nieprawidłową wydzielinę z pochwy o białawo-szarym kolorze
- Charakterystyczny „rybi” zapach, szczególnie nasilający się po stosunku seksualnym
- Podwyższone pH wydzieliny pochwowej (powyżej 4,5)
- Obecność tzw. komórek jeżowych w badaniu mikroskopowym
U kobiet w ciąży bakteryjna waginoza może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak przedwczesny poród, przedwczesne pęknięcie błon płodowych, infekcje wewnątrzmaciczne czy poporodowe zapalenie błony śluzowej macicy. Dlatego też każdy przypadek objawowej bakteryjnej waginozy w ciąży wymaga leczenia.
Leki stosowane w leczeniu bakteryjnej waginozy w ciąży
Metronidazol – podstawowy lek w terapii
Metronidazol jest lekiem pierwszego wyboru w leczeniu bakteryjnej waginozy u kobiet w ciąży, stosowanym w dawce 250 mg (lub 500 mg) 2 razy na dobę doustnie przez 7 dni. W Polsce dostępny jest pod różnymi nazwami handlowymi, takimi jak Metronidazol Polpharma czy Metronidazol Jelfa.
Preparat Metronidazol Polpharma zawiera metronidazol jako substancję czynną i jest dostępny w postaci tabletek po 250 mg i 500 mg. Metronidazol działa przeciw bakteriom beztlenowym poprzez zakłócanie ich metabolizmu, co prowadzi do śmierci komórek bakteryjnych. Lek ten wykazuje wysoką skuteczność wobec Gardnerella vaginalis i innych patogenów odpowiedzialnych za bakteryjną waginozę.
W leczeniu miejscowym można stosować Metronidazol Jelfa w postaci żelu dopochwowego. Globulki dopochwowe, takie jak Arilin rapid, należy aplikować najlepiej wieczorem, przed snem, leżąc na plecach z lekko podkurczonymi nogami, aby umożliwić odpowiednie rozpuszczenie leku i wchłanianie w pochwie przez całą noc.
Ważne ostrzeżenia dotyczące metronidazolu:
- Nie należy spożywać alkoholu podczas terapii metronidazolem, ponieważ podczas leczenia, jak i przez 48 godzin po jego zakończeniu, alkohol może wywołać reakcję disulfiramową (nudności, wymioty, bóle głowy)
- Dotychczasowe badania i metaanalizy nie wykazały związku między stosowaniem metronidazolu w ciąży a efektem mutagennym czy teratogennym
Klindamycyna – skuteczna alternatywa
Klindamycyna 300 mg stosowana 2 razy na dobę doustnie przez 7 dni stanowi równie skuteczną opcję terapeutyczną w leczeniu bakteryjnej waginozy u kobiet w ciąży. W Polsce dostępna jest pod nazwami handlowymi Dalacin C, Clindamycin-MIP oraz Klimicin.
Preparat Dalacin C zawiera klindamycynę jako substancję czynną i jest dostępny w kapsułkach po 75 mg, 150 mg i 300 mg. Klindamycyna jest antybiotykiem z grupy linkozamidów, którego mechanizm działania polega na hamowaniu syntezy białek bakteryjnych przez blokowanie bakteryjnych rybosomów. Substancja ta wykazuje szerokie spektrum działania przeciw bakteriom beztlenowym odpowiedzialnym za bakteryjną waginozę.
Clindamycin-MIP to kolejny dostępny preparat zawierający klindamycynę w tabletkach powlekanych po 300 mg i 600 mg. Po podaniu doustnym klindamycyna dobrze się wchłania i szybko przenika z surowicy do tkanek, w tym do kości. Klimicin, dostępny w kapsułkach twardych po 300 mg, stanowi kolejną opcję terapeutyczną zawierającą klindamycynę.
Miejscowe stosowanie klindamycyny:
Dalacin w postaci kremu dopochwowego stanowi alternatywę dla leczenia doustnego. Nie wykazano wyższości leczenia doustnego nad stosowaniem preparatów miejscowych u ciężarnych z bakteryjną waginozą, dlatego eksperci są zgodni, że można także rekomendować stosowanie standardowych schematów miejscowych.
Nifuratel – nowoczesna opcja terapeutyczna
Nifuratel wykazuje wyjątkową skuteczność w stosunku do bakterii dominujących w bakteryjnej waginozie, takich jak Gardnerella vaginalis i Atopobium vaginae, a w odróżnieniu do klindamycyny nie wykazuje negatywnej aktywności w stosunku do szczepów Lactobacillus. W Polsce dostępny jest pod nazwą handlową Macmiror.
Preparat Macmiror zawiera nifuratel jako substancję czynną w tabletkach powlekanych po 200 mg. Nifuratel to syntetyczny chemioterapeutyk o działaniu rzęsistkobójczym, przeciwgrzybiczym i przeciwbakteryjnym, który wykazuje szerokie spektrum działania przeciw drobnoustrojom powodującym zakażenia układu moczowo-płciowego. Ważną zaletą nifuratelu jest to, że nie działa na Lactobacillus spp., czyli nie niszczy fizjologicznej flory pochwy.
Macmiror Complex to preparat złożony zawierający nifuratel w połączeniu z nystatyną, dostępny w postaci globulek dopochwowych. W czasie stosowania leku Macmiror Complex 500 nie dochodzi do zaburzenia kwasowego środowiska pochwy – nie niszczy on bakterii pałeczki kwasu mlekowego. Taka kombinacja zapewnia szerokie spektrum działania przeciw bakteriom, grzybom i pierwotniakom.
Schemat leczenia i zalecenia praktyczne
| Lek | Dawkowanie | Czas trwania | Forma podania |
|---|---|---|---|
| Metronidazol | 250-500 mg 2x dziennie | 7 dni | Doustnie |
| Klindamycyna | 300 mg 2x dziennie | 7 dni | Doustnie |
| Metronidazol (miejscowo) | Żel/globulki 1x dziennie | 5-7 dni | Dopochwowo |
| Klindamycyna (miejscowo) | Krem 2% 1x dziennie | 7 dni | Dopochwowo |
Zasady bezpiecznego stosowania:
- Leczenie należy prowadzić pod kontrolą lekarza
- Nie zaleca się leczenia partnera seksualnego kobiety, chyba że obecne jest zapalenie żołędzi i napletka, a zakażenia u kobiety są nawracające
- W trakcie leczenia zaleca się powstrzymanie od stosunków seksualnych
- Wszystkie wymienione leki są uznawane za bezpieczne w ciąży
Powikłania nieleczonej bakteryjnej waginozy w ciąży
Nieleczona bakteryjna waginoza może prowadzić do następujących powikłań:
- Przedwczesny poród – zwiększone ryzyko porodu przed 37 tygodniem ciąży
- Przedwczesne pęknięcie błon płodowych – może prowadzić do infekcji płodu
- Infekcje wewnątrzmaciczne – zagrażające zdrowiu matki i dziecka
- Poporodowe zapalenie błony śluzowej macicy – powikłanie w okresie połogu
- Zwiększone ryzyko innych infekcji – w tym przenoszonych drogą płciową
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy bakteryjna waginoza w ciąży jest niebezpieczna dla dziecka?
Tak, nieleczona bakteryjna waginoza może prowadzić do poważnych powikłań ciążowych, w tym przedwczesnego porodu i infekcji wewnątrzmacicznych. Dlatego każdy przypadek objawowej bakteryjnej waginozy w ciąży wymaga leczenia antybiotykami.
Czy można stosować metronidazol w pierwszym trymestrze ciąży?
Nie zaleca się stosowania metronidazolu w pierwszym trymestrze ciąży, ponieważ przenika przez barierę łożyskową i może wpływać na rozwój płodu. Stosowanie metronidazolu w późniejszych etapach ciąży należy skonsultować z lekarzem.
Jak długo trwa leczenie bakteryjnej waginozy w ciąży?
Standardowy czas leczenia wynosi 7 dni dla terapii doustnej lub 5-7 dni dla preparatów stosowanych miejscowo. Ważne jest dokończenie całego cyklu leczenia, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej.
Czy partner również powinien być leczony?
Nie zaleca się rutynowego leczenia partnera seksualnego kobiety, chyba że obecne jest zapalenie żołędzi i napletka, a zakażenia u kobiety są nawracające. Bakteryjna waginoza nie jest klasyczną chorobą przenoszoną drogą płciową.
Czy można karmić piersią podczas leczenia?
U kobiet karmiących zwykle nie stosuje się doustnie metronidazolu, gdyż lek przenika do mleka kobiecego i może zmieniać jego smak. Ze względu na bezpieczeństwo noworodka zwykle stosuje się leki drogą dopochwową.
Czy bakteryjna waginoza może powrócić po leczeniu?
Tak, bakteryjna waginoza ma tendencję do nawrotów. Dlatego ważne jest przestrzeganie zaleceń profilaktycznych, takich jak unikanie irygacji pochwy, stosowanie odpowiedniej higieny intymnej i ograniczanie czynników ryzyka.
Bibliografia
- Metronidazol Polpharma charakterystyka produktu leczniczego
- Metronidazol Jelfa charakterystyka produktu leczniczego
- Arilin rapid charakterystyka produktu leczniczego
- Dalacin C charakterystyka produktu leczniczego
- Clindamycin-MIP charakterystyka produktu leczniczego
- Klimicin charakterystyka produktu leczniczego
- Macmiror charakterystyka produktu leczniczego
- Macmiror Complex charakterystyka produktu leczniczego
- Brocklehurst P, Gordon A, Heatley E, Milan SJ. Antibiotics for treating bacterial vaginosis in pregnancy. Cochrane Database Syst Rev. 2013;(1):CD000262. DOI: 10.1002/14651858.CD000262.pub4 PMID: 23440777
- Klebanoff MA, Schuit E, Lamont RF, Larsson PG, Odendaal HJ, Ugwumadu A, Kiss H, Petricevic L, Andrews WW, Hoffman MK, Shennan A, Seed PT, Goldenberg RL, Emel LM, Bhandaru V, Weiner S, Larsen MD. Antibiotic treatment of bacterial vaginosis to prevent preterm delivery: Systematic review and individual participant data meta-analysis. Paediatr Perinat Epidemiol. 2023;37(3):239-251. DOI: 10.1111/ppe.12947 PMID: 36651636
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
