Leki okulistyczne – kompleksowy przewodnik po diagnozowaniu, profilaktyce i leczeniu schorzeń narządu wzroku

Choroby oczu stanowią coraz poważniejszy problem zdrowotny, dotykając znaczącą część społeczeństwa niezależnie od wieku, choć ich częstotliwość wzrasta wraz z upływem lat. Według aktualnych danych epidemiologicznych, w Polsce różne formy schorzeń narządu wzroku dotyczą nawet dwadziestu do trzydziestu procent populacji, przy czym wyższa zachorowalność obserwowana jest w dużych miastach. Schorzenia okulistyczne mogą rozwijać się powoli przez wiele lat, nie dając żadnych symptomów, ale również przebiegać gwałtownie z nasilonymi objawami znacząco obniżającymi komfort życia. Nieleczone problemy z oczami prowadzą nie tylko do pogorszenia ostrości widzenia, ale w najcięższych przypadkach mogą skutkować całkowitą utratą wzroku. Współczesna medycyna dysponuje jednak szerokim arsenałem skutecznych metod diagnostycznych oraz farmakologicznych, które pozwalają pacjentom zachować sprawność wzroku nawet w przypadku zaawansowanych schorzeń okulistycznych. Kluczowe znaczenie ma wczesne wykrycie zmian chorobowych oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia, które umożliwia zachowanie prawidłowego widzenia przez długie lata.

Najczęstsze schorzenia narządu wzroku i ich symptomatologia

Zapalenie spojówek – etiologia, obraz kliniczny i terapia farmakologiczna

Zapalenie spojówek należy do najpowszechniejszych schorzeń okulistycznych, charakteryzując się stanem zapalnym cienkiej, przezroczystej błony śluzowej pokrywającej przednią część gałki ocznej oraz wewnętrzną powierzchnię powiek. Schorzenie to wykazuje zróżnicowaną etiologię, co determinuje zarówno manifestację kliniczną, jak i strategię terapeutyczną.

Do charakterystycznych objawów zapalenia spojówek zaliczamy intensywne przekrwienie gałki ocznej, uczucie pieczenia i swędzenia, nadmierne łzawienie, fotofobię oraz obecność patologicznej wydzieliny. Charakter wydzieliny stanowi istotną wskazówkę diagnostyczną – może być wodnista, śluzowa lub ropna, w zależności od czynnika etiologicznego.

Pod względem przyczynowym wyróżniamy trzy główne typy zapalenia spojówek, z których każdy wymaga specyficznego podejścia terapeutycznego.

Bakteryjne zapalenie spojówek najczęściej wywoływane jest przez paciorkowce beta-hemolizujące, gronkowce złociste, Haemophilus influenzae oraz Pseudomonas aeruginosa. Rzadziej przyczyną są Chlamydia trachomatis czy dwoinka rzeżączki. Charakteryzuje się ropną lub śluzowo-ropną wydzieliną, znacznym przekrwieniem spojówek oraz często obrzękiem powiek. Zakażenie zazwyczaj rozpoczyna się w jednym oku, by po dwadzieścia cztery do czterdzieści osiem godzin objąć oko drugie.

W leczeniu bakteryjnego zapalenia spojówek stosuje się miejscowo antybiotyki w postaci kropli lub maści okulistycznych. Do najczęściej przepisywanych substancji czynnych należą fluorochinolony takie jak ciprofloksacyna, moksyfloksacyna, lewofloksacyna oraz ofloksacyna, które charakteryzują się szerokim spektrum działania bakteriobójczego. Alternatywnie stosuje się aminoglikozydy w postaci gentamycyny czy tobramycyny, makrolidy takie jak azytromycyna i erytromycyna, a także chloramfenikol. W większości przypadków zaleca się zakraplanie antybiotyku do worka spojówkowego trzy do czterech razy dziennie przez siedem do dziesięciu dni. Istotne jest kontynuowanie terapii przez czterdzieści osiem godzin po ustąpieniu objawów, aby zapobiec nawrotom infekcji. W przypadku zakażenia Haemophilus influenzae, które często współistnieje z zapaleniem ucha środkowego, konieczne może być dodatkowo doustne stosowanie amoksycyliny z kwasem klawulanowym.

Wirusowe zapalenie spojówek wywoływane jest najczęściej przez adenowirusy, wirusy opryszczki prostej oraz wirusy grypy. Choroba często występuje w okresach zwiększonej zachorowalności na infekcje górnych dróg oddechowych, czyli jesienią i wczesną wiosną. Charakteryzuje się wodnistą lub surowiczą wydzieliną, przekrwieniem spojówek, obrzękiem powiek oraz uczuciem ciała obcego w oku. Często towarzyszą jej powiększone węzły chłonne przeduszne.

Leczenie wirusowego zapalenia spojówek ma przede wszystkim charakter objawowy, gdyż infekcja zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu dwóch do trzech tygodni. Stosuje się sztuczne łzy bez konserwantów, które pomagają w rozcieńczeniu wirusa i wypłukiwaniu go z worka spojówkowego, oraz zimne kompresy łagodzące obrzęk i pieczenie. W przypadku zakażenia wywołanego przez wirus opryszczki lub ospy wietrznej i półpaśca konieczne jest zastosowanie leków przeciwwirusowych w postaci acyklowiru lub gancyklowiru. Preparaty te stosuje się miejscowo w formie kropli lub maści przez dziesięć do czternaście dni. Należy pamiętać, że wirusowe zapalenie spojówek jest wysoce zaraźliwe i może przenosić się drogą kontaktową oraz kropelkową.

Alergiczne zapalenie spojówek stanowi odpowiedź układu immunologicznego na ekspozycję na alergeny, takie jak pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt czy składniki kosmetyków. Główne objawy to intensywne swędzenie, nadmierne łzawienie, przekrwienie spojówek oraz obrzęk powiek. Symptomy mogą mieć charakter sezonowy lub całoroczny, w zależności od rodzaju alergenu.

W leczeniu farmakologicznym alergicznego zapalenia spojówek stosuje się preparaty przeciwhistaminowe miejscowo w postaci kropli zawierających olopatadynę, ketotifen, emedastynę, azelastynę lub epinastynę. Preparaty te należy zakraplać dwa razy dziennie. Dodatkowo można stosować stabilizatory błon komórkowych tucznych, takie jak kromoglikan sodowy czy lodoksamid, które zapobiegają uwalnianiu histaminy. W cięższych przypadkach, pod ścisłą kontrolą okulisty, można zastosować miejscowe preparaty steroidowe zawierające deksametazon, fluorometolon czy prednizolon, jednak nie dłużej niż przez kilka dni ze względu na ryzyko powikłań. Uzupełniająco stosuje się doustne leki przeciwhistaminowe, takie jak cetyryzyna, loratadyna, desloratadyna czy lewocetyryzyna.

Typ zapalenia spojówek	Charakterystyczna wydzielina	Podstawowe leki	Czas leczenia
Bakteryjne	Ropna, gęsta	Ciprofloksacyna, tobramycyna, azytromycyna	7-10 dni
Wirusowe	Wodnista, surowicza	Acyklowir (tylko w opryszczce), sztuczne łzy	2-3 tygodnie
Alergiczne	Śluzowa, lepka	Olopatadyna, ketotifen, deksametazon	Według potrzeb

Zaćma – etiopatogeneza, objawy i leczenie

Zaćma, określana również terminem katarakta, stanowi jedno z najczęstszych schorzeń okulistycznych na świecie, dotykające około dwudziestu milionów ludzi. Charakteryzuje się progresywnym zmętnieniem soczewki oka, co prowadzi do stopniowego pogorszenia ostrości widzenia. Chociaż najczęściej występuje u osób starszych jako element naturalnego procesu starzenia się organizmu, może również pojawiać się w młodszym wieku z różnych przyczyn patologicznych.

Głównym czynnikiem ryzyka rozwoju zaćmy jest wiek – około osiemdziesiąt procent osób powyżej siedemdziesiątego piątego roku życia wykazuje objawy zaćmy. Inne znaczące czynniki ryzyka obejmują długotrwałą ekspozycję na promieniowanie ultrafioletowe, cukrzycę, palenie tytoniu, przewlekłe stosowanie kortykosteroidów, urazy mechaniczne oka, uwarunkowania genetyczne oraz niektóre choroby ogólnoustrojowe.

Objawy zaćmy rozwijają się zazwyczaj powoli i bezboleśnie. We wczesnym stadium choroby pacjenci zauważają stopniowe pogorszenie ostrości widzenia, które nie poprawia się po zastosowaniu korekcji okularowej, wrażenie patrzenia przez mgłę lub zabrudzoną szybę, zwiększoną wrażliwość na światło i olśnienia, trudności z widzeniem nocnym, zniekształcenie percepcji kolorów, które wydają się wyblakłe lub zażółcone, zjawisko diplopi monokularnej oraz częste zmiany mocy szkieł korekcyjnych.

Diagnostyka zaćmy opiera się na kompleksowym badaniu okulistycznym z wykorzystaniem lampy szczelinowej, która umożliwia dokładną ocenę przezroczystości soczewki. Lekarz przeprowadza również badanie ostrości wzroku oraz oftalmoskopię dna oka.

Jedyną definitywną i skuteczną metodą leczenia zaćmy pozostaje zabieg chirurgiczny. Współczesna okulistyka oferuje metodę fakoemulsyfikacji, która polega na fragmentacji i usunięciu zmętniałej soczewki za pomocą ultradźwięków, a następnie implantacji sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej. Operacja wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym kroplowym, trwa przeciętnie piętnaście do dwudziestu minut i zazwyczaj nie wymaga hospitalizacji. Po zabiegu pacjent stosuje miejscowo krople przeciwzapalne i antybiotykowe przez okres czterech do sześciu tygodni.

Jaskra – patogeneza, manifestacja kliniczna i farmakoterapia

Jaskra stanowi grupę chorób charakteryzujących się postępującym uszkodzeniem nerwu wzrokowego, które prowadzi do stopniowej, nieodwracalnej utraty widzenia. Jest jedną z głównych przyczyn ślepoty na świecie. Choroba często wiąże się z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym, choć może występować również przy prawidłowych wartościach ciśnienia.

Wyróżniamy kilka głównych typów jaskry. Jaskra pierwotna otwartego kąta jest najczęstszą postacią, rozwijającą się powoli i bezobjawowo przez wiele lat, zazwyczaj związaną z utrudnionym odpływem cieczy wodnistej z oka. Jaskra pierwotna zamkniętego kąta charakteryzuje się nagłym wzrostem ciśnienia wewnątrzgałkowego wskutek zablokowania kąta przesączania. Jaskra wtórna wynika z innych chorób oczu, urazów lub działań niepożądanych leków, natomiast jaskra wrodzona występuje od urodzenia lub rozwija się we wczesnym dzieciństwie.

Najgroźniejszą cechą jaskry jest jej początkowo bezobjawowy przebieg, szczególnie w postaci otwartego kąta. Pacjenci często zgłaszają się do lekarza dopiero po wystąpieniu znacznych ubytków w polu widzenia. Do najczęstszych objawów należą stopniowa utrata widzenia obwodowego prowadząca do zawężenia pola widzenia, w zaawansowanych stadiach widzenie tunelowe, męczliwość oczu, trudności z adaptacją wzroku do ciemności oraz bóle głowy w okolicy oka.

Leczenie farmakologiczne jaskry

Leczenie farmakologiczne jaskry koncentruje się na obniżeniu ciśnienia wewnątrzgałkowego do poziomu, który zapobiega dalszemu uszkadzaniu nerwu wzrokowego. Dostępne są liczne grupy leków o różnych mechanizmach działania.

Analogi prostaglandyn stanowią leki pierwszego wyboru w leczeniu jaskry pierwotnej otwartego kąta. Do substancji z tej grupy należą latanoprost, trawoprost, bimatoprost oraz tafluprost. Mechanizm ich działania polega na zwiększeniu odpływu cieczy wodnistej drogą naczyniówkowo-twardówkową, co prowadzi do obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego o dwadzieścia pięć do trzydziestu procent. Zaletą tych preparatów jest jednokrotne podawanie na dobę, zazwyczaj wieczorem. Latanoprost stosuje się w dawce jednej kropli do chorego oka raz dziennie, podobnie jak pozostałe analogi prostaglandyn. Możliwe działania niepożądane obejmują zaczerwienienie spojówek, wydłużenie i pogrubienie rzęs, potencjalne zmiany w pigmentacji tęczówki oraz rzadko obrzęk plamki żółtej.

Beta-adrenolityki zmniejszają wytwarzanie cieczy wodnistej w ciele rzęskowym. Do tej grupy należą timolol, betaksolol oraz karteolol. Timolol, będący nieselektywnym beta-blokerem, stosowany jest w postaci kropli dwa razy dziennie w stężeniu zero przecinek dwadzieścia pięć procent lub zero przecinek pięć procent. Betaksolol, jako selektywny beta-jeden-bloker, charakteryzuje się lepszym profilem bezpieczeństwa u pacjentów z chorobami układu oddechowego. Istotnym ograniczeniem stosowania beta-blokerów są przeciwwskazania u pacjentów z astmą oskrzelową, przewlekłą obturacyjną chorobą płuc, bradykardią zatokową oraz blokiem przedsionkowo-komorowym.

Inhibitory anhydrazy węglanowej zmniejszają produkcję cieczy wodnistej poprzez hamowanie enzymu anhydrazy węglanowej w ciele rzęskowym. Dorzolamid i brinzolamid stosuje się miejscowo w postaci kropli dwa do trzech razy dziennie. Możliwe działania niepożądane obejmują gorzki smak w ustach, uczucie pieczenia po zakropleniu oraz przejściowe zamazanie widzenia.

Agoniści receptorów alfa-dwa adrenergicznych działają dwutorowo – zmniejszają produkcję cieczy wodnistej i zwiększają jej odpływ drogą naczyniówkowo-twardówkową. Brymonidyna stosowana jest w stężeniu zero przecinek jeden procent lub zero przecinek dwa procent, dwa do trzech razy dziennie. Apraklonidyna wykorzystywana jest głównie krótkoterminowo w profilaktyce pooperacyjnych skoków ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Parasympatykomimetyki zwiększają odpływ cieczy wodnistej poprzez skurcz mięśnia rzęskowego i otwarcie kąta przesączania. Pilokarpina stosowana jest w stężeniu jeden do czterech procent, trzy do czterech razy dziennie. Ze względu na działania niepożądane, takie jak zwężenie źrenicy, trudności z widzeniem w warunkach słabego oświetlenia oraz bóle głowy, preparaty te stosuje się obecnie rzadziej.

Grupa leków	Przykładowe substancje czynne	Mechanizm działania	Częstość podawania
Analogi prostaglandyn	Latanoprost, trawoprost, bimatoprost	Zwiększenie odpływu cieczy wodnistej	1× dziennie
Beta-blokery	Timolol, betaksolol, karteolol	Zmniejszenie produkcji cieczy wodnistej	2× dziennie
Inhibitory anhydrazy węglanowej	Dorzolamid, brinzolamid	Zmniejszenie produkcji cieczy wodnistej	2-3× dziennie
Agoniści alfa-2	Brymonidyna, apraklonidyna	Zmniejszenie produkcji + zwiększenie odpływu	2-3× dziennie

W przypadku niewystarczającej skuteczności monoterapii stosuje się preparaty złożone zawierające dwie substancje czynne, takie jak latanoprost z timololem, dorzolamid z timololem czy brymonidyna z timololem, co poprawia adherencję pacjentów do terapii.

Zwyrodnienie plamki żółtej – charakterystyka i protokoły terapeutyczne

Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem stanowi główną przyczynę nieodwracalnej utraty widzenia centralnego u osób powyżej pięćdziesiątego roku życia w krajach rozwiniętych. Choroba atakuje plamkę żółtą – centralną część siatkówki odpowiedzialną za ostre widzenie, rozpoznawanie szczegółów, czytanie oraz rozpoznawanie twarzy.

Wyróżniamy dwie główne postaci zwyrodnienia plamki żółtej. Postać sucha stanowi około osiemdziesiąt pięć do dziewięćdziesiąt procent przypadków i charakteryzuje się powolnym przebiegiem oraz stopniowym zanikiem komórek plamki żółtej. Postać mokra występuje u około dziesięciu do piętnastu procent pacjentów, ale odpowiada za dziewięćdziesiąt procent przypadków ciężkiej utraty wzroku związanej z tym schorzeniem. Charakteryzuje się nieprawidłowym wzrostem naczyń krwionośnych pod siatkówką, które przeciekają i prowadzą do szybkiego pogorszenia widzenia.

Objawy zwyrodnienia plamki żółtej obejmują stopniowe lub nagłe pogorszenie ostrości widzenia centralnego, zniekształcenie obrazu, przy którym proste linie wydają się zakrzywione, ciemną plamę w centrum pola widzenia, trudności w czytaniu i rozpoznawaniu twarzy, zmniejszoną wrażliwość na kontrast oraz zaburzenia widzenia kolorów.

Leczenie farmakologiczne zwyrodnienia plamki żółtej

Leczenie suchej postaci zwyrodnienia plamki żółtej opiera się przede wszystkim na suplementacji według formuły AREDS2, która obejmuje witaminę C w dawce pięćset miligramów, witaminę E w dawce czterysta jednostek międzynarodowych, luteinę w dawce dziesięć miligramów, zeaksantynę w dawce dwa milligramy, cynk w dawce osiemdziesiąt miligramów oraz miedź w dawce dwa milligramy. Suplementacja ta może spowolnić progresję choroby u wybranych pacjentów, jednak nie przywraca utraconego wzroku.

Leczenie mokrej postaci zwyrodnienia plamki żółtej wymaga zastosowania leków anty-VEGF podawanych w iniekcjach doszklistkowych. Do substancji czynnych z tej grupy należą ranibizumab, aflibercept, bewacyzumab stosowany off-label, brolucizumab oraz faricimab. Leki te hamują czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego, co zapobiega tworzeniu się nowych nieprawidłowych naczyń i zmniejsza obrzęk plamki. Ranibizumab podawany jest początkowo w trzech iniekcjach co cztery tygodnie, następnie według potrzeb. Aflibercept stosuje się początkowo co cztery tygodnie przez trzy miesiące, potem co osiem tygodni. Brolucizumab charakteryzuje się dłuższym działaniem, umożliwiając wydłużenie odstępów między iniekcjami do dwunastu tygodni.

Zespół suchego oka – etiologia, objawy i kompleksowe leczenie

Zespół suchego oka stanowi jedno z najczęstszych schorzeń okulistycznych, dotykające nawet jedenaście do siedemnaście procent dorosłej populacji, z wyraźną przewagą kobiet. To przewlekła choroba wieloczynnikowa, charakteryzująca się niedoborem lub nieprawidłowym składem filmu łzowego, co prowadzi do dyskomfortu i potencjalnych uszkodzeń powierzchni oka.

Film łzowy składa się z trzech warstw – lipidowej zewnętrznej, wodnej środkowej i mucynowej wewnętrznej. Zaburzenie którejkolwiek z tych warstw może prowadzić do objawów suchego oka. Przyczyny zespołu suchego oka dzielą się na środowiskowe, związane z wiekiem, choroby ogólnoustrojowe, farmakologiczne oraz inne czynniki.

Do środowiskowych przyczyn należą długotrwała praca przy komputerze prowadząca do zmniejszenia częstotliwości mrugania, klimatyzowane lub ogrzewane pomieszczenia o niskiej wilgotności, zanieczyszczenie powietrza oraz ekspozycja na wiatr i słońce. Czynniki związane z wiekiem obejmują zmniejszoną produkcję łez wraz z wiekiem oraz zmiany hormonalne, szczególnie u kobiet w okresie menopauzy. Choroby ogólnoustrojowe sprzyjające rozwojowi zespołu suchego oka to zespół Sjögrena, reumatoidalne zapalenie stawów, zaburzenia tarczycy oraz cukrzyca.

Objawy zespołu suchego oka znacząco wpływają na jakość życia pacjentów. Najczęściej występujące to uczucie pieczenia lub szczypania oczu, uczucie ciała obcego pod powiekami, świąd i zaczerwienienie oczu, paradoksalne nadmierne łzawienie jako reakcja kompensacyjna, zwiększona wrażliwość na światło, niewyraźne widzenie poprawiające się po mrugnięciu, trudności z noszeniem soczewek kontaktowych, zmęczenie oczu przy pracy wymagającej skupienia wzroku oraz problemy z prowadzeniem pojazdów nocą.

Farmakologiczne leczenie zespołu suchego oka

Leczenie zespołu suchego oka jest zwykle długotrwałe i wielokierunkowe. Podstawą terapii są substytuty łez w postaci kropli zawierających kwas hialuronowy, karboksymetylocelulozę, glikol polietylenowy i propylenowy, trehalozę oraz osmprotektory. Preparaty z kwasem hialuronowym charakteryzują się dużą biozgodnością i długotrwałym działaniem nawilżającym. Stosuje się je cztery do ośmiu razy dziennie, w zależności od nasilenia objawów. Preparaty bez konserwantów są szczególnie zalecane przy częstym stosowaniu powyżej czterech do sześciu razy dziennie lub przy nietolerancji środków konserwujących.

W przypadku stanów zapalnych powierzchni oka stosuje się leki przeciwzapalne. Cyklosporyna A w stężeniu zero przecinek jeden procent stosowana dwa razy dziennie zmniejsza stan zapalny i zwiększa produkcję łez. Lifitegrast, dostępny na niektórych rynkach, jest antagonistą integryiny limfocytów, stosowany również dwa razy dziennie. W krótkotrwałej terapii można zastosować miejscowe kortykosteroidy, takie jak fluorometolon czy loteprednoł, jednak nie dłużej niż przez dwa do czterech tygodni ze względu na ryzyko powikłań.

Stymulatory produkcji łez obejmują pilokarpinę stosowaną doustnie w dawce pięć miligramów trzy do czterech razy dziennie oraz cewimelimę w dawce trzydzieści miligramów trzy razy dziennie. Preparaty te są szczególnie skuteczne u pacjentów z zespołem Sjögrena.

Profilaktyka schorzeń okulistycznych

Zasady higieny wzroku w codziennym funkcjonowaniu

Zachowanie zdrowego wzroku przez długie lata wymaga przestrzegania podstawowych zasad higieny oraz dbałości o oczy. Współczesny styl życia związany z wielogodzinną pracą przy komputerze, częstym korzystaniem ze smartfonów i przebywaniem w klimatyzowanych pomieszczeniach stanowi poważne wyzwanie dla narządu wzroku.

Optymalne warunki pracy wzrokowej obejmują zapewnienie odpowiedniego oświetlenia – światło powinno być rozproszone, nie punktowe, o temperaturze barwowej zbliżonej do naturalnego światła dziennego, właściwe ustawienie monitora na wysokości oczu w odległości czterdziestu do siedemdziesięciu pięciu centymetrów z lekkim nachyleniem do tyłu, stosowanie zasady dwadzieścia-dwadzieścia-dwadzieścia oraz regularne mruganie podczas pracy z ekranami.

Ochrona oczu przed szkodliwymi czynnikami wymaga noszenia okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV kategorii trzeci lub czwarty w słoneczne dni, stosowania okularów ochronnych podczas prac grożących urazem oka, ochrony oczu przed wiatrem i kurzem, szczególnie u osób noszących soczewki kontaktowe, oraz unikania przebywania w zadymionych pomieszczeniach.

Dieta a zdrowie oczu – kluczowe składniki odżywcze

Prawidłowe odżywianie odgrywa istotną rolę w utrzymaniu zdrowia oczu i może stanowić skuteczną profilaktykę wielu chorób okulistycznych. Najważniejsze składniki odżywcze dla zdrowia oczu to witamina A kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania siatkówki, witamina C wspierająca układ odpornościowy i produkcję kolagenu, witamina E chroniąca komórki przed uszkodzeniami oksydacyjnymi, luteina i zeaksantyna kumulujące się w plamce żółtej, kwasy tłuszczowe omega-trzy stanowiące istotny element błon komórkowych siatkówki, cynk ułatwiający transport witaminy A oraz selen będący elementem enzymów antyoksydacyjnych.

Preparaty okulistyczne – formy farmaceutyczne i zasady stosowania

Krople do oczu – klasyfikacja, mechanizmy działania i technika aplikacji

Krople do oczu stanowią najczęściej stosowaną postać leków okulistycznych, umożliwiając miejscowe podanie substancji leczniczych bezpośrednio na powierzchnię gałki ocznej. Ta droga podania zapewnia szybkie działanie, zmniejsza ryzyko działań ogólnoustrojowych i umożliwia samodzielną aplikację przez pacjenta.

Główne grupy kropli do oczu ze względu na działanie terapeutyczne obejmują krople nawilżające stosowane w zespole suchego oka, krople przeciwalergiczne zawierające olopatadynę, ketotifen czy azelastynę, krople przeciwzapalne niesteroidowe z diklofenakiem czy nepafekakiem oraz steroidowe z deksametazonem, krople przeciwbakteryjne zawierające fluorochinolony czy aminoglikozydy, krople przeciwwirusowe z acyklowirem, krople przeciwjaskrowe obejmujące wszystkie wcześniej opisane grupy leków oraz krople rozszerzające źrenicę z tropikiamidem czy cyklopentolatem.

Prawidłowa technika zakraplania kropli do oczu wymaga dokładnego umycia rąk wodą z mydłem, sprawdzenia daty ważności preparatu, odchylenia głowy do tyłu, delikatnego odciągnięcia dolnej powieki tworząc kieszonkę, wyciśnięcia jednej kropli preparatu do utworzonej kieszonki, zamknięcia oczu na około jedną do dwóch minut bez zaciskania powiek oraz delikatnego ucisku wewnętrznego kąta oka przez jedną do dwóch minut w celu zmniejszenia wchłaniania ogólnoustrojowego.

Maści okulistyczne – charakterystyka i metodologia aplikacji

Maści okulistyczne stanowią istotną formę leków stosowanych w okulistyce, oferując przedłużony czas kontaktu substancji czynnej z powierzchnią oka. Ze względu na swoją półstałą, lipofilową konsystencję, maści tworzą ochronną warstwę na powierzchni oka, zapewniając stopniowe uwalnianie substancji aktywnych.

Główne grupy maści okulistycznych obejmują maści antybiotykowe z erytromycyną, gentamycyną czy tobramycyną stosowane w bakteryjnych zakażeniach przedniego odcinka oka, maści przeciwzapalne zawierające deksametazon czy hydrokortyzon często w połączeniu z antybiotykami, maści nawilżające i ochronne zawierające wazelinę, lanolinę czy parafin, maści przeciwwirusowe z acyklowirem oraz rzadziej stosowane maści przeciwjaskrowe.

Prawidłowa technika aplikacji maści okulistycznych wymaga dokładnego umycia rąk, delikatnego rozgrzania tubki w dłoniach, odchylenia głowy do tyłu, delikatnego odciągnięcia dolnej powieki, wyciśnięcia pasma maści o długości około jednego centymetra do utworzonej kieszonki wzdłuż dolnej powieki, zamknięcia oczu na jedną do dwóch minut i wykonania delikatnych ruchów gałką oczną oraz usunięcia nadmiaru maści czystą chusteczką.

Kiedy należy udać się do okulisty

Regularne badania okulistyczne są kluczowym elementem profilaktyki zdrowotnej. Niezależnie od rutynowych kontroli, istnieją jednak sytuacje wymagające niezwłocznej konsultacji z okulistą.

Objawy wymagające natychmiastowej konsultacji okulistycznej w ciągu dwudziestu czterech godzin to nagła utrata lub znaczne pogorszenie widzenia mogące sugerować odwarstwienie siatkówki, silny ból oka szczególnie towarzyszący zaczerwienieniu i nudnościom, uraz oka każdego typu, obecność zasłony w polu widzenia, pojawienie się dużej liczby nowych muszek lub błysków światła, podwójne widzenie oraz znaczny obrzęk powieki i okolicy oka.

Zalecana częstotliwość rutynowych badań okulistycznych wynosi dla osób do czterdziestego roku życia bez problemów ze wzrokiem co dwa do trzech lat, dla osób w wieku czterdzieści do sześćdziesiąt cztery lata co dwa do czterech lat, dla seniorów powyżej sześćdziesięciu pięciu lat co rok, natomiast grupy ryzyka powinny ustalić indywidualnie częstotliwość badań z okulistą.

Bibliografia

1. Age-Related Eye Disease Study 2 Research Group. Lutein + zeaxanthin and omega-3 fatty acids for age-related macular degeneration: the Age-Related Eye Disease Study 2 (AREDS2) randomized clinical trial. JAMA. 2013;309(19):2005-2015. DOI: 10.1001/jama.2013.4997 PMID: 23644932
2. AREDS2 Research Group, Chew EY, Clemons T, SanGiovanni JP, Danis R, Domalpally A, McBee W, Sperduto R, Ferris FL. The Age-Related Eye Disease Study 2 (AREDS2): study design and baseline characteristics (AREDS2 report number 1). Ophthalmology. 2012;119(11):2282-2289. DOI: 10.1016/j.ophtha.2012.05.027 PMID: 22840421
3. Camras CB. Latanoprost, a prostaglandin analog, for glaucoma therapy. Efficacy and safety after 1 year of treatment in 198 patients. Latanoprost Study Group. Ophthalmology. 1996;103(11):1916-1924. DOI: 10.1016/s0161-6420(96)30389-8 PMID: 8942890
4. Heier JS, Brown DM, Chong V, Korobelnik JF, Kaiser PK, Nguyen QD, Kirchhof B, Ho A, Ogura Y, Yancopoulos GD, Stahl N, Vitti R, Berliner AJ, Soo Y, Anderesi M, Groetzbach G, Sommerauer B, Sandbrink R, Simader C, Schmidt-Erfurth U; VIEW 1 and VIEW 2 Study Groups. Intravitreal aflibercept (VEGF trap-eye) in wet age-related macular degeneration. Ophthalmology. 2012;119(12):2537-2548. DOI: 10.1016/j.ophtha.2012.09.006 PMID: 23084240
5. Rosenfeld PJ, Brown DM, Heier JS, Boyer DS, Kaiser PK, Chung CY, Kim RY; MARINA Study Group. Ranibizumab for neovascular age-related macular degeneration. N Engl J Med. 2006;355(14):1419-1431. DOI: 10.1056/NEJMoa054481 PMID: 17021318