Cholestaza wewnątrzwątrobowa to poważne schorzenie wymagające odpowiedniego leczenia farmakologicznego. Głównym objawem tej choroby jest uporczywy świąd skóry, który znacznie pogarsza jakość życia pacjentów. W leczeniu zastoju żółci w obrębie wątroby stosuje się różne leki, które pomagają łagodzić objawy i wspomagać funkcje wątroby. Do najważniejszych preparatów należą leki zawierające kwas ursodeoksycholowy, rifampiną czy fenofibrat. W Polsce dostępnych jest kilka skutecznych opcji terapeutycznych, które mogą znacząco poprawić stan zdrowia pacjentów z cholestazą wewnątrzwątrobową.
Spis treści
Czym jest cholestaza wewnątrzwątrobowa?
Cholestaza wewnątrzwątrobowa to zespół zaburzeń biochemicznych i objawów klinicznych powstających w wyniku zaburzenia wydzielania żółci lub jej przepływu w obrębie wątroby. Stan ten charakteryzuje się nagromadzeniem kwasów żółciowych we krwi i tkankach, co prowadzi do charakterystycznych objawów klinicznych.
Główną przyczyną cholestazy wewnątrzwątrobowej mogą być:
- Pierwotne zapalenie dróg żółciowych (PBC)
- Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (PSC)
- Lekoopochodne uszkodzenie wątroby
- Choroby autoimmunologiczne wątroby
- Wrodzone zaburzenia metaboliczne
Najczęstszym i najbardziej uciążliwym objawem cholestazy wewnątrzwątrobowej jest intensywny świąd skóry, który nasila się zwłaszcza wieczorem i w nocy. Pacjenci mogą również odczuwać zmęczenie, ból w prawym podżebrzu oraz objawy żółtaczki w postępujących przypadkach.
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych w leczeniu chorób układu pokarmowego: leki na wrzody żołądka i dwunastnicy (Pylera, Lanzul, Emanera), leki na chorobę Leśniowskiego-Crohna / zapalenia jelit (Hyrimoz, Hulio, Asamax, Entyvio), oczyszczanie jelit (Citrafleet), leczenie biegunek (Stoperan, Loperamid APTEO MED, Loperamid WZF, Nifuroksazyd Aflofarm, Nifuroksazyd Polfarmex, Carbo Medicinalis MF, Hidrasec, Enterol), leki na zgagę (Bioprazol Bio Max) leki przeczyszczające (Dulcobis, Pikopil), inne dolegliwości układu pokarmowego (Prokit, Zulbex, Dexilant, Trimesan, Salaza, Debretin, Ircolon, Raphacholin C).
Leki pierwszego rzutu w leczeniu cholestazy wewnątrzwątrobowej
Kwas ursodeoksycholowy – złoty standard terapii
Kwas ursodeoksycholowy stanowi podstawę leczenia cholestazy wewnątrzwątrobowej. Substancja ta jest naturalnie występującym kwasem żółciowym, który w organizmie człowieka stanowi jedynie 1-3% całej puli kwasów żółciowych. Preparat Ursocam zawiera kwas ursodeoksycholowy jako substancję czynną i jest dostępny w postaci tabletek o różnej mocy. Lek Proursan również wykorzystuje kwas ursodeoksycholowy w swojej formule, oferując pacjentom skuteczne wsparcie w leczeniu cholestazy.
Kwas ursodeoksycholowy działa poprzez:
- Zmniejszanie toksyczności żółci dla komórek wątroby
- Stymulację przepływu żółci
- Działanie hepatoprotekcyjne i immunomodulujące
- Redukcję stanu zapalnego w wątrobie
W Polsce dostępne są preparaty zawierające kwas ursodeoksycholowy pod nazwami handlowymi: Ursocam, Proursan, Ursofalk, Ursopol oraz Ursoxyn. Dawkowanie zwykle wynosi 13-15 mg/kg masy ciała na dobę, podzielone na 2-3 dawki.
Rifampina w terapii uporczywego świądu
Rifampicyna TZF to antybiotyk, który w niektórych przypadkach cholestazy wewnątrzwątrobowej może być stosowany jako lek drugiego rzutu w leczeniu uporczywego świądu skóry. Preparat Rifampicyna TZF zawiera rifampiną jako substancję czynną i wykazuje skuteczność w redukcji świądu poprzez indukcję enzymów wątrobowych.
Mechanizm działania rifampiny w cholestazy nie jest do końca poznany, ale przypuszcza się, że działa poprzez:
- Indukcję cytochromu P450
- Zwiększenie metabolizmu substancji pruritogennych
- Redukcję stężenia kwasów żółciowych
Rifampina jest stosowana w dawkach 150-600 mg na dobę, zawsze pod ścisłą kontrolą lekarską ze względu na potencjalną hepatotoksyczność. Preparat wymaga regularnego monitorowania funkcji wątroby.
Leki wspomagające w terapii cholestazy
Fenofibrat – lek z grupy fibratów
Fenofibrat może znaleźć zastosowanie w niektórych przypadkach cholestazy wewnątrzwątrobowej, szczególnie gdy współistnieją zaburzenia lipidowe. Preparat Lipanthyl zawiera fenofibrat jako substancję czynną i jest dostępny w różnych postaciach dawkowych. Lek Grofibrat S również wykorzystuje fenofibrat w swojej formule, oferując pacjentom dodatkowe wsparcie terapeutyczne.
Fenofibrat może być pomocny w cholestazy poprzez:
- Modulację metabolizmu lipidów
- Redukcję stanu zapalnego
- Poprawę funkcji endotelium
W Polsce dostępne są preparaty zawierające fenofibrat: Lipanthyl NT 145, Lipanthyl Supra 160, Lipanthyl Supra 215, Grofibrat S, Biofibrat oraz Fenardin. Dawkowanie zwykle wynosi 145-300 mg na dobę.
Naltrekson w leczeniu świądu
Naltrekson, antagonista receptorów opioidowych, może być skuteczny w redukcji świądu w cholestazy wewnątrzwątrobowej. Preparat Revia zawiera naltrekson jako substancję czynną i wykazuje właściwości przeciwświądowe. Lek Naltex również oferuje naltrekson w swojej formule, będąc alternatywą terapeutyczną.
Mechanizm działania naltreksonu w cholestazy:
- Blokowanie receptorów opioidowych
- Redukcja percepcji świądu
- Modulacja neuroprzekaźnictwa
Dostępne preparaty z naltreksonem to: Revia, Naltex, Nalorex, Adepend oraz Nemexin. Dawkowanie w leczeniu świądu wynosi zwykle 12,5-50 mg na dobę.
| Lek | Substancja czynna | Mechanizm działania | Dawkowanie dobowe |
|---|---|---|---|
| Ursocam | Kwas ursodeoksycholowy | Hepatoprotekcja, stymulacja przepływu żółci | 13-15 mg/kg m.c. |
| Rifampicyna TZF | Rifampina | Indukcja enzymów wątrobowych | 150-600 mg |
| Lipanthyl | Fenofibrat | Modulacja metabolizmu lipidów | 145-300 mg |
| Revia | Naltrekson | Antagonizm receptorów opioidowych | 12,5-50 mg |
Sertralina – lek z grupy SSRI
Sertralina, selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny, może być pomocna w leczeniu świądu w cholestazy wewnątrzwątrobowej. Preparat Zoloft zawiera sertralina jako substancję czynną i wykazuje skuteczność w redukcji świądu poprzez modulację neuroprzekaźnictwa serotoninergicznego. Lek Asentra również wykorzystuje sertralina w swojej formule, oferując pacjentom dodatkową opcję terapeutyczną.
Mechanizm działania sertraliny w cholestazy:
- Zwiększenie stężenia serotoniny w OUN
- Modulacja percepcji świądu
- Działanie przeciwdepresyjne
W Polsce dostępne są preparaty zawierające sertralina: Zoloft, Asentra, Asertin, Sastium, Miravil, Sertagen, Stimuloton, Zotral oraz Sertranorm. Dawkowanie w leczeniu świądu wynosi zwykle 25-75 mg na dobę.
Leki alternatywne i wspomagające
Preparaty przeciwhistaminowe
W leczeniu wspomagającym cholestazy wewnątrzwątrobowej mogą znaleźć zastosowanie leki przeciwhistaminowe, które pomagają w redukcji świądu. Preparaty te działają poprzez blokowanie receptorów histaminowych i są szczególnie przydatne w przypadkach, gdy świąd ma również komponent alergiczny.
Leki niedostępne w Polsce
Kolestyramina, będąca żywicą wiążącą kwasy żółciowe, nie jest obecnie dostępna w polskich aptekach. Preparat ten może być sprowadzony w ramach importu docelowego na indywidualne zapotrzebowanie pacjenta za zgodą Ministerstwa Zdrowia.
Zasady bezpiecznego stosowania leków w cholestazy
Leczenie cholestazy wewnątrzwątrobowej wymaga:
- Regularnego monitorowania funkcji wątroby
- Kontroli poziomu enzymów wątrobowych (ALT, AST, GGTP)
- Oceny skuteczności terapii co 3-6 miesięcy
- Dostosowania dawkowania do stanu klinicznego pacjenta
Pacjenci powinni być informowani o możliwych działaniach niepożądanych i konieczności regularnych badań kontrolnych. W przypadku pogorszenia stanu klinicznego należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy cholestaza wewnątrzwątrobowa jest wyleczalna?
Cholestaza wewnątrzwątrobowa często ma charakter przewlekły, ale odpowiednie leczenie może znacząco poprawić jakość życia i spowolnić progresję choroby. Kwas ursodeoksycholowy pozostaje najskuteczniejszym lekiem w tej jednostce chorobowej.
Jak długo trwa leczenie cholestazy wewnątrzwątrobowej?
Leczenie cholestazy wewnątrzwątrobowej ma zwykle charakter długotrwały lub przewlekły. Pacjenci często wymagają stałej terapii przez wiele lat, z regularnymi kontrolami stanu klinicznego i parametrów laboratoryjnych.
Czy można stosować leki na cholestazę w ciąży?
Kwas ursodeoksycholowy może być stosowany w ciąży, szczególnie w przypadku cholestazy ciężarnych. Inne leki wymagają indywidualnej oceny ryzyka i korzyści przez lekarza prowadzącego.
Jakie są najczęstsze działania niepożądane leków na cholestazę?
Najczęstsze działania niepożądane to zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, biegunka), bóle głowy oraz rzadko reakcje alergiczne. Rifampina może powodować pomarańczowe zabarwienie moczu i innych płynów ustrojowych.
Czy istnieją naturalne sposoby wspomagania leczenia cholestazy?
Wspomagająco można stosować dietę ubogą w tłuszcze nasycone, unikać alkoholu oraz leków hepatotoksycznych. Ważne jest również suplementowanie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K).
Bibliografia
- Ursocam charakterystyka produktu leczniczego
- Proursan charakterystyka produktu leczniczego
- Rifampicyna TZF charakterystyka produktu leczniczego
- Lipanthyl charakterystyka produktu leczniczego
- Revia charakterystyka produktu leczniczego
- Zoloft charakterystyka produktu leczniczego
- Paumgartner G, Beuers U. Mechanisms of action and therapeutic efficacy of ursodeoxycholic acid in cholestatic liver disease. Clin Liver Dis. 2004 Feb;8(1):67-81, vi. DOI: 10.1016/S1089-3261(03)00135-1 PMID: 15062194
- Ovadia C, Sajous J, Seed PT, Patel K, Williamson NJ, Attilakos G, Azzaroli F, Bacq Y, Batsry L, Broom K, Brun-Furrer R, Bull L, Chambers J, Cui Y, Ding M, Dixon PH, Estiú MC, Gardiner FW, Geenes V, Grymowicz M, Günaydin B, Hague WM, Haslinger C, Hu Y, Indraccolo U, Juusela A, Kane SC, Kebapcilar A, Kebapcilar L, Kohari K, Kondrackienė J, Koster MPH, Lee RH, Liu X, Locatelli A, Macias RIR, Madazli R, Majewska A, Maksym K, Marathe JA, Morton A, Oudijk MA, Öztekin D, Peek MJ, Shennan AH, Tribe RM, Tripodi V, Türk Özterlemez N, Vasavan T, Wong LFA, Yinon Y, Zhang Q, Zloto K, Marschall HU, Thornton J, Chappell LC, Williamson C. Ursodeoxycholic acid in intrahepatic cholestasis of pregnancy: a systematic review and individual participant data meta-analysis. Lancet Gastroenterol Hepatol. 2021 Jul;6(7):547-558. DOI: 10.1016/S2468-1253(21)00074-1 PMID: 33915090
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
Zobacz także spis leków stosowanych w gastrologii. Znajdziesz tu między innymi wykaz leków na biegunkę, leki stosowane w leczeniu niestrawności, lekarstwa na wzdęcia, preparaty stosowane w chorobie Leśniowskiego-Crohna a także leki na wrzody żołądka oraz leki stosowane w chorobach wątroby. Męczy Cię zgaga? Sprawdź listę leków na refluks.
