Aspiryna w małych dawkach – kto powinien ją przyjmować profilaktycznie?

Aspiryna, znana również jako kwas acetylosalicylowy, to jeden z najstarszych i najszerzej stosowanych leków na świecie. Odkryta ponad 120 lat temu, przez dziesięciolecia rewolucjonizowała medycynę, znajdując zastosowanie nie tylko jako lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy, ale przede wszystkim jako środek zapobiegający poważnym chorobom układu sercowo-naczyniowego. W małych dawkach – zazwyczaj 75-100 mg dziennie – aspiryna może znacząco zmniejszyć ryzyko zawału serca i udaru mózgu, stając się jednym z najważniejszych narzędzi profilaktyki kardiologicznej. Jednak nie każdy powinien ją stosować profilaktycznie. Najnowsze badania naukowe i aktualne wytyczne medyczne znacznie zmieniły podejście do tej pozornie prostej terapii. Okazuje się, że o ile u niektórych pacjentów korzyści z długotrwałego przyjmowania aspiryny przewyższają ryzyko, o tyle u innych może ona przynieść więcej szkody niż pożytku. Kluczowe staje się więc zidentyfikowanie osób, które rzeczywiście skorzystają z takiej profilaktyki, oraz tych, które powinny jej unikać. Współczesna medycyna precyzyjna wymaga indywidualnego podejścia do każdego pacjenta, uwzględniającego nie tylko jego stan zdrowia, ale także wiek, czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego, ryzyko krwawień oraz preferencje osobiste. W niniejszym artykule przedstawiamy najaktualne zalecenia dotyczące stosowania aspiryny w profilaktyce, omawiamy mechanizmy jej działania, analizujemy korzyści i ryzyko związane z terapią oraz pomagamy zrozumieć, kto powinien rozważyć włączenie tego leku do codziennej rutyny zdrowotnej.

Mechanizm działania aspiryny – jak chroni przed chorobami serca

Kwas acetylosalicylowy należy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), ale jego unikalne właściwości czynią go niezastąponym w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego. Główny mechanizm działania aspiryny w tym kontekście opiera się na nieodwracalnym hamowaniu enzymu cyklooksygenazy-1 (COX-1) w płytkach krwi.

Płytki krwi odgrywają kluczową rolę w procesie krzepnięcia – gdy naczynia krwionośne zostają uszkodzone, płytki sklejają się między sobą, tworząc zatyczkę płytkową, która zapobiega krwawieniu. Jednak w przypadku chorób serca i naczyń ten sam mechanizm może stać się niebezpieczny. Gdy wewnątrz naczynia krwionośnego, szczególnie w miejscu blaszki miażdżycowej, dochodzi do uszkodzenia ściany naczynia, płytki mogą się tam sklejać, tworząc skrzep. Taki skrzep może całkowicie zablokować przepływ krwi przez naczynie, prowadząc do zawału serca (gdy dotyczy tętnic wieńcowych) lub udaru mózgu (gdy dotyczy naczyń mózgowych).

Aspiryna działa poprzez trwałe zablokowanie produkcji tromboksanu A2 – substancji, która promuje agregację płytek krwi. Co ważne, hamowanie to jest nieodwracalne przez cały okres życia płytki krwi (około 7-10 dni). Dlatego nawet pojedyncza dawka aspiryny wpływa na funkcję płytek przez kilka dni. Tłumaczy to również, dlaczego aspiryna jest skuteczna w małych dawkach przyjmowanych raz dziennie.

W dawkach stosowanych w profilaktyce (75-100 mg dziennie) aspiryna selektywnie hamuje COX-1 w płytkach krwi, nie wpływając znacząco na COX-2, który jest odpowiedzialny za wytwarzanie prostaglandyn w innych tkankach. To pozwala osiągnąć efekt przeciwpłytkowy przy minimalnym ryzyku działań niepożądanych związanych z hamowaniem COX-2.

Profilaktyka pierwotna versus wtórna – kluczowe różnice

W medycynie wyróżnia się dwa rodzaje profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych, które wymagają zupełnie odmiennego podejścia do stosowania aspiryny.

Profilaktyka wtórna dotyczy osób, które już przeszły epizod choroby sercowo-naczyniowej, takiej jak zawał serca, udar mózgu, niestabilna choroba wieńcowa czy operacja kardiochirurgiczna. U tych pacjentów ryzyko wystąpienia kolejnego incydentu jest znacznie podwyższone, a korzyści ze stosowania aspiryny są dobrze udokumentowane. Badania kliniczne wykazują, że długotrwałe stosowanie aspiryny w dawce 75-100 mg dziennie zmniejsza ryzyko powtórnego zawału serca, udaru czy zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych o około 25-31%. W tej grupie pacjentów aspiryna jest standardem opieki i powinna być stosowana przez resztę życia, o ile nie ma przeciwwskazań.

Profilaktyka pierwotna obejmuje osoby zdrowe, które nie miały jeszcze żadnego epizodu choroby sercowo-naczyniowej, ale mogą być narażone na jej wystąpienie z powodu obecności czynników ryzyka. To właśnie w tej grupie stosowanie aspiryny budzi największe kontrowersje, a zalecenia medyczne przechodziły znaczące zmiany w ostatnich latach.

Jeszcze kilka lat temu wiele organizacji medycznych zalecało szerokie stosowanie aspiryny w profilaktyce pierwotnej, szczególnie u osób w średnim wieku z podwyższonym ryzykiem sercowo-naczyniowym. Jednak wyniki najnowszych badań klinicznych, w tym przełomowych studiach ASCEND, ARRIVE i ASPREE opublikowanych w 2018 roku, znacząco zmieniły to podejście.

Badanie ASPREE, które objęło ponad 19 000 zdrowych osób starszych (powyżej 70 lat), wykazało, że stosowanie aspiryny w dawce 100 mg dziennie nie zmniejszało ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, ale zwiększało ryzyko poważnych krwawień o 38%. Co więcej, odnotowano nieoczekiwany wzrost śmiertelności w grupie przyjmującej aspirynę, głównie z powodu nowotworów. Podobne wnioski płynęły z badania ARRIVE, które objęło osoby w średnim wieku z umiarkowanym ryzykiem sercowo-naczyniowym.

Aktualne wytyczne medyczne – przełom w podejściu do profilaktyki

W świetle nowych dowodów naukowych, najważniejsze organizacje medyczne na świecie zrewidowały swoje stanowisko dotyczące stosowania aspiryny w profilaktyce pierwotnej. Amerykańska Grupa Zadaniowa ds. Usług Prewencyjnych (USPSTF) opublikowała w 2022 roku zaktualizowane wytyczne, które radykalnie zmieniły dotychczasowe rekomendacje.

Zgodnie z nowymi zaleceniami USPSTF, decyzja o rozpoczęciu stosowania małych dawek aspiryny u dorosłych w wieku 40-59 lat z podwyższonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowym (powyżej 10% w ciągu 10 lat) powinna być podejmowana indywidualnie, po uwzględnieniu korzyści i ryzyka oraz preferencji pacjenta. To znacząca zmiana w porównaniu z wcześniejszymi wytycznymi, które rekomendowały stosowanie aspiryny u wszystkich osób w wieku 50-59 lat z odpowiednim ryzykiem.

Jeszcze bardziej radykalna zmiana dotyczy osób starszych. USPSTF zdecydowanie odradza rozpoczynanie profilaktyki aspiryną u osób powyżej 60 roku życia, niezależnie od poziomu ryzyka sercowo-naczyniowego. Jest to efekt bezpośredni wyników badania ASPREE, które pokazało, że u seniorów ryzyko krwawień przewyższa potencjalne korzyści.

Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (ESC) przyjęło podobnie ostrożne stanowisko, szczególnie podkreślając znaczenie oceny ryzyka krwawień przed rozpoczęciem terapii. Wytyczne ESC z 2021 roku zalecają, aby aspiryna w profilaktyce pierwotnej była rozważana tylko u wyselekcjonowanych pacjentów z bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym i niskim ryzykiem krwawień.

Polskie Towarzystwo Kardiologiczne w swoich najnowszych stanowiskach również podkreśla konieczność indywidualnej oceny każdego przypadku, zwracając uwagę na to, że rutynowe przepisywanie aspiryny wszystkim osobom z czynnikami ryzyka jest przestarzałym podejściem.

Kto powinien stosować aspirynę profilaktycznie

Pomimo zmiany stanowiska wobec masowego stosowania aspiryny w profilaktyce, nadal istnieją grupy pacjentów, u których korzyści z tej terapii wyraźnie przewyższają ryzyko.

Pacjenci z przebytymi incydentami sercowo-naczyniowymi stanowią najważniejszą grupę, u której aspiryna powinna być stosowana niemal we wszystkich przypadkach. Dotyczy to osób po:

• Zawale serca (zarówno z uniesieniem, jak i bez uniesienia odcinka ST)
• Udarze niedokrwiennym mózgu lub przejściowych napadach niedokrwiennych (TIA)
• Niestabilnej chorobie wieńcowej
• Zabiegach kardiochirurgicznych (pomostowanie aortalno-wieńcowe)
• Angioplastyce wieńcowej ze wszczepieniem stentu
• Endarterektomii tętnicy szyjnej

Osoby z cukrzycą typu 1 i 2 również mogą odnieść korzyści ze stosowania aspiryny, szczególnie jeśli mają dodatkowe czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego. Najnowsze wytyczne ESC z 2023 roku ponownie włączyły aspirynę do zaleceń profilaktyki pierwotnej u diabetyków z wysokim ryzykiem, po latach ostrożnego podejścia. Kluczowe jest jednak dokładne zbilansowanie ryzyka korzyści i szkód, szczególnie u osób z nefropatią cukrzycową, która zwiększa ryzyko krwawień.

Pacjenci z chorobą tętnic obwodowych lub udokumentowaną miażdżycą naczyń również powinni rozważyć długotrwałą terapię aspiryną, nawet jeśli nie przeszli jeszcze ostrego incydentu sercowo-naczyniowego.

Osoby z bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym obliczonym za pomocą skal ryzyka (np. SCORE2) mogą być kandydatami do profilaktyki aspiryną, pod warunkiem, że ryzyko krwawień jest niskie. To dotyczy przede wszystkim osób z 10-letnim ryzykiem zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych przekraczającym 10%, które mają dodatkowo wiele współistniejących czynników ryzyka.

Kobiety w ciąży z wysokim ryzykiem stanu przedrzucawkowego stanowią specjalną grupę, u której aspiryna w dawce 75-150 mg dziennie, przyjmowana od 12. tygodnia ciąży do porodu, może znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju tego groźnego powikłania. Decyzja o włączeniu aspiryny powinna być podejmowana przez ginekologa po dokładnej ocenie czynników ryzyka.

Grupa pacjentów	Rekomendacja	Dawka	Uwagi
Po zawale/udarze	Zdecydowanie zalecana	75-100 mg dziennie	Przez resztę życia
Cukrzyca + wysokie ryzyko	Rozważyć	75-100 mg dziennie	Ocena indywidualna
Wiek 40-59 lat + ryzyko >10%	Rozważyć indywidualnie	75-100 mg dziennie	Po ocenie ryzyka krwawień
Wiek >60 lat	Nie zalecana	–	Ryzyko > korzyści

Kto nie powinien stosować aspiryny profilaktycznie

Równie ważne jak identyfikacja osób mogących skorzystać z profilaktyki aspiryną jest rozpoznanie tych, u których terapia ta może być szkodliwa.

Osoby powyżej 60-70 lat bez przebytych incydentów sercowo-naczyniowych nie powinny rozpoczynać profilaktyki aspiryną. Z wiekiem znacząco wzrasta ryzyko krwawień, szczególnie z przewodu pokarmowego i wewnątrzczaszkowych, podczas gdy korzyści sercowo-naczyniowe maleją. Badanie ASPREE jednoznacznie wykazało, że u zdrowych seniorów aspiryna może przynieść więcej szkody niż pożytku.

Pacjenci z wysokim ryzykiem krwawień stanowią przeciwwskazanie do stosowania aspiryny niezależnie od wieku. Do tej grupy należą osoby z:

• Czynną chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy
• Przebytymi krwawieniami z przewodu pokarmowego
• Zaburzeniami krzepnięcia krwi
• Ciężką niewydolnością wątroby
• Ciężką niewydolnością nerek (klirens kreatyniny <15 ml/min)

Osoby przyjmujące leki przeciwkrzepliwe (warfaryna, riwaroksaban, dabigatran, apiksaban) nie powinny dodawać aspiryny bez wyraźnych wskazań medycznych, gdyż drastycznie wzrasta wówczas ryzyko krwawień. Połączenie to jest czasem konieczne (np. po wszczepieniu stentu u pacjenta z migotaniem przedsionków), ale wymaga bardzo ostrożnego monitorowania.

Dzieci i młodzież poniżej 18 roku życia nie powinny otrzymywać aspiryny z powodu ryzyka zespołu Reye’a – rzadkiego, ale potencjalnie śmiertelnego powikłania charakteryzującego się ostrym uszkodzeniem wątroby i mózgu. Wyjątek stanowią specjalne wskazania pediatryczne pod ścisłą kontrolą lekarza.

Osoby z alergią na aspirynę lub inne NLPZ stanowią bezwzględne przeciwwskazanie. Reakcje alergiczne mogą obejmować wysypkę, obrzęk, skurcz oskrzeli, a w skrajnych przypadkach wstrząs anafilaktyczny.

Pacjenci z astmą aspirynową (około 10-20% osób z astmą) mogą doświadczyć ciężkich napadów duszności po przyjęciu nawet małej dawki aspiryny. U tych osób lek jest bezwzględnie przeciwwskazany.

Dawkowanie i sposoby stosowania

Optymalne dawkowanie aspiryny w profilaktyce sercowo-naczyniowej było przedmiotem licznych badań, które jednoznacznie wskazują, że zasada „więcej znaczy lepiej” w tym przypadku nie obowiązuje.

Standardowa dawka profilaktyczna wynosi 75-100 mg dziennie, przyjmowana raz na dobę. Najczęściej przepisywane są preparaty zawierające 75 mg lub 100 mg kwasu acetylosalicylowego w tabletce. Badania wykazały, że dawki powyżej 100 mg nie przynoszą dodatkowych korzyści w zakresie prewencji sercowo-naczyniowej, ale znacząco zwiększają ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego.

Duże randomizowane badanie ACE (ASA and Carotid Endarterectomy), które porównywało różne dawki aspiryny (81 mg, 325 mg, 650 mg i 1300 mg), wykazało, że mniejsze dawki (81-325 mg) były nie tylko równie skuteczne, ale nawet bezpieczniejsze niż dawki większe. Po 30 dniach główne punkty końcowe wystąpiły u 5,4% pacjentów przyjmujących małe dawki w porównaniu z 7,0% w grupie otrzymującej duże dawki.

W sytuacjach ostrego zawału serca stosuje się jednorazowo większą dawkę 300 mg, najlepiej w postaci do rozgryzienia, aby przyspieszyć wchłanianie i działanie przeciwpłytkowe. Po stabilizacji stanu pacjenta przechodzi się na standardową dawkę profilaktyczną.

Pora przyjmowania leku nie ma kluczowego znaczenia dla skuteczności, jednak większość ekspertów zaleca przyjmowanie aspiryny wieczorem, co może dodatkowo zmniejszyć ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych, które częściej występują w godzinach porannych. Niektóre badania sugerują, że wieczorne przyjmowanie aspiryny może lepiej kontrolować poranną aktywację płytek krwi.

Formy farmaceutyczne dostępne na rynku polskim obejmują głównie tabletki dojelitowe (Acard, Polocard, Aspirin Cardio), które rozpuszczają się dopiero w jelicie cienkim, minimalizując bezpośrednie drażnienie błony śluzowej żołądka. Ta forma jest preferowana przy długotrwałym stosowaniu.

Preparat	Dawka	Postać	Uwagi
Acard	75 mg, 150 mg	Tabletki dojelitowe	Najpopularniejszy w Polsce
Polocard	75 mg, 150 mg	Tabletki dojelitowe	Alternatywa dla Acard
Aspirin Cardio	100 mg	Tabletki dojelitowe	Oryginalna Aspiryna Bayer
Polopiryna S	150 mg	Tabletki dojelitowe	Zawiera dodatkowo magnez

Leczenie farmakologiczne i substancje czynne

W kontekście profilaktyki sercowo-naczyniowej kwas acetylosalicylowy pozostaje złotym standardem terapii przeciwpłytkowej, jednak współczesna farmakologia oferuje szereg alternatyw i uzupełnień tej terapii.

Kwas acetylosalicylowy (acidum acetylsalicylicum) jest podstawową substancją czynną stosowaną w profilaktyce. Jego działanie opiera się na nieodwracalnym hamowaniu cyklooksygenazy-1, co prowadzi do zmniejszenia produkcji tromboksanu A2 przez płytki krwi. Efekt ten utrzymuje się przez cały okres życia płytek (7-10 dni), dlatego nawet przerwanie terapii na kilka dni nie eliminuje natychmiast działania przeciwpłytkowego.

Klopidogrel jest drugą linią terapii przeciwpłytkowej, stosowaną u pacjentów z nietolerancją aspiryny lub w terapii skojarzonej (podwójna terapia przeciwpłytkowa) po ostrych zespołach wieńcowych czy wszczepieniu stentów. Mechanizm działania klopidogrelu różni się od aspiryny – blokuje receptory P2Y12 na płytkach krwi, hamując ich aktywację przez adenozyn difosforan (ADP). Standardowa dawka to 75 mg dziennie.

Prasugrel i tikagrelor to nowsze inhibitory receptora P2Y12, które wykazują silniejsze działanie przeciwpłytkowe niż klopidogrel. Prasugrel stosuje się w dawce 10 mg dziennie (5 mg u osób powyżej 75 lat lub z masą ciała poniżej 60 kg), podczas gdy tikagrelor podaje się 2 razy dziennie po 90 mg. Te leki są głównie wykorzystywane w terapii skojarzonej z aspiryną po ostrych zespołach wieńcowych.

Inhibitory pompy protonowej (IPP) odgrywają kluczową rolę w zabezpieczeniu żołądka przed działaniem aspiryny. Do najczęściej stosowanych należą:

• Omeprazol (20 mg dziennie)
• Pantoprazol (40 mg dziennie)
• Lansoprazol (30 mg dziennie)
• Esomeprazol (20-40 mg dziennie)

Badania kliniczne jednoznacznie wykazały, że współczesne stosowanie IPP z aspiryną zmniejsza ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego o około 60-80%, nie wpływając negatywnie na korzyści sercowo-naczyniowe.

Kombinacje leków w jednej tabletce stają się coraz popularniejsze, szczególnie w prewencji wtórnej. Dostępne są preparaty łączące aspirynę z klopidogrelem (np. DuoPlavin) czy aspirynę z atorwastatyną. Takie kombinacje mogą poprawić przestrzeganie terapii przez pacjentów.

W przypadku pacjentów wymagających terapii przeciwkrzepliwej (np. z migotaniem przedsionków) i jednocześnie mających wskazania do aspiryny, często stosuje się terapię potrójną, która obejmuje:

• Lek przeciwkrzepliwy (warfaryna lub NOAC)
• Aspiryna (75-100 mg)
• Klopidogrel (75 mg)

Taka terapia znacząco zwiększa ryzyko krwawień, dlatego wymaga bardzo ostrożnego monitorowania i zwykle jest stosowana przez ograniczony czas (3-6 miesięcy po wszczepieniu stentu).

Monitorowanie i bezpieczeństwo długotrwałej terapii

Długotrwałe stosowanie aspiryny, mimo jej względnego bezpieczeństwa, wymaga regularnego monitorowania i świadomości potencjalnych działań niepożądanych.

Regularne kontrole laboratoryjne powinny obejmować morfologię krwi z oceną liczby płytek krwi, stężenie hemoglobiny i hematokrytu (w celu wykrycia ukrytych krwawień), a także podstawowe parametry funkcji nerek (kreatynina, mocznik) i wątroby (aminotransferazy). U pacjentów z czynnikami ryzyka zaleca się wykonywanie tych badań co 6-12 miesięcy.

Ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego jest najczęstszym poważnym działaniem niepożądanym długotrwałego stosowania aspiryny. Zwiększa się ono wraz z wiekiem, dawką leku oraz obecnością dodatkowych czynników ryzyka, takich jak infekcja Helicobacter pylori, współistniejąca choroba wrzodowa, stosowanie innych NLPZ, kortykosteroidów czy alkoholu. Charakterystycznym objawem może być stolec o barwie smolistej (melena), wymioty z domieszką krwi lub postępujące niedokrwistość.

Wczesne objawy działań niepożądanych, na które pacjenci powinni zwracać uwagę, obejmują:

• Uporczywe dolegliwości żołądkowe (ból, zgagę, nudności)
• Niezwykłe skłonności do siniaków
• Wydłużony czas krwawienia z drobnych ran
• Niezwykłe zmęczenie (może wskazywać na niedokrwistość)
• Dzwonienie w uszach (tinnitus) przy przypadkowym przedawkowaniu

Interakcje z innymi lekami wymagają szczególnej uwagi. Aspiryna może nasilać działanie leków przeciwcukrzycowych (pochodne sulfonylomocznika, insulina), zwiększając ryzyko hipoglikemii. Osłabia natomiast działanie leków przeciwnadciśnieniowych z grupy inhibitorów ACE. Szczególnie niebezpieczne jest łączenie aspiryny z innymi lekami przeciwkrzepliwymi lub NLPZ bez nadzoru lekarskiego.

Eradykacja Helicobacter pylori przed rozpoczęciem długotrwałej terapii aspiryną jest zalecana u pacjentów z dodatnim wywiadem w kierunku choroby wrzodowej lub z objawami dyspepsji. Infekcja tym bakterią znacząco zwiększa ryzyko powikłań żołądkowych podczas stosowania aspiryny.

Aspiryna a inne metody prewencji

Aspiryna nie powinna być traktowana jako jedyny sposób prewencji chorób sercowo-naczyniowych, ale raczej jako element kompleksowego podejścia do redukcji ryzyka.

Modyfikacja stylu życia pozostaje fundamentem prewencji i często może być równie skuteczna jak farmakoterapia. Rzucenie palenia tytoniu zmniejsza ryzyko zawału serca o 50% już w pierwszym roku. Regularna aktywność fizyczna (minimum 150 minut umiarkowanego wysiłku tygodniowo) może zmniejszyć ryzyko chorób serca o 30-40%. Zdrowa dieta typu śródziemnomorskiego, bogata w owoce, warzywa, ryby i orzechy, a uboga w nasycone tłuszcze i cukry proste, wykazuje porównywalne korzyści do niektórych leków.

Kontrola czynników ryzyka jest równie ważna jak stosowanie aspiryny. Prawidłowe leczenie nadciśnienia tętniczego może zmniejszyć ryzyko udaru o 35-40%, a zawału serca o 20-25%. Optymalna kontrola poziomu cholesterolu za pomocą statyn w wielu przypadkach przynosi większe korzyści niż sama aspiryna. Kontrola cukrzycy (hemoglobina glikowana HbA1c <7%) znacząco redukuje ryzyko powikłań mikro- i makronaczyniowych.

Statyny, szczególnie o wysokiej intensywności działania (atorwastatyna 40-80 mg, rozuwastatyna 20-40 mg), wykazują udowodnione działanie w profilaktyce pierwotnej i wtórnej chorób sercowo-naczyniowych. U wielu pacjentów korzyści ze stosowania statyn przewyższają te wynikające z terapii aspiryną, szczególnie w profilaktyce pierwotnej.

Leki przeciwnadciśnieniowe, szczególnie inhibitory ACE (enalapril, ramipril, perindopril) i blokery receptora AT1 (losartan, walsartan, telmisartan), nie tylko kontrolują ciśnienie tętnicze, ale wykazują również bezpośrednie działanie kardioprotekcyjne i neuroprotekcyjne.

Metformina u pacjentów z cukrzycą typu 2 może zmniejszać ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych niezależnie od kontroli glikemii, prawdopodobnie poprzez korzystny wpływ na funkcję śródbłonka naczyniowego.

Współczesne podejście do prewencji chorób sercowo-naczyniowych opiera się na koncepcji tzw. „polypill” – kombinacji kilku leków o udowodnionym działaniu prewencyjnym (aspiryna, statyna, lek przeciwnadciśnieniowy) w jednej tabletce, co może znacząco poprawić przestrzeganie terapii przez pacjentów.

Bibliografia

1. McNeil JJ, Wolfe R, Woods RL, Tonkin AM, Donnan GA, Nelson MR, Reid CM, Lockery JE, Kirpach B, Storey E, Shah RC, Williamson JD, Margolis KL, Ernst ME, Abhayaratna WP, Stocks N, Fitzgerald SM, Orchard SG, Trevaks RE, Beilin LJ, Johnston CI, Ryan J, Radziszewska B, Jelinek M, Malik M, Eaton CB, Brauer D, Cloud G, Wood EM, Mahady SE, Satterfield S, Grimm R, Murray AM; ASPREE Investigator Group. Effect of Aspirin on Cardiovascular Events and Bleeding in the Healthy Elderly. N Engl J Med. 2018;379(16):1509-1518. DOI: 10.1056/NEJMoa1805819 PMID: 30221597
2. US Preventive Services Task Force; Davidson KW, Barry MJ, Mangione CM, Cabana M, Chelmow D, Coker TR, Davis EM, Donahue KE, Jaén CR, Krist AH, Kubik M, Li L, Ogedegbe G, Pbert L, Ruiz JM, Stevermer J, Tseng CW, Wong JB. Aspirin Use to Prevent Cardiovascular Disease: US Preventive Services Task Force Recommendation Statement. JAMA. 2022;327(16):1577-1584. DOI: 10.1001/jama.2022.4983 PMID: 35471505
3. ASCEND Study Collaborative Group; Bowman L, Mafham M, Wallendszus K, Stevens W, Buck G, Barton J, Murphy K, Aung T, Haynes R, Cox J, Murawska A, Young A, Lay M, Chen F, Sammons E, Waters E, Adler A, Bodansky J, Farmer A, McPherson R, Neil A, Simpson D, Peto R, Baigent C, Collins R, Parish S, Armitage J. Effects of Aspirin for Primary Prevention in Persons with Diabetes Mellitus. N Engl J Med. 2018;379(16):1529-1539. DOI: 10.1056/NEJMoa1804988 PMID: 30146931
4. Gaziano JM, Brotons C, Coppolecchia R, Cricelli C, Darius H, Gorelick PB, Howard G, Pearson TA, Rothwell PM, Ruilope LM, Tendera M, Tognoni G; ARRIVE Executive Committee. Use of aspirin to reduce risk of initial vascular events in patients at moderate risk of cardiovascular disease (ARRIVE): a randomised, double-blind, placebo-controlled trial. Lancet. 2018;392(10143):1036-1046. DOI: 10.1016/S0140-6736(18)31924-X PMID: 30158069
5. Visseren FLJ, Mach F, Smulders YM, Carballo D, Koskinas KC, Bäck M, Benetos A, Biffi A, Boavida JM, Capodanno D, Cosyns B, Crawford C, Davos CH, Desormais I, Di Angelantonio E, Franco OH, Halvorsen S, Hobbs FDR, Hollander M, Jankowska EA, Michal M, Sacco S, Sattar N, Tokgozoglu L, Tonstad S, Tsioufis KP, van Dis I, van Gelder IC, Wanner C, Williams B; ESC Scientific Document Group. 2021 ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice. Eur Heart J. 2021;42(34):3227-3337. DOI: 10.1093/eurheartj/ehab484 PMID: 34458905