Angina to jedna z najczęstszych przyczyn wizyt u lekarza, szczególnie wśród dzieci i młodzieży. Silny ból gardła, gorączka i trudności w przełykaniu znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie, dlatego szybkie i skuteczne leczenie jest kluczowe. W zależności od przyczyny anginy – czy ma podłoże wirusowe czy bakteryjne – stosuje się różne strategie terapeutyczne. Podczas gdy angina wirusowa wymaga głównie leczenia objawowego z użyciem dostępnych bez recepty preparatów łagodzących ból i stan zapalny, angina bakteryjna, zwłaszcza paciorkowcowa, nieodzownie wymaga antybiotykoterapii. Wybór odpowiedniego leku ma kluczowe znaczenie nie tylko dla szybkości powrotu do zdrowia, ale także dla zapobiegania groźnym powikłaniom. W tym artykule przedstawiamy przegląd najskuteczniejszych leków stosowanych w leczeniu anginy, zarówno tych wydawanych na receptę, jak i dostępnych bez recepty preparatów pomocnych w łagodzeniu objawów.
Spis treści
Czym jest angina?
Angina, czyli ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, to choroba zakaźna przenoszona drogą kropelkową. Może mieć podłoże wirusowe lub bakteryjne, przy czym każda z tych form wymaga innego podejścia terapeutycznego.
Angina wirusowa występuje znacznie częściej, szczególnie u dorosłych (80-90% przypadków). Rozwija się stopniowo i często towarzyszy jej katar, kaszel, zapalenie spojówek czy dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Gorączka zwykle nie przekracza 38°C.
Angina bakteryjna, najczęściej wywołana przez paciorkowce grupy A (Streptococcus pyogenes), charakteryzuje się nagłym początkiem, wysoką gorączką (38-40°C), silnym bólem gardła i obecnością białego lub żółtego nalotu na migdałkach. Występuje głównie u dzieci w wieku 5-15 lat.
Kluczowe objawy anginy obejmują:
- Intensywny ból gardła nasilający się przy przełykaniu
- Gorączka różnego stopnia
- Powiększone i bolesne węzły chłonne szyjne
- Zaczerwienienie i obrzęk migdałków
- Ogólne osłabienie organizmu
Antybiotyki w leczeniu anginy bakteryjnej
Fenoksymetylopenicylina – lek pierwszego wyboru
Fenoksymetylopenicylina, dostępna w Polsce głównie jako preparat Ospen, stanowi złoty standard w leczeniu anginy paciorkowcowej. Lek Ospen zawiera penicylinę fenoksymetylową, która wykazuje wysoką skuteczność przeciwko paciorkowcom grupy A odpowiedzialnym za większość przypadków anginy bakteryjnej.
Penicylina fenoksymetylowa jest stosowana doustnie w dawce 1 milion jednostek międzynarodowych dwa razy dziennie przez 10 dni. Preparat ten charakteryzuje się bardzo dobrą tolerancją i minimalnym ryzykiem wystąpienia oporności bakteryjnej.
Antybiotyki alternatywne – pochodne penicyliny
W przypadku niedostępności penicyliny fenoksymetylowej lub gdy lekarz uzna to za wskazane, stosuje się inne antybiotyki z grupy beta-laktamów.
Amoksycylina to antybiotyk o szerokim spektrum działania, dostępny w Polsce jako preparaty Amotaks, Ospamox czy Duomox. Lek Amotaks zawiera amoksycylinę, która wykazuje skuteczność przeciwko paciorkowcom, jednak niektóre szczepy mogą być na nią oporne. Preparat Ospamox również zawiera amoksycylinę i jest szczególnie chętnie stosowany u dzieci ze względu na dostępność w postaci zawiesiny o przyjemnym smaku.
Połączenia amoksycyliny z kwasem klawulanowym oferują szersze spektrum działania. Augmentin zawiera amoksycylinę wzmocnioną kwasem klawulanowym, co zwiększa skuteczność przeciwko niektórym szczepom bakterii opornych na samą amoksycylinę. Podobnie działa preparat Amoksiklav, który łączy te same składniki aktywne.
Cefalosporyny w leczeniu anginy
Antybiotyki z grupy cefalosporyn stanowią alternatywę dla pacjentów uczulonych na penicylinę lub w przypadkach oporności bakteryjnej.
Cefuroksym jest dostępny w preparatach takich jak Bioracef, Zinnat czy Zamur. Lek Bioracef zawiera cefuroksym, który wykazuje dobrą skuteczność przeciwko paciorkowcom i jest dobrze tolerowany przez większość pacjentów. Preparat Zinnat również zawiera cefuroksym i jest często stosowany jako alternatywa dla penicyliny.
Cefaklor występuje w preparacie Ceclor i stanowi cefalosporynę pierwszej generacji skuteczną w leczeniu anginy bakteryjnej.
Makrolidy – antybiotyki dla uczulonych na penicylinę
Antybiotyki makrolidowe są zalecane głównie dla pacjentów z udokumentowaną alergią na penicyliny.
Klarytromycyna jest dostępna w preparatach Klacid i Klabax. Lek Klacid zawiera klarytromycynę, która działa bakteriostatycznie poprzez hamowanie syntezy białek w komórkach bakteryjnych. Preparat Klabax również zawiera klarytromycynę i charakteryzuje się dobrą tolerancją.
Azytromycyna jest często nazywana „antybiotykiem trzydniowym” ze względu na krótki czas terapii. Azytromycyna wykazuje długotrwałe działanie w tkankach, co pozwala na skrócenie kuracji do 3-5 dni.
Leki bez recepty na objawy anginy
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
Flurbiprofen to silny lek przeciwzapalny i przeciwbólowy dostępny bez recepty. Strepsils Intensive zawiera flurbiprofen, który skutecznie łagodzi ból gardła i zmniejsza stan zapalny. Preparat Strepsils Intensive w postaci tabletek do ssania zapewnia miejscowe działanie i może być stosowany co 3 godziny, maksymalnie 5 tabletek na dobę. Flurbiprofen znajduje się również w preparacie Polopiryna Gardło, oferując podobne działanie przeciwbólowe.
Benzydamina należy do grupy NLPZ o działaniu miejscowym. Tantum Verde zawiera benzydaminę, która działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwdrobnoustrojowo. Lek Tantum Verde jest dostępny w różnych postaciach – tabletek do ssania, aerozolu i płynu do płukania gardła. Preparat Hascosept również zawiera benzydaminę i wykazuje podobne właściwości terapeutyczne.
Leki o działaniu antyseptycznym i znieczulającym
Połączenia lidokainy z antyseptkami oferują szybką ulgę w bólu gardła. Orofar Max zawiera chlorek cetylpirydyniowy i lidokainę, zapewniając jednocześnie działanie odkażające i znieczulające miejscowo. Preparat Orofar Max w postaci pastylek do ssania może być stosowany co 2-3 godziny według potrzeby.
Amylometakrezol to substancja antyseptyczna obecna w popularnych preparatach. Strepsils klasyczny zawiera amylometakrezol w połączeniu z alkoholem dichlorobenzylowym, co zapewnia działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Preparat NeoAngin również zawiera amylometakrezol wraz z lewomentolami, oferując dodatkowo efekt chłodzący.
Preparaty roślinne i suplementy
Wiele preparatów bez recepty zawiera składniki roślinne wspierające gojenie i łagodzące podrażnienia. Pastylki z ekstraktami tymianku, podbiału czy prawoślazu mogą wspierać regenerację błony śluzowej gardła i działać kojąco.
Zasady stosowania leków na anginę
Antybiotykoterapia
- Antybiotyki należy stosować wyłącznie w anginie bakteryjnej potwierdzonej badaniem lub na podstawie objawów klinicznych
- Kuracja musi być kontynuowana przez cały zalecany okres (zazwyczaj 7-10 dni), nawet po ustąpieniu objawów
- Przerwanie leczenia może prowadzić do nawrotu infekcji i rozwoju oporności bakteryjnej
- Po 24 godzinach od rozpoczęcia antybiotykoterapii pacjent przestaje być zakaźny
Leczenie objawowe
- Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne można stosować równolegle z antybiotykami
- Preparaty miejscowe należy używać zgodnie z zaleceniami, unikając przekroczenia maksymalnych dawek
- U dzieci poniżej 12 lat należy unikać preparatów zawierających kwas acetylosalicylowy
- Leki znieczulające miejscowo mogą czasowo powodować uczucie mrowienia w jamie ustnej
Kiedy udać się do lekarza?
Konsultacja lekarska jest konieczna w następujących przypadkach:
- Utrzymująca się wysoka gorączka powyżej 38°C przez więcej niż 48 godzin
- Intensywny ból gardła uniemożliwiający przełykanie płynów
- Obecność białego nalotu na migdałkach
- Trudności w oddychaniu
- Znacznie powiększone węzły chłonne
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy angina zawsze wymaga antybiotyku?
Nie, angina nie zawsze wymaga antybiotyku. Większość przypadków anginy u dorosłych ma podłoże wirusowe i wymaga jedynie leczenia objawowego. Antybiotyki są konieczne tylko w anginie bakteryjnej, szczególnie paciorkowcowej.
Jak odróżnić anginę wirusową od bakteryjnej?
Angina bakteryjna charakteryzuje się nagłym początkiem, wysoką gorączką, białym nalotem na migdałkach i brakiem objawów katarowych. Angina wirusowa rozwija się stopniowo, często towarzyszy jej katar i kaszel, a gorączka jest zazwyczaj niższa.
Czy można stosować antybiotyki profilaktycznie?
Program antybiotykoprofilaktyki nie ma uzasadnienia w anginie. Antybiotyki należy stosować tylko po potwierdzeniu zakażenia bakteryjnego lub przy wysokim prawdopodobieństwie takiego zakażenia.
Ile trwa leczenie anginy?
Objawy anginy wirusowej ustępują samoistnie w ciągu 5-7 dni. Angina bakteryjna wymaga 7-10 dni antybiotykoterapii, przy czym znaczna poprawa następuje już po 24-48 godzinach od rozpoczęcia leczenia.
Czy można łączyć różne leki na gardło?
Należy unikać jednoczesnego stosowania preparatów zawierających te same substancje czynne, np. dwóch różnych preparatów z benzydaminą. Można natomiast łączyć leki o różnych mechanizmach działania po konsultacji z farmaceutą.
Jakie są powikłania nieleczonej anginy bakteryjnej?
Nieleczona angina paciorkowcowa może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak ropnie okołomigdałkowe, gorączka reumatyczna, zapalenie wsierdzia, nerek czy zapalenie płuc. Dlatego tak ważne jest odpowiednie leczenie antybiotykiem.
Bibliografia
- Ospen charakterystyka produktu leczniczego
- Amotaks charakterystyka produktu leczniczego
- Ospamox charakterystyka produktu leczniczego
- Augmentin charakterystyka produktu leczniczego
- Amoksiklav charakterystyka produktu leczniczego
- Bioracef charakterystyka produktu leczniczego
- Zinnat charakterystyka produktu leczniczego
- Klacid charakterystyka produktu leczniczego
- Klabax charakterystyka produktu leczniczego
- Strepsils Intensive charakterystyka produktu leczniczego
- Tantum Verde charakterystyka produktu leczniczego
- Orofar Max charakterystyka produktu leczniczego
- Hascosept charakterystyka produktu leczniczego
- Shulman ST, Bisno AL, Clegg HW, Gerber MA, Kaplan EL, Lee G, Martin JM, Van Beneden C. Clinical practice guideline for the diagnosis and management of group A streptococcal pharyngitis: 2012 update by the Infectious Diseases Society of America. Clin Infect Dis. 2012;55(10):e86-102. DOI: 10.1093/cid/cis629 PMID: 22965026
- Mustafa Z, Ghaffari M. Diagnostic Methods, Clinical Guidelines, and Antibiotic Treatment for Group A Streptococcal Pharyngitis: A Narrative Review. Front Cell Infect Microbiol. 2020;10:563627. DOI: 10.3389/fcimb.2020.563627 PMID: 33178623
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
