Choroba Cushinga – przykładowe leki stosowane w leczeniu tego schorzenia

Choroba Cushinga to rzadkie, ale poważne zaburzenie endokrynologiczne wymagające specjalistycznego leczenia farmakologicznego. W przypadku gdy operacyjne usunięcie gruczolaka przysadki nie jest możliwe lub okazuje się nieskuteczne, kluczową rolę odgrywają leki hamujące nadmierną produkcję kortyzolu lub blokujące jego działanie. Polscy pacjenci mają dostęp do kilku grup leków stosowanych w tej chorobie – od analogów somatostatyny dostępnych w programach lekowych, przez inhibitory steroidogenezy, aż po agoniści dopaminy. Każdy z tych preparatów działa w inny sposób i wymaga indywidualnego doboru przez specjalistę endokrynologa. W tym artykule przedstawiamy aktualnie dostępne w Polsce opcje farmakoterapii choroby Cushinga oraz zasady ich stosowania.

Czym jest choroba Cushinga?

Choroba Cushinga jest specyficzną postacią zespołu Cushinga spowodowaną nadmiernym wydzielaniem hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) przez gruczolaka przysadki mózgowej. To rzadkie schorzenie dotyka około 2-3 osoby na milion rocznie, ale może prowadzić do poważnych powikłań bez odpowiedniego leczenia.

Charakterystyczne objawy choroby obejmują:

  • Otyłość typu centralnego z jednoczesnym zanikiem mięśni kończyn
  • Charakterystyczną „twarz księżycowatą” i „kark bawoli”
  • Liczne rozstępy na skórze i skłonność do siniaków
  • Nadciśnienie tętnicze i zaburzenia tolerancji glukozy
  • Osłabienie, depresję i zaburzenia snu

Najlepszą metodą leczenia jest operacyjne usunięcie gruczolaka przysadki, jednak gdy zabieg nie jest możliwy lub okazuje się nieskuteczny, konieczne staje się leczenie farmakologiczne.

Choroba Cushinga

Pasireotyd (Signifor) – analog somatostatyny w programie lekowym

Preparat Signifor zawiera pasireotyd, który jest syntetycznym analogiem somatostatyny wykazującym wysokie powinowactwo do receptorów somatostatyny. Pasireotyd działa poprzez wiązanie się z receptorami somatostatyny w komórkach gruczolaka przysadki, hamując w ten sposób wydzielanie ACTH i obniżając poziom kortyzolu.

Lek jest dostępny w postaci proszku do sporządzania zawiesiny do wstrzykiwań domięśniowych w dawkach 10 mg, 20 mg, 30 mg, 40 mg i 60 mg. Signifor podawany jest raz na 4 tygodnie w postaci głębokiego wstrzyknięcia domięśniowego. Dawka początkowa wynosi zazwyczaj 10 mg, a w zależności od odpowiedzi pacjenta może być stopniowo zwiększana maksymalnie do 40 mg.

W Polsce preparat Signifor jest refundowany w ramach programu lekowego B.118 „Leczenie choroby Cushinga” dla pacjentów dorosłych, u których leczenie chirurgiczne nie jest możliwe lub zakończyło się niepowodzeniem.

Reklama

Kabergolina (Dostinex) – agonista dopaminy

Dostinex to lek zawierający kabergolinę, która jest agonistą receptorów dopaminowych D2. Kabergolina działa poprzez bezpośrednie pobudzanie receptorów dopaminowych w komórkach przedniego płata przysadki, co może prowadzić do zmniejszenia wydzielania ACTH u niektórych pacjentów z chorobą Cushinga.

Preparat Dostinex dostępny jest w postaci tabletek zawierających 0,5 mg kabergoliny. W leczeniu choroby Cushinga lek stosuje się doustnie, najlepiej podczas posiłków. Dawkowanie ustala lekarz indywidualnie, zwykle rozpoczynając od niewielkich dawek i stopniowo je zwiększając w zależności od odpowiedzi pacjenta i tolerancji leczenia.

Skuteczność kabergoliny w chorobie Cushinga jest ograniczona i wynosi około 25-30% przypadków, dlatego lek ten stosuje się często jako terapię wspomagającą lub u pacjentów, którzy nie tolerują innych form leczenia.

Metyrapon (Metopirone) – inhibitor steroidogenezy

Metopirone zawiera metyrapon, który jest inhibitorem enzymu 11β-hydroksylazy, kluczowego w syntezie kortyzolu w nadnerczach. Metyrapon blokuje ostatni etap produkcji kortyzolu, prowadząc do szybkiego obniżenia jego poziomu we krwi.

Lek dostępny jest w postaci kapsułek miękkich zawierających 250 mg metyraponu. Preparat Metopirone może być stosowany zarówno diagnostycznie do oceny czynności przysadki, jak i terapeutycznie w leczeniu endogennego zespołu Cushinga. Dawkowanie waha się od 250 mg do 6000 mg na dobę w dawkach podzielonych, w zależności od nasilenia objawów i odpowiedzi pacjenta.

Metyrapon charakteryzuje się stosunkowo szybkim początkiem działania, co czyni go użytecznym w przypadkach wymagających pilnego obniżenia poziomu kortyzolu przed planowanym zabiegiem operacyjnym.

Mitotan (Lysodren) – lek cytotoksyczny dla kory nadnerczy

Lysodren to preparat zawierający mitotan, substancję wykazującą cytotoksyczne działanie na komórki kory nadnerczy. Mitotan hamuje bezpośrednio czynność kory nadnerczy oraz wpływa na obwodowy metabolizm steroidów, zmniejszając syntezę kortyzolu.

Lek dostępny jest w postaci tabletek zawierających 500 mg mitotanu. Preparat Lysodren stosuje się doustnie podczas posiłków, rozpoczynając od dawki 2-3 g na dobę i stopniowo zwiększając ją do osiągnięcia stężenia terapeutycznego w osoczu (14-20 mg/l). Leczenie wymaga regularnego monitorowania stężenia leku we krwi.

Mitotan charakteryzuje się długim okresem półtrwania i może kumulować się w tkankach tłuszczowych, dlatego efekt terapeutyczny może utrzymywać się przez tygodnie lub miesiące po przerwaniu leczenia. Lek wymaga szczególnej ostrożności ze względu na możliwość wystąpienia niewydolności nadnerczy.

LekSubstancja czynnaMechanizm działaniaDostępność w Polsce
SigniforPasireotydAnalog somatostatynyProgram lekowy B.118
DostinexKabergolinaAgonista dopaminyApteki stacjonarne
MetopironeMetyraponInhibitor 11β-hydroksylazyOgraniczona dostępność
LysodrenMitotanCytotoksyczne działanie na korę nadnerczyOgraniczona dostępność

Zasady bezpiecznego stosowania leków w chorobie Cushinga

Leczenie farmakologiczne choroby Cushinga wymaga ścisłego nadzoru specjalisty endokrynologa ze względu na złożoność schorzenia i potencjalne działania niepożądane stosowanych leków:

  • Regularne monitorowanie stężenia kortyzolu i ACTH we krwi
  • Kontrola funkcji wątroby i nerek podczas długotrwałego leczenia
  • Obserwacja pod kątem objawów niewydolności nadnerczy
  • Dostosowanie dawkowania w zależności od odpowiedzi klinicznej

Pacjenci powinni być poinformowani o konieczności natychmiastowego kontaktu z lekarzem w przypadku wystąpienia objawów niewydolności nadnerczy, takich jak osłabienie, nudności, wymioty czy obniżenie ciśnienia tętniczego.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czy leki na chorobę Cushinga można stosować długotrwale?

Większość leków stosowanych w chorobie Cushinga może być używana długotrwale pod ścisłym nadzorem lekarskim. Pasireotyd i kabergolina są generalnie dobrze tolerowane przy przewlekłym stosowaniu, natomiast metyrapon i mitotan wymagają szczególnie starannego monitorowania.

Jakie są najczęstsze skutki uboczne leczenia?

Najczęstsze działania niepożądane obejmują zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, bóle brzucha), zawroty głowy, ból głowy oraz zmęczenie. Niektóre leki mogą powodować specyficzne efekty, jak hiperglikemia przy stosowaniu pasireotypu czy ryzyko uszkodzenia wątroby przy długotrwałym leczeniu.

Czy można łączyć różne leki w leczeniu choroby Cushinga?

Kombinowanie różnych leków jest możliwe i często konieczne w ciężkich przypadkach choroby. Decyzję o terapii skojarzonej podejmuje zawsze lekarz specjalista, który ocenia korzyści i ryzyka takiego postępowania.

Jak długo trwa leczenie farmakologiczne?

Czas leczenia zależy od przyczyny choroby i odpowiedzi na terapię. W przypadkach gdy operacja nie jest możliwa, leczenie farmakologiczne może być prowadzone przez lata. Jeśli lek jest stosowany jako przygotowanie do zabiegu, terapia trwa zwykle kilka tygodni lub miesięcy.

Czy istnieją alternatywne metody leczenia?

Oprócz leczenia farmakologicznego dostępne są radioterapia przysadki oraz w skrajnych przypadkach obustronna adrenalektomia. Wybór metody zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta i jest podejmowany przez zespół specjalistów.

Bibliografia

  1. Metopirone charakterystyka produktu leczniczego
  2. Lysodren charakterystyka produktu leczniczego
  3. Signifor charakterystyka produktu leczniczego
  4. Dostinex charakterystyka produktu leczniczego
  5. Colao A, Petersenn S, Newell-Price J, Findling JW, Gu F, Maldonado M, Schoenherr U, Mills D, Salgado LR, Biller BM; Pasireotide B2305 Study Group. A 12-month phase 3 study of pasireotide in Cushing’s disease. N Engl J Med. 2012;366(10):914-924. DOI: 10.1056/NEJMoa1105743 PMID: 22397653
  6. Baudry C, Coste J, Bou Khalil R, Silvera S, Guignat L, Guibourdenche J, Reznik Y, Kroiss M, Bertherat J, Clauser E, Young J, Chanson P. Efficiency and tolerance of mitotane in Cushing’s disease in 76 patients from a single center. Eur J Endocrinol. 2012;167(3):473-481. DOI: 10.1530/EJE-12-0358 PMID: 22815335

Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.