Leki na bielmo – zestawienie preparatów dostępnych w Polsce

Gdy zmętnienie soczewki zaczyna wpływać na jakość widzenia, wielu pacjentów szuka informacji o dostępnych opcjach leczenia farmakologicznego. Bielmo, zwane także zaćmą lub kataraktą, to postępujące zmętnienie naturalnej soczewki oka, które może znacząco pogorszyć ostrość wzroku. Choć operacja pozostaje najskuteczniejszą metodą leczenia, niektóre leki mogą spowalniać postęp choroby lub wspierać oko w okresie przedoperacyjnym. W Polsce dostępnych jest obecnie kilka preparatów przeznaczonych do leczenia bielma, różniących się mechanizmem działania i dostępnością. Jakie leki na bielmo można otrzymać w polskich aptekach i jak działają? Które preparaty wymagają recepty, a które są wyrobami medycznymi? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule.

Czym jest bielmo i jakie są przyczyny jego powstania?

Bielmo, medycznie określane jako zaćma lub katarakta, to zmętnienie przejrzystej soczewki oka, które prowadzi do pogorszenia jakości widzenia. Najczęściej występującą postacią jest zaćma starcza, będąca naturalnym procesem starzenia się soczewki, który postępuje u każdej osoby wraz z wiekiem. Proces ten rozpoczyna się zwykle od utraty elastyczności soczewki, a następnie dochodzi do stopniowego jej zmętnienia.

Choroba rozwija się zazwyczaj niepostrzeżenie w początkowym stadium, a objawy nasilają się z czasem. Pacjenci opisują swoje dolegliwości jako widzenie przez brudną szybę, zmatowienie obrazu czy pogorszenie percepcji kolorów. Charakterystyczna jest również zwiększona wrażliwość na światło, szczególnie uciążliwa podczas nocnej jazdy samochodem, gdy światła innych pojazdów mogą oślepiać.

Do najczęstszych przyczyn powstania bielma, oprócz procesu starzenia, zaliczamy urazy mechaniczne oka, długotrwałe stosowanie niektórych leków (szczególnie kortykosteroidów), choroby ogólnoustrojowe takie jak cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze, a także czynniki genetyczne. Bielmo wrodzone może występować już u noworodków w wyniku infekcji przebytych przez matkę w czasie ciąży.

Catalin – główny lek na bielmo dostępny na receptę

Catalin to preparat zawierający pirenoksynę, będący podstawowym lekiem stosowanym w leczeniu bielma w Polsce. Lek Catalin jest dostępny wyłącznie na receptę i wymaga indywidualnego przygotowania przez pacjenta przed zastosowaniem. Pirenoksyna, substancja czynna preparatu Catalin, wykazuje działanie przeciwzaćmowe poprzez hamowanie działania związków chinoidalnych, które odpowiadają za przemianę rozpuszczalnych białek soczewki w białka nierozpuszczalne.

Preparat Catalin dostarczany jest w postaci tabletki zawierającej 0,75 mg pirenoksyny oraz 15 ml rozpuszczalnika. Przed zastosowaniem należy rozpuścić tabletkę w dołączonym rozpuszczalniku, co daje przezroczysty, żółty roztwór. Tak przygotowane krople Catalin powinny być przechowywane w chłodnym miejscu, chronione od światła i zużyte w ciągu 20 dni od sporządzenia.

Lek Catalin stosuje się miejscowo do worka spojówkowego, zalecana dawka to 1-2 krople do dotkniętego zaćmą oka, podawane od 3 do 5 razy na dobę. Preparat Catalin może spowalniać postęp bielma i zapobiegać jego dalszemu rozwojowi, szczególnie skuteczny jest w początkowych stadiach choroby. Catalin jest generalnie dobrze tolerowany, choć sporadycznie mogą wystąpić miejscowe działania niepożądane takie jak przekrwienie spojówek, swędzenie czy powierzchowne zapalenie rogówki.

Cataroft – wyrób medyczny wspomagający leczenie bielma

Cataroft to nawilżający wyrób medyczny w postaci kropli do oczu, który zawiera jodek potasu jako główny składnik aktywny. Preparat Cataroft przeznaczony jest do nawilżenia powierzchni oka i może być stosowany pomocniczo podczas niektórych procesów wchłaniania, w szczególności wysięków, krwawień do ciała szklistego oraz zaćmy o różnej etiologii. Jodek potasu zawarty w preparacie Cataroft działa jako substancja wychwytująca wolne rodniki.

Krople Cataroft zawierają chlorek sodu (2 mg/ml), jodek potasu, tiosiarczan sodu, wersenian disodu, dioctan chlorheksydyny, wodorotlenek sodu oraz wodę do iniekcji. Wyrób medyczny Cataroft może być stosowany zarówno przez osoby dorosłe, jak i dzieci. Zalecane dawkowanie to 1-2 krople do worka spojówkowego każdego oka, stosowane od 2 do 4 razy dziennie.

Preparat Cataroft należy przechowywać w temperaturze pokojowej, nie wolno go trzymać w lodówce ani zamrażać. Po pierwszym otwarciu butelkę z kroplami Cataroft należy zużyć w ciągu 28 dni. Bezpośrednio po aplikacji może wystąpić chwilowe, lekkie pieczenie lub kłucie. Długotrwałe stosowanie preparatu Cataroft w zbyt dużych dawkach może doprowadzić do objawów jodyzmu, dlatego nie zaleca się stosowania przez kobiety ciężarne i karmiące piersią.

Leki stosowane po operacji usunięcia bielma

Po operacyjnym usunięciu zaćmy stosuje się leki wspomagające proces gojenia i zapobiegające powikłaniom. Do tej grupy należą niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) w postaci kropli do oczu, które pomagają kontrolować stan zapalny po zabiegu.

Yellox to preparat zawierający bromfenak, stosowany w celu zmniejszania stanu zapalnego oka po operacji zaćmy u osób dorosłych. Bromfenak należy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych i działa poprzez blokowanie substancji wywołujących proces zapalny. Lek Yellox aplikuje się w postaci kropli do oczu, zalecana dawka to jedna kropla do leczonego oka dwa razy na dobę. Preparat Yellox rozpoczyna się stosować następnego dnia po operacji zaćmy.

Preparaty zawierające diklofenak również znajdą zastosowanie po zabiegach operacyjnych oka. Diklofenak w postaci kropli do oczu może być stosowany po operacjach zaćmy w celu hamowania zwężenia źrenicy, zapobiegania stanom zapalnym związanym z operacją oraz łagodzenia bólów gałki ocznej. Diklofenak aplikuje się miejscowo, wkraplając 1 kroplę do worka spojówkowego do 5 razy dziennie, zgodnie z zaleceniami lekarza.

Warto podkreślić, że leki te są przeznaczone do stosowania pooperacyjnego i nie stanowią alternatywy dla leczenia operacyjnego bielma, ale wspomagają proces rekonwalescencji po zabiegu chirurgicznym.

Niedostępne leki na bielmo

Quinax był wcześniej dostępnym w Polsce lekiem na receptę, zawierającym azapentacen (fakolizyna) jako substancję czynną. Preparat Quinax wykazywał działanie przeciwzaćmowe poprzez hamowanie działania substancji typu chinonowego na białka soczewek oraz aktywację enzymu proteolitycznego w cieczy wodnistej komory przedniej oka. Niestety, pozwolenie na dopuszczenie leku Quinax do obrotu wygasło w grudniu 2017 roku i preparat nie jest już produkowany ani dostępny w polskich aptekach.

Pacjenci, którzy wcześniej stosowali krople Quinax, powinni skonsultować się z lekarzem okulistą w celu zmiany terapii na dostępne alternatywy. Preparat Quinax nie posiada bezpośrednich zamienników o identycznym składzie, dlatego lekarz może zalecić stosowanie innych dostępnych leków na bielmo lub rozważenie leczenia operacyjnego.

Lek	Substancja czynna	Dostępność	Status	Sposób stosowania
Catalin	Pirenoksyna	Dostępny	Lek na receptę	1-2 krople 3-5x dziennie
Cataroft	Jodek potasu	Dostępny	Wyrób medyczny	1-2 krople 2-4x dziennie
Quinax	Azapentacen	Niedostępny od 2017	Lek na receptę (wycofany)	–

Bezpieczeństwo stosowania leków na bielmo

Leki na bielmo, podobnie jak wszystkie preparaty okulistyczne, wymagają ostrożnego stosowania i przestrzegania zaleceń lekarza. Przed rozpoczęciem terapii konieczna jest konsultacja z okulistą, który oceni stopień zaawansowania choroby i dobierze odpowiedni sposób leczenia.

Podczas stosowania kropli do oczu należy zwracać uwagę na prawidłową technikę aplikacji. Przed podaniem leku należy dokładnie umyć ręce, a podczas wkraplania unikać dotykania końcówką butelki powierzchni oka lub powieki. Po aplikacji zaleca się delikatne zamknięcie powieki i lekkie uciśnięcie kącika oka przy nosie przez około minutę, co zapobiega przedostawaniu się leku do kanałów łzowych.

Osoby noszące soczewki kontaktowe powinny je usunąć przed aplikacją kropli i założyć ponownie po upływie co najmniej 15-20 minut. Jeśli stosuje się kilka różnych preparatów do oczu, należy zachować odstęp czasowy między ich aplikacją wynoszący 5-15 minut.

Istotne jest również odpowiednie przechowywanie leków zgodnie z zaleceniami producenta oraz przestrzeganie terminów ważności i okresów trwałości po otwarciu opakowania.

Bibliografia

1. Catalin charakterystyka produktu leczniczego
2. Cataroft charakterystyka wyrobu medycznego
3. Yellox charakterystyka produktu leczniczego
4. Polskie Towarzystwo Okulistyczne – Wytyczne leczenia operacyjnego zaćmy 2014
5. Upaphong P, Thonusin C, Choovuthayakorn J, Chattipakorn N, Chattipakorn SC. The Possible Positive Mechanisms of Pirenoxine in Cataract Formation. Int J Mol Sci. 2022;23(16):9431. DOI: 10.3390/ijms23169431 PMID: 36012695
6. Tsuneyoshi Y, Higuchi A, Negishi K, Tsubota K. Suppression of presbyopia progression with pirenoxine eye drops: experiments on rats and non-blinded, randomized clinical trial of efficacy. Sci Rep. 2017;7(1):6819. DOI: 10.1038/s41598-017-07208-6 PMID: 28754903