Leki na centralny bezdech senny (CBS) – zestawienie dostępnych preparatów

Centralny bezdech senny to poważne zaburzenie oddychania podczas snu, które wymaga specjalistycznego leczenia farmakologicznego i mechanicznego wspomagania oddychania. W przeciwieństwie do znacznie częstszego obturacyjnego bezdechu sennego, CBS charakteryzuje się brakiem sygnałów oddechowych z ośrodkowego układu nerwowego, co powoduje całkowite zatrzymanie ruchów oddechowych. Chociaż głównym sposobem leczenia pozostają aparaty CPAP i terapia choroby podstawowej, w niektórych przypadkach niezbędne jest zastosowanie odpowiednich leków wspomagających funkcje oddechowe. W tym artykule przedstawiamy zestawienie najważniejszych leków dostępnych w Polsce, które mogą być stosowane w leczeniu centralnego bezdechu sennego. Znajdziesz tutaj informacje o preparatach zawierających acetazolamid, modafinil czy teofylina, wraz z ich mechanizmami działania i wskazaniami terapeutycznymi. Pamiętaj, że każdy lek na centralny bezdech senny może być stosowany wyłącznie pod ścisłą kontrolą lekarza specjalisty.

Czym jest centralny bezdech senny?

Centralny bezdech senny (CBS) to rzadka, ale poważna postać zaburzeń oddychania podczas snu, charakteryzująca się całkowitym zatrzymaniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe wraz z równoczesnym zatrzymaniem ruchów oddechowych klatki piersiowej i brzucha. W odróżnieniu od obturacyjnego bezdechu sennego, w CBS problem nie leży w mechanicznej niedrożności dróg oddechowych, lecz w nieprawidłowym funkcjonowaniu ośrodka oddechowego w pniu mózgu.

Przyczyną centralnego bezdechu sennego jest upośledzenie funkcji ośrodkowego napędu oddechowego, co oznacza, że mózg nie wysyła odpowiednich sygnałów do mięśni odpowiedzialnych za oddychanie. Najczęstszą przyczyną CBS jest ciężka niewydolność serca, ale schorzenie może również wystąpić w przebiegu chorób neurologicznych, uszkodzeń rdzenia kręgowego, schorzeń metabolicznych czy jako skutek uboczny stosowania niektórych leków, szczególnie opioidowych środków przeciwbólowych.

Objawy centralnego bezdechu sennego obejmują senność w ciągu dnia, poranne bóle głowy, trudności z koncentracją, gwałtowne wybudzenia z uczuciem duszności oraz zmiany nastroju. Charakterystycznym objawem może być oddech typu Cheyne’a-Stokesa, polegający na cyklicznych zmianach głębokości oddychania przeplatanych okresami bezdechu.

Diuramid (acetazolamid) – inhibitor anhydrazy węglanowej

Diuramid to preparat zawierający acetazolamid w dawce 250 mg w tabletce, który stanowi podstawowy lek stosowany w leczeniu centralnego bezdechu sennego w Polsce. Acetazolamid należy do grupy inhibitorów anhydrazy węglanowej i działa poprzez stymulację ośrodka oddechowego, co prowadzi do poprawy rytmu oddechowego podczas snu.

Lek Diuramid wpływa na regulację oddychania poprzez zmianę pH krwi i zwiększenie wrażliwości ośrodka oddechowego na dwutlenek węgla. Acetazolamid zawart w preparacie Diuramid powoduje łagodną kwasicę metaboliczną, która stymuluje ośrodek oddechowy do zwiększenia częstości i głębokości oddechów. Badania kliniczne wykazały, że preparat Diuramid zawierający acetazolamid może skutecznie zmniejszać liczbę epizodów bezdechu i poprawiać saturację krwi tlenem.

Dawkowanie preparatu Diuramid w centralnym bezdechu sennym wynosi zazwyczaj 250-500 mg na dobę, przyjmowane rano lub podzielone na dwie dawki. Lek może powodować działania niepożądane, takie jak mrowienie kończyn, zaburzenia smaku, zwiększona diureza czy zawroty głowy. Przeciwwskazaniami do stosowania acetazolamidu są ciężkie zaburzenia czynności nerek i wątroby oraz nadwrażliwość na sulfonamidy.

Actimodan (modafinil) – stymulant ośrodkowego układu nerwowego

Actimodan zawierający modafinil to lek stosowany wspomagająco w leczeniu nadmiernej senności towarzyszącej centralnym zaburzeniom oddychania podczas snu. Modafinil działa jako stymulant ośrodkowego układu nerwowego, wpływając na neurotransmitery odpowiedzialne za regulację snu i czuwania.

Preparat Actimodan zawiera modafinil, który oddziałuje na obszary mózgu kontrolujące rytm snu-czuwania, zwiększając aktywność kory czołowej i poprawiając czujność w ciągu dnia. Lek Actimodan może być szczególnie przydatny u pacjentów z CBS, którzy mimo leczenia aparatem CPAP nadal doświadczają nadmiernej senności dziennej. Modafinil zawarty w preparacie Actimodan nie powoduje typowych dla innych stymulantów wahań nastroju i prawdopodobnie nie wywołuje uzależnienia.

Dawkowanie modafinilu w preparacie Actimodan wynosi zazwyczaj 200 mg raz dziennie, przyjmowane rano. W niektórych przypadkach dawka może być zwiększona do 400 mg dziennie pod kontrolą lekarza. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi są bóle głowy, nerwowość i bezsenność. Przeciwwskazaniami do stosowania modafinilu są niekontrolowane nadciśnienie tętnicze i poważne zaburzenia rytmu serca.

Euphyllin long (teofylina) – pochodna metyloksantyny

Euphyllin long to preparat o zmodyfikowanym uwalnianiu zawierający teofilinę, która może być stosowana w leczeniu wspomagającym centralnego bezdechu sennego. Teofylina należy do grupy pochodnych metyloksantyny i wykazuje działanie stymulujące na ośrodek oddechowy oraz poprawia kurczliwość przepony.

Lek Euphyllin long działa poprzez zwiększenie wrażliwości ośrodka oddechowego na dwutlenek węgla oraz poprawę funkcji mięśni oddechowych. Teofylina zawarta w preparacie Euphyllin long może być szczególnie przydatna u pacjentów z CBS współistniejącym z chorobami układu oddechowego. Preparat Euphyllin long zapewnia równomierne uwalnianie teofiliny przez długi okres, co pozwala na podawanie leku dwa razy dziennie.

Dawkowanie teofiliny w preparacie Euphyllin long musi być dostosowane indywidualnie do pacjenta, z uwzględnieniem stężenia leku we krwi. Zazwyczaj rozpoczyna się od dawek 200-400 mg dwa razy dziennie. Teofylina ma wąskie okno terapeutyczne, dlatego konieczne jest regularne monitorowanie jej stężenia we krwi. Działania niepożądane mogą obejmować nudności, wymioty, bóle głowy, bezsenność oraz zaburzenia rytmu serca przy przedawkowaniu.

Zasady stosowania leków w centralnym bezdechu sennym

Preparat	Substancja czynna	Dawkowanie	Główne wskazanie w CBS
Diuramid	Acetazolamid 250 mg	250-500 mg/dobę	Stymulacja ośrodka oddechowego
Actimodan	Modafinil 100/200 mg	200-400 mg/dobę	Nadmierna senność dzienna
Euphyllin long	Teofylina	200-400 mg 2×/dobę	Wspomaganie funkcji oddechowej

Leczenie farmakologiczne centralnego bezdechu sennego zawsze musi być prowadzone pod ścisłą kontrolą lekarza specjalisty. Podstawą terapii CBS pozostaje leczenie choroby podstawowej oraz stosowanie aparatów CPAP, a leki pełnią rolę wspomagającą. Ważne jest regularne monitorowanie skuteczności leczenia oraz kontrola działań niepożądanych.

Bibliografia

1. Diuramid charakterystyka produktu leczniczego
2. Actimodan charakterystyka produktu leczniczego
3. Euphyllin long charakterystyka produktu leczniczego
4. Centralny bezdech senny: przyczyny, objawy i leczenie | Pulmonologia – mp.pl
5. Javaheri S, Parker TJ, Wexler L, Liming JD, Lindower P, Roselle GA. Effect of theophylline on sleep-disordered breathing in heart failure. N Engl J Med. 1996 Aug 22;335(8):562-7. DOI: 10.1056/NEJM199608223350805 PMID: 8678934
6. White DP, Zwillich CW, Pickett CK, Douglas NJ, Findley LJ, Weil JV. Central sleep apnea. Improvement with acetazolamide therapy. Arch Intern Med. 1982 Oct;142(10):1816-9. DOI: 10.1001/archinte.1982.00340230056012 PMID: 6812522