Hipertrichoza, potocznie nazywana zespołem wilkołaka, to schorzenie charakteryzujące się nadmiernym owłosieniem występującym zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. W przeciwieństwie do hirsutyzmu, hipertrichoza może pojawić się w dowolnej okolicy ciała, niezależnie od działania hormonów androgennych. Choć leczenie przyczynowe hipertrichozy wrodzonej nie jest możliwe, istnieją skuteczne metody farmakologiczne pozwalające na redukcję nadmiernego owłosienia. W przypadku hipertrichozy nabytej, właściwe leczenie może prowadzić do całkowitego ustąpienia objawów. W tym artykule przedstawiamy przegląd leków dostępnych w polskich aptekach, które mogą pomóc w walce z tym uciążliwym schorzeniem.
Spis treści
Czym jest hipertrichoza?
Hipertrichoza to rzadkie schorzenie polegające na nadmiernym owłosieniu, które może występować od urodzenia lub rozwinąć się w późniejszym okresie życia. W zależności od przyczyny wyróżniamy hipertrichozę wrodzoną, uwarunkowaną genetycznie, oraz hipertrichozę nabytą, będącą skutkiem chorób, przyjmowanych leków lub zaburzeń hormonalnych.
Hipertrichoza wrodzona jest spowodowana mutacjami genetycznymi, najczęściej w genie SOX3 zlokalizowanym na chromosomie X. Objawia się nadmiernym owłosieniem już od momentu narodzin i może dotyczyć całego ciała lub określonych jego obszarów.
Hipertrichoza nabyta może wystąpić w wyniku stosowania niektórych leków, chorób metabolicznych, zaburzeń endokrynologicznych lub jako objaw towarzyszący innym schorzeniom. Do najczęstszych przyczyn należą: anoreksja, porfiria, niedoczynność tarczycy, zespół policystycznych jajników, a także przyjmowanie leków takich jak minoksydyl, glikokortykosteroidy czy cyklosporyna.
Leki stosowane w leczeniu hipertrichozy
Eflornityna (Vaniqa)
Eflornityna to lek w postaci kremu przeznaczony do miejscowego stosowania na skórę twarzy i podbródka. Preparat Vaniqa zawiera 11,5% eflornityny i stanowi pierwszą linię leczenia nadmiernego owłosienia twarzy u kobiet.
Mechanizm działania eflornityny polega na nieodwracalnym hamowaniu dekarboksylazy ornityny – enzymu odpowiedzialnego za wzrost włosów. Eflornityna zapobiega wzrostowi włosów poprzez blokowanie fazy anagenu budowy włosa, co prowadzi do spowolnienia odrostu i zmniejszenia grubości włosów.
Krem Vaniqa należy stosować dwa razy dziennie na czystą i suchą skórę, z zachowaniem minimum 8-godzinnej przerwy między aplikacjami. Pierwsze efekty terapii można zaobserwować po około 8 tygodniach stosowania. Preparat jest dostępny wyłącznie na receptę, jednak jego dostępność w polskich aptekach może być ograniczona.
Spironolakton (Spironol, Verospiron, Finospir)
Spironolakton to lek o działaniu moczopędnym i antyaldosteronowym, który wykazuje również właściwości antyandrogenne. W Polsce dostępny jest pod nazwami handlowymi Spironol, Verospiron oraz Finospir w tabletkach o różnej mocy.
Preparat Spironol zawiera spironolakton i działa poprzez blokowanie receptorów androgenowych oraz hamowanie syntezy testosteronu. Spironolakton obniża stężenie wolnego testosteronu przez wiązanie się z białkami SHBG i blokowanie enzymu 5α-reduktazy. Lek ten znajduje zastosowanie w leczeniu hipertrichozy o podłożu hormonalnym, szczególnie u kobiet z zespołem policystycznych jajników.
Standardowe dawkowanie spironolaktonu w leczeniu nadmiernego owłosienia wynosi 100-200 mg dziennie, jednak ostateczną dawkę ustala lekarz prowadzący. Efekty terapii są zwykle widoczne po 3-6 miesiącach regularnego stosowania. Spironolakton może obniżać ciśnienie tętnicze, dlatego wymaga regularnej kontroli lekarskiej.
Finasteryd (Nezyr, Proscar)
Finasteryd to inhibitor 5α-reduktazy typu II, dostępny w Polsce pod nazwami handlowymi Nezyr i Proscar. Lek ten znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu łysienia androgenowego u mężczyzn, ale może być również stosowany off-label w terapii hipertrichozy u kobiet.
Preparat Nezyr zawiera finasteryd i działa poprzez hamowanie przekształcania testosteronu w dihydrotestosteron (DHT) – hormon odpowiedzialny za nadmierne owłosienie. Finasteryd zmniejsza poziom DHT w skórze owłosionej, co prowadzi do spowolnienia wzrostu włosów i redukcji ich grubości.
W leczeniu hipertrichozy u kobiet finasteryd stosuje się zwykle w dawkach wyższych niż w przypadku łysienia u mężczyzn – od 2,5 do 5 mg dziennie. Efekty terapii są zazwyczaj widoczne po 6-12 miesiącach leczenia. Kobiety w wieku rozrodczym muszą stosować skuteczną antykoncepcję podczas terapii finasterydem ze względu na ryzyko feminizacji płodu męskiego.
Cyproteronu octan w skojarzeniu z etynyloestradiolem
Cyproteronu octan to syntetyczna pochodna progesteronu o silnym działaniu antyandrogennnym. W Polsce jest dostępny głównie w połączeniu z etynyloestradiolem w preparatach antykoncepcyjnych, takich jak Diane-35.
Preparat zawierający octan cyproteronu działa poprzez kompetycyjne blokowanie receptorów androgenowych w tkankach docelowych. Cyproteronu octan hamuje działanie testosteronu i dihydrotestosteronu, co prowadzi do redukcji nadmiernego owłosienia. Dodatkowo etynyloestradiol zwiększa syntezę SHBG, co dalej obniża poziom wolnych androgenów.
Leczenie preparatami zawierającymi cyproteronu octan prowadzi się cyklicznie – 21 dni stosowania z 7-dniową przerwą. Pierwsze efekty są zwykle widoczne po 3-6 miesiącach terapii. Lek zapewnia również skuteczną antykoncepcję, co jest dodatkową korzyścią u kobiet w wieku rozrodczym.
Zasady bezpiecznego stosowania leków antyandrogennnych
Stosowanie leków antyandrogennnych w leczeniu hipertrichozy wymaga przestrzegania określonych zasad bezpieczeństwa:
- Antykoncepcja – wszystkie leki antyandrogenne mają działanie teratogenne i mogą powodować feminizację płodu męskiego
- Kontrola wątroby – regularne badania funkcji wątroby, szczególnie przy długotrwałym leczeniu
- Monitorowanie ciśnienia – niektóre leki mogą wpływać na ciśnienie tętnicze
- Stopniowe odstawianie – nagłe przerwanie terapii może prowadzić do nawrotu objawów
Leczenie skojarzone i wspomagające
W praktyce klinicznej często stosuje się terapię skojarzoną, łączącą różne leki antyandrogenne w celu uzyskania lepszych efektów. Dodatkowo leczenie farmakologiczne można wspomagać metodami kosmetycznymi, takimi jak depilacja laserowa, elektroliza czy fotodepilacja IPL.
Ważne jest również leczenie chorób podstawowych w przypadku hipertrichozy nabytej. Eliminacja przyczyny, takiej jak zespół policystycznych jajników, zaburzenia tarczycy czy odstawienie leków powodujących nadmierne owłosienie, może prowadzić do znacznej poprawy lub całkowitego ustąpienia objawów.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy hipertrichoza różni się od hirsutyzmu?
Tak, hipertrichoza to nadmierne owłosienie niezależne od hormonów androgennych, które może wystąpić w dowolnej okolicy ciała u obu płci. Hirsutyzm dotyczy wyłącznie kobiet i charakteryzuje się owłosieniem typu męskiego w obszarach androgenozależnych, takich jak twarz, klatka piersiowa czy brzuch.
Jak długo trwa leczenie hipertrichozy?
Czas leczenia zależy od przyczyny schorzenia. W przypadku hipertrichozy nabytej, eliminacja przyczyny może prowadzić do ustąpienia objawów w ciągu kilku miesięcy. Hipertrichoza wrodzona wymaga długotrwałego lub nawet dożywotniego leczenia podtrzymującego.
Czy można stosować leki na hipertrichozę w ciąży?
Większość leków antyandrogennnych jest przeciwwskazana w ciąży ze względu na ryzyko feminizacji płodu męskiego. Kobiety planujące ciążę powinny odstawić te leki pod kontrolą lekarza i stosować alternatywne metody, takie jak depilacja mechaniczna.
Kiedy można spodziewać się pierwszych efektów leczenia?
Pierwsze efekty farmakoterapii są zwykle widoczne po 3-6 miesiącach regularnego stosowania leków. W przypadku eflornityny pierwsze rezultaty można zaobserwować już po 8 tygodniach. Pełny efekt terapeutyczny osiąga się zazwyczaj po 6-12 miesiącach leczenia.
Czy leki na hipertrichozę mają skutki uboczne?
Jak każde leki, preparaty stosowane w hipertrichozie mogą powodować działania niepożądane. Najczęstsze to zaburzenia miesiączkowania, obniżenie libido, zwiększenie masy ciała oraz miejscowe podrażnienia skóry. Większość skutków ubocznych jest odwracalna i ustępuje po zakończeniu terapii.
Bibliografia
- Vaniqa charakterystyka produktu leczniczego
- Spironol charakterystyka produktu leczniczego
- Nezyr charakterystyka produktu leczniczego
- Finasteryd charakterystyka produktu leczniczego
- Verospiron charakterystyka produktu leczniczego
- Diane-35 charakterystyka produktu leczniczego
- Balfour JA, McClellan K. Topical eflornithine. Am J Clin Dermatol. 2001;2(3):197-201. DOI: 10.2165/00128071-200102030-00009 PMID: 11705097
- Trüeb RM. Causes and management of hypertrichosis. Am J Clin Dermatol. 2002;3(9):617-627. DOI: 10.2165/00128071-200203090-00004 PMID: 12444804
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
