Kaletra to lek przeciwwirusowy, który jest stosowany w skojarzeniu z innymi lekami przeciwwirusowymi. Jest stosowany u pacjentów zakażonych wirusem niedoboru odporności typu 1, który wywołuje nabyty zespół niedoboru odporności (AIDS). Lek jest dostępny na receptę. Wskazaniem do stosowania jest leczenie zakażeń ludzkim wirusem upośledzenia odporności (HIV-1) u pacjentów powyżej 2 roku życia w połączeniu z innymi lekami przeciwretrowirusowymi.
Lek Lopinavir + Ritonavir Accord jest lekiem przeciwretrowirusowym, który zawiera substancje czynne – lopinawir i rytonawir. Jest zalecany do stosowania w skojarzeniu z innymi lekami przeciwwirusowymi w celu ograniczenia rozwoju zakażenia ludzkim wirusem upośledzenia odporności (HIV). Lek jest stosowany u dzieci w wieku 2 lat lub starszych, młodzieży oraz u dorosłych z zakażeniem HIV. Jest dostępny na receptę.
Lopinavir + Ritonavir Sandoz to lek przeciwretrowirusowy, który jest stosowany w leczeniu zakażeń wirusem HIV. Lek ten zawiera dwie substancje czynne – lopinawir i rytonawir. Lopinavir hamuje proteazę HIV, co uniemożliwia dojrzewanie cząsteczek wirusa i ich namnażanie w organizmie. Rytonawir zwiększa stężenie lopinawiru w osoczu, wzmacniając jego działanie na organizm. Lek jest zalecany do stosowania w skojarzeniu z innymi lekami przeciwwirusowymi. Jest dostępny na receptę.
Lek Lopinavir/Ritonavir Mylan to preparat złożony, zawierający inhibitory proteazy HIV – lopinawir i rytonawir. Jest stosowany w leczeniu skojarzonym dorosłych i dzieci powyżej 2 lat, zakażonych wirusem HIV-1. Lek jest dostępny na receptę. Zazwyczaj dawkowanie dla dorosłych i młodzieży wynosi 400 mg + 100 mg dwa razy na dobę. Dawkę stosowaną u dorosłych można podawać dzieciom o masie ciała powyżej 40 kg lub o powierzchni ciała powyżej 1,4 m².
Lopinavir/Ritonavir Viatris to lek przeciwwirusowy stosowany w leczeniu HIV. Zawiera dwie substancje czynne: lopinawir i rytonawir, które hamują namnażanie wirusa. Stosowany jest u dorosłych i dzieci od 2 lat w połączeniu z innymi lekami przeciwwirusowymi. Lek kontroluje poziom wirusa we krwi, wspomagając układ odpornościowy.
Norvir to lek przeciwwirusowy, który jest często stosowany w terapii skojarzonej przeciwko HIV. Działa poprzez hamowanie enzymu proteazy, co prowadzi do zahamowania replikacji wirusa. Lek jest dostępny na receptę i jest zwykle stosowany raz lub dwa razy dziennie. Wskazania do stosowania Norvir obejmują leczenie zakażenia wirusem HIV u dorosłych i dzieci w wieku 2 lat i starszych.
Paxlovid to lek przeciwwirusowy zawierający nirmatrelwir i rytonawir, stosowany w leczeniu dorosłych pacjentów z COVID-19, którzy nie wymagają tlenoterapii i są narażeni na progresję do ciężkiej postaci choroby. Hamuje namnażanie wirusa koronawirusa w komórkach, wspomagając organizm w zwalczaniu zakażenia i zapobiegając ciężkiemu przebiegowi choroby. Jeśli po 5 dniach leczenia nie nastąpi poprawa, pacjent powinien skonsultować się z lekarzem.
Ritonavir Accord to lek przeciwwirusowy, który jest inhibitorem proteazy asparaginowej HIV. Jest stosowany w leczeniu zakażeń wirusem HIV. Działa poprzez hamowanie metabolizmu innych leków przeciwwirusowych, co zwiększa ich stężenie w osoczu i wzmacnia ich działanie na organizm. Ritonavir Accord jest dostępny na receptę.
Ritonavir Aurovitas to lek, którego substancją czynną jest rytonawir. Jest to inhibitor proteazy, który stosowany jest w celu ograniczenia rozwoju zakażenia ludzkim wirusem upośledzenia odporności (HIV). Lek ten jest zazwyczaj stosowany w połączeniu z innymi lekami przeciw HIV, aby osiągnąć najlepszy efekt w leczeniu zakażenia HIV. Jest dostępny na receptę. Wskazaniem do stosowania Ritonavir Aurovitas jest leczenie pacjentów zakażonych HIV1 (dorosłych i dzieci w wieku 2 lat i starszych) w skojarzeniu z innymi lekami przeciwretrowirusowymi.
Ritonavir Mylan to lek przeciwwirusowy stosowany w leczeniu zakażeń wirusem HIV. Działa poprzez hamowanie metabolizmu innych leków antyretrowirusowych, co zwiększa ich stężenie w osoczu i wzmacnia ich działanie na organizm. Jest dostępny na receptę. Wskazaniem do jego stosowania jest ograniczenie rozwoju zakażenia ludzkim wirusem upośledzenia odporności (HIV).
Ritonavir Sandoz to lek przeciwwirusowy, który jest inhibitorem proteazy HIV. Jest stosowany w leczeniu zakażeń wirusem HIV. Działa poprzez hamowanie metabolizmu innych leków antyretrowirusowych, takich jak lopinawir, zwiększając tym samym ich stężenie w osoczu i wzmacniając ich działanie na organizm. Lek ten jest dostępny na receptę.
Ritonavir Viatris zawiera rytonawir, który jest inhibitorem proteazy stosowanym w leczeniu zakażenia HIV. Lek ten jest podawany w połączeniu z innymi lekami przeciwretrowirusowymi, aby skutecznie kontrolować rozwój wirusa HIV. Stosowany jest u dzieci od 2 lat, młodzieży oraz dorosłych zakażonych HIV. Lekarz dobierze odpowiednie leki w połączeniu z Ritonavir Viatris, aby osiągnąć najlepszy efekt terapeutyczny.
Viekirax to lek stosowany w leczeniu przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C (HCV) u dorosłych. Jest to lek na receptę, który zawiera trzy substancje czynne: ombitaswir, paritaprewir i rytonawir. Lek ten jest zwykle stosowany w połączeniu z innymi lekami przeciwwirusowymi. Wskazania do stosowania obejmują różne genotypy HCV i różne stadia choroby wątroby.
Rytonawir – lek o działaniu przeciwwirusowym należący do grupy leków zwanych inhibitorami proteazy. Mechanizm działania rytonawiru polega na hamowaniu proteazy, która uczestniczy w replikacji wirusa, co prowadzi do wytwarzania niedojrzałych cząsteczek wirusa niezdolnych do dalszego zakażenia. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie zakażeń ludzkim wirusem niedoboru odporności HIV-1 pacjentów dorosłych oraz dzieci (powyżej 2 roku życia). Leczenie rytonawirem zazwyczaj przebiega w skojarzeniu z innymi lekami przeciwretrowirusowymi.
Rytonawir dostępny jest w postaci tabletek powlekanych. Występuje również w połączeniu z lopinawirem lub ombitaswirem i parytaprewirem. Dawkowanie leku dopasowuje się indywidualnie w zależności od wieku pacjenta oraz dodatkowo przyjmowanych leków.
Możliwe działania niepożądane (najczęstsze): ból brzucha, biegunka, nudności, wymioty, jadłowstręt, zmniejszenie masy ciała, zmęczenie, osłabienie, bezsenność, lęk, niewyraźne widzenie, zapalenie gardła, kaszel, owrzodzenie jamy ustnej, ból mięśni, zapalenie mięśni, zwiększone wydalanie moczu, gorączka, trądzik, wysypka, pokrzywka, świąd.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Rytonawir (ritonavir) to przełomowy lek przeciwwirusowy, który odegrał kluczową rolę w rewolucjonizowaniu leczenia zakażeń HIV oraz stał się ważnym elementem współczesnej terapii przeciwwirusowej. Od momentu swojego wprowadzenia w 1996 roku, substancja ta przeszła niezwykłą ewolucję – od samodzielnego leku przeciwko HIV do uniwersalnego wzmacniacza farmakokinetycznego, który zwiększa skuteczność innych leków przeciwwirusowych. Obecnie rytonawir znajduje zastosowanie nie tylko w terapii HIV, ale także w leczeniu zakażeń wirusem hepatitis C oraz COVID-19, czyniąc go jedną z najbardziej wszechstronnych substancji w arsenale współczesnej medycyny przeciwwirusowej. Jego unikalna właściwość hamowania kluczowych enzymów metabolizujących leki sprawia, że jest niezastąpiony w kombinacjach terapeutycznych, gdzie pozwala na stosowanie mniejszych dawek innych substancji czynnych przy jednoczesnym zachowaniu ich wysokiej skuteczności. Zrozumienie mechanizmów działania rytonawiru, jego zastosowań klinicznych oraz profilu bezpieczeństwa jest niezbędne dla każdego, kto boryka się z chorobami wymagającymi złożonych terapii przeciwwirusowych.
Rytonawir należy do grupy peptydomimetycznych inhibitorów proteazy asparaginowej, które pierwotnie zostały opracowane jako leki przeciwko wirusowi HIV. Mechanizm działania rytonawiru polega na hamowaniu proteazy asparaginowej HIV-1 i HIV-2, która jest kluczowym enzymem w cyklu replikacyjnym wirusa. Hamowanie proteazy HIV uniemożliwia oddziaływanie enzymu na prekursor poliproteinowy gag-pol, co prowadzi do wytwarzania cząsteczek HIV o niedojrzałej strukturze, niezdolnych do zapoczątkowania kolejnego cyklu zakażenia.
Kluczową cechą rytonawiru jest jego wybiórcze powinowactwo do proteazy wirusowej. Rytonawir wykazuje wybiórcze powinowactwo do proteazy HIV i tylko w nieznacznym stopniu hamuje aktywność proteazy aspartylowej u człowieka. Ta selektywność sprawia, że lek może skutecznie zwalczać wirusa, minimalizując jednocześnie wpływ na naturalne procesy enzymatyczne organizmu ludzkiego.
Współcześnie jednak rytonawir jest najczęściej wykorzystywany ze względu na jego właściwości jako inhibitor cytochromu P450. Podczas stosowania małych dawek rytonawiru jako środka nasilającego właściwości farmakokinetyczne innych inhibitorów proteazy wykorzystuje się jego działanie hamujące metabolizm z udziałem izoenzymu CYP3A. Ritonavir jest silnym inhibitorem (powodującym co najmniej pięciokrotny wzrost wartości AUC osocza lub ponad 80% spadek klirensu) zarówno enzymów cytochromu P450 CYP2D6, jak i CYP3A4.
Pierwotne zastosowanie rytonawiru dotyczy terapii przeciwretrowirusowej u pacjentów zakażonych HIV. Rytonawir jest wskazany w połączeniu z innymi lekami przeciwretrowirusowymi do leczenia pacjentów zakażonych HIV-1. W tej roli może być stosowany na dwa sposoby:
W pełnej dawce rytonawir działa jako samodzielny inhibitor proteazy HIV, choć takie zastosowanie jest obecnie rzadkie ze względu na profil działań niepożądanych.
Chociaż pierwotnie opracowany jako niezależne leczenie przeciwwirusowe, najczęściej jest używany jako wzmacniacz farmakokinetyczny w celu zwiększenia stężeń w osoczu innych leków przeciwretrowirusowych. Ritonavir często pełni rolę „wzmacniacza” dla innych leków. Oznacza to, że pomaga zwiększyć ich skuteczność poprzez spowolnienie ich rozkładu w organizmie.
W terapii skojarzonej rytonawir zwiększa skuteczność innych inhibitorów proteazy, takich jak:
Rytonawir znalazł także zastosowanie w terapii przewlekłego zapalenia wątroby typu C, gdzie pełni rolę wzmacniacza farmakokinetycznego dla innych leków przeciwwirusowych. Gdy jest łączony z inhibitorem proteazy HCV parytaprewirem, rytonawir zwiększa średnie pole pod krzywą, umożliwiając podawanie raz dziennie.
W 2014 roku FDA zatwierdziła kombinację ombitaswiru/parytaprewiru/rytonawiru do leczenia wirusa zapalenia wątroby typu C (HCV) genotypu 4. Ta kombinacja, często nazywana schematem 3D, wykazała wysoką skuteczność w leczeniu przewlekłego zapalenia wątroby typu C.
Schemat 3D (PrOD):
Schemat 2D (PrO):
Pandemia COVID-19 otworzyła nowy rozdział w zastosowaniu rytonawiru. W grudniu 2021 roku kombinacja nirmatrelwiru i rytonawiru otrzymała pozwolenie na użycie w sytuacjach awaryjnych od amerykańskiej Agencji Żywności i Leków (FDA) do leczenia COVID-19.
Paxlovid jest pierwszym doustnym lekiem zarejestrowanym w leczeniu ambulatoryjnym COVID-19 o łagodnym lub umiarkowanym przebiegu. Charakteryzuje się 88-procentową skutecznością i wysokim poziomem bezpieczeństwa. W tym połączeniu rytonawir służy jako wzmacniacz farmakokinetyczny dla nirmatrelwiru.
Nirmatrelwir zmniejsza zdolność wirusa SARS-CoV-2 do namnażania się w organizmie, co może zapobiec rozwinięciu się ciężkiej postaci choroby COVID-19. Druga substancja – rytonawir – przedłuża działanie nirmatrelwiru i umożliwia jej dłuższe pozostawanie w organizmie.
Nirmatrelwir/rytonawir w dawce doustnej 300/100 mg dwa razy dziennie przez 5 dni zmniejszał ryzyko hospitalizacji i śmierci związanej z COVID-19 w ciągu 28 dni o 89% w porównaniu z grupą placebo, gdy leczenie rozpoczęto w ciągu 3 dni od wystąpienia objawów COVID-19.
Pokarm w niewielkim stopniu zmniejsza dostępność biologiczną po podaniu doustnym. Mimo to zaleca się przyjmowanie rytonawiru z posiłkami w celu zmniejszenia podrażnienia przewodu pokarmowego.
Rytonawir podlega intensywnemu metabolizmowi wątrobowemu z udziałem enzymów cytochromu P450. Po podaniu wielokrotnym kumulacja rytonawiru w organizmie była nieco mniejsza niż przewidywana, ze względu na związane z czasem i dawką zwiększenie pozornego klirensu.
Minimalne stężenia rytonawiru zmniejszają się z czasem, być może z powodu indukcji enzymu, ulegają stabilizacji po upływie 2 tygodni. To zjawisko autoindukcji może wymagać dostosowania dawkowania w długotrwałej terapii.
Najczęstsze działania niepożądane to bóle brzucha, wymioty, biegunka, nudności, zaczerwienienie skóry, uczucie mrowienia, osłabienie, ból głowy, zawroty głowy, ból gardła, kaszel, wysypka i ból stawów.
Działania niepożądane według częstości wystąpienia:
| Częstość | Objawy |
|---|---|
| Bardzo częste (≥1/10) | Biegunka, nudności, wymioty, hipertriglicerydemia, hipercholesterolemia |
| Częste (≥1/100 do <1/10) | Ból brzucha, zmęczenie, zawroty głowy, ból głowy, parestezje, wysypka |
| Niezbyt częste (≥1/1000 do <1/100) | Zapalenie trzustki, reakcje alergiczne, zaburzenia rytmu serca |
Do najczęściej zgłaszanych działań niepożądanych związanych z przyjmowaniem leku zaliczono: zaburzenia smaku (5,6%), biegunkę (3,1%), nudności i wymioty.
Zapalenie trzustki Zapalenie trzustki – stan zapalny trzustki, który może powodować silne bóle brzucha, nudności i wymioty. Ryzyko jest zwiększone u pacjentów z podwyższonym poziomem triglicerydów.
Martwica kości Martwica kości – choroba, w której dochodzi do obumierania tkanki kostnej, co może prowadzić do bólu i trudności w poruszaniu się. Jest to rzadkie, ale poważne powikłanie długotrwałej terapii przeciwretrowirusowej.
Hepatotoksyczność Rytonawir może powodować uszkodzenie wątroby, szczególnie w połączeniu z innymi hepatotoksycznymi lekami.
Rytonawir charakteryzuje się bardzo szerokim spektrum interakcji lekowych ze względu na jego silne działanie inhibitujące na enzymy cytochromu P450.
FDA wydała ostrzeżenie w ramce dla tego typu interakcji lekowych. Do leków, których nie można stosować równocześnie z rytonawirem należą:
Rytonawir może zwiększać stężenia trazodonu i wywoływać działania niepożądane, takie jak: nudności, zawroty głowy, obniżenie ciśnienia tętniczego, omdlenia; należy zachować szczególną ostrożność podczas równoległego stosowania.
Immunosupresanty Oczekuje się, że nirmatrelwir/rytonawir głęboko zwiększy narażenie na substancje CYP3A4 i P-gp, takie jak ewerolymus, syrolymus, cyklosporyna i takrolymus.
Statyny W razie konieczności stosowania inhibitorów reduktazy HMG-CoA należy stosować prawastatynę lub fluwastatynę (ich metabolizm nie zależy od izoenzymu CYP3A), a w razie stosowania atorwastatyny lub rozuwastatyny podawać najmniejszą możliwą dawkę.
Chociaż jednoczesne podawanie z antykoncepcyjnymi środkami zawierającymi etynyloestradiol skutkowało podwyższonymi poziomami aminotransferazy alaninowej, jednoczesne podawanie z antykoncepcyjnym środkiem zawierającym tylko progestynę nie.
Jako lek wzmacniający:
Jako lek przeciwretrowirusowy (rzadko stosowane):
Zalecana dawka to 300 mg nirmatrelwiru oraz 100 mg rytonawiru (dwie tabletki różowe i jedna biała przyjęte jednocześnie) doustnie co 12 godzin przez 5 dni.
Niewydolność nerek: W zaburzeniach czynności nerek nie ma potrzeby modyfikacji dawki dla samego rytonawiru, jednak w przypadku Paxlovidu może być wymagane dostosowanie dawkowania.
Niewydolność wątroby: W łagodnych i umiarkowanych zaburzeniach czynności wątroby nie ma potrzeby modyfikacji dawki, ale ciężka niewydolność wątroby stanowi przeciwwskazanie.
W leczeniu zakażenia HIV rytonawir najczęściej stosuje się w kombinacjach z innymi lekami przeciwretrowirusowymi:
Inhibitory proteazy wzmacniane rytonawirem:
Inne klasy leków przeciwretrowirusowych stosowane w skojarzeniu:
W terapii hepatitis C rytonawir jest elementem złożonych schematów:
Schemat 3D dla genotypu 1:
Schemat 2D dla genotypu 4:
Paxlovid (nirmatrelwir/rytonawir):
Hemofilia Chorych na hemofilię należy poinformować o możliwości zwiększonego krwawienia. Istnieją doniesienia o nasileniu krwawień (w tym o występowaniu samoistnych krwiaków skórnych i wylewów krwi do jam stawowych) u chorych na hemofilię typu A i B, leczonych inhibitorami proteazy.
Przewlekła biegunka Zachować ostrożność u chorych z przewlekłą biegunką lub zespołem złego wchłaniania – może dojść do zaburzeń wchłaniania i zmniejszenia skuteczności działania rytonawiru, a także do upośledzenia czynności nerek.
Prowadzenie pojazdów Ze względu na wywoływane przez rytonawir zawroty głowy należy zachować ostrożność podczas prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń w ruchu.
Podczas terapii rytonawirem należy regularnie monitorować:
Ze względu na liczne interakcje lekowe konieczne jest:
Współcześnie rytonawir praktycznie nie jest stosowany jako lek w monoterapii. Jego główna rola to wzmacniacz farmakokinetyczny dla innych leków przeciwwirusowych. Wyjątkiem mogą być bardzo specyficzne sytuacje kliniczne, gdzie inne opcje terapeutyczne są niedostępne.
Czas leczenia zależy od wskazania. W terapii HIV jest to leczenie przewlekłe (dożywotnie), w hepatitis C – zazwyczaj 12-24 tygodni, a w COVID-19 jedynie 5 dni. Długość terapii zawsze powinna być określona przez lekarza specjalistę.
Nie należy samowolnie przerywać leczenia rytonawirem. W terapii HIV nagłe przerwanie może prowadzić do rozwoju oporności wirusowej i progresji choroby. W przypadku ciężkich działań niepożądanych należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, który zdecyduje o ewentualnej zmianie terapii.
Po przyjęciu zbyt dużej dawki rytonawiru mogą wystąpić parestezje (np. mrowienie, zmiany temperatury skóry, drętwienie), niewydolność nerek oraz podwyższony poziom granulocytów kwasochłonnych we krwi. Na podstawie badań klinicznych przeprowadzonych na organizmach zwierzęcych wśród objawów przedawkowania zaobserwowano również: duszność, drżenie mięśniowe, ataksję (zaburzona koordynacja ruchowa).
W małych dawkach uważa się, że jest akceptowalny do stosowania podczas ciąży. Jednak decyzję o stosowaniu zawsze powinien podjąć lekarz, oceniając stosunek korzyści do ryzyka. W przypadku Paxlovidu zaleca się szczególną ostrożność i konsultację z położnikiem.
Jednoczesne przyjmowanie rytonawiru z alkoholem może zwiększyć jego toksyczność oraz osłabić działanie przeciwretrowirusowe. Zaleca się unikanie alkoholu lub znaczne ograniczenie jego spożycia podczas terapii.
Jeśli dawka została pominięta, należy przyjąć ją tak szybko, jak to możliwe. Jeżeli zbliża się czas na kolejną dawkę, należy pominąć zapomnianą dawkę i kontynuować normalny schemat. Nie należy nigdy podwajać dawki. W przypadku częstego pomijania dawek należy skonsultować się z lekarzem.
Rytonawir może być stosowany u dzieci, ale zazwyczaj od 2. roku życia. Dawkowanie u dzieci jest obliczane na podstawie masy ciała lub powierzchni ciała i zawsze powinno być ustalone przez lekarza pediatrę z doświadczeniem w leczeniu zakażeń wirusowych.
Częstość badań kontrolnych zależy od wskazania i stanu pacjenta. W terapii HIV zazwyczaj co 3-6 miesięcy, w hepatitis C – co 2-4 tygodnie podczas leczenia, a w COVID-19 badania kontrolne zazwyczaj nie są wymagane. Lekarz ustala indywidualny harmonogram badań dla każdego pacjenta.
Tak, rytonawir może wpływać na skuteczność hormonalnych środków antykoncepcyjnych, zmniejszając ich skuteczność. Kobiety w wieku rozrodczym powinny stosować dodatkowe metody antykoncepcji podczas leczenia i przez co najmniej miesiąc po jego zakończeniu.
