Ezomeprazol – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Ezomeprazol (esomeprazol) – to prolek, czyli substancja ulegająca aktywacji w środowisku kwaśnym. Zaliczany jest do grupy leków zwanej inhibitorami pompy protonowej (IPP). Działanie ezomeprazolu polega na zmniejszaniu wydzielania kwasu solnego w żołądku. Wskazaniem do stosowania ezomeprazolu jest zapobieganie oraz leczenie refluksu przełyku (GERD), wrzodów żołądka o różnej etiologii, zespołu Zollingera-Ellisona, zakażenia Helicobacter pylori w połączeniu z innymi lekami (antybiotyki, metronidazol oraz cytrynian bizmutu) oraz zapobiegawczo przeciw nawrotom krwawienia z wrzodów trawiennych.
Ezomeprazol dostępny jest w formie kapsułek, tabletek oraz roztworu do wstrzykiwań. Po podaniu doustnym działanie lecznicze pojawia się po około 1 godzinie. Dawkowanie leku może się różnić w zależności od dolegliwości i stanu pacjenta.
Możliwe działania niepożądane: bóle głowy, bóle brzucha, zaparcia, biegunka, wzdęcia, nudności, wymioty, polipy dna żołądka, obrzęki obwodowe, bezsenność, zawroty głowy, senność, suchość błony śluzowej jamy ustnej.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Ezomeprazol (esomeprazol) – kompletny przewodnik dla pacjentów
Ezomeprazol to jeden z najskuteczniejszych leków stosowanych w leczeniu chorób związanych z nadmiernym wydzielaniem kwasu żołądkowego. Ten nowoczesny inhibitor pompy protonowej (IPP) stanowi przełom w farmakoterapii schorzeń takich jak choroba refluksowa przełyku, wrzody żołądka czy zespół Zollingera-Ellisona. Dzięki unikatowej strukturze chemicznej – jako pierwszy IPP wyprodukowany w postaci czystego izomeru optycznego – ezomeprazol wykazuje znacznie lepsze właściwości farmakologiczne niż jego poprzednicy. Substancja ta, będąca S-izomerem omeprazolu, charakteryzuje się większą biodostępnością, silniejszym i dłuższym działaniem oraz korzystniejszym profilem bezpieczeństwa. Wprowadzenie ezomeprazolu do praktyki klinicznej w 2000 roku otworzyło nowe możliwości terapeutyczne dla milionów pacjentów cierpiących na choroby zależne od wydzielania kwasu żołądkowego, oferując im skuteczniejszą kontrolę objawów i lepszą jakość życia.
Mechanizm działania i farmakologia
Ezomeprazol należy do grupy leków zwanych inhibitorami pompy protonowej, które działają poprzez nieodwracalne zablokowanie enzymu ATP-azy wodorowo-potasowej (H+/K+-ATPazy) w komórkach okładzinowych błony śluzowej żołądka. Ten enzym, potocznie nazywany „pompą protonową”, jest odpowiedzialny za końcowy etap produkcji kwasu solnego w żołądku.
Kluczową cechą ezomeprazolu jest jego unikalna struktura chemiczna. Jest to lewoskrętny izomer (S-izomer) omeprazolu, co oznacza, że zawiera jedynie aktywniejszą biologicznie formę tego leku. W przeciwieństwie do omeprazolu, który jest mieszaniną dwóch izomerów optycznych (prawoskrętnego i lewoskrętnego), ezomeprazol składa się wyłącznie z formy lewoskrętnej.
Farmakokinetyka
Ezomeprazol jest prolekiem, co oznacza, że przyjmowany jest w postaci nieaktywnej i dopiero w kwaśnym środowisku komórek okładzinowych żołądka ulega przekształceniu w aktywną farmakologicznie postać. Następnie aktywna cząsteczka leku łączy się nieodwracalnie z cysteiną – jednym z aminokwasów pompy protonowej, całkowicie ją dezaktywując.
Po doustnym podaniu ezomeprazol szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, osiągając maksymalne stężenie w osoczu po około 1-2 godzinach. Biodostępność leku wynosi 50-64% po jednorazowym podaniu, a przy wielokrotnym stosowaniu wzrasta do 68-89%. Metabolizm odbywa się głównie w wątrobie z udziałem cytochromów CYP2C19 i CYP3A4, przy czym ezomeprazol jest metabolizowany w stosunku 3:1, podczas gdy omeprazol w stosunku 9:1.
Wskazania do stosowania
Ezomeprazol znajduje zastosowanie w leczeniu szerokiego spektrum schorzeń związanych z nadmiernym wydzielaniem kwasu żołądkowego. Jego wyjątkowa skuteczność czyni go lekiem pierwszego wyboru w wielu trudnych przypadkach klinicznych.
Główne wskazania medyczne:
- Choroba refluksowa przełyku (GERD) – leczenie nadżerek, zapobieganie nawrotom refluksowego zapalenia przełyku i leczenie objawowe
- Choroba wrzodowa – leczenie wrzodów żołądka i dwunastnicy, szczególnie współistniejących z zakażeniem Helicobacter pylori
- Wrzody związane z NLPZ – leczenie i zapobieganie wrzodom żołądka i dwunastnicy wywołanym przez niesteroidowe leki przeciwzapalne
- Zespół Zollingera-Ellisona – choroba charakteryzująca się nadmierną produkcją gastryny przez guzy neuroendokrynne
- Zapobieganie krwawieniom – po leczeniu endoskopowym ostrego krwawienia z wrzodu żołądka lub dwunastnicy
Szczególne wskazania wymagające silnego hamowania wydzielania kwasu:
- Przełyk Barretta – stan poprzedzający nowotwór przełyku
- Refluksowe zwężenie przełyku
- Nadwrażliwy przełyk
- Refluksowe zespoły pozaprzełykowe (astma, kaszel, zapalenie krtani)
- Mastocytoza układowa
Dawkowanie i sposób stosowania
Dawkowanie ezomeprazolu jest dostosowywane indywidualnie do rodzaju schorzenia, nasilenia objawów oraz odpowiedzi pacjenta na leczenie.
Standardowe dawkowanie u dorosłych:
Wskazanie |
Dawka |
Czas leczenia |
GERD – leczenie nadżerek |
40 mg raz dziennie |
4-8 tygodni |
GERD – zapobieganie nawrotom |
20 mg raz dziennie |
Długotrwale |
Wrzody związane z H. pylori |
20 mg 2 razy dziennie |
7-14 dni (z antybiotykami) |
Zespół Zollingera-Ellisona |
40-80 mg dziennie |
Długotrwale |
Wskazówki dotyczące przyjmowania:
- Lek należy przyjmować na czczo, około 30-60 minut przed śniadaniem
- Kapsułki lub tabletki należy połykać w całości, nie kruszyć ani nie żuć
- W przypadku trudności z połykaniem można rozpuścić zawartość kapsułki w wodzie niegazowanej
- Przy dawkowaniu dwa razy dziennie drugą dawkę przyjmuje się wieczorem, 30 minut po kolacji
Leczenie farmakologiczne schorzeń żołądkowych z zastosowaniem ezomeprazolu
Współczesna farmakoterapia chorób zależnych od wydzielania kwasu żołądkowego opiera się głównie na inhibitorach pompy protonowej, wśród których ezomeprazol zajmuje pozycję lidera ze względu na najsilniejsze działanie antysekrecyjne.
Inhibitory pompy protonowej dostępne w Polsce:
- Ezomeprazol – najsilniejszy IPP, szczególnie skuteczny w dawce 40 mg
- Omeprazol – pierwszy IPP, standard porównawczy dla innych leków z tej grupy
- Pantoprazol – charakteryzuje się mniejszym powinowactwem do cytochromów P450
- Lansoprazol – szybko uwalniający się IPP o średniej sile działania
- Rabeprazol – szybko przekształcający się w formę aktywną
Badania kliniczne wykazują, że 40 mg ezomeprazolu utrzymuje pH w żołądku powyżej 4 przez 70% doby, podczas gdy 20 mg omeprazolu jedynie przez 44% doby. Oznacza to, że ezomeprazol zapewnia znacznie dłuższą i skuteczniejszą kontrolę kwasowości żołądkowej.
Terapia eradykacyjna Helicobacter pylori:
W leczeniu zakażeń H. pylori ezomeprazol stosuje się w schematach trójlekowych lub czterolekowych:
- Schemat standardowy: ezomeprazol 20 mg + amoksycylina 1000 mg + klarytromycyna 500 mg (wszystkie 2 razy dziennie przez 7-14 dni)
- Schemat z metronidazolem: ezomeprazol 20 mg + amoksycylina 1000 mg + metronidazol 500 mg (wszystkie 2 razy dziennie przez 7-14 dni)
- Schemat czterolekowy: ezomeprazol 20 mg 2 razy dziennie + cytrynian bizmutu + tetracyklina + metronidazol
Działania niepożądane i przeciwwskazania
Ezomeprazol jest generalnie dobrze tolerowanym lekiem, jednak jak każdy preparat farmaceutyczny może wywoływać działania niepożądane.
Najczęstsze działania niepożądane (1-10% pacjentów):
- Ból głowy
- Nudności i wymioty
- Bóle brzucha
- Zaparcia lub biegunka
- Wzdęcia
- Zawroty głowy
Działania niepożądane przy długotrwałym stosowaniu:
- Hipomagnezmia – obniżony poziom magnezu we krwi
- Niedobory witaminy B12 – wynikające z zaburzonego wchłaniania
- Zwiększone ryzyko złamań kości – szczególnie kręgosłupa, nadgarstka i biodra
- Zwiększone ryzyko zakażeń jelitowych – Clostridioides difficile
- Nefritis śródmiąższowa – zapalenie nerek (bardzo rzadko)
Przeciwwskazania:
- Nadwrażliwość na ezomeprazol lub inne składniki preparatu
- Jednoczesne stosowanie z nelfinawirem (lek anty-HIV)
- Ciężka niewydolność wątroby (wymaga dostosowania dawki)
Interakcje lekowe i ostrzeżenia
Ezomeprazol może wchodzić w interakcje z wieloma innymi lekami poprzez wpływ na cytochromy wątrobowe CYP2C19 i CYP3A4.
Najważniejsze interakcje:
- Klopidogrel – ezomeprazol zmniejsza skuteczność tego leku przeciwpłytkowego
- Warfaryna – może zwiększać ryzyko krwawień (konieczna kontrola INR)
- Metotreksat – ryzyko zwiększenia toksyczności w dawkach wysokich
- Leki przeciwgrzybicze (ketokonazol, itrakonazol) – zmniejszona skuteczność
- Digoksyna – możliwe zwiększenie stężenia digoksyny we krwi
Szczególne grupy pacjentów:
- Ciąża i karmienie piersią: brak wystarczających danych, stosować z ostrożnością
- Dzieci: nie zaleca się u dzieci poniżej 12 roku życia
- Osoby starsze: zwykle nie wymaga korekty dawki
- Niewydolność nerek: nie wymaga dostosowania dawki
Preparaty ezomeprazolu dostępne w Polsce
W Polsce ezomeprazol jest dostępny pod różnymi nazwami handlowymi w postaci kapsułek dojelitowych, tabletek dojelitowych oraz proszku do sporządzania roztworu do wstrzykiwań.
Główne preparaty dostępne na rynku:
- Emanera – kapsułki dojelitowe twarde 20 mg i 40 mg
- Nexium – tabletki powlekane 20 mg i 40 mg
- Esogasec – kapsułki dojelitowe 20 mg i 40 mg
- Mesopral – kapsułki dojelitowe twarde 20 mg i 40 mg
- Helides – kapsułki dojelitowe twarde 20 mg i 40 mg
- Stomezul – tabletki dojelitowe 20 mg i 40 mg
- Texibax – tabletki dojelitowe 20 mg i 40 mg
Wszystkie preparaty zawierają ezomeprazol w postaci magnezowego dwuwodnego, co zapewnia stabilność substancji czynnej i optymalną biodostępność.
Zespół Zollingera-Ellisona – szczególne wskazanie dla ezomeprazolu
Zespół Zollingera-Ellisona (ZZE) stanowi szczególne wyzwanie terapeutyczne, w którym ezomeprazol wykazuje wyjątkową skuteczność. To rzadka choroba (występuje u 0,1-1% pacjentów z wrzodami) charakteryzująca się obecnością guzów neuroendokrynnych (gastrinoma) wydzielających nadmierne ilości gastryny.
Charakterystyka zespołu:
Gastryna to hormon naturalnie produkowany w żołądku i dwunastnicy, który stymuluje wydzielanie kwasu żołądkowego. W ZZE guzy gastrinowe produkują 10-20 razy więcej gastryny niż w warunkach prawidłowych, prowadząc do:
- Masywnej hipersekrecji kwasu żołądkowego
- Licznych, opornych na leczenie wrzodów
- Ciężkiej biegunki (nawet do 5-10 litrów dziennie)
- Refluksu żołądkowo-przełykowego
- Zaburzeń wchłaniania i niedożywienia
Diagnostyka ZZE:
- Stężenie gastryny na czczo > 1000 pg/ml (norma 20-150 pg/ml) przy pH żołądka < 2
- Test stymulacji sekretyny – paradoksalny wzrost gastryny po podaniu sekretyny
- Badania obrazowe – lokalizacja guza (70% w dwunastnicy, 25% w trzustce)
- Endoskopia – liczne wrzody w nietypowych lokalizacjach
Leczenie ZZE ezomeprazolem:
W zespole Zollingera-Ellisona stosuje się wysokie dawki ezomeprazolu – zwykle 80-160 mg dziennie, często w dawkach podzielonych. Celem jest całkowite zahamowanie wydzielania kwasu (achlorhydria), co wymaga znacznie silniejszego działania niż w typowych schorzeniach żołądkowych. Ezomeprazol, jako najsilniejszy dostępny IPP, jest szczególnie skuteczny w tej trudnej do leczenia chorobie.
Jak długo mogę bezpiecznie stosować ezomeprazol?
Ezomeprazol można stosować długoterminowo pod kontrolą lekarską. W przypadku chorób takich jak GERD czy zespół Zollingera-Ellisona leczenie może trwać lata. Jednak przy długotrwałym stosowaniu (powyżej roku) zaleca się regularne kontrole lekarskie i okresowe badania poziomu magnezu oraz witaminy B12 we krwi.
Czy ezomeprazol można stosować w ciąży?
Dane dotyczące bezpieczeństwa ezomeprazolu w ciąży są ograniczone. Dostępne badania epidemiologiczne nie wykazały zwiększonego ryzyka wad rozwojowych, jednak lek należy stosować tylko w przypadku wyraźnej konieczności i po konsultacji z lekarzem prowadzącym ciążę.
Dlaczego ezomeprazol należy przyjmować na czczo?
Ezomeprazol najlepiej wchłania się na czczo, gdy pH żołądka jest najwyższe. Przyjmowanie leku z posiłkiem może zmniejszyć jego wchłanianie o około 50%. Dlatego zaleca się przyjmowanie leku 30-60 minut przed śniadaniem lub wieczorem, 30 minut po kolacji.
Czy mogę przerwać stosowanie ezomeprazolu nagle?
Nie zaleca się nagłego odstawienia ezomeprazolu, szczególnie po długotrwałym stosowaniu. Może to prowadzić do tzw. efektu odbicia, czyli nasilenia objawów związanych z nadmiernym wydzielaniem kwasu. Odstawienie powinno być stopniowe, pod kontrolą lekarza.
Czy ezomeprazol jest lepszy od omeprazolu?
Badania kliniczne wykazują, że ezomeprazol jest skuteczniejszy niż omeprazol w kontrolowaniu kwasowości żołądka. 40 mg ezomeprazolu utrzymuje pH żołądka powyżej 4 przez 70% doby, podczas gdy 20 mg omeprazolu tylko przez 44% doby. Ezomeprazol zapewnia szybsze gojenie nadżerek i lepszą kontrolę objawów refluksu.
Czy mogę przyjmować ezomeprazol z innymi lekami?
Ezomeprazol może wchodzić w interakcje z wieloma lekami. Szczególną ostrożność należy zachować przy jednoczesnym stosowaniu z klopidogrelem, warfaryną, metotreksatem czy digoksyną. Zawsze poinformuj lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, suplementach i preparatach ziołowych.
Co robić, jeśli zapomniałem przyjąć ezomeprazol?
Jeśli zapomniałeś przyjąć dawkę, weź ją jak najszybciej po przypomnieniu sobie. Jeśli zbliża się czas na następną dawkę, pomiń zapomnianą dawkę i kontynuuj normalny harmonogram. Nie przyjmuj podwójnej dawki, aby uzupełnić zapomnianą.
Czy ezomeprazol może wpływać na badania laboratoryjne?
Tak, ezomeprazol może wpływać na wyniki niektórych badań. Szczególnie może zwiększać stężenie chromograniny A, co może zakłócać badania w kierunku guzów neuroendokrynnych. Przed planowanymi badaniami poinformuj lekarza o stosowaniu ezomeprazolu – może być konieczne jego odstawienie na 5-14 dni przed badaniem.
Czy można pić alkohol podczas stosowania ezomeprazolu?
Choć nie ma bezpośrednich interakcji między ezomeprazolem a alkoholem, spożywanie alkoholu może nasilać objawy refluksu żołądkowo-przełykowego i przeciwdziałać leczeniu. Zaleca się ograniczenie lub unikanie alkoholu podczas terapii ezomeprazolem.
Czy ezomeprazol może maskować objawy poważnych chorób?
Tak, ezomeprazol może łagodzić objawy i opóźniać rozpoznanie raka żołądka. Przed rozpoczęciem długotrwałego leczenia, szczególnie u osób powyżej 55 roku życia z nowymi objawami dyspeptycznymi, należy wykluczyć choroby nowotworowe. Jeśli wystąpią niepokojące objawy takie jak znaczna utrata masy ciała, trudności w połykaniu, wymioty z krwią czy czarne stolce, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem.
Bibliografia
- Scott LJ, Dunn CJ, Mallarkey G, Sharpe M. Esomeprazole: a review of its use in the management of acid-related disorders. Drugs. 2002;62(10):1503-1538. DOI: 10.2165/00003495-200262100-00006 PMID: 12093317
- Andersson T, Röhss K, Bredberg E, Hassan-Alin M. Pharmacokinetics and pharmacodynamics of esomeprazole, the S-isomer of omeprazole. Aliment Pharmacol Ther. 2001;15(10):1563-1569. DOI: 10.1046/j.1365-2036.2001.01087.x PMID: 11563995