Leki zawierające chlorchinaldol

Chlorchinaldol – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)

Chlorchinaldol – lek o działaniu odkażającym. Mechanizm działania chlorchinaldolu polega na wiązaniu jonów m.in. żelaza, manganu, miedzi, które są niezbędne do namnażania drobnoustrojów, co w konsekwencji prowadzi do hamowania rozmnażania się bakterii, grzybów i pierwotniaków. Wskazaniem do stosowania leku są zakażenia bakteryjne jamy ustnej i dziąseł, pleśniawki, zakażenia grzybicze jamy ustnej i gardła oraz miejscowe zakażenia bakteryjne skóry.

Chlorchinaldol dostępny jest w postaci maści i tabletek do ssania. Lek występuje również w połączeniu z metronidazolem (maść) lub hydrokortyzonem (maść), co powoduje wzmocnienie jego działania. 

Możliwe działania niepożądane: mogą się różnić w zależności od drogi podania. Zazwyczaj po zastosowaniu chlorchinaldolu w postaci tabletek do ssania może pojawić się podrażnienie błony śluzowej, świąd i objawy alergiczne. W przypadku zastosowania na skórę może pojawić się podrażnienie skóry, zaczerwienienie, świąd, nadmierne wysuszenie, uczucie pieczenia skóry, kontaktowe zapalenie skóry.

Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10

Chlorchinaldol – substancja czynna o wszechstronnym działaniu

Chlorchinaldol to substancja czynna należąca do grupy pochodnych chinoliny, która od wielu lat znajduje zastosowanie w medycynie jako skuteczny środek antyseptyczny o szerokim spektrum działania. Ta chlorowcopochodna 8-hydroksychinoliny charakteryzuje się przede wszystkim właściwościami przeciwbakteryjnymi, przeciwgrzybiczymi oraz przeciwpierwotniakowymi, co czyni ją uniwersalnym składnikiem leków przeznaczonych do miejscowego stosowania. Chlorchinaldol działa na wiele rodzajów patogennych mikroorganizmów, hamując ich wzrost i namnażanie się poprzez unikalny mechanizm chelatowania jonów metali niezbędnych dla procesów metabolicznych drobnoustrojów. Substancja ta jest obecnie dostępna w Polsce w różnych formach farmaceutycznych, w tym jako tabletki do ssania, maści dermatologiczne oraz preparaty dopochwowe, co umożliwia jej zastosowanie w leczeniu zakażeń zlokalizowanych w różnych częściach ciała. Choć chlorchinaldol był niegdyś stosowany znacznie szerzej, obecnie jego użycie koncentruje się głównie na terapii miejscowej, co minimalizuje ryzyko działań niepożądanych związanych z wchłanianiem systemowym.

Budowa chemiczna i mechanizm działania

Chlorchinaldol, znany również pod nazwą chlorquinaldol, jest chlorowcopochodną 8-hydroksychinoliny. Jego struktura chemiczna zawiera atomy chloru, które w istotny sposób przyczyniają się do właściwości terapeutycznych tej substancji. Mechanizm działania chlorchinaldolu opiera się na zjawisku chelatowania, czyli wiązania jonów metali znajdujących się na powierzchni lub wewnątrz komórek patogennych drobnoustrojów.

Substancja ta wykazuje szczególne powinowactwo do jonów żelaza, miedzi, manganu i cynku – pierwiastków niezbędnych dla prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych bakterii, grzybów i pierwotniaków. Poprzez wiązanie tych jonów, chlorchinaldol skutecznie zaburza metabolizm drobnoustrojów, co prowadzi do zahamowania ich wzrostu i rozmnażania, a w konsekwencji do ich eliminacji z organizmu. Ten unikalny mechanizm działania sprawia, że chlorchinaldol jest skuteczny przeciwko szerokiemu spektrum patogenów, nie wywołując przy tym oporności bakteryjnej w takim stopniu, jak klasyczne antybiotyki.

Spektrum aktywności chlorchinaldolu obejmuje zarówno bakterie Gram-dodatnie, jak i Gram-ujemne. Substancja wykazuje działanie bakteriobójcze wobec wielu klinicznie istotnych gatunków, w tym Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes, Escherichia coli, Proteus vulgaris, Salmonella spp., Shigella spp., Corynebacterium diphtheriae oraz Pseudomonas pyogenes. Jest szczególnie skuteczny wobec ziarenkowców Gram-dodatnich, które często są sprawcami zakażeń skóry i błon śluzowych.

Aktywność przeciwgrzybicza i przeciwpierwotniakowa

Oprócz działania przeciwbakteryjnego, chlorchinaldol wykazuje również znaczącą aktywność przeciwgrzybiczą, szczególnie wobec drożdżaków z rodzaju Candida, w tym najczęściej występującego gatunku Candida albicans. Ta właściwość czyni go szczególnie cennym w leczeniu nadkażeń grzybiczych występujących po antybiotykoterapii, gdy fizjologiczna flora bakteryjna zostaje zniszczona, a drożdżaki otrzymują możliwość niekontrolowanego namnażania się.

Chlorchinaldol działa również przeciwpierwotniakowo, wykazując skuteczność wobec Trichomonas vaginalis – pierwotniaka odpowiedzialnego za rzęsistkowicę pochwową. To działanie jest szczególnie istotne w ginekologii, gdzie substancja znajduje zastosowanie w leczeniu mieszanych zakażeń dróg rodnych, w których współistnieją bakterie, grzyby i pierwotniaki.

Wskazania do stosowania chlorchinaldolu

Chlorchinaldol znajduje zastosowanie w miejscowym leczeniu różnorodnych stanów zapalnych i zakażeń. Jego wszechstronność działania sprawia, że jest wykorzystywany w kilku dziedzinach medycyny, zawsze jednak jako preparat do stosowania miejscowego.

Zakażenia jamy ustnej i gardła

Tabletki do ssania zawierające chlorchinaldol są szeroko stosowane w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej, dziąseł i gardła. Substancja ta jest szczególnie skuteczna w przypadku zakażeń bakteryjnych, takich jak angina czy bakteryjne zapalenie gardła. Chlorchinaldol hamuje rozwój infekcji i ogranicza proces zapalny, jednocześnie stymulując produkcję śliny, co wspomaga naturalne mechanizmy oczyszczania błony śluzowej.

Preparaty z chlorchinaldolem są również zalecane w leczeniu pleśniawek – grzybiczych zakażeń jamy ustnej, które często rozwijają się jako powikłanie antybiotykoterapii. Dzięki działaniu przeciwgrzybiczemu substancja skutecznie eliminuje kolonizację drożdżaków z błon śluzowych jamy ustnej i gardła. Warto podkreślić, że tabletki do ssania mogą być również stosowane u osób nadmiernie obciążających struny głosowe, na przykład u nauczycieli czy śpiewaków.

Zakażenia skóry

W postaci maści chlorchinaldol jest wykorzystywany w dermatologii do miejscowego leczenia ropnych stanów zapalnych skóry pochodzenia bakteryjnego. Znajduje zastosowanie w terapii powierzchownych zakażeń skórnych wywołanych przez drobnoustroje wrażliwe na tę substancję. Maści zawierające chlorchinaldol mogą być stosowane samodzielnie lub w połączeniu z innymi składnikami aktywnymi, takimi jak hydrokortyzon, co zwiększa ich skuteczność w przypadku stanów zapalnych przebiegających z nasilonym świądem i obrzękiem.

Chlorchinaldol w formie maści stosuje się również w zapaleniu błony śluzowej nosa, szczególnie gdy infekcja ma podłoże bakteryjne. Preparat nakłada się bezpośrednio na zmienione chorobowo obszary, zwykle dwa do trzech razy na dobę.

Zastosowanie ginekologiczne

W ginekologii chlorchinaldol odgrywa ważną rolę w zapobieganiu i leczeniu zakażeń dróg rodnych. Substancja jest dostępna w postaci tabletek dopochwowych, często w połączeniu z metronidazolem, co dodatkowo poszerza spektrum jej działania. Preparaty te są skuteczne w leczeniu zakażeń pochwy na tle bakteryjnym, grzybiczym i pierwotniakowym.

Chlorchinaldol wykazuje działanie wobec rzęsistka pochwowego, który jest sprawcą jednego z najczęstszych zakażeń przenoszonych drogą płciową. Jego zastosowanie w ginekologii jest szczególnie cenne w przypadku mieszanych zakażeń, gdy w obrębie pochwy współwystępują różne rodzaje patogenów. Preparaty dopochwowe stosuje się zwykle raz dziennie, najlepiej na noc, przez okres około 10 dni. Terapię zaleca się rozpoczynać od 2 do 4 dni po zakończeniu miesiączki.

Farmakokinetyka chlorchinaldolu

Chlorchinaldol charakteryzuje się specyficznym profilem farmakokinetycznym, który ma kluczowe znaczenie dla jego bezpieczeństwa stosowania. Po podaniu doustnym w formie tabletek do ssania substancja prawie nie wchłania się z przewodu pokarmowego, co oznacza, że jej działanie jest przede wszystkim miejscowe. Niewielka ilość chlorchinaldolu, która mimo wszystko może ulec wchłonięciu, przenika do krwiobiegu, ale przy stosowaniu zalecanych dawek nie powinna wywoływać istotnych działań ogólnoustrojowych.

Wchłanianie chlorchinaldolu przez skórę jest zróżnicowane i wynosi od około 4% do prawie 25% dawki w zależności od wielu czynników. Na stopień absorpcji wpływa powierzchnia aplikacji, stan skóry, stosowanie opatrunków okluzyjnych oraz czas ekspozycji. Największe wchłanianie obserwuje się przy aplikacji na dużą powierzchnię uszkodzonej lub zmienionej zapalnie skóry oraz przy długotrwałym stosowaniu preparatu. U dzieci, ze względu na większą przepuszczalność skóry, wchłanianie może być intensywniejsze, dlatego preparaty zawierające chlorchinaldol nie są zalecane u dzieci poniżej 12. roku życia.

Chlorchinaldol jest prawie całkowicie wydalany z organizmu z moczem w postaci siarczanów. Jedynie około 2% substancji ulega eliminacji w postaci niezmienionej. Ten profil farmakokinetyczny minimalizuje ryzyko kumulacji leku w organizmie przy prawidłowym stosowaniu.

Leczenie farmakologiczne zakażeń górnych dróg oddechowych

W terapii zakażeń górnych dróg oddechowych, w tym stanów zapalnych gardła i jamy ustnej, chlorchinaldol stanowi jeden z możliwych składników aktywnych leków miejscowych. Jednak w przypadku ciężkich zakażeń bakteryjnych, takich jak angina paciorkowcowa, konieczne jest zastosowanie antybiotyków ogólnoustrojowych.

Do najczęściej stosowanych w Polsce substancji czynnych w leczeniu zakażeń bakteryjnych górnych dróg oddechowych należą antybiotyki z grupy penicylin, takie jak amoksycylina i amoksycylina z kwasem klawulanowym, makrolidy (klarytromycyna, azytromycyna) u osób uczulonych na penicylinę, oraz cefalosporyny pierwszej lub drugiej generacji. W przypadku podejrzenia zakażenia gronkowcowego może być konieczne zastosowanie antybiotyków o węższym spektrum działania, takich jak flukloksacylina.

Chlorchinaldol w formie tabletek do ssania pełni rolę wspomagającą w terapii zakażeń gardła, szczególnie w łagodniejszych przypadkach lub jako uzupełnienie leczenia ogólnoustrojowego. Może być stosowany również profilaktycznie u osób narażonych na częste infekcje górnych dróg oddechowych.

Dawkowanie i sposób stosowania

Tabletki do ssania

W przypadku tabletek do ssania zawierających 2 mg chlorchinaldolu zaleca się ssanie jednej tabletki co 1-2 godziny. Maksymalna dawka dobowa nie powinna przekraczać 20 mg substancji czynnej, co odpowiada 10 tabletkom. Ważne jest, aby tabletki ssać powoli, nie rozgryzać ich ani nie połykać w całości. Nie należy stosować tabletek podczas posiłków, ponieważ zmniejsza to skuteczność działania preparatu.

Leczenie należy kontynuować przez kilka dni, zwykle do momentu ustąpienia objawów. Jeśli dolegliwości utrzymują się lub nasilają pomimo stosowania leku przez kilka dni, konieczna jest konsultacja z lekarzem. W przypadku zakażeń bakteryjnych wymagających intensywniejszego leczenia może być konieczne zastosowanie antybiotyku ogólnoustrojowego, a chlorchinaldol będzie pełnił wówczas funkcję wspomagającą.

Maść do stosowania na skórę

Maść zawierającą chlorchinaldol nakłada się w cienkiej warstwie na zmienione chorobowo obszary skóry 2-3 razy na dobę. Po aplikacji należy dokładnie umyć ręce. W razie konieczności lekarz może zalecić zastosowanie opatrunku okluzyjnego, który zwiększa penetrację substancji czynnej przez skórę, jednakże należy pamiętać, że taki sposób aplikacji zwiększa również ryzyko wchłaniania systemowego.

Preparaty dopochwowe

Tabletki dopochwowe stosuje się zwykle raz dziennie, najlepiej na noc, umieszczając je głęboko w pochwie. Standardowy cykl leczenia trwa 10 dni, a terapię zaleca się rozpoczynać od 2 do 4 dni po zakończeniu miesiączki. Nie należy stosować preparatów dopochwowych podczas miesiączki. W trakcie leczenia wskazana jest abstynencja seksualna.

Przeciwwskazania do stosowania

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania chlorchinaldolu jest nadwrażliwość na tę substancję, inne pochodne chinoliny lub którykolwiek ze składników pomocniczych preparatu. Chlorchinaldolu nie należy stosować u osób z niewydolnością wątroby lub nerek.

W dermatologii preparaty zawierające chlorchinaldol nie powinny być stosowane w przypadku wirusowych, gruźliczych lub ropnych zakażeń skóry. Nie należy ich również używać w leczeniu żylakowatych owrzodzeń troficznych podudzi. Maści z chlorchinaldolem nie stosuje się u dzieci poniżej 12. roku życia.

Chlorchinaldolu nie należy stosować jednocześnie z innymi pochodnymi chinoliny ani z preparatami zawierającymi jod lub jony metali ciężkich, ponieważ substancje te mogą osłabiać jego działanie. W praktyce oznacza to unikanie równoległego stosowania na przykład Płynu Lugola czy preparatów z betadiną na te same obszary.

Lek nie powinien być stosowany w celu profilaktyki zakażeń – jest przeznaczony wyłącznie do leczenia istniejących infekcji.

Stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią

Dane dotyczące bezpieczeństwa stosowania chlorchinaldolu w ciąży są ograniczone. Badania na zwierzętach wykazały, że substancja może powodować zmniejszenie masy okołourodzeniowej płodu. Z tego powodu chlorchinaldolu nie należy stosować w pierwszym trymestrze ciąży, a w kolejnych etapach ciąży może być stosowany jedynie wtedy, gdy lekarz prowadzący uzna, że korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu.

Ze względu na brak wystarczających danych dotyczących przenikania chlorchinaldolu do mleka kobiecego oraz jego wpływu na karmione niemowlę, nie zaleca się stosowania tej substancji w okresie laktacji. Kobiety karmiące piersią powinny skonsultować się z lekarzem przed zastosowaniem jakiegokolwiek preparatu zawierającego chlorchinaldol.

Działania niepożądane

Przy prawidłowym stosowaniu zgodnie z zaleceniami ryzyko wystąpienia działań niepożądanych chlorchinaldolu jest stosunkowo niewielkie, szczególnie w przypadku preparatów do stosowania miejscowego. Jednak, jak każdy lek, chlorchinaldol może powodować niepożądane efekty.

Działania niepożądane miejscowe

Najczęściej zgłaszanymi działaniami niepożądanymi są reakcje miejscowe w obszarze aplikacji. W przypadku tabletek do ssania może wystąpić podrażnienie błony śluzowej jamy ustnej i gardła, objawiające się pieczeniem, swędzeniem lub bólem. U niektórych pacjentów mogą pojawić się objawy alergiczne, takie jak wysypka lub pokrzywka.

Po zastosowaniu maści na skórę mogą wystąpić przemijające podrażnienie, zaczerwienienie, świąd, nadmierne wysuszenie lub uczucie pieczenia skóry. W rzadkich przypadkach może dojść do rozwoju kontaktowego zapalenia skóry lub innych reakcji alergicznych.

Preparaty dopochwowe mogą powodować miejscowy dyskomfort w obrębie miednicy, pieczenie, nadmierne upławy, opuchliznę warg sromowych, a w niektórych przypadkach krwawienie z pochwy.

Działania niepożądane ogólnoustrojowe

Chociaż chlorchinaldol stosowany miejscowo charakteryzuje się niskim wchłanianiem systemowym, przy długotrwałej terapii, aplikacji na duże powierzchnie uszkodzonej skóry lub przypadkowym połknięciu większych ilości substancji mogą wystąpić działania niepożądane ogólnoustrojowe. Należą do nich zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności, bóle brzucha, wymioty czy biegunka.

Neurotoksyczność i zespół SMON

Najbardziej poważnym, choć rzadko występującym działaniem niepożądanym chlorchinaldolu i innych pochodnych chinoliny jest podostro rozwijająca się neuropatia rdzeniowo-wzrokowa, znana pod skrótem SMON (ang. subacute myelooptic neuropathy). To ciężkie powikłanie neurologiczne pojawia się przy stosowaniu wysokich dawek rzędu kilkuset miligramów dziennie przez dłuższy czas.

Objawy SMON rozpoczynają się zwykle uporczywą biegunką i bólami brzucha, po których następują zaburzenia neurologiczne. Należą do nich przewlekłe dolegliwości bólowe, zaburzenia wegetatywne, zaburzenia czucia objawiające się drętwienie i mrowienie (szczególnie w kończynach), osłabienie mięśniowe oraz zaburzenia widzenia, które mogą prowadzić do trwałego uszkodzenia nerwu wzrokowego, a nawet ślepoty. Częstość występowania SMON jest proporcjonalna do wchłoniętej ilości leku.

W przypadku wystąpienia jakichkolwiek zaburzeń widzenia, takich jak pogorszenie ostrości wzroku, podwójne widzenie czy zaburzenia pola widzenia, lub innych objawów neurologicznych podczas stosowania chlorchinaldolu, należy natychmiast przerwać leczenie i skonsultować się z lekarzem. Ze względu na ryzyko SMON, w wielu krajach zrezygnowano z doustnego stosowania pochodnych 8-hydroksychinoliny, ograniczając ich użycie wyłącznie do terapii miejscowej w niskich dawkach.

Interakcje z innymi lekami i substancjami

Chlorchinaldol może wchodzić w interakcje z niektórymi substancjami, co należy uwzględnić podczas planowania terapii. Związki metali i preparaty zawierające jod osłabiają działanie chlorchinaldolu poprzez konkurencyjne wiązanie w miejscach jego aktywności biologicznej. Dlatego też nie należy stosować równocześnie chlorchinaldolu z preparatami takimi jak Płyn Lugola, Betadine czy innymi środkami antyseptycznymi zawierającymi jod lub jony metali.

Nie zaleca się również jednoczesnego miejscowego stosowania chlorchinaldolu z odkażającymi środkami zawierającymi czwartorzędowe sole amonowe, które mogą zmniejszać jego skuteczność.

W przypadku preparatów dopochwowych zawierających kombinację chlorchinaldolu z metronidazolem istnieje ryzyko interakcji podobnych do tych występujących przy doustnym stosowaniu metronidazolu, choć ze względu na miejscowe podanie i niskie stężenia systemowe ryzyko to jest znacznie mniejsze. Nie należy spożywać alkoholu podczas stosowania takich preparatów, ponieważ może to prowadzić do wystąpienia reakcji disulfiramowej objawiającej się nudnościami, zaczerwienieniem skóry i potencjalnie niebezpiecznym spadkiem ciśnienia tętniczego.

Przedawkowanie

Dotychczas nie zgłoszono przypadków przedawkowania chlorchinaldolu przy stosowaniu miejscowym zgodnie z zaleceniami. Ze względu na niską wchłanialność substancji prawdopodobieństwo przedawkowania jest minimalne. Jednak w przypadku przypadkowego połknięcia dużych ilości preparatu lub długotrwałej aplikacji na rozległe obszary uszkodzonej skóry mogą wystąpić objawy przedawkowania.

Objawy przedawkowania obejmują zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz objawy neuropatii rdzeniowo-wzrokowej – zaburzenia czucia, osłabienie mięśniowe, bóle oraz zaburzenia widzenia. Objawy neurologiczne mogą być poprzedzone uporczywą biegunką i bólami brzucha.

W przypadku podejrzenia przedawkowania należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. Postępowanie w przypadku przypadkowego przyjęcia dużej dawki doustnie obejmuje wywoływanie wymiotów oraz płukanie żołądka. W razie konieczności stosuje się leczenie objawowe. Metronidazol, który może współwystępować w niektórych preparatach z chlorchinaldolem, może być usuwany z surowicy krwi za pomocą hemodializy lub dializy otrzewnowej.

Środki ostrożności podczas stosowania

Podczas stosowania preparatów zawierających chlorchinaldol należy zachować szczególną ostrożność i przestrzegać kilku istotnych zasad. Lek należy stosować wyłącznie miejscowo zgodnie z przeznaczeniem – maści dermatologiczne wyłącznie na skórę lub błonę śluzową nosa, tabletki dopochwowe wyłącznie dopochwowo, a tabletek do ssania nie należy połykać w całości.

W przypadku maści należy chronić oczy i inne błony śluzowe przed kontaktem z preparatem. Po aplikacji maści na skórę należy dokładnie umyć ręce. Nie należy dopuszczać do kontaktu chlorchinaldolu z oczami – w przypadku przypadkowego dostania się preparatu do oka należy je dokładnie przepłukać czystą wodą.

Ważna jest systematyczna obserwacja leczonego miejsca. Brak poprawy po kilku dniach stosowania preparatu stanowi wskazanie do konsultacji lekarskiej i ewentualnej zmiany leczenia. Jeśli dolegliwości utrzymują się lub nasilają pomimo stosowania leku, konieczne może być zastosowanie antybiotyku ogólnoustrojowego, szczególnie w przypadku zakażeń bakteryjnych o większym nasileniu.

Preparaty zawierające chlorchinaldol często zawierają w składzie sacharozę, dlatego osoby z rzadkimi dziedzicznymi zaburzeniami nietolerancji fruktozy, zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy lub niedoborem sacharazy-izomaltazy powinny skonsultować się z lekarzem przed ich zastosowaniem.

Wpływ na prowadzenie pojazdów

Chlorchinaldol stosowany miejscowo nie wywiera wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych ani obsługiwania maszyn. Pacjenci mogą bezpiecznie prowadzić samochody i wykonywać czynności wymagające koncentracji po zastosowaniu preparatów zawierających tę substancję.

Przechowywanie preparatów

Preparaty zawierające chlorchinaldol należy przechowywać w temperaturze poniżej 25°C, w oryginalnym opakowaniu, aby chronić je przed światłem i wilgocią. Lek należy przechowywać w miejscu niewidocznym i niedostępnym dla dzieci. Nie należy stosować preparatu po upływie terminu ważności zamieszczonego na opakowaniu.

Podsumowanie

Chlorchinaldol to sprawdzona substancja czynna o szerokim spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego, która od lat znajduje zastosowanie w miejscowym leczeniu zakażeń bakteryjnych, grzybiczych i pierwotniakowych. Jej unikalny mechanizm działania oparty na chelatowaniu jonów metali czyni ją skutecznym środkiem terapeutycznym w leczeniu infekcji jamy ustnej, gardła, skóry oraz dróg rodnych. Przy prawidłowym stosowaniu zgodnie z zaleceniami chlorchinaldol jest bezpieczny i dobrze tolerowany, a ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych jest minimalne. Warto jednak pamiętać o przestrzeganiu zalecanego dawkowania i nie przekraczaniu maksymalnych dawek dobowych, aby uniknąć potencjalnych powikłań związanych z wchłanianiem systemowym substancji.

---

Bibliografia

1. Bortolin M, Bidossi A, De Vecchi E, Avveniente M, Drago L. In vitro Antimicrobial Activity of Chlorquinaldol against Microorganisms Responsible for Skin and Soft Tissue Infections: Comparative Evaluation with Gentamicin and Fusidic Acid. Front Microbiol. 2017;8:1039. DOI: 10.3389/fmicb.2017.01039 PMID: 28642751
2. Bidossi A, Bottagisio M, De Grandi R, Drago L, De Vecchi E. Chlorquinaldol, a topical agent for skin and wound infections: anti-biofilm activity and biofilm-related antimicrobial cross-resistance. Infect Drug Resist. 2019;12:2177-2189. DOI: 10.2147/IDR.S211007 PMID: 31410037