Choroba Dariera to rzadkie, genetyczne schorzenie skóry, które wymaga długotrwałego leczenia farmakologicznego. Głównymi lekami stosowanymi w tej chorobie są doustne retinoidy, przede wszystkim acytretyna, która normalizuje procesy rogowacenia w naskórku. W przypadku nadkażeń bakteryjnych lub grzybiczych konieczne jest zastosowanie odpowiednich antybiotyków lub leków przeciwgrzybiczych. Leczenie choroby Dariera powinno być prowadzone pod stałą kontrolą dermatologa ze względu na konieczność monitorowania parametrów laboratoryjnych i możliwość wystąpienia działań niepożądanych.
Spis treści
Czym jest choroba Dariera?
Choroba Dariera, znana również jako rogowacenie mieszkowe dyskeratotyczne, jest dziedziczną chorobą skóry występującą z częstotliwością około 1 na 30 000-100 000 osób. Jest to genodermatoza spowodowana mutacją genu ATP2A2, który koduje pompę wapniową odpowiedzialną za prawidłowe funkcjonowanie komórek naskórka.
Charakterystycznymi objawami choroby są hiperkeratotyczne grudki o barwie brunatnej, które mają tendencję do łączenia się i tworzenia większych ognisk. Zmiany lokalizują się przede wszystkim w okolicach łojotokowych – na twarzy, tułowiu, a także w zgięciach i fałdach skórnych. Mogą być zajęte również paznokcie i błony śluzowe jamy ustnej.
Choroba ma przebieg przewlekły z okresami zaostrzeń i remisji. Czynnikami nasilającymi objawy są ciepło, wilgoć, promieniowanie UV, stres oraz infekcje wirusowe, szczególnie wirusem opryszczki pospolitej.
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych w dermatologii: trądzik (Izotek, Chlorocyclinum 3%, Efracea, Skyrizi, Acnelec, Epiduo Forte, Aklief, Duac, Klindacin T, Benzacne), wszawica (Sora Forte), łuszczyca (Enstilar, Skilarence, Tremfya, Ovixan, Skyrizi, Taltz, Clarelux, Psotriol, Cosentyx, Acitren), rogowacenie słoneczne (Solacutan), atopowe zapalenie skóry (Protopic, Afloderm, Maxicortan, Dupixent), łysienie androgenowe (Minovivax, Propecia) grzybica/łupież (Travogen, Afloderm, Myconafine, Pirolam lakier).
Acytretyna – lek pierwszego wyboru w chorobie Dariera
Neotigason
Podstawą leczenia choroby Dariera jest acytretyna, syntetyczny analog kwasu retinowego dostępny w Polsce pod nazwą handlową Neotigason. Preparat Neotigason zawiera acytretynę w dawkach 10 mg i 25 mg w postaci kapsułek.
Lek Neotigason normalizuje procesy różnicowania i rogowacenia komórek naskórka, co prowadzi do poprawy zmian skórnych, a w niektórych przypadkach nawet do ich całkowitego ustąpienia. Acytretyna w preparacie Neotigason działa poprzez wpływ na receptory retinoidowe, regulując proliferację komórek i zmniejszając zaburzenia keratynizacji charakterystyczne dla choroby Dariera.
Dawkowanie Neotigasonu ustala indywidualnie lekarz dermatolog. Zazwyczaj leczenie rozpoczyna się od dawki 25-30 mg na dobę przez 2-4 tygodnie, a następnie stosuje się dawkę podtrzymującą 25-50 mg na dobę. W zaburzeniach rogowacenia skóry, takich jak choroba Dariera, często konieczne jest długotrwałe leczenie podtrzymujące z zastosowaniem możliwie najmniejszej skutecznej dawki acytretyny.
Działania niepożądane i przeciwwskazania
Leczenie preparatem Neotigason może wiązać się z licznymi działaniami niepożądanymi zależnymi od dawki acytretyny. Najczęstsze to suchość skóry i błon śluzowych (szczególnie warg i nosa), łuszczenie się skóry, łysienie oraz zwiększenie stężenia lipidów we krwi.
Acytretyna w preparacie Neotigason jest silnie teratogenna – oznacza to, że może powodować poważne wady rozwojowe płodu. Z tego powodu kobiety w wieku rozrodczym muszą stosować skuteczną antykoncepcję przez 4 tygodnie przed rozpoczęciem leczenia, w trakcie terapii oraz przez 3 lata po jej zakończeniu. Dodatkowo, acytretyna w połączeniu z alkoholem tworzy etretynat – substancję o jeszcze dłuższym działaniu teratogennym.
Izotretinoina – alternatywny retinoid doustny
W niektórych przypadkach choroby Dariera można zastosować izotretynoinę, inny retinoid doustny dostępny w Polsce pod kilkoma nazwami handlowymi.
Izotek
Izotek to preparat zawierający izotretynoinę w dawkach 10 mg i 20 mg w postaci kapsułek miękkich. Lek Izotek działa podobnie do acytretyny, normalizując procesy rogowacenia w naskórku i zmniejszając aktywność gruczołów łojowych.
Curacne
Curacne to kolejny preparat z izotretynoiną dostępny w dawkach 5 mg, 10 mg, 20 mg i 40 mg. Preparat Curacne oferuje największą elastyczność dawkowania spośród dostępnych leków z izotretynoiną.
Aknenormin i Axotret
Aknenormin oraz Axotret to kolejne preparaty zawierające izotretynoinę w dawkach 10 mg i 20 mg. Wszystkie leki z izotretynoiną wykazują podobną skuteczność i profil działań niepożądanych.
Izotretinoina, podobnie jak acytretyna, jest teratogenna i wymaga stosowania antykoncepcji u kobiet w wieku rozrodczym. Okres, przez który należy unikać ciąży po zakończeniu leczenia izotretynoiną, jest jednak krótszy i wynosi 1 miesiąc.
Leki w nadkażeniach bakteryjnych skóry
Ze względu na lokalizację zmian w fałdach skórnych i zaburzenia bariery naskórkowej, u pacjentów z chorobą Dariera często dochodzi do wtórnych nadkażeń bakteryjnych. W takich przypadkach konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii.
Azytromycyna
Azytromycyna to antybiotyk makrolidowy dostępny w Polsce pod kilkoma nazwami handlowymi. Azycyna, Macromax, Sumamed oraz Azimycin to preparaty zawierające azytromycynę w dawce 500 mg w postaci tabletek powlekanych.
Azytromycyna w wymienionych preparatach działa bakteriostatycznie, hamując syntezę białek bakteryjnych. Lek azytromycyna jest skuteczny wobec większości bakterii wywołujących infekcje skóry, w tym gronkowców i paciorkowców.
Amoksycylina
Amoksycylina to antybiotyk z grupy penicylin o szerokim spektrum działania. Dostępna jest jako pojedyncza substancja oraz w połączeniu z kwasem klawulanowym (Augmentin), co rozszerza jej spektrum działania.
Preparat Augmentin zawiera amoksycylinę w połączeniu z kwasem klawulanowym, co czyni go skutecznym także wobec bakterii wytwarzających beta-laktamazy. Amoksycylina w preparacie Augmentin jest szczególnie przydatna w przypadku opornych nadkażeń bakteryjnych skóry.
Mupirocyna – antybiotyk miejscowy
W przypadku ograniczonych nadkażeń bakteryjnych można zastosować mupirocynę – antybiotyk do stosowania miejscowego. Mupirocyna jest szczególnie skuteczna wobec gronkowców, w tym szczepów opornych na metycylinę (MRSA).
Preparat z mupirrocyną stosuje się miejscowo na zmienioną chorobowo skórę 3 razy na dobę przez okres do 10 dni. Mupirocyna działa bakteriostatycznie, hamując syntezę białek bakterii, co prowadzi do zahamowania wzrostu drobnoustrojów.
Leki przeciwgrzybicze w nadkażeniach
Pacjenci z chorobą Dariera są również narażeni na nadkażenia grzybicze, szczególnie w okolicach fałdów skórnych. W takich przypadkach stosuje się leki przeciwgrzybicze.
Klotrimazol
Klotrimazol to azolowy lek przeciwgrzybiczy dostępny w postaci kremów i maści do stosowania miejscowego. Klotrimazol działa na wszystkie grzyby chorobotwórcze atakujące człowieka i jest stosowany wyłącznie miejscowo ze względu na liczne działania niepożądane po podaniu ogólnym.
Flukonazol
W przypadku rozległych lub opornych grzybic skóry można zastosować flukonazol – azolowy lek przeciwgrzybiczy do stosowania doustnego. Flukonazol jest dostępny na receptę i wymaga nadzoru lekarskiego ze względu na możliwość interakcji z innymi lekami.
Nystatyna
Nystatyna to antybiotyk polienowy skuteczny głównie wobec drożdżaków z rodzaju Candida. Dostępna jest w postaci zawiesiny (Nystatyna VP, Nystapol) do stosowania miejscowego oraz tabletek (Nystatyna Teva) do stosowania doustnego.
Zasady leczenia i monitorowanie
| Parametr | Częstotliwość kontroli | Uwagi |
|---|---|---|
| Lipidogram | Co 3 miesiące | Szczególnie triglicerydy |
| Próby wątrobowe | Co 3 miesiące | ALT, AST |
| Test ciążowy | Co 28 dni | U kobiet w wieku rozrodczym |
| Badanie okulistyczne | Co 6 miesięcy | Kontrola suchości oczu |
Leczenie choroby Dariera wymaga regularnego monitorowania parametrów laboratoryjnych, szczególnie podczas stosowania retinoidów doustnych. Konieczne są kontrole lipidogramu i prób wątrobowych co 3 miesiące. U kobiet w wieku rozrodczym obowiązkowe są regularne testy ciążowe.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy chorobę Dariera można całkowicie wyleczyć?
Choroba Dariera jest chorobą genetyczną, dlatego nie można jej całkowicie wyleczyć. Leczenie ma charakter objawowy i pozwala na kontrolę objawów oraz zapobieganie zaostrzeniom. Po odstawieniu retinoidów zmiany zwykle nawracają.
Jak długo trwa leczenie choroby Dariera?
Leczenie choroby Dariera jest zazwyczaj długotrwałe, często przez całe życie. U większości pacjentów konieczne jest stałe stosowanie leków podtrzymujących w możliwie najmniejszych skutecznych dawkach.
Czy można stosować retinoidy w ciąży?
Retinoidy doustne (acytretyna, izotretinoina) są bezwzględnie przeciwwskazane w ciąży ze względu na wysokie ryzyko teratogenne. Kobiety w wieku rozrodczym muszą stosować skuteczną antykoncepcję przed, w trakcie i po zakończeniu leczenia.
Jakie są najczęstsze działania niepożądane retinoidów?
Najczęstsze działania niepożądane to suchość skóry i błon śluzowych (szczególnie warg), łuszczenie się skóry, świąd, łysienie oraz zwiększenie stężenia lipidów we krwi. Większość objawów ustępuje po zmniejszeniu dawki lub zakończeniu leczenia.
Czy można łączyć różne leki w chorobie Dariera?
Tak, często stosuje się leczenie skojarzone. Retinoidy doustne można łączyć z miejscowymi preparatami nawilżającymi, a w przypadku nadkażeń – z antybiotykami lub lekami przeciwgrzybiczymi. Zawsze należy skonsultować się z lekarzem przed wprowadzeniem nowych leków.
Jak postępować w przypadku zaostrzenia choroby?
W przypadku zaostrzenia choroby Dariera należy skontaktować się z dermatologiem. Może być konieczne zwiększenie dawki retinoidów, wprowadzenie dodatkowego leczenia lub wykluczenie nadkażeń bakteryjnych czy grzybiczych.
Bibliografia
- Neotigason charakterystyka produktu leczniczego
- Izotek charakterystyka produktu leczniczego
- Curacne charakterystyka produktu leczniczego
- Aknenormin charakterystyka produktu leczniczego
- Axotret charakterystyka produktu leczniczego
- Azycyna charakterystyka produktu leczniczego
- Macromax charakterystyka produktu leczniczego
- Augmentin charakterystyka produktu leczniczego
- Hanna N, Lam M, Fleming P, Lynde CW. Therapeutic Options for the Treatment of Darier’s Disease: A Comprehensive Review of the Literature. J Cutan Med Surg. 2022;26(3):280-290. DOI: 10.1177/12034754211058405 PMID: 34841914
- Haber RN, Dib NG. Management of Darier disease: A review of the literature and update. Indian J Dermatol Venereol Leprol. 2021;87(1):14-21. DOI: 10.25259/IJDVL_963_19 PMID: 33580925
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
Zobacz także spis leków dermatogicznych. Znajdziesz w nim między innymi leki stosowane w leczeniu trądziku, środki na grzybicę skóry i preparaty na grzybicę paznokci, a także produkty stosowane na łysienie i wiele innych.
