Leczenie niewydolności serca – farmakoterapia i metody wspomagające
Niewydolność serca to poważne schorzenie, w którym serce traci zdolność do efektywnego pompowania krwi i dostarczania tlenu oraz składników odżywczych do wszystkich komórek organizmu. W Polsce problem ten dotyka około 600-800 tysięcy osób, a liczba chorych systematycznie rośnie – głównie ze względu na starzenie się społeczeństwa oraz coraz lepsze metody ratowania życia po ostrych incydentach kardiologicznych, takich jak zawał serca. Paradoksalnie, postęp medycyny sprawia, że coraz więcej osób przeżywa nagłe zdarzenia sercowe, ale często pozostaje im trwałe uszkodzenie mięśnia sercowego, które prowadzi do niewydolności. Schorzenie to wymaga kompleksowego i długotrwałego leczenia, które łączy w sobie farmakoterapię, modyfikację stylu życia oraz – w wybranych przypadkach – zaawansowane procedury kardiologiczne. Odpowiednio prowadzona terapia może znacząco wydłużyć życie pacjenta, zmniejszyć liczbę pobytów w szpitalu i przede wszystkim – poprawić codzienne funkcjonowanie i komfort życia. Kluczem do sukcesu jest wczesne rozpoznanie choroby, systematyczne przyjmowanie leków oraz ścisła współpraca z lekarzem.

Czym jest niewydolność serca i jak się objawia
Niewydolność serca rozwija się wtedy, gdy mięsień sercowy jest osłabiony lub uszkodzony i nie może pompować wystarczającej ilości krwi, aby zaspokoić potrzeby organizmu. Może to wynikać z różnych przyczyn – najczęściej jest to choroba wieńcowa (zwłaszcza przebyty zawał serca), długotrwałe nadciśnienie tętnicze, wady zastawkowe serca, zapalenia mięśnia sercowego czy cukrzyca. Wszystkie te stany prowadzą do stopniowego osłabienia i przebudowy mięśnia sercowego.
Najczęstszym i najbardziej charakterystycznym objawem niewydolności serca jest duszność, która początkowo pojawia się tylko podczas wysiłku fizycznego, później przy niewielkiej aktywności, a w zaawansowanych stadiach choroby – nawet w spoczynku. Pacjenci często zauważają, że mają problem z oddychaniem po położeniu się do łóżka, co zmusza ich do spania w pozycji półsiedzącej lub na kilku poduszkach. Charakterystyczna jest również napadowa duszność nocna, która budzi chorego ze snu po kilku godzinach.
Drugim typowym objawem są obrzęki kończyn dolnych, które zaczynają się od okolic kostek i stóp, a w miarę postępu choroby mogą obejmować całe podudzia. Te obrzęki mają charakterystyczny „ciastowaty” charakter – po naciśnięciu palcem na obrzękniętą skórę pozostaje wgłębienie, które utrzymuje się przez kilkanaście sekund. Pacjenci często zauważają również szybki przyrost masy ciała – nawet 2-3 kilogramy w ciągu kilku dni, co jest sygnałem zatrzymywania wody w organizmie.
Do innych objawów niewydolności serca należą: przewlekłe zmęczenie i osłabienie, które nie ustępują po odpoczynku, zmniejszona tolerancja wysiłku fizycznego, suchy kaszel (szczególnie w nocy), przyspieszone bicie serca, uczucie pełności w jamie brzusznej, spadek apetytu, a czasami zawroty głowy czy omdlenia. Warto wiedzieć, że nie wszyscy pacjenci doświadczają wszystkich objawów – u niektórych choroba może rozwijać się bardzo powoli i przez długi czas być skąpoobjawowa.
Jak lekarze klasyfikują niewydolność serca
Kardiolodzy używają kilku systemów klasyfikacji, które pomagają w doborze odpowiedniego leczenia. Najbardziej praktyczny w codziennej pracy z pacjentami jest podział według klasyfikacji NYHA (Nowojorskiego Towarzystwa Kardiologicznego), który ocenia, jak bardzo choroba ogranicza aktywność fizyczną chorego. W klasie I pacjent nie odczuwa żadnych ograniczeń i może normalnie funkcjonować. W klasie II pojawiają się niewielkie ograniczenia – zwykła aktywność wywołuje duszność lub zmęczenie. Klasa III oznacza znaczne ograniczenia – nawet mała aktywność powoduje objawy. W klasie IV pacjent ma dolegliwości nawet w spoczynku i nie jest w stanie wykonać żadnej czynności bez nasilenia objawów.
Równie ważny jest podział ze względu na frakcję wyrzutową lewej komory, czyli procent krwi, który serce wyrzuca podczas każdego skurczu. Wyróżniamy niewydolność z obniżoną frakcją wyrzutową (poniżej 40%), z pośrednią frakcją wyrzutową (40-49%) oraz z zachowaną frakcją wyrzutową (50% i więcej). Ten podział ma ogromne znaczenie, ponieważ leczenie różni się w zależności od typu niewydolności.
| Klasa NYHA |
Aktywność fizyczna |
Objawy |
| I |
Bez ograniczeń |
Zwykła aktywność nie wywołuje duszności ani zmęczenia |
| II |
Niewielkie ograniczenia |
Zwykła aktywność powoduje duszność, zmęczenie lub kołatanie serca |
| III |
Znaczne ograniczenia |
Już mniejsza niż zwykle aktywność wywołuje objawy |
| IV |
Niezdolność do aktywności |
Objawy występują nawet w spoczynku, każdy wysiłek je nasila |
Jak leczyć niewydolność serca – postępowanie niefarmakologiczne
Zanim przejdziemy do omawiania leków, warto podkreślić, że modyfikacja stylu życia stanowi fundament skutecznego leczenia niewydolności serca. Bez tych zmian nawet najlepsze leki nie przyniosą optymalnych efektów. Jednym z najważniejszych nawyków, który powinien wyrobić sobie każdy pacjent, jest codzienne ważenie się – najlepiej rano, po wizycie w toalecie, w tych samych warunkach. Nagły przyrost masy ciała o więcej niż 2 kilogramy w ciągu 2-3 dni jest sygnałem alarmowym wskazującym na zatrzymywanie płynów w organizmie i wymaga natychmiastowego kontaktu z lekarzem.
Dieta odgrywa kluczową rolę w kontrolowaniu objawów niewydolności serca. Pacjenci powinni ograniczyć spożycie soli kuchennej do 2-3 gramów dziennie, ponieważ nadmiar soli powoduje zatrzymywanie wody w organizmie i nasila obrzęki oraz duszność. W praktyce oznacza to rezygnację z dosalania potraw, unikanie przetworzonej żywności bogatej w sól (wędliny, chipsy, gotowe sosy) oraz czytanie etykiet produktów spożywczych. W ciężkich postaciach niewydolności serca zaleca się również ograniczenie płynów do około 1,5-2 litrów dziennie.
Wbrew obiegowym opiniom, regularna aktywność fizyczna jest nie tylko dozwolona, ale wręcz zalecana u pacjentów ze stabilną niewydolnością serca. Oczywiście powinna być ona dostosowana do możliwości pacjenta i skonsultowana z lekarzem. Umiarkowany wysiłek, taki jak spacery czy lekka gimnastyka, poprawia wydolność fizyczną, samopoczucie i jakość życia. Należy jednak unikać intensywnych, wyczerpujących ćwiczeń. Inne ważne zalecenia to całkowite zaprzestanie palenia tytoniu, ograniczenie alkoholu oraz coroczne szczepienia przeciwko grypie i pneumokokom, ponieważ infekcje układu oddechowego mogą spowodować gwałtowne pogorszenie niewydolności serca.
Leczenie farmakologiczne – podstawa terapii
Farmakoterapia niewydolności serca przeszła w ostatnich latach prawdziwą rewolucję. Dziś dysponujemy wieloma skutecznymi lekami, które nie tylko łagodzą objawy, ale przede wszystkim wydłużają życie pacjentów i zmniejszają ryzyko hospitalizacji. Współczesne leczenie opiera się na tzw. czterech filarach: inhibitorach konwertazy angiotensyny (lub sakubitryl/walsartanie), beta-blokerkach, antagonistach aldosteronu oraz flozynach. Te cztery grupy leków stanowią podstawę terapii i powinny być stosowane u każdego pacjenta z niewydolnością serca z obniżoną frakcją wyrzutową, o ile nie ma przeciwwskazań.
Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE-I)
Inhibitory ACE są lekami pierwszego rzutu u pacjentów z upośledzoną frakcją wyrzutową lewej komory. Powodują rozkurcz naczyń tętniczych, dzięki czemu zmniejszają obciążenie serca i hamują niekorzystną przebudowę mięśnia sercowego. W Polsce najczęściej stosowane są takie substancje jak perindopryl, ramipryl, chinapryl i lisinopryl. Leczenie zawsze rozpoczyna się od małych dawek, które stopniowo zwiększa się pod kontrolą lekarza do dawek optymalnych lub maksymalnych tolerowanych przez pacjenta.
Najczęstszym działaniem niepożądanym inhibitorów ACE jest suchy, uporczywy kaszel, który dotyka około 10-15% pacjentów. Inne możliwe działania niepożądane to spadek ciśnienia tętniczego (szczególnie po pierwszej dawce), reakcje alergiczne skórne, pogorszenie czynności nerek oraz podwyższenie poziomu potasu we krwi. Dlatego tak ważne są regularne badania kontrolne krwi podczas leczenia.
Antagoniści receptora angiotensynowego (sartany)
Sartany, takie jak kandesartan, losartan, walsartan czy telmisartan, działają podobnie do inhibitorów ACE, ale w inny sposób blokują aktywność układu renina-angiotensyna-aldosteron. Są one stosowane głównie u pacjentów, którzy nie tolerują inhibitorów ACE – najczęściej z powodu kaszlu. Warto wiedzieć, że sartany nie powodują suchego kaszlu, co czyni je doskonałą alternatywą dla osób, u których ten objaw był szczególnie uciążliwy.
Beta-blokery
Beta-blokery zwalniają pracę serca i zmniejszają jego zapotrzebowanie na tlen. Są zalecane u wszystkich pacjentów z niewydolnością serca z obniżoną frakcją wyrzutową, również w połączeniu z inhibitorami ACE. W leczeniu niewydolności serca stosuje się przede wszystkim karwedilol, bisoprolol, metoprolol o przedłużonym działaniu oraz nebiwolol. Ważne jest, aby rozpoczynać leczenie od bardzo małych dawek i bardzo ostrożnie je zwiększać, ponieważ na początku beta-blokery mogą paradoksalnie pogorszyć objawy niewydolności serca. Efekt terapeutyczny ujawnia się zwykle dopiero po kilku tygodniach regularnego stosowania.
Możliwe działania niepożądane to zbyt duży spadek ciśnienia tętniczego, nadmierne zwolnienie tętna, czasem zimne kończyny, a u pacjentów z astmą – skurcz oskrzeli. U niektórych pacjentów, szczególnie na początku leczenia, może wystąpić uczucie większego zmęczenia.
Antagoniści aldosteronu
Leki z tej grupy – spironolakton i eplerenon – blokują działanie hormonu aldosteronu, który w niewydolności serca występuje w nadmiarze i przyczynia się do zatrzymywania sodu i wody w organizmie. Są zalecane u pacjentów z objawami niewydolności serca pomimo leczenia inhibitorami ACE i beta-blokerami. Podczas stosowania tych leków należy szczególnie uważnie monitorować stężenie potasu we krwi i funkcję nerek, ponieważ mogą one powodować hiperkaliemię. Spironolakton ma jedną specyficzną cechę – u mężczyzn może wywoływać powiększenie i tkliwość sutków (ginekomastię), czego nie obserwuje się w przypadku eplerenonu.
Leki moczopędne (diuretyki)
Diuretyki są niezbędne u pacjentów z objawami zatrzymywania płynów w organizmie – obrzękami, dusznością, szybkim przyrostem masy ciała. Zwiększają one wydalanie sodu i wody przez nerki, zmniejszając objętość krwi krążącej i odciążając serce. W niewydolności serca stosuje się głównie diuretyki pętlowe (furosemid, torasemid) oraz diuretyki tiazydowe. Diuretyki pętlowe działają silniej, ale krócej, natomiast tiazydowe są słabsze, ale ich działanie jest dłuższe.
Dawkowanie leków moczopędnych jest bardzo indywidualne i powinno być elastycznie dostosowywane do aktualnego stanu pacjenta. Wielu chorych uczy się samodzielnie modyfikować dawkę diuretyków w zależności od masy ciała i nasilenia obrzęków – oczywiście po wcześniejszym ustaleniu zasad z lekarzem. Zbyt agresywne odwadnianie może prowadzić do pogorszenia funkcji nerek i spadku ciśnienia tętniczego, dlatego tak ważna jest regularna kontrola.
Nowoczesne leki w niewydolności serca
Sakubitryl z walsartanem (ARNI)
Sakubitryl z walsartanem to innowacyjny lek łączący inhibitor neprylizyny z antagonistą receptora angiotensyny. Badania wykazały, że w porównaniu do tradycyjnego enalaprylu zmniejsza on ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych o 20%, liczbę hospitalizacji o 21% oraz ogólną śmiertelność o 16%. Jest stosowany jako alternatywa dla inhibitorów ACE u wybranych pacjentów z niewydolnością serca z obniżoną frakcją wyrzutową.
Podczas włączania tego leku należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów z niskim ciśnieniem tętniczym, ponieważ preparat ma silne działanie naczyniorozszerzające. Istotne jest również, że między odstawieniem inhibitora ACE a rozpoczęciem leczenia sakubitrylem z walsartanem musi upłynąć co najmniej 36 godzin, aby uniknąć groźnego powikłania w postaci obrzęku naczynioruchowego.
Flozyny (inhibitory SGLT2)
Flozyny, takie jak dapagliflozyna, empagliflozyna i kanagliflozyna, to grupa leków pierwotnie stosowanych w cukrzycy, które rewolucjonizują leczenie niewydolności serca. Badania wykazały ich skuteczność w redukcji ryzyka hospitalizacji o ponad 30% oraz śmiertelności u pacjentów z niewydolnością serca – niezależnie od tego, czy chorują oni na cukrzycę, czy nie. W Polsce dapagliflozyna jest dostępna w refundacji dla pacjentów z niewydolnością serca od stycznia 2024 roku, co znacząco poprawiło dostępność tej terapii.
Mechanizm działania flozyn w niewydolności serca nie jest do końca poznany, ale wiadomo, że mają one działanie wielokierunkowe – zwiększają wydalanie glukozy i sodu przez nerki, poprawiają metabolizm energetyczny mięśnia sercowego i działają korzystnie na naczynia krwionośne. Co istotne, flozyny można włączyć do leczenia w dowolnym momencie po rozpoznaniu niewydolności serca, nie czekając na optymalizację innych leków.
Iwabradyna
Iwabradyna to lek zmniejszający częstość rytmu serca poprzez hamowanie specyficznego prądu jonowego w węźle zatokowo-przedsionkowym. Jest wskazany u pacjentów z rytmem zatokowym i tętnem spoczynkowym powyżej 70 uderzeń na minutę pomimo optymalnego leczenia beta-blokerami. Lek ten jest szczególnie przydatny u pacjentów, którzy nie tolerują wyższych dawek beta-blokerów.
Digoksyna i inne leki
Digoksyna, glikozyd naparstnicy, jest stosowana głównie u pacjentów z niewydolnością serca i współistniejącym migotaniem przedsionków w celu kontroli częstości rytmu komór. Leki przeciwzakrzepowe i przeciwpłytkowe są natomiast używane u pacjentów ze współistniejącymi wskazaniami, takimi jak migotanie przedsionków, sztuczne zastawki serca czy przebyta zakrzepica żył głębokich.
| Grupa leków |
Przykładowe substancje |
Główne działanie |
Najważniejsze działania niepożądane |
| Inhibitory ACE |
Perindopryl, ramipryl, chinapryl, lisinopryl |
Rozkurcz naczyń, zmniejszenie obciążenia serca |
Suchy kaszel, spadek ciśnienia, hiperkaliemia |
| Beta-blokery |
Karwedilol, bisoprolol, metoprolol, nebiwolol |
Zwolnienie pracy serca, zmniejszenie zapotrzebowania na tlen |
Spadek ciśnienia, zwolnienie tętna, zmęczenie |
| Antagoniści aldosteronu |
Spironolakton, eplerenon |
Zmniejszenie zatrzymywania wody i sodu |
Hiperkaliemia, ginekomastia (spironolakton) |
| Flozyny |
Dapagliflozyna, empagliflozyna |
Wielokierunkowe działanie ochronne na serce |
Infekcje dróg moczowych, odwodnienie |
Zaawansowane metody leczenia inwazyjnego
U niektórych pacjentów, mimo optymalnego leczenia farmakologicznego, objawy niewydolności serca nie ustępują lub choroba postępuje. W takich sytuacjach rozważa się metody leczenia inwazyjnego. Terapia resynchronizująca (CRT) polega na wszczepieniu elektrod do serca, które stymulują pracę komór i synchronizują ich skurcze. Zabieg ten jest wskazany u pacjentów z poszerzonym zespołem QRS w zapisie EKG (szczególnie z blokiem lewej odnogi pęczka Hisa) i obniżoną frakcją wyrzutową lewej komory. Terapia resynchronizująca może znacząco poprawić jakość życia i zmniejszyć objawy niewydolności serca.
Wszczepialny kardiowerter-defibrylator (ICD) to urządzenie, które monitoruje rytm serca i w przypadku wykrycia groźnych arytmii automatycznie przywraca prawidłowy rytm poprzez wyładowanie elektryczne. Jest zalecany u pacjentów z podwyższonym ryzykiem nagłej śmierci sercowej. U niektórych pacjentów stosuje się urządzenia łączące funkcje CRT i ICD.
Przeszczepienie serca pozostaje ostateczną opcją terapeutyczną dla pacjentów z ciężką, nieodwracalną niewydolnością serca, którzy nie odpowiadają na żadne inne metody leczenia. Ze względu na ograniczoną liczbę dostępnych organów do przeszczepu, kwalifikacja do zabiegu jest bardzo restrykcyjna i uwzględnia wiele czynników, w tym wiek pacjenta, choroby współistniejące i szanse powodzenia transplantacji. U pacjentów oczekujących na przeszczep lub u tych, którzy nie kwalifikują się do transplantacji, można zastosować mechaniczne wspomaganie krążenia – specjalne pompy wspomagające pracę serca.
Regularne monitorowanie i kontrole lekarskie
Skuteczność leczenia niewydolności serca zależy nie tylko od stosowanych leków, ale również od systematycznego monitorowania stanu pacjenta. Najważniejszym narzędziem samokontroli jest codzienna waga – każdy pacjent powinien ważyć się w podobnych warunkach (najlepiej rano, po wizycie w toalecie, w tych samych ubraniach) i zapisywać wyniki. Nagły przyrost masy ciała to sygnał alarmowy wymagający kontaktu z lekarzem.
Pacjenci powinni również regularnie mierzyć ciśnienie tętnicze i tętno w warunkach domowych. Częstość wizyt kontrolnych u lekarza zależy od stanu klinicznego – po rozpoczęciu leczenia lub modyfikacji dawek kontrola powinna się odbyć po 1-2 tygodniach, po osiągnięciu dawki docelowej – po 1-4 tygodniach, a u stabilnych pacjentów – nie rzadziej niż co 3-4 miesiące. Podczas wizyt kontrolnych lekarz ocenia objawy kliniczne, wykonuje badania krwi (stężenie elektrolitów, funkcję nerek) i w razie potrzeby modyfikuje leczenie.
Leczenie niewydolności serca z zachowaną frakcją wyrzutową
Leczenie pacjentów z niewydolnością serca z zachowaną frakcją wyrzutową (HFpEF) stanowi większe wyzwanie niż leczenie niewydolności z obniżoną frakcją wyrzutową, ponieważ brakuje leków o tak silnie udowodnionym wpływie na rokowanie. Główne cele terapii w tej grupie pacjentów to kontrola chorób współistniejących (szczególnie nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, migotania przedsionków), zmniejszenie objawów i poprawa komfortu życia. Podstawę leczenia objawowego stanowią leki moczopędne, które zmniejszają objawy związane z zatrzymywaniem płynów. Ważne jest również leczenie wszystkich chorób towarzyszących, które mogą pogarszać przebieg niewydolności serca.
Kompleksowe leczenie niewydolności serca wymaga multidyscyplinarnego podejścia oraz aktywnego zaangażowania samego pacjenta. Regularne przyjmowanie leków zgodnie z zaleceniami lekarza, przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia, systematyczne samomonitorowanie oraz kontrole lekarskie mogą znacząco poprawić rokowanie i jakość życia osób z tym schorzeniem. Współczesna medycyna dysponuje coraz skuteczniejszymi narzędziami terapeutycznymi, które pozwalają pacjentom z niewydolnością serca żyć dłużej i lepiej.
Czy niewydolność serca jest uleczalna?
Przewlekła niewydolność serca zwykle ma charakter postępujący i nie jest uleczalna w sensie całkowitego wyeliminowania choroby. Jednak odpowiednie leczenie może znacząco spowolnić jej progresję, zmniejszyć objawy i wydłużyć życie. Istnieją sytuacje, w których niewydolność serca może się cofnąć lub nawet ustąpić – dotyczy to przypadków, gdy przyczyna jest odwracalna, na przykład niektóre zapalenia mięśnia sercowego, kardiomiopatia alkoholowa po zaprzestaniu picia alkoholu czy kardiomiopatia połogowa. U części pacjentów po wdrożeniu pełnego leczenia może dojść nawet do całkowitej remisji objawów i poprawy funkcji serca, jednak mimo to leczenie musi być kontynuowane.
Jak długo należy stosować leki na niewydolność serca?
Leczenie niewydolności serca jest zazwyczaj przewlekłe, często dożywotnie. Samodzielne odstawienie leków jest bardzo niebezpieczne i może prowadzić do gwałtownego pogorszenia stanu zdrowia, nagłego nasilenia duszności, obrzęków, a nawet konieczności nagłej hospitalizacji. Nawet jeśli pacjent czuje się dobrze i nie ma objawów, leki nadal chronią jego serce i zapobiegają postępowi choroby. Wszelkie zmiany w leczeniu – zarówno modyfikacja dawek, jak i odstawienie któregoś z leków – powinny być zawsze konsultowane z lekarzem.
Czy można łączyć leki na niewydolność serca z innymi lekami?
Tak, ale niektóre leki mogą wchodzić w niebezpieczne interakcje z terapią niewydolności serca. Szczególnie ostrożni powinni być pacjenci przyjmujący niesteroidowe leki przeciwzapalne (takie jak ibuprofen, naproksen, diklofenak), które mogą prowadzić do zatrzymywania sodu i wody w organizmie, osłabiać działanie inhibitorów ACE i diuretyków oraz pogarszać funkcję nerek. Jeśli pacjent odczuwa ból, bezpieczniejszym wyborem jest paracetamol. Zawsze należy informować wszystkich lekarzy – zarówno kardiologa, jak i lekarza rodzinnego czy specjalistów innych dziedzin – o wszystkich przyjmowanych lekach, w tym suplementach diety i preparatach ziołowych.
Jak dieta wpływa na przebieg niewydolności serca?
Dieta odgrywa kluczową rolę w kontrolowaniu objawów niewydolności serca. Dieta niskosodowa (z ograniczeniem soli do 2-3 gramów dziennie) jest jednym z najważniejszych elementów leczenia niefarmakologicznego. Nadmierne spożycie soli powoduje zatrzymywanie wody w organizmie, co prowadzi do nasilenia obrzęków, duszności i zwiększenia obciążenia serca. W praktyce oznacza to rezygnację z dosalania potraw, unikanie przetworzonej żywności, wędlin, konserw i gotowych sosów. Zaleca się również ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych (tłuste mięso, produkty mleczne pełnotłuste) i cukrów prostych. U osób z nadwagą bardzo ważna jest kontrola kaloryczności posiłków i stopniowa redukcja masy ciała, co zmniejsza obciążenie serca.
Jakie objawy powinny skłonić pacjenta z niewydolnością serca do pilnej konsultacji lekarskiej?
Istnieje kilka objawów alarmowych, które wymagają natychmiastowej reakcji. Nasilająca się duszność, szczególnie duszność spoczynkowa lub budząca ze snu, wymaga pilnego kontaktu z lekarzem, a jeśli jest bardzo nasilona – wezwania karetki pogotowia. Nagły przyrost masy ciała o więcej niż 2 kilogramy w ciągu 2-3 dni jest sygnałem zatrzymywania płynów i wymaga kontaktu z lekarzem celem modyfikacji leczenia moczopędnego. Inne objawy wymagające pilnej interwencji to nasilające się obrzęki kończyn dolnych, bóle w klatce piersiowej, zasłabnięcia lub omdlenia, kołatanie serca lub wyraźnie nieregularne bicie serca, a także skurczowe ciśnienie tętnicze poniżej 80 mmHg. W przypadku pojawienia się tych objawów nie należy zwlekać z kontaktem z lekarzem.
Czy pacjenci z niewydolnością serca mogą uprawiać sport i aktywność fizyczną?
Tak, regularna, umiarkowana aktywność fizyczna jest nie tylko dozwolona, ale wręcz zalecana u pacjentów ze stabilną niewydolnością serca. Odpowiednio dobrane ćwiczenia poprawiają wydolność fizyczną, jakość życia, samopoczucie i mogą nawet wydłużyć życie. Najlepsze są umiarkowane ćwiczenia aerobowe, takie jak spacery, jazda na rowerze stacjonarnym, pływanie (jeśli pozwala na to stan zdrowia) czy lekka gimnastyka. Należy jednak unikać intensywnych, wyczerpujących wysiłków, podnoszenia ciężkich przedmiotów i nagłych, gwałtownych ruchów. Rodzaj i intensywność ćwiczeń powinny być zawsze dostosowane indywidualnie do możliwości pacjenta i skonsultowane z lekarzem lub fizjoterapeutą specjalizującym się w rehabilitacji kardiologicznej.
Czy niewydolność serca może dotyczyć młodych ludzi?
Choć niewydolność serca jest znacznie częstsza u osób starszych, może również dotknąć ludzi młodych. U młodszych pacjentów przyczynami mogą być wrodzone wady serca, zapalenie mięśnia sercowego (często wirusowe), kardiomiopatie genetyczne, niekontrolowane nadciśnienie tętnicze, nadużywanie alkoholu lub narkotyków (szczególnie kokainy czy amfetaminy), a także powikłania po chemioterapii. U kobiet może wystąpić kardiomiopatia połogowa – osłabienie mięśnia sercowego w ostatnim trymestrze ciąży lub w pierwszych miesiącach po porodzie. Młodsi pacjenci często lepiej reagują na leczenie i mają większe szanse na poprawę funkcji serca.
Czy mogę jechać na wakacje, jeśli mam niewydolność serca?
Stabilni pacjenci z niewydolnością serca mogą podróżować i wyjeżdżać na wakacje, ale wymagają odpowiedniego przygotowania. Przed wyjazdem warto skonsultować się z lekarzem, zabrać wystarczającą ilość leków (najlepiej z zapasem), mieć przy sobie dokumentację medyczną (listę leków, wyniki badań, opis rozpoznania) najlepiej w języku angielskim. Zaleca się unikanie miejsc o ekstremalnych temperaturach i dużej wilgotności, a także znacznych różnicach wysokości (wysokie góry mogą być przeciwwskazane). Podróż powinna być zaplanowana z odpowiednimi przerwami na odpoczynek, a pacjent powinien kontynuować wszystkie zalecenia dotyczące diety i przyjmowania leków.
Bibliografia
- McDonagh TA, Metra M, Adamo M, Gardner RS, Baumbach A, Böhm M, Burri H, Butler J, Čelutkienė J, Chioncel O, Cleland JGF, Coats AJS, Crespo-Leiro MG, Farmakis D, Gilard M, Heymans S, Hoes AW, Jaarsma T, Jankowska EA, Lainscak M, Lam CSP, Lyon AR, McMurray JJV, Mebazaa A, Mindham R, Muneretto C, Francesco Piepoli M, Price S, Rosano GMC, Ruschitzka F, Kathrine Skibelund A; ESC Scientific Document Group. 2021 ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure. Eur Heart J. 2021;42(36):3599-3726. DOI: 10.1093/eurheartj/ehab368 PMID: 34447992
- McMurray JJV, Solomon SD, Inzucchi SE, Køber L, Kosiborod MN, Martinez FA, Ponikowski P, Sabatine MS, Anand IS, Bělohlávek J, Böhm M, Chiang CE, Chopra VK, de Boer RA, Desai AS, Diez M, Drozdz J, Dukát A, Ge J, Howlett JG, Katova T, Kitakaze M, Ljungman CEA, Merkely B, Nicolau JC, O’Meara E, Petrie MC, Vinh PN, Schou M, Tereshchenko S, Verma S, Held C, DeMets DL, Docherty KF, Jhund PS, Bengtsson O, Sjöstrand M, Langkilde AM; DAPA-HF Trial Committees and Investigators. Dapagliflozin in Patients with Heart Failure and Reduced Ejection Fraction. N Engl J Med. 2019;381(21):1995-2008. DOI: 10.1056/NEJMoa1911303 PMID: 31535829
- McMurray JJV, Packer M, Desai AS, Gong J, Lefkowitz MP, Rizkala AR, Rouleau JL, Shi VC, Solomon SD, Swedberg K, Zile MR; PARADIGM-HF Investigators and Committees. Angiotensin-neprilysin inhibition versus enalapril in heart failure. N Engl J Med. 2014;371(11):993-1004. DOI: 10.1056/NEJMoa1409077 PMID: 25176015