Hemoroidy – metody leczenia
Hemoroidy (guzki krwawnicze) to naturalnie występujące poduszeczkowate naczynia żylne zlokalizowane w odbytnicy i odbycie, które pełnią ważną funkcję w uszczelnianiu kanału odbytu i kontrolowaniu procesu wydalania. Problem pojawia się, gdy dochodzi do ich nadmiernego rozciągnięcia i wypełnienia krwią, powodując stan zapalny oraz szereg nieprzyjemnych objawów, takich jak ból, świąd, pieczenie czy krwawienie. Choroba hemoroidalna dotyka nawet 50% dorosłej populacji, a jej częstotliwość wzrasta wraz z wiekiem. Na szczęście istnieje wiele skutecznych metod leczenia, zarówno farmakologicznych, jak i niefarmakologicznych, które mogą przynieść ulgę i poprawić komfort życia osób cierpiących na tę dolegliwość.

Czym są hemoroidy i jak powstają?
Hemoroidy to sploty naczyń żylnych, które każdy człowiek naturalnie posiada w obrębie kanału odbytu. Ich główną funkcją jest kontrolowanie procesu wydalania oraz uszczelnianie odbytu. O chorobie hemoroidalnej (żylakach odbytu) mówimy wtedy, gdy dochodzi do patologicznego powiększenia tych guzków, upośledzenia odpływu krwi i rozwoju stanu zapalnego.
Istnieją dwa rodzaje hemoroidów:
- Hemoroidy wewnętrzne – zlokalizowane są wewnątrz odbytnicy, pokryte błoną śluzową, zazwyczaj bezbolesne, ale mogą krwawić
- Hemoroidy zewnętrzne – znajdują się pod skórą wokół odbytu, są unerwione, dlatego mogą powodować ból i dyskomfort
Główne przyczyny powstawania hemoroidów to:
- Przewlekłe zaparcia i nadmierne parcie podczas wypróżnień
- Dieta uboga w błonnik pokarmowy
- Długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej lub stojącej
- Nadwaga i otyłość
- Ciąża i porody (zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej)
- Nadużywanie alkoholu
- Brak aktywności fizycznej
- Wrodzone osłabienie ścian naczyń żylnych
- Inne choroby, takie jak marskość wątroby czy nowotwory miednicy małej
Objawy hemoroidów
Objawy choroby hemoroidalnej mogą znacząco różnić się w zależności od lokalizacji i stopnia zaawansowania schorzenia. Do najczęstszych należą:
- Krwawienie z odbytu podczas wypróżniania (jasna, czerwona krew na papierze toaletowym, w toalecie lub na powierzchni stolca)
- Świąd i pieczenie w okolicy odbytu
- Ból, szczególnie podczas defekacji
- Uczucie niepełnego wypróżnienia
- Wyczuwalne lub widoczne guzki w okolicy odbytu
- Wydzielina śluzowa z odbytu
- Trudności z utrzymaniem higieny okolic odbytu
Warto zaznaczyć, że krwawienie z odbytu zawsze powinno skłonić nas do wizyty u lekarza, gdyż może być również objawem poważniejszych schorzeń, takich jak rak jelita grubego.
Stopnie zaawansowania choroby hemoroidalnej
W zależności od nasilenia objawów i stanu guzków krwawniczych, wyróżnia się cztery stopnie zaawansowania choroby hemoroidalnej:
- I stopień – guzki krwawnicze nie wypadają poza odbyt, mogą krwawić
- II stopień – guzki wypadają podczas wypróżnienia, ale samodzielnie powracają do wnętrza odbytu
- III stopień – guzki wypadają i wymagają ręcznego odprowadzenia do odbytu
- IV stopień – guzki są stale wypadnięte, nie można ich odprowadzić do wnętrza odbytu
Diagnostyka hemoroidów
Rozpoznanie choroby hemoroidalnej opiera się na:
- Szczegółowym wywiadzie z pacjentem
- Badaniu fizykalnym, w tym badaniu per rectum (badanie palcem przez odbyt)
- Anoskopii – badaniu umożliwiającym oglądanie wnętrza kanału odbytu i odbytnicy
- Rektoskopii – badaniu pozwalającym na oglądanie dolnego odcinka jelita grubego
W niektórych przypadkach, szczególnie u osób po 50. roku życia lub z objawami alarmowymi, lekarz może zalecić wykonanie kolonoskopii w celu wykluczenia innych przyczyn dolegliwości, w tym nowotworów jelita grubego.
Skuteczne metody leczenia hemoroidów
Leczenie hemoroidów ma na celu złagodzenie objawów, zmniejszenie stanu zapalnego oraz zapobieganie nawrotom choroby. Istnieje wiele skutecznych metod terapii, które można podzielić na kilka grup:
1. Leczenie zachowawcze i zmiana stylu życia
Ten rodzaj terapii jest zalecany szczególnie w początkowych stadiach choroby:
- Dieta bogata w błonnik – regularne spożywanie warzyw, owoców i pełnoziarnistych produktów zbożowych pomaga zmiękczyć stolec i zapobiec zaparciom
- Zwiększenie ilości przyjmowanych płynów – wypijanie 2-2,5 litra wody dziennie wspomaga prawidłowe trawienie i ułatwia wypróżnianie
- Regularna aktywność fizyczna – pomaga poprawić krążenie krwi i zapobiega zaparciom
- Unikanie długotrwałego siedzenia lub stania – częste zmiany pozycji ciała pomagają w prawidłowym przepływie krwi
- Dbanie o higienę okolic odbytu – delikatne mycie wodą lub specjalnymi preparatami zamiast intensywnego wycierania papierem toaletowym
- Unikanie nadmiernego parcia podczas wypróżnień
2. Leczenie farmakologiczne
W farmakoterapii hemoroidów stosuje się kilka grup leków dostępnych w różnych postaciach (maści, kremy, czopki, tabletki):
Leki stosowane miejscowo
Maści i kremy na hemoroidy:
- Preparaty z substancjami przeciwzapalnymi (np. hydrokortyzon) – zmniejszają stan zapalny i obrzęk
- Środki zawierające substancje znieczulające (np. lidokaina, benzokaina) – przynoszą szybką ulgę w bólu i swędzeniu
- Preparaty z wyciągami roślinnymi (np. z kasztanowca) – działają przeciwzapalnie i uszczelniają naczynia krwionośne
- Maści z kwasem hialuronowym (np. Proktis-M Plus) – nawilżają i przyspieszają regenerację tkanek
Przykładowe preparaty dostępne bez recepty:
- Procto-Glyvenol (tribenozyd + lidokaina) – działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo i znieczulająco
- Posterisan (zawiesina bakteryjna E. coli) – pobudza miejscową odporność tkanek
- Aesculan (wyciąg z kasztanowca + lidokaina) – działa przeciwzapalnie i znieczulająco
- Proctomina – działa chłodząco i łagodząco
Czopki na hemoroidy:
- Czopki z substancjami przeciwzapalnymi i znieczulającymi – przynoszą ulgę w bólu i redukują obrzęk
- Czopki z substancjami roślinnymi (np. Hemorol) – działają ściągająco i przeciwzapalnie
- Czopki z kwasem hialuronowym (np. Anusir, Proktis-M) – nawilżają i wspomagają regenerację
Przykładowe czopki dostępne bez recepty:
- Procto-Glyvenol – zawiera tribenozyd i lidokainę
- Procto-Hemolan Protect – o działaniu ściągającym
- Hemorol – z wyciągami roślinnymi o działaniu przeciwzapalnym
- Posterisan – ze standaryzowaną zawiesiną E. coli
- Proktosedon – jeden z najsilniejszych preparatów dostępnych bez recepty, zawiera neomycynę (antybiotyk), hydrokortyzon i cynchokainę
Leki stosowane doustnie
- Preparaty z diosminą (np. Diosminex, Diosminex Max, Diohespan max) – uszczelniają naczynia krwionośne, zmniejszają przepuszczalność i łamliwość naczyń żylnych, redukują obrzęk
- Preparaty zawierające wyciąg z kasztanowca – działają przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo
- Środki regulujące wypróżnienia – pomagają zapobiegać zaparciom i nadmiernemu parciu
3. Domowe sposoby na hemoroidy
- Nasiadówki – 15-20 minutowe kąpiele w ciepłej (nie gorącej) wodzie z dodatkiem kory dębu, kasztanowca lub rumianku
- Okłady z lodu – przynoszą szybką ulgę, zmniejszając ból i obrzęk (lód należy zawinąć w cienką tkaninę)
- Zmiana pozycji podczas wypróżniania – kucanie jest bardziej fizjologiczną pozycją niż siedzenie pod kątem 90 stopni
4. Leczenie zabiegowe i chirurgiczne
W przypadku bardziej zaawansowanych stadiów choroby, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów, lekarz może zalecić:
- Podwiązanie guzków gumką (metoda Barrona) – na podstawę hemoroida zakłada się gumową opaskę, która odcina dopływ krwi, powodując jego obumieranie i odpadnięcie
- Skleroterapia – wstrzyknięcie do hemoroida środka powodującego zamknięcie naczynia krwionośnego
- Koagulacja – wykorzystanie promieniowania podczerwonego, energii cieplnej lub lasera do niszczenia hemoroidów
- Hemoroidektomia – chirurgiczne usunięcie powiększonych guzków krwawniczych
- Operacja metodą Longo – podciągnięcie i umocowanie śluzówki z hemoroidami w ich prawidłowej pozycji
Hemoroidy w ciąży
Choroba hemoroidalna bardzo często pojawia się lub nasila w czasie ciąży. Sprzyja temu zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej, wywołane powiększającą się macicą uciskającą na naczynia żylne miednicy małej, oraz zmiany hormonalne zwiększające podatność ścian naczyń krwionośnych na rozciąganie.
W przypadku hemoroidów w ciąży należy:
- Szczególnie dbać o regularne wypróżnianie i zapobieganie zaparciom
- Stosować nasiadówki i domowe sposoby łagodzące dolegliwości
- Używać preparatów miejscowych przeznaczonych dla kobiet w ciąży (np. Procto-Glyvenol, który jest dozwolony od 4. miesiąca ciąży)
- Zawsze konsultować stosowanie jakichkolwiek leków z lekarzem prowadzącym ciążę
Dobra wiadomość jest taka, że hemoroidy, które pojawiły się w trakcie ciąży, najczęściej ustępują samoistnie w ciągu kilku tygodni po porodzie.
Jak zapobiegać hemoroidom?
Profilaktyka choroby hemoroidalnej opiera się na kilku prostych zasadach:
- Stosowanie diety bogatej w błonnik
- Regularne picie wystarczającej ilości płynów (min. 2 litry dziennie)
- Unikanie długotrwałego siedzenia lub stania
- Regularna, umiarkowana aktywność fizyczna
- Unikanie nadmiernego parcia podczas wypróżniania
- Nie wstrzymywanie potrzeby wypróżnienia
- Utrzymywanie prawidłowej masy ciała
- Odpowiednia higiena okolic odbytu
Czy hemoroidy są zaraźliwe?
Nie, choroba hemoroidalna nie jest zakaźna i nie może być przenoszona z osoby na osobę. Jest to indywidualna reakcja organizmu na określone czynniki ryzyka.
Czy krwawienie z hemoroidów jest niebezpieczne?
Samo krwawienie z hemoroidów zazwyczaj nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla życia, jednak zawsze powinno skłonić do wizyty u lekarza. Jest to ważne, aby wykluczyć inne, poważniejsze przyczyny krwawienia z odbytu, takie jak nowotwór jelita grubego.
Jak długo trwa leczenie hemoroidów?
Czas leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby. W łagodniejszych przypadkach objawy mogą ustąpić po kilku dniach stosowania leków miejscowych i zmiany nawyków, natomiast w bardziej zaawansowanych stadiach leczenie może trwać kilka tygodni lub miesięcy.
Czy hemoroidy mogą zniknąć same?
W niektórych przypadkach, szczególnie we wczesnych stadiach choroby, hemoroidy mogą ustąpić samoistnie po wyeliminowaniu czynników ryzyka, takich jak zaparcia czy długotrwałe siedzenie. Dotyczy to również hemoroidów związanych z ciążą, które często zanikają po porodzie.
Czy operacja jest jedynym skutecznym sposobem leczenia hemoroidów?
Nie, większość przypadków choroby hemoroidalnej można skutecznie leczyć metodami zachowawczymi, takimi jak zmiana diety, stosowanie preparatów miejscowych i doustnych. Leczenie operacyjne jest zarezerwowane dla bardziej zaawansowanych stadiów choroby, gdy inne metody nie przynoszą rezultatów.
Jakie leki na hemoroidy są najskuteczniejsze?
Skuteczność leków zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta i stopnia zaawansowania choroby. W łagodniejszych przypadkach sprawdzają się preparaty miejscowe z substancjami przeciwzapalnymi i znieczulającymi (np. Procto-Glyvenol), natomiast w bardziej zaawansowanych stadiach mogą być potrzebne silniejsze preparaty, takie jak Proktosedon (z antybiotykiem i hydrokortyzonem) oraz doustne leki z diosminą.
Czy hemoroidy mogą prowadzić do raka jelita grubego?
Nie, hemoroidy same w sobie nie zwiększają ryzyka zachorowania na raka jelita grubego. Są to dwa odrębne schorzenia. Jednak objawy hemoroidów, takie jak krwawienie z odbytu, mogą być podobne do objawów raka, dlatego zawsze wymagają konsultacji lekarskiej.
Czy istnieją naturalne metody leczenia hemoroidów?
Tak, istnieje wiele naturalnych metod, które mogą przynieść ulgę w dolegliwościach związanych z hemoroidami, takich jak nasiadówki z dodatkiem ziół (kora dębu, rumianek), okłady z lodu, zwiększenie ilości błonnika w diecie oraz regularna aktywność fizyczna. Jednak w bardziej zaawansowanych przypadkach naturalne metody mogą okazać się niewystarczające.
Kiedy należy zgłosić się do lekarza z powodu hemoroidów?
Wizyta u lekarza jest wskazana, gdy:
- Pojawia się krwawienie z odbytu
- Ból i dyskomfort utrzymują się pomimo stosowania leków dostępnych bez recepty
- Hemoroidy są duże, bolesne lub nie cofają się po wciśnięciu do odbytu
- Dolegliwościom towarzyszy gorączka, silny ból brzucha lub inne niepokojące objawy
Czy hemoroidy mogą powrócić po leczeniu?
Tak, nawet po skutecznym leczeniu istnieje ryzyko nawrotu choroby hemoroidalnej, szczególnie jeśli nie zostaną wyeliminowane czynniki ryzyka, takie jak zaparcia, siedzący tryb życia czy niewłaściwa dieta. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i utrzymywanie zdrowych nawyków.