Achalazja przełyku stanowi rzadkie, ale poważne schorzenie układu pokarmowego, które może znacząco utrudnić codzienne funkcjonowanie. Gdy dolny zwieracz przełyku przestaje prawidłowo współpracować z resztą tego narządu, jedzenie i picie stają się problematyczne, a pacjenci często zgłaszają się do lekarza z objawami, które mogą być mylone z innymi chorobami przełyku czy żołądka. W leczeniu tego schorzenia stosuje się różne metody terapeutyczne, w tym leczenie farmakologiczne, które może przynieść ulgę w objawach i poprawić jakość życia chorych. Jakie leki są dostępne w Polsce do leczenia achalazji i jak działają? W tym artykule przedstawiamy przegląd dostępnych opcji farmakologicznych oraz charakterystykę tego złożonego schorzenia.
Spis treści
Czym jest achalazja przełyku?
Achalazja przełyku to pierwotna choroba motoryczna przełyku charakteryzująca się nieprawidłowym działaniem dolnego zwieracza przełyku oraz brakiem prawidłowych ruchów perystaltycznych w trzonie przełyku. W normalnych warunkach dolny zwieracz przełyku rozluźnia się podczas połykania, umożliwiając pokarmowi dostanie się do żołądka. U osób z achalazją mechanizm ten jest zaburzony – zwieracz nie otwiera się odpowiednio, a jednocześnie zanikają skoordynowane ruchy mięśni przełyku, które normalnie transportują pokarm w kierunku żołądka.
Przyczyny achalazji nie są w pełni poznane. Badacze podejrzewają, że istotną rolę może odgrywać proces autoimmunologiczny, w którym układ odpornościowy pacjenta niszczy komórki nerwowe w splotach mięśniówki przełyku. Choroba może mieć również podłoże genetyczne, gdyż częściej występuje u osób, których krewni również cierpieli na to schorzenie.
Głównymi objawami achalazji są trudności w połykaniu pokarmów stałych i płynnych (dysfagia), uczucie zatkanego przełyku, cofanie się treści pokarmowej (regurgitacja), ból w klatce piersiowej oraz zgaga. W zaawansowanych przypadkach może dochodzić do utraty masy ciała, przewlekłego kaszlu, a nawet zachłystowego zapalenia płuc spowodowanego przedostawaniem się treści pokarmowej do dróg oddechowych.
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych w leczeniu chorób układu pokarmowego: leki na wrzody żołądka i dwunastnicy (Pylera, Lanzul, Emanera), leki na chorobę Leśniowskiego-Crohna / zapalenia jelit (Hyrimoz, Hulio, Asamax, Entyvio), oczyszczanie jelit (Citrafleet), leczenie biegunek (Stoperan, Loperamid APTEO MED, Loperamid WZF, Nifuroksazyd Aflofarm, Nifuroksazyd Polfarmex, Carbo Medicinalis MF, Hidrasec, Enterol), leki na zgagę (Bioprazol Bio Max) leki przeczyszczające (Dulcobis, Pikopil), inne dolegliwości układu pokarmowego (Prokit, Zulbex, Dexilant, Trimesan, Salaza, Debretin, Ircolon, Raphacholin C).
Leczenie farmakologiczne achalazji w Polsce
Leczenie farmakologiczne achalazji ma charakter wspomagający i rzadko stanowi metodę pierwszego wyboru. Głównym celem takiej terapii jest zmniejszenie napięcia dolnego zwieracza przełyku, co może ułatwić przechodzenie pokarmu do żołądka i złagodzić objawy choroby.
Antagoniści kanałów wapniowych – ograniczona dostępność
Leki z grupy antagonistów kanałów wapniowych, szczególnie nifedypina, były wcześniej stosowane w leczeniu achalazji ze względu na swoje właściwości rozluźniające mięśnie gładkie. Nifedypina była dostępna w Polsce pod nazwami handlowymi Adalat i Cordafen, jednak obecnie preparaty te zostały wycofane z polskiego rynku farmaceutycznego ze względu na profil bezpieczeństwa.
Krótkodziałająca nifedypina charakteryzowała się wysokim ryzykiem gwałtownych spadków ciśnienia krwi, co mogło prowadzić do groźnych powikłań sercowo-naczyniowych. Z tego powodu Główny Inspektorat Farmaceutyczny podjął decyzję o wycofaniu preparatów Cordafen i innych zawierających nifedypinę w formie krótkodziałającej.
Obecnie w leczeniu achalazji rozważa się zastosowanie nowszych antagonistów kanałów wapniowych III generacji, takich jak amlodypina czy lerkanidypina, które charakteryzują się lepszym profilem bezpieczeństwa. Jednak dane dotyczące ich skuteczności w achalazji są ograniczone, a leczenie to ma charakter eksperymentalny.
Toksyna botulinowa typu A – nowoczesna opcja terapeutyczna
Jedną z najnowszych metod leczenia achalazji jest zastosowanie toksyny botulinowej typu A, która w Polsce dostępna jest pod różnymi nazwami handlowymi. Preparaty takie jak Botox, Dysport, Azzalure, Bocouture czy Xeomin zawierają toksynę botulinową typu A i mogą być stosowane w leczeniu różnych schorzeń, w tym achalazji.
Toksyna botulinowa typu A działa poprzez blokowanie uwalniania acetylocholiny z zakończeń nerwowych, co prowadzi do czasowego porażenia mięśni. W przypadku achalazji preparat Botox lub inne zawierające toksynę botulinową wstrzykuje się endoskopowo bezpośrednio w dolny zwieracz przełyku, powodując jego rozluźnienie.
Leczenie toksyną botulinową typu A charakteryzuje się stosunkowo dobrą skutecznością w krótkim okresie – u około 60-80% pacjentów obserwuje się poprawę objawów w ciągu pierwszych tygodni po zabiegu. Preparat Dysport i inne zawierające toksynę botulinową mają tę zaletę, że działanie jest odwracalne i trwa zazwyczaj 3-6 miesięcy, po czym może być konieczne powtórzenie procedury.
Główną zaletą toksyny botulinowej typu A w leczeniu achalazji jest jej bezpieczeństwo – ryzyko poważnych powikłań jest niewielkie, a zabieg może być wykonywany ambulatoryjnie. Xeomin i inne preparaty tej grupy mogą być szczególnie przydatne u pacjentów starszych lub z chorobami współistniejącymi, u których ryzyko zabiegów chirurgicznych jest zwiększone.
Monoazotan izosorbidu – długodziałające azotany
Preparaty zawierające monoazotan izosorbidu należą do grupy organicznych azotanów i stanowią jedną z opcji farmakologicznych w leczeniu achalazji. Substancja ta działa poprzez uwalnianie tlenku azotu, który powoduje rozluźnienie mięśni gładkich naczyń krwionośnych i innych struktur, w tym dolnego zwieracza przełyku.
W Polsce dostępne są różne preparaty zawierające monoazotan izosorbidu, między innymi Mononit w dawkach 10, 20, 40, 60 i 100 mg. Lek Mononit może być stosowany w postaci tabletek o natychmiastowym lub przedłużonym uwalnianiu, w zależności od potrzeb terapeutycznych. Monoazotan izosorbidu w leczeniu achalazji zwykle stosuje się w dawkach 10-40 mg przed posiłkami, choć schemat dawkowania powinien być zawsze ustalany indywidualnie przez lekarza.
Działanie monoazotanu izosorbidu w achalazji polega na czasowym rozluźnieniu dolnego zwieracza przełyku, co może ułatwić przechodzenie pokarmu. Efekt ten jest jednak krótkotrwały i nie zapewnia trwałej poprawy funkcji przełyku. Dodatkowo długotrwałe stosowanie azotanów może prowadzić do rozwoju tolerancji, co zmniejsza ich skuteczność terapeutyczną.
„Monoazotan izosorbidu może być rozważany jedynie u pacjentów nienadających się do leczenia inwazyjnego i po niepowodzeniu toksyny botulinowej. Nie stanowi standardowego leczenia achalazji.”
Ograniczenia leczenia farmakologicznego
Należy podkreślić, że leczenie farmakologiczne achalazji ma wyraźne ograniczenia. Żaden z dostępnych leków nie zapewnia trwałego wyleczenia choroby, a ich działanie ma charakter objawowy i czasowy. Skuteczność farmakoterapii jest zazwyczaj umiarkowana i maleje z czasem, szczególnie w przypadku azotanów, gdzie rozwija się tolerancja.
Większość pacjentów z achalazją ostatecznie wymaga leczenia inwazyjnego, takiego jak pneumatyczna dylatacja, laparoskopowa miotomia Hellera czy endoskopowa miotomia okołobrzuszna (POEM). Leczenie farmakologiczne może być rozważane jako terapia pomostowa przed zabiegiem definitywnym lub u pacjentów, u których procedury inwazyjne są przeciwwskazane.
Monitorowanie i bezpieczeństwo terapii
Pacjenci poddawani leczeniu farmakologicznemu achalazji wymagają regularnego monitorowania stanu klinicznego. Szczególną uwagę należy zwrócić na:
- Tolerancję pokarmów stałych i płynnych
- Masę ciała pacjenta
- Występowanie objawów refluksu żołądkowo-przełykowego
- Działania niepożądane stosowanych leków
W przypadku stosowania azotanów należy pamiętać o ryzyku bólów głowy, zawrotów głowy i spadków ciśnienia krwi. Toksyna botulinowa może w rzadkich przypadkach powodować przejściowe trudności w połykaniu lub refluks żołądkowo-przełykowy.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy achalazja może być wyleczona za pomocą leków?
Niestety, obecnie dostępne leki nie pozwalają na całkowite wyleczenie achalazji. Leczenie farmakologiczne ma charakter objawowy i może jedynie czasowo złagodzić objawy choroby. Definitywne leczenie achalazji wymaga zazwyczaj zastosowania metod inwazyjnych.
Jak długo można bezpiecznie stosować azotany w achalazji?
Długotrwałe stosowanie azotanów może prowadzić do rozwoju tolerancji, co zmniejsza ich skuteczność. Dodatkowo mogą wystąpić działania niepożądane związane z działaniem naczyniorozszerzającym. Decyzję o długości leczenia powinien podjąć lekarz na podstawie indywidualnej oceny korzyści i ryzyka.
Czy toksyna botulinowa jest bezpieczna w leczeniu achalazji?
Toksyna botulinowa typu A jest uważana za bezpieczną metodę leczenia achalazji. Ryzyko poważnych powikłań jest niewielkie, a większość działań niepożądanych ma charakter przejściowy. Zabieg powinien być wykonywany przez doświadczonego gastroenterologa w ośrodku referencyjnym.
Ile kosztuje leczenie achalazji toksyną botulinową?
Koszt leczenia toksyną botulinową zależy od rodzaju preparatu, dawki oraz polityki cenowej ośrodka. W Polsce zabiegi te zazwyczaj nie są refundowane przez NFZ w przypadku achalazji, więc pacjent ponosi koszty prywatnie. Cena może wynosić od kilkuset do kilku tysięcy złotych.
Czy po zastosowaniu toksyny botulinowej można normalnie jeść?
Po wstrzyknięciu toksyny botulinowej większość pacjentów obserwuje poprawę w połykaniu w ciągu kilku dni do dwóch tygodni. Jednak nie należy oczekiwać powrotu do całkowicie normalnej funkcji przełyku. Zaleca się stopniowe wprowadzanie pokarmów stałych i unikanie bardzo twardych czy suchych produktów.
Jak często można powtarzać iniekcje toksyny botulinowej?
Efekt toksyny botulinowej utrzymuje się zazwyczaj 3-6 miesięcy. Zabiegi można powtarzać, jednak z każdym kolejnym wstrzyknięciem skuteczność może maleć. Decyzję o powtórzeniu procedury podejmuje lekarz na podstawie oceny objawów klinicznych i jakości życia pacjenta.
Bibliografia
- Botox charakterystyka produktu leczniczego
- Dysport charakterystyka produktu leczniczego
- Mononit charakterystyka produktu leczniczego
- Azzalure charakterystyka produktu leczniczego
- Bocouture charakterystyka produktu leczniczego
- Xeomin charakterystyka produktu leczniczego
- Vaezi MF, Pandolfino JE, Yadlapati RH, Greer KB, Kavitt RT. ACG Clinical Guidelines: Diagnosis and Management of Achalasia. Am J Gastroenterol. 2020;115(9):1393-1411. PMID: 32773454
- Hoogerwerf WA, Pasricha PJ. Pharmacologic therapy in treating achalasia. Gastrointest Endosc Clin N Am. 2001;11(2):311-324. PMID: 11319064
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
Zobacz także spis leków stosowanych w gastrologii. Znajdziesz tu między innymi wykaz leków na biegunkę, leki stosowane w leczeniu niestrawności, lekarstwa na wzdęcia, preparaty stosowane w chorobie Leśniowskiego-Crohna a także leki na wrzody żołądka oraz leki stosowane w chorobach wątroby. Męczy Cię zgaga? Sprawdź listę leków na refluks.
