Jednowodny dobesylan wapnia – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Jednowodny dobesylan wapnia – lek o działaniu ochraniającym ściany naczyń krwionośnych. Mechanizm działania dobesylanu wapnia polega na zmniejszaniu przepuszczalności naczyń i zwiększaniu ich wytrzymałości. Ponadto hamuje agregację (zlepianie się) płytek krwi. Wskazaniem do stosowania leku są mikroangiopatie, skurcze mięśni, obrzęk, parestezje, zmiany skórne związane z zastojem żylnym oraz pomocniczo w żylakach odbytu, w zakrzepowym zapaleniu żył kończyn dolnych i zaburzeniach mikrokrążenia.
Jednowodny dobesylan wapnia dostępny jest w postaci tabletek i kapsułek. Zazwyczaj stosuje się od 500 do 1000 mg na dobę. Dokładne dawkowanie ustala się indywidualnie w zależności od rodzaju choroby, nasilenia objawów i jej przebiegu.
Możliwe działania niepożądane: występują rzadko i zwykle są to bóle w nadbrzuszu, nudności, wymioty, biegunki, bóle stawów, bóle i zawroty głowy, gorączka, reakcje skórne (wysypka, pokrzywka, świąd). Bardzo rzadko może wystąpić zahamowanie czynności szpiku kostnego z agranulocytozą.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Jednowodny dobezylan wapnia – przewodnik medyczny
Jednowodny dobezylan wapnia (calcium dobesilate monohydrate) to syntetyczna substancja czynna o właściwościach wazoprotekcyjnych, która od dziesięcioleci znajduje zastosowanie w leczeniu chorób naczyniowych. Ten związek chemiczny, będący solą wapniową kwasu dobesilowego, charakteryzuje się zdolnością do zmniejszania przepuszczalności naczyń włosowatych oraz poprawy mikrokrążenia. Substancja ta występuje w postaci białego, higroskopijnego proszku, bardzo dobrze rozpuszczalnego w wodzie i alkoholu. Jej unikalne właściwości farmakologiczne sprawiają, że jest ona niezastąpiona w terapii schorzeń związanych z niewydolnością naczyniową, takich jak przewlekła niewydolność żylna, hemoroidy, żylaki oraz retinopatia cukrzycowa. Mechanizm działania opiera się na stabilizacji błony podstawnej naczyń krwionośnych poprzez wpływ na łańcuchy kolagenowe oraz interakcję z różnymi mediatorami biochemicznymi odpowiedzialnymi za przepuszczalność śródbłonka naczyniowego.
Mechanizm działania i farmakologia
Dobezylan wapnia działa jako lek wazoprotekcyjny, wywierając wielokierunkowe działanie na układ naczyniowy. Substancja ta optymalizuje funkcję mikrokrążenia poprzez redukcję przepuszczalności naczyń włosowatych, zarówno przez stabilizację błony podstawnej w wyniku działania na łańcuchy kolagenowe, jak i poprzez interakcję z różnymi mediatorami biochemicznymi sprzyjającymi przepuszczalności śródbłonka.
Kluczowe mechanizmy działania obejmują:
- Zmniejszenie przepuszczalności naczyń: Lek stabilizuje ściany naczyń włosowatych, co prowadzi do redukcji wysięku płynów do tkanek otaczających
- Redukcja agregacji płytek krwi: Dobezylan wapnia zmniejsza agregację płytek krwi oraz lepkość krwi, co poprawia przepływ krwi przez małe naczynia
- Zwiększenie produkcji tlenku azotu: Najnowsze dane pokazują, że dobezylan wapnia zwiększa rozluźnienie zależne od śródbłonka poprzez wzrost syntezy tlenku azotu
- Działanie przeciwzapalne: Substancja wykazuje działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne, co jest szczególnie istotne w leczeniu przewlekłych stanów naczyniowych
Farmakokinetyka
Po podaniu doustnym dobezylan wapnia jest dobrze wchłaniany z przewodu pokarmowego. Maksymalne stężenia w osoczu (Cmax) wynoszące 6-8 μg/ml są osiągane około sześciu godzin po podaniu doustnym 500 mg, które są zazwyczaj utrzymywane przez ponad 12 godzin.
Charakterystyki farmakokinetyczne:
- Wchłanianie: Dobra biodostępność po podaniu doustnym
- Metabolizm: W organizmie lek jest słabo metabolizowany (mniej niż 10%), a jego wiązanie z białkami osocza jest raczej niskie
- Eliminacja: Eliminacja następuje głównie przez wydalanie przez nerki
- Okres półtrwania: Około 5 godzin
Wskazania do stosowania
Przewlekła niewydolność żylna kończyn dolnych
Przewlekła niewydolność żylna (CVI) powoduje znaczny dyskomfort i zwolnienia chorobowe. Wiele randomizowanych badań klinicznych wykazało korzystne działanie dobezylanu wapnia w tej jednostce chorobowej. Substancja ta jest skuteczna w redukcji objawów takich jak:
- Ból i uczucie ciężkości w nogach
- Nocne skurcze mięśni
- Obrzęki kostek i łydek
- Parestezje (mrowienie, drętwienie)
- Zmęczenie nóg
Metaanaliza wykazała, że dobezylan wapnia znacząco poprawił nocne skurcze i dyskomfort niemal dwukrotnie lepiej niż placebo, z liczbą potrzebną do leczenia (NNT) wynoszącą 8 dla skurczów nocnych i 4 dla dyskomfortu.
Żylaki kończyn dolnych
W leczeniu żylaków dobezylan wapnia wykazuje działanie poprzez:
- Wzmocnienie ścian naczyń żylnych
- Poprawę elastyczności erytrocytów
- Redukcję lepkości krwi i osocza
- Zapobieganie powstawaniu zastojów i zakrzepów w naczyniach żylnych
Badania in vitro na ludzkich żylakach wykazały, że dobezylan wapnia chronił przed stresem oksydacyjnym w zakresie stężeń odpowiadających terapeutycznym.
Hemoroidy (żylaki odbytu)
Dobezylan wapnia jest stosowany w leczeniu hemoroidów, gdzie pomaga poprawić przepływ krwi w żyłach poprzez zmniejszenie lepkości krwi i rozluźnienie mięśni w dotkniętej części ciała. W kombinacji z lidokainą lub z lidokainą i deksametazonem, substancja wchodzi w skład preparatów do terapii choroby hemoroidalnej.
Retinopatia cukrzycowa
Dobezylan wapnia jest uważany za lek angioprtekcyjny i był stosowany w leczeniu retinopatii cukrzycowej w kilku krajach przez ostatnie dziesięciolecia. Mechanizm działania w tej jednostce chorobowej obejmuje:
- Ochronę bariery krew-siatkówka: Zapobiega zwiększeniu przepuszczalności bariery krew-siatkówka poprzez przywrócenie poziomów białek połączeń ścisłych i ich organizacji
- Redukcję leukostazy: Zmniejsza adhezję leukocytów do naczyń siatkówki
- Działanie przeciwzapalne: Hamuje aktywację szlaków zapalnych w siatkówce
Systematyczny przegląd i metaanaliza wykazały, że dobezylan wapnia jest skuteczny w leczeniu retinopatii cukrzycowej na poziomie systemowym i miejscowym ocznym.
Dawkowanie i sposób podawania
| Wskazanie |
Dawka dzienna |
Sposób podania |
Czas leczenia |
| Przewlekła niewydolność żylna |
500-1000 mg |
Doustnie, podczas posiłków |
3 tygodnie – 6 miesięcy |
| Żylaki kończyn dolnych |
500-1000 mg |
Doustnie, podczas posiłków |
3 tygodnie – 6 miesięcy |
| Hemoroidy |
500-1000 mg |
Doustnie, podczas posiłków |
Według zaleceń lekarza |
| Retinopatia cukrzycowa |
1000-1500 mg |
Doustnie, podczas posiłków |
Długoterminowo |
W zależności od rodzaju i stopnia nasilenia schorzenia podaje się 1 tabletkę (250 mg) trzy lub cztery razy na dobę (od 750 mg do 1000 mg), podczas posiłków. Czas trwania leczenia wynosi zazwyczaj od trzech tygodni do sześciu miesięcy.
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Przeciwwskazania bezwzględne:
- Uczulenie na dobezylan wapnia lub którykolwiek ze składników preparatu
- I trymestr ciąży
Środki ostrożności:
- Choroby przewodu pokarmowego: Należy ostrożnie stosować lek w przypadku choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz nawracającego nieżytu żołądka
- Niewydolność nerek: Wymaga dostosowania dawkowania
- Nietolerancja laktozy: Preparaty zawierają laktozę jednowodną
- Dializoterapia: Substancja jest przeciwwskazana u pacjentów poddawanych dializie
Działania niepożądane
Najczęstsze działania niepożądane obejmują gorączkę (26%), zaburzenia żołądkowo-jelitowe (12,5%) oraz reakcje skórne (8%). Szczegółowy profil działań niepożądanych:
Często występujące:
- Zaburzenia żołądkowo-jelitowe: nudności, biegunka, bóle w nadbrzuszu, wymioty
- Bóle stawów
- Bóle i zawroty głowy
- Gorączka polekowa
Rzadko występujące:
- Reakcje skórne: wysypka, pokrzywka
- Reakcje alergiczne
Bardzo rzadko:
- Agranulocytoza: Rzadkie przypadki agranulocytozy były również raportowane w literaturze medycznej. Używając danych dotyczących użycia produktu w Kompendium Szwajcarskim oszacowano przewalencję agranulocytozy na 0,32 przypadków/milion leczonych pacjentów, czyli dziesięć razy mniej niż obliczona przewalencja agranulocytozy w populacji ogólnej
Leczenie farmakologiczne schorzeń naczyniowych – substancje czynne stosowane w Polsce
W Polsce, oprócz dobezylanu wapnia, w leczeniu schorzeń naczyniowych stosuje się szereg innych substancji czynnych, które często działają synergistycznie:
Flebiotoniki naturalne:
- Diosmina – najczęściej w połączeniu z hesperydyną, szczególnie skuteczna w mikroronizowanej postaci
- Ekstrakt z kasztanowca zwyczajnego (escyna) – wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe
- Rutyna i rutozoidy – wzmacniają ściany naczyń krwionośnych
- Ekstrakt z igły świerkowej – poprawia mikrokrążenie
Preparaty syntetyczne:
- Troxerutyna – pochodna rutyny o zwiększonej biodostępności
- Sulodeksyd – glikozoaminoglikan o działaniu przeciwzakrzepowym
- Pentoksyfilina – poprawia reologię krwi
Preparaty miejscowe:
W leczeniu hemoroidów dobezylan wapnia jest często łączony z:
- Lidokainą – działanie znieczulające miejscowe
- Hydrokortyzonem – działanie przeciwzapalne
- Cynkiem – wspomaga gojenie ran
Dostępne są preparaty złożone zawierające dobezylan wapnia w kombinacji z hydrokortyzonem, lidokainą, fenylefryną, trokserytyną i tlenkiem cynku.
Interakcje z innymi lekami
Zaleca się unikanie równoczesnego stosowania antykoagulantów (warfaryna) wraz z dobezylanem wapnia. Brak jest szczegółowych danych dotyczących innych interakcji lekowych, jednak zaleca się ostrożność przy jednoczesnym stosowaniu z:
- Lekami przeciwkrzepliwymi
- Niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi
- Preparatami wpływającymi na agregację płytek krwi
Bezpieczeństwo stosowania
Ciąża i lактация:
- I trymestr ciąży: Bezwzględnie przeciwwskazany
- II i III trymestr: Tylko gdy korzyści przeważają nad ryzykiem
- Karmienie piersią: Kobiety karmiące piersią powinny przerwać karmienie przed rozpoczęciem leczenia
Dzieci:
Nie badano wpływu działania leku u dzieci w wieku do 12 lat. Leku nie należy stosować u dzieci.
Starsi pacjenci:
Wymagają szczególnej ostrożności, zwłaszcza przy współistnieniu chorób nerek lub wątroby.
Preparaty dostępne w Polsce
Na polskim rynku farmaceutycznym dostępne są następujące preparaty zawierające dobezylan wapnia:
- Calcium dobesilate Hasco – tabletki 250 mg
- Calcium dobesilate Galena – tabletki 250 mg
- Rostil – tabletki 250 mg
- Dobenox – tabletki powlekane
- Galvenox – kapsułki twarde
Większość preparatów jest dostępna na receptę, choć niektóre formy mogą być wydawane bez recepty w określonych wskazaniach.
Jak długo można stosować dobezylan wapnia?
Czas trwania leczenia wynosi zazwyczaj od trzech tygodni do sześciu miesięcy, w zależności od wskazań. W przypadku retinopatii cukrzycowej może być stosowany długoterminowo pod kontrolą lekarza.
Czy można stosować dobezylan wapnia podczas ciąży?
Lek jest przeciwwskazany w I trymestrze ciąży. W dalszych okresach ciąży może być stosowany tylko gdy lekarz uzna to za absolutnie konieczne i gdy oczekiwane korzyści wyraźnie przeważają nad możliwym ryzykiem.
Jakie są najczęstsze skutki uboczne?
Najczęstsze to zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, biegunka, bóle brzucha), które można zminimalizować przyjmując lek podczas posiłków. Rzadko mogą wystąpić reakcje alergiczne.
Czy dobezylan wapnia wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów?
Lek nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów ani obsługiwania maszyn, chociaż może powodować zawroty głowy u niektórych pacjentów.
Czy można łączyć dobezylan wapnia z innymi lekami na żylaki?
Nie ma przeciwskazań do łączenia z większością innych leków stosowanych w chorobach żylnych, jednak należy unikać równoczesnego stosowania z antykoagulantami bez konsultacji lekarskiej.
Kiedy należy przerwać leczenie?
Leczenie należy przerwać w przypadku wystąpienia ciężkich reakcji alergicznych, objawów agranulocytozy (wysoka gorączka, infekcje jamy ustnej) lub innych poważnych działań niepożądanych.
Czy dobezylan wapnia jest skuteczny w leczeniu pajączków naczyniowych?
Tak, substancja może pomóc w poprawie wyglądu pajączków naczyniowych poprzez wzmocnienie ścian naczyń krwionośnych i redukcję stanu zapalnego.
Jakie badania kontrolne są potrzebne podczas leczenia?
Przy długotrwałym stosowaniu zaleca się okresowe kontrole morfologii krwi (ze względu na rzadkie ryzyko agranulocytozy) oraz funkcji nerek, szczególnie u pacjentów z ich upośledzoną funkcją.
Bibliografia
- Ciapponi A, Laffaire E, Roqué M. Calcium dobesilate for chronic venous insufficiency: a systematic review. Angiology. 2004;55(2):147-54. DOI: 10.1177/000331970405500206 PMID: 15026869
- Allain H, Ramelet AA, Polard E, Bentué-Ferrer D. Safety of calcium dobesilate in chronic venous disease, diabetic retinopathy and haemorrhoids. Drug Saf. 2004;27(9):649-60. DOI: 10.2165/00002018-200427090-00003 PMID: 15230646
