Sebum – przewodnik po łoju skórnym: funkcje gruczołów łojowych w organizmie

Sebum, potocznie nazywane łojem skórnym, to naturalna substancja lipidowa wydzielana przez gruczoły łojowe, która odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia i prawidłowego funkcjonowania skóry. Choć często kojarzone z problemami estetycznymi, takimi jak przetłuszczająca się cera czy trądzik, sebum pełni niezwykle ważne funkcje ochronne dla naszej skóry. Składa się z złożonej mieszaniny substancji tłuszczowych, w tym trójglicerydów, kwasów tłuszczowych, estrów wosków, skwalenu i cholesterolu, które wspólnie tworzą naturalną barierę ochronną. Problem powstaje wtedy, gdy produkcja sebum zostaje zaburzona – zarówno jego niedobór, jak i nadmiar mogą prowadzić do różnych dolegliwości skórnych. Nadmierne wydzielanie sebum, zwane łojotokiem, dotyka milionów ludzi na całym świecie i może być spowodowane wieloma czynnikami, od uwarunkowań genetycznych i hormonalnych, przez stres i dietę, po niewłaściwą pielęgnację. Zrozumienie mechanizmów działania sebum, poznanie przyczyn jego nadprodukcji oraz właściwych metod regulacji może znacząco poprawić kondycję skóry i jakość życia osób zmagających się z problemami łojotokowymi. W dzisiejszych czasach, gdy dostępnych jest wiele skutecznych metod leczenia – od farmakoterapii po zaawansowane zabiegi kosmetologiczne – każdy może znaleźć odpowiednie rozwiązanie dostosowane do swoich indywidualnych potrzeb.

Czym jest sebum – definicja i skład biochemiczny

Sebum to złożona mieszanina substancji lipidowych produkowana przez gruczoły łojowe znajdujące się w skórze właściwej. Ta oleista wydzielina ma charakterystyczną jasnożółtą barwę i płynną konsystencję w temperaturze ciała, co ułatwia jej przepływ przez przewody wyprowadzające gruczołów łojowych na powierzchnię skóry.

Skład biochemiczny sebum jest niezwykle złożony i obejmuje kilka głównych grup związków lipidowych, gdzie największą część stanowią glicerydy (około 50%), głównie trójglicerydy i diglicerydy, które są podstawowymi nośnikami energii i składnikami strukturalnymi. Estry wosków stanowią około 20% składu sebum i są odpowiedzialne za jego właściwości ochronne oraz wodoodporne, podczas gdy skwalen, stanowiący około 10% całości, jest prekursorem cholesterolu i pełni funkcję antyoksydacyjną, chroniąc skórę przed uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki. Cholesterol i jego estry, choć stanowią tylko około 1,5% składu sebum, odgrywają istotną rolę w utrzymaniu integralności błon komórkowych i regulacji przepuszczalności skóry, natomiast pozostałe 20% to różnorodne substancje, w tym wolne kwasy tłuszczowe, węglowodory, resztki komórek sebocytów oraz białka o działaniu przeciwbakteryjnym.

Ta unikalna kompozycja sprawia, że sebum jest idealnie dostosowane do pełnienia swoich biologicznych funkcji, ale jednocześnie jego nadmiar może prowadzić do problemów dermatologicznych.

Budowa i funkcje gruczołów łojowych

Gruczoły łojowe są jednymi z najważniejszych struktur znajdujących się w skórze, odpowiadających za produkcję i wydzielanie sebum. Należą do gruczołów wydzielania zewnętrznego i charakteryzują się specyficzną budową oraz mechanizmem działania.

Każdy gruczoł łojowy składa się z kilku części: centralnego przewodu wyprowadzającego oraz przylegających do niego komórek wydzielniczych zwanych sebocytami, ułożonych w struktury przypominające gronka winogron. Sebocyty przechodzą charakterystyczny cykl życiowy trwający około 21-25 dni, podczas którego gromadzą w swoim wnętrzu lipidy, by ostatecznie ulec programowanej śmierci komórkowej i uwolnić swoją zawartość do przewodu gruczołu. Ten proces nazywany jest wydzielaniem holokrynowym i jest unikalny wśród gruczołów ludzkich.

Większość gruczołów łojowych jest ściśle powiązana z mieszkami włosowymi, tworząc tak zwane jednostki włosowo-łojowe. Każdy włos posiada co najmniej jeden własny gruczoł łojowy, który wprowadza sebum bezpośrednio do lejka włosowego, skąd rozprowadza się ono na powierzchnię skóry. Istnieją również gruczoły łojowe niezależne od włosów, które występują w specyficznych lokalizacjach, takich jak czerwień warg, brodawki sutkowe, narządy płciowe czy powieki.

Rozmieszczenie gruczołów łojowych na ciele nie jest równomierne. Największe zagęszczenie występuje na skórze twarzy, gdzie może znajdować się nawet 900 gruczołów na centymetr kwadratowy, następnie na owłosionej skórze głowy oraz górnej części klatki piersiowej i pleców. Najmniej gruczołów łojowych znajduje się na przedramionach i kolanach, a całkowicie ich brak na grubej skórze dłoni i stóp.

Naturalne funkcje sebum w organizmie

Sebum pełni szereg kluczowych funkcji biologicznych, które są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania skóry i ochrony organizmu przed czynnikami zewnętrznymi. Podstawową funkcją sebum jest tworzenie naturalnej bariery ochronnej na powierzchni skóry, gdzie łącząc się z potem i naturalnymi lipidami naskórka, tworzy tak zwany płaszcz hydrolipidowy – cienką warstwę o lekko kwaśnym odczynie pH (około 5,5), która skutecznie chroni skórę przed penetracją szkodliwych mikroorganizmów, toksynami środowiskowymi oraz nadmierną utratą wody.

Sebum działa również jako naturalny nawilżacz, zapobiegając przesuszeniu skóry i utrzymując jej elastyczność oraz miękkość. Dzięki swoim właściwościom wodoodpornym chroni skórę przed maceracją w środowisku wilgotnym oraz przed szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych, takich jak wiatr, mróz czy intensywne promieniowanie słoneczne. Ważną funkcją sebum jest transport rozpuszczalnych w tłuszczach substancji bioaktywnych, szczególnie witaminy E, która jest silnym antyoksydantem chroniącym skórę przed uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki. Sebum zawiera również naturalne substancje o właściwościach przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybiczych, które pomagają utrzymać zdrową mikroflorę skórną, a także odgrywa rolę w termoregulacji organizmu, pomagając utrzymać stałą temperaturę ciała poprzez tworzenie warstwy izolacyjnej.

Przyczyny nadmiernego wydzielania sebum

Nadmierne wydzielanie sebum, znane jako łojotok, może być spowodowane wieloma różnymi czynnikami, które często działają synergistycznie, nasilając problem.

Najważniejszym czynnikiem wpływającym na produkcję sebum są hormony, szczególnie androgeny. Głównym stymulatorem wydzielania sebum jest dihydrotestosteron (DHT), metabolit testosteronu, który bezpośrednio oddziałuje na sebocyty, pobudzając je do intensywniejszej produkcji lipidów. Z tego powodu łojotok najczęściej nasila się w okresie dojrzewania, kiedy następuje gwałtowny wzrost poziomu hormonów płciowych. U kobiet wahania hormonalne związane z cyklem menstruacyjnym, ciążą czy przyjmowaniem hormonalnych środków antykoncepcyjnych również mogą wpływać na intensywność wydzielania sebum.

Uwarunkowania genetyczne odgrywają istotną rolę w predyspozycji do nadmiernej produkcji sebum. Jeśli rodzice mieli problemy z cerą tłustą lub trądzikową, prawdopodobieństwo wystąpienia podobnych dolegliwości u potomstwa znacznie wzrasta. Geny wpływają zarówno na wielkość i liczbę gruczołów łojowych, jak i na ich wrażliwość na stymulację hormonalną.

Stres psychiczny i fizyczny może znacząco wpływać na wydzielanie sebum poprzez zwiększone uwalnianie kortyzolu i innych hormonów stresu, które pośrednio stymulują gruczoły łojowe. Przewlekły stres prowadzi również do zaburzeń w układzie odpornościowym i może nasilać stany zapalne skóry.

Dieta ma coraz lepiej udokumentowany wpływ na produkcję sebum. Produkty o wysokim indeksie glikemicznym, takie jak słodycze, białe pieczywo czy napoje gazowane, mogą powodować skoki poziomu insuliny, która z kolei stymuluje produkcję androgenów. Dieta bogata w tłuszcze nasycone i trans, a uboga w kwasy tłuszczowe omega-3, może również nasilać problemy z nadmiernym wydzielaniem sebum.

Nieprawidłowa pielęgnacja skóry stanowi paradoksalną przyczynę nasilenia łojotoku. Zbyt agresywne oczyszczanie, używanie kosmetyków zawierających alkohol czy innych substancji wysuszających może prowadzić do naruszenia naturalnej bariery hydrolipidowej skóry. W odpowiedzi gruczoły łojowe zwiększają produkcję sebum, próbując przywrócić równowagę, co prowadzi do błędnego koła nasilających się problemów.

Czynniki środowiskowe, takie jak wysokie temperatury, wilgotność powietrza, zanieczyszczenia atmosferyczne czy długotrwałe narażenie na promieniowanie UV, mogą również stymulować nadmierną aktywność gruczołów łojowych.

Objawy i skutki nadmiaru sebum

Nadmierne wydzielanie sebum manifestuje się szeregiem charakterystycznych objawów, które mogą znacząco wpływać na wygląd skóry i samopoczucie pacjentów. Najbardziej widocznym objawem łojotoku jest nieestetyczne błyszczenie się skóry, szczególnie w tak zwanej strefie T, obejmującej czoło, nos i brodę. Skóra staje się wizualnie tłusta, a naniesiony makijaż szybko „spływa” lub traci swoją trwałość. Może pojawić się również nieprzyjemne uczucie lepkości skóry, szczególnie w ciepłe dni.

Nadmiar sebum prowadzi często do rozszerzenia ujść gruczołów łojowych, co objawia się powiększonymi porami skórnymi, które stają się bardziej widoczne gołym okiem. Zatkane pory wypełnione sebum i martwymi komórkami naskórka tworzą zaskórniki otwarte (czarne kropki) i zamknięte (białe grudki), które są pierwszym stadium zmian trądzikowych.

Długotrwały łojotok może prowadzić do rozwoju trądziku pospolitego, charakteryzującego się powstaniem stanów zapalnych w postaci grudek, krost i węzłów. Bakterie, szczególnie Cutibacterium acnes (dawniej Propionibacterium acnes), znajdując idealne warunki do rozwoju w środowisku bogatym w sebum, intensywnie się namnażają, prowadząc do reakcji zapalnej.

Przewlekły łojotok może również prowadzić do rozwoju łojotokowego zapalenia skóry, szczególnie na skórze głowy, gdzie może objawiać się łuszczeniem, swędzeniem i powstawaniem czerwonych, łuszczących się plam. Na skórze głowy nadmiar sebum może również przyczyniać się do problemów z włosami – stają się one przetłuszczone, tracą objętość i mogą wypadać intensywniej. W aspekcie psychologicznym, problemy związane z nadmiernym wydzielaniem sebum mogą prowadzić do obniżenia samooceny, unikania kontaktów społecznych, a w skrajnych przypadkach do rozwoju stanów depresyjnych, szczególnie u młodych ludzi w wieku dojrzewania.

Leczenie farmakologiczne nadmiaru sebum

Współczesna farmakologia oferuje szeroki wachlarz skutecznych opcji terapeutycznych dla osób zmagających się z nadmiernym wydzielaniem sebum. Wybór odpowiedniej terapii zależy od nasilenia problemu, wieku pacjenta, współistniejących schorzeń oraz indywidualnej tolerancji poszczególnych substancji aktywnych.

• Retinoidy stanowią złoty standard w leczeniu problemów związanych z nadmierną produkcją sebum, gdzie tretynoina (kwas retinowy), adapalen i tazaroten działają poprzez normalizację procesu rogowacenia naskórka, zmniejszenie produkcji sebum oraz właściwości przeciwzapalne
• Kwasy złuszczające odgrywają kluczową rolę w terapii łojotoku, szczególnie kwas salicylowy (BHA) w stężeniach 0,5-2%, kwas glikolowy (AHA) w stężeniach 5-10% oraz kwas azelainowy w stężeniu 15-20%
• Niacynamid (witamina B3) w stężeniach 2-5% jest ceniony za zdolność do regulacji produkcji sebum, zmniejszania zaczerwienień i poprawy bariery hydrolipidowej skóry
• Antybiotyki miejscowe znajdują zastosowanie przy komponencie zapalnym, gdzie klindamycyna w stężeniu 1-2%, erytromycyna 2-4% oraz metronidazol w żelu 0,75% wykazują działanie przeciwbakteryjne

Tretynoina w stężeniach 0,025-0,1% jest szczególnie skuteczna w redukcji łojotoku i zapobieganiu powstawaniu zaskórników, podczas gdy adapalen w stężeniu 0,1-0,3% charakteryzuje się lepszą tolerancją skórną przy podobnej skuteczności. Izotretynoina, dostępna wyłącznie na receptę w postaci doustnej, jest zarezerwowana dla ciężkich przypadków łojotoku i trądziku opornego na inne formy leczenia.

Kwas salicylowy wykazuje doskonałe właściwości keratolityczne i przeciwzapalne, skutecznie penetrując do wnętrza porów i usuwając nadmiar sebum. Kwas glikolowy działa powierzchownie złuszczająco, poprawiając wygląd skóry i zmniejszając widoczność porów, natomiast kwas azelainowy łączy właściwości normalizujące wydzielanie sebum z działaniem przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym.

Preparaty cynku w postaci tlenku cynku lub octanu cynku wykazują właściwości regulujące wydzielanie sebum, przeciwzapalne i antybakteryjne. W przypadkach szczególnie opornych na leczenie miejscowe rozważa się terapię systemową, gdzie antykoncepcja hormonalna u kobiet, szczególnie preparaty zawierające antyandrogennie działający progestagen (drospirenon, cyproteron), może znacząco zmniejszyć produkcję sebum. Spironolakton, lek pierwotnie stosowany jako diuretyk, w małych dawkach wykazuje działanie antyandrogenne i może być skuteczny w redukcji łojotoku u kobiet.

Leczenie skojarzone często przynosi najlepsze efekty terapeutyczne, gdzie typowe kombinacje obejmują retinoid z antybiotykiem miejscowym, kwas salicylowy z niacynamidem, czy kombinację kilku kwasów złuszczających w różnych stężeniach.

Naturalne sposoby regulacji sebum

Oprócz farmakoterapii, istnieje wiele naturalnych metod, które mogą skutecznie wspomóc regulację wydzielania sebum i poprawić kondycję skóry skłonnej do przetłuszczania. Zielona herbata zawiera polifenole, szczególnie epigalokatechinę gallusową (EGCG), która wykazuje właściwości przeciwzapalne i regulujące produkcję sebum. Kompres z ostudzonej zielonej herbaty aplikowany na skórę przez 15-20 minut może przynieść zauważalne efekty przy regularnym stosowaniu, podobnie jak toniki na bazie zielonej herbaty lub kosmetyki zawierające jej ekstrakt.

Glinka zielona i bentonitowa są naturalnymi absorbentami nadmiaru sebum, gdzie maseczki z glinki stosowane 1-2 razy w tygodniu pomagają oczyścić pory, usunąć nadmiar łoju i zmatowić skórę. Ważne jest, aby nie przekraczać zalecanego czasu aplikacji (zwykle 10-15 minut), gdyż może to prowadzić do przesuszenia skóry. Aloes zawiera substancje o działaniu przeciwzapalnym, kojącym i delikatnie regulującym wydzielanie sebum, gdzie świeży żel z aloesu lub kosmetyki zawierające jego ekstrakt mogą być stosowane codziennie jako element pielęgnacji uspokajającej.

Olej z drzewa herbacianego (tea tree oil) w niskich stężeniach (5-10%) wykazuje właściwości antibakteryjne i przeciwzapalne, jednocześnie nie wysuszając nadmiernie skóry. Może być szczególnie pomocny w miejscach szczególnie narażonych na powstawanie stanów zapalnych. Maseczki z miodem manuka wykazują naturalne właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne, gdzie miód aplikowany na skórę na 10-15 minut może pomóc w regulacji mikroflory skórnej i łagodzeniu stanów zapalnych.

Naturalne kwasy owocowe zawarte w pomidorach, cytrynach czy jabłkach mogą działać delikatnie złuszczająco, ale ich stosowanie wymaga ostrożności ze względu na możliwość podrażnienia skóry, szczególnie w połączeniu z ekspozycją na słońce.

Właściwa pielęgnacja skóry z nadmiarem sebum

Skuteczna pielęgnacja skóry z tendencją do nadmiernego wydzielania sebum wymaga przemyślanego podejścia i unikania typowych błędów, które mogą nasilać problem. Oczyszczanie skóry powinno być delikatne, ale dokładne, gdzie zaleca się mycie twarzy nie częściej niż dwa razy dziennie łagodnymi żelami lub piankami o pH zbliżonym do naturalnego pH skóry (około 5,5). Produkty zawierające silne detergenty, takie jak laurylosiarczan sodu (SLS) czy laurylosiarczan amonu (ALS), mogą naruszać barierę hydrolipidową i paradoksalnie nasilać wydzielanie sebum, dlatego lepszym wyborem są delikatne tensydy, takie jak kokoamfoacetat sodu czy kokoglukozyd.

Tonizacja, choć nie jest obowiązkowa, może być pomocna w przywróceniu odpowiedniego pH skóry po oczyszczaniu. Toniki powinny być bezalkoholowe i zawierać składniki kojące, takie jak panthenol, alantoidyna czy ekstrakt z rumianku. Toning może również dostarczać dodatkowych składników aktywnych, takich jak niacynamid czy kwas salicylowy w niskich stężeniach.

Nawilżanie jest kluczowym, często pomijanym elementem pielęgnacji cery tłustej, ponieważ odwodniona skóra może reagować zwiększoną produkcją sebum, dlatego ważne jest używanie lekkich, niekomedogennych kremów lub emulsji. Kwas hialuronowy, gliceryna, mocznik czy trehaloza to składniki intensywnie nawilżające, które nie obciążają skóry.

Eksfoliacja powinna być przeprowadzana regularnie, ale ostrożnie, gdzie peeling enzymatyczny 1-2 razy w tygodniu może być bezpieczniejszą alternatywą dla peelingów mechanicznych, które mogą podrażniać skórę i nasilać stany zapalne. Kwasy AHA i BHA w niskich stężeniach mogą być stosowane w pielęgnacji domowej pod warunkiem stopniowego wprowadzania i obserwacji reakcji skóry. Ochrona przeciwsłoneczna jest absolutnie niezbędna, szczególnie przy stosowaniu składników aktywnych zwiększających fotowrażliwość skóry, gdzie filtry mineralne (tlenek cynku, dwutlenek tytanu) są często lepiej tolerowane przez skórę skłonną do trądziku niż filtry chemiczne.

Dieta i styl życia w regulacji sebum

Coraz więcej badań naukowych potwierdza istotny wpływ diety i stylu życia na produkcję sebum oraz ogólną kondycję skóry. Dieta o niskim indeksie glikemicznym może znacząco wpłynąć na redukcję wydzielania sebum, gdzie należy ograniczyć spożycie produktów powodujących gwałtowne skoki glukozy we krwi, takich jak słodycze, białe pieczywo, napoje słodzone czy szybko wchłaniające się węglowodany. Zamiast tego warto wybierać produkty pełnoziarniste, warzywa, owoce o niskiej zawartości cukru oraz białka wysokiej jakości.

Kwasy tłuszczowe omega-3, obecne w tłustych rybach morskich, orzechach, nasionach lnu czy oleju z alg, wykazują właściwości przeciwzapalne i mogą pomóc w regulacji produkcji sebum. Zaleca się spożywanie co najmniej dwóch posiłków tygodniowo zawierających ryby tłuste lub rozważenie suplementacji omega-3. Produkty mleczne, szczególnie o wysokiej zawartości tłuszczu i te o intensywnej obróbce przemysłowej, mogą nasilać problemy z nadmiernym wydzielaniem sebum u niektórych osób. Mechanizm ten nie jest do końca poznany, ale może być związany z zawartością hormonów wzrostu i insulin-like growth factor (IGF-1) w mleku.

Odpowiednie nawodnienie organizmu jest kluczowe dla utrzymania prawidłowej funkcji skóry, gdzie zaleca się spożywanie co najmniej 2-2,5 litra płynów dziennie, preferując wodę, herbaty ziołowe i napoje niegazowane bez dodatku cukru. Zarządzanie stresem odgrywa istotną rolę w regulacji sebum, ponieważ przewlekły stres prowadzi do podwyższenia poziomu kortyzolu, który może stymulować gruczoły łojowe. Techniki relaksacyjne, medytacja, regularna aktywność fizyczna, joga czy inne formy radzenia sobie ze stresem mogą przynieść wymierne korzyści dla kondycji skóry.

Sen o odpowiedniej długości i jakości (7-9 godzin dla dorosłych) jest niezbędny dla regeneracji skóry i równowagi hormonalnej, gdzie niedobór snu może prowadzić do zaburzeń w produkcji sebum i nasilenia stanów zapalnych. Regularna aktywność fizyczna poprawia krążenie krwi, wspomaga detoksykację organizmu i pomaga w redukcji stresu, ale ważne jest pamiętanie o dokładnym oczyszczeniu skóry po treningu, aby usunąć pot i zanieczyszczenia, które mogą zatykać pory.

Zapobieganie problemom z sebum

Profilaktyka problemów związanych z nadmiernym wydzielaniem sebum jest szczególnie ważna u osób z uwarunkowaniami genetycznymi lub w okresach zwiększonego ryzyka, takich jak okres dojrzewania. Edukacja w zakresie prawidłowej higieny skóry powinna rozpoczynać się już w okresie przed dojrzewaniem, gdzie młodzi ludzie powinni poznać podstawowe zasady pielęgnacji, nauczyć się rozpoznawać swój typ skóry i wybierać odpowiednie produkty. Ważne jest, aby unikać eksperymentowania z agresywnymi środkami czy domowymi sposobami, które mogą zaszkodzić skórze.

• Regularne konsultacje dermatologiczne, szczególnie u osób z obciążonym wywiadem rodzinnym, mogą pomóc we wczesnym wykryciu problemów i wdrożeniu odpowiedniej profilaktyki
• Unikanie czynników ryzyka, takich jak używanie komedogennych kosmetyków, nadmierne narażenie na słońce bez ochrony, palenie tytoniu czy nadmierne spożycie alkoholu
• Świadomość wpływu hormonów na stan skóry pozwala na podjęcie odpowiednich działań w okresach szczególnego ryzyka
• Budowanie zdrowych nawyków żywieniowych od młodego wieku może mieć długofalowy pozytywny wpływ na kondycję skóry

Dermatolog może zalecić odpowiednią rutynę pielęgnacyjną oraz monitorować stan skóry w czasie, podczas gdy kobiety powinny obserwować zmiany skóry w związku z cyklem menstruacyjnym, ciążą czy przyjmowaniem hormonalnych środków antykoncepcyjnych i w razie potrzeby dostosowywać pielęgnację. Edukacja dotycząca wpływu diety na stan skóry powinna być integralną częścią profilaktyki problemów dermatologicznych.

Bibliografia

1. Picardo M, Ottaviani M, Camera E, Mastrofrancesco A. Sebaceous gland lipids. Dermatoendocrinol. 2009;1(2):68-71. DOI: 10.4161/derm.1.2.8472 PMID: 20224686
2. Smith KR, Thiboutot DM. Thematic review series: skin lipids. Sebaceous gland lipids: friend or foe? J Lipid Res. 2008;49(2):271-281. DOI: 10.1194/jlr.R700015-JLR200 PMID: 17975220
3. Strauss JS, Stranieri AM. Changes in long-term sebum production from isotretinoin therapy. J Am Acad Dermatol. 1982;6(4 Pt 2 Suppl):751-756. DOI: 10.1016/s0190-9622(82)80055-8 PMID: 6461678
4. Zouboulis CC, Orfanos CE. Oral retinoids in the treatment of seborrhoea and acne. Dermatology. 1998;196(1):140-147. DOI: 10.1159/000017848 PMID: 9557249
5. Trivedi NR, Cong Z, Nelson AM, Albert AJ, Rosamilia LL, Sivarajah S, Gilliland KL, Liu W, Mauger DT, Gabbay RA, Thiboutot DM. Peroxisome proliferator-activated receptors increase human sebum production. J Invest Dermatol. 2006;126(9):2002-2009. DOI: 10.1038/sj.jid.5700336 PMID: 16675962