Andropauza, znana również jako męskie przekwitanie, to naturalny okres w życiu mężczyzny związany z obniżeniem poziomu testosteronu. Choć nie każdy mężczyzna doświadcza uciążliwych objawów, dla niektórych może to być trudny czas charakteryzujący się spadkiem energii, problemami z erekcją, zmianami nastroju czy utratą masy mięśniowej. Na szczęście współczesna medycyna oferuje skuteczne rozwiązania farmakologiczne, które mogą znacznie poprawić jakość życia. W Polsce dostępne są różne preparaty hormonalne na receptę – od długodziałających zastrzyków podawanych raz na kilka miesięcy, po wygodne żele aplikowane codziennie na skórę. Terapia hormonalna zastępcza, prowadzona pod ścisłą kontrolą lekarza, może skutecznie złagodzić objawy niedoboru testosteronu i przywrócić męską witalność. W tym artykule przedstawiamy przegląd najważniejszych leków dostępnych w polskich aptekach, ich działanie, sposoby podawania oraz wskazania do stosowania.
Spis treści
Czym jest andropauza?
Andropauza to stan fizjologiczny występujący u mężczyzn, charakteryzujący się stopniowym spadkiem poziomu testosteronu w organizmie. W przeciwieństwie do menopauzy u kobiet, która ma wyraźny początek i koniec, andropauza rozwija się powoli i może trwać wiele lat. Najczęściej pierwsze objawy pojawiają się po 40. roku życia, choć u niektórych mężczyzn mogą wystąpić już wcześniej.
Główne objawy andropauzy obejmują:
- Obniżenie libido i problemy z erekcją
- Zmniejszenie masy mięśniowej i zwiększenie tkanki tłuszczowej
- Spadek energii i ogólne osłabienie
- Zaburzenia snu i zmiany nastroju
Przyczyny andropauzy są wieloczynnikowe. Naturalny proces starzenia się organizmu prowadzi do zmniejszenia produkcji testosteronu w jądrach. Dodatkowo na poziom tego hormonu wpływają czynniki takie jak stres, otyłość, choroby przewlekłe, przyjmowanie niektórych leków oraz styl życia.
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych przez mężczyzn: preparaty stosowane w chorobach spowodowanych niedoborem testosteronu (Nebido, Testavan, Testosteronum Prolongatum Jelfa), leki na prostatę (Hyplafin, Uprox XR, Solitombo, Findarts, Tamispras, Adatam XR, Proscar, Prostamnic, Dalfaz Uno, Apo-Tamis, Landulosin, Finaster, Symlosin SR), leki na potencję i zaburzenia erekcji (Tadalafil SUN, Sildenafil Teva, Viavardis, Vardenafil Zentiva, Tadalafil Teva, Erlis, Maxon, Inventum, Sildenafil Actavis, Maxon forte, Cialis, Vizarsin, Sildenafil Genoptim, Bravera Control, Spedra, Sildenafil Medana, Silcontrol, Lekap).
Leki na andopauzę dostępne na receptę
W Polsce wszystkie preparaty zawierające testosteron są dostępne wyłącznie na receptę lekarską. Lekarz może przepisać hormonalną terapię zastępczą po dokładnej diagnostyce i potwierdzeniu niedoboru testosteronu badaniami laboratoryjnymi.
Testosteronum Prolongatum Jelfa – zastrzyki z testosteronem enantan
Lek Testosteronum Prolongatum Jelfa zawiera testosteron enantan w postaci roztworu do wstrzykiwań domięśniowych. Preparat Testosteronum Prolongatum jest jednym z najczęściej przepisywanych leków na niedobór testosteronu w Polsce. Każda ampułka zawiera 100 mg testosteronu enantanu w 1 ml roztworu.
Testosteron enantan charakteryzuje się średnim czasem działania, co oznacza, że wstrzyknięcia wykonuje się zazwyczaj co 2-4 tygodnie, w zależności od zaleceń lekarza. Lek Testosteronum Prolongatum podaje się głęboko domięśniowo, najczęściej w mięsień pośladkowy.
Wskazania do stosowania:
- Hipogonadyzm męski potwierdzony badaniami
- Impotencja spowodowana niedoborem testosteronu
- Opóźnione dojrzewanie płciowe
- Zespół pokastracyjny
Przeciwwskazania:
- Uczulenie na testosteron enantan lub inne składniki
- Podejrzenie lub potwierdzona choroba nowotworowa gruczołu krokowego
- Rak piersi u mężczyzn
Androtop – żel z testosteronem do stosowania na skórę
Androtop to preparat w postaci żelu zawierający 16,2 mg testosteronu w 1 g żelu. Lek Androtop stosuje się zewnętrznie, nakładając cienką warstwę na czystą skórę barków, ramion lub brzucha. Testosteron z preparatu Androtop wchłania się przez skórę i stopniowo dostaje się do krwiobiegu.
Zaletą żelu Androtop jest wygoda stosowania – aplikuje się go raz dziennie, najlepiej rano, zawsze o tej samej porze. Standardowa dawka wynosi 5 g żelu (co odpowiada 50 mg testosteronu) na dobę, ale lekarz może indywidualnie dostosować dawkowanie.
Sposób aplikacji:
- Nanieść żel na czystą, suchą skórę
- Rozsmarować cienką warstwą na barkach, ramionach lub brzuchu
- Odczekać 3-5 minut przed ubraniem się
- Umyć ręce wodą z mydłem po aplikacji
Ważne uwagi:
- Nie stosować na narządy płciowe ze względu na ryzyko podrażnienia
- Unikać kontaktu z innymi osobami przez kilka godzin po aplikacji
- Osłonić miejsce aplikacji odzieżą po wchłonięciu
Testavan – nowoczesny żel testosteronowy
Preparat Testavan zawiera 20 mg testosteronu w 1 g żelu i jest jednym z nowszych leków dostępnych w Polsce. Lek Testavan charakteryzuje się wysoką koncentracją testosteronu, co pozwala na stosowanie mniejszych ilości żelu przy zachowaniu skuteczności terapii.
Testavan aplikuje się podobnie jak inne żele testosteronowe – na skórę ramion, barków lub brzucha. Dzięki nowoczesnej formule, testosteron z preparatu Testavan zapewnia stabilne stężenie hormonu we krwi przez całą dobę.
Zalety preparatu Testavan:
- Wyższa koncentracja testosteronu
- Mniejsza ilość żelu do aplikacji
- Dobra tolerancja skórna
- Stabilne uwalnianie hormonu
Omnadren 250 – mieszanina estrów testosteronu
Omnadren 250 to unikalny preparat zawierający mieszaninę czterech różnych estrów testosteronu w jednej ampułce. Lek Omnadren składa się z: 30 mg propionianu testosteronu, 60 mg fenylopropionianu testosteronu, 60 mg izokapronianu testosteronu oraz 100 mg dekanonianu testosteronu.
Dzięki różnym czasom działania poszczególnych estrów, Omnadren 250 zapewnia zarówno szybki początek działania (dzięki krótkim estrom), jak i długotrwały efekt (dzięki długim estrom). Preparat Omnadren podaje się domięśniowo, zazwyczaj co 3-4 tygodnie.
Skład i działanie estrów:
- Propionian testosteronu – szybki początek działania (1-2 dni)
- Fenylopropionian testosteronu – działanie średniotrwałe (4-5 dni)
- Izokapronian testosteronu – działanie przedłużone (1-2 tygodnie)
- Dekanonian testosteronu – działanie długotrwałe (2-3 tygodnie)
Nebido – długodziałający testosteron undekanian
Nebido to preparat zawierający undekanian testosteronu – najdłużej działający estr testosteronu dostępny w Polsce. Lek Nebido charakteryzuje się wyjątkowo długim czasem działania, co pozwala na podawanie zastrzyków co 10-14 tygodni.
Każda ampułka Nebido zawiera 1000 mg undekanianu testosteronu w 4 ml roztworu olejowego, co odpowiada 631,5 mg czystego testosteronu. Preparat Nebido wstrzykuje się głęboko domięśniowo, gdzie tworzy depot hormonu stopniowo uwalnianego do krwiobiegu.
Zalety preparatu Nebido:
- Najdłuższy czas działania (do 14 tygodni)
- Najmniejsza częstość podawania
- Stabilne stężenie testosteronu we krwi
- Lepsza compliance pacjentów
Schemat dawkowania:
- Pierwsza iniekcja: 1000 mg
- Druga iniekcja: po 6 tygodniach
- Kolejne iniekcje: co 10-14 tygodni
Porównanie dostępnych form testosteronu
| Preparat | Forma | Częstość podawania | Główne zalety |
|---|---|---|---|
| Testosteronum Prolongatum | Zastrzyk | Co 2-4 tygodnie | Sprawdzone działanie, dostępność |
| Androtop | Żel | Raz dziennie | Wygoda stosowania, brak zastrzyków |
| Testavan | Żel | Raz dziennie | Wysoka koncentracja, mniejsza ilość |
| Omnadren 250 | Zastrzyk | Co 3-4 tygodnie | Mieszanina estrów, zrównoważone działanie |
| Nebido | Zastrzyk | Co 10-14 tygodni | Najrzadsze podawanie, stabilne stężenia |
Bezpieczeństwo i monitorowanie terapii
Wszystkie preparaty testosteronu wymagają regularnego monitorowania przez lekarza. Przed rozpoczęciem terapii konieczne jest wykonanie badań:
- Stężenie testosteronu we krwi (dwukrotnie)
- Morfologia krwi
- Badanie gruczołu krokowego (per rectum, PSA)
- Lipidogram
- Funkcje wątroby
Przeciwwskazania do stosowania preparatów testosteronu:
- Rak gruczołu krokowego lub piersi
- Ciężkie choroby serca, wątroby lub nerek
- Nadwrażliwość na składniki preparatu
- Zespół nerczycowy
Możliwe działania niepożądane:
- Zmiany w morfologii krwi
- Zaburzenia lipidowe
- Reakcje skórne (żele)
- Ból w miejscu wstrzyknięcia
- Zmiany nastroju
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy można kupić testosteron bez recepty?
Nie, w Polsce wszystkie preparaty zawierające testosteron są dostępne wyłącznie na receptę lekarską. Jest to konieczne ze względu na bezpieczeństwo pacjentów i potrzebę monitorowania terapii.
Jak długo trwa terapia testosteronem?
Terapia hormonalna zastępcza testosteronem jest zazwyczaj długoterminowa. U większości pacjentów z hipogonadyzmem konieczne jest kontynuowanie leczenia przez wiele lat lub nawet przez całe życie.
Czy żele testosteronowe są bezpieczne dla otoczenia?
Żele testosteronowe mogą przenosić się na inne osoby przez bezpośredni kontakt skórny. Dlatego ważne jest osłonięcie miejsca aplikacji odzieżą i unikanie bliskiego kontaktu przez kilka godzin po nałożeniu żelu.
Kiedy można spodziewać się pierwszych efektów terapii?
Pierwsze efekty terapii testosteronem można zauważyć już po 2-4 tygodniach stosowania. Pełne efekty, szczególnie w zakresie poprawy libido i masy mięśniowej, mogą być widoczne po 3-6 miesiącach regularnego leczenia.
Czy terapia testosteronem wpływa na płodność?
Tak, długotrwałe stosowanie testosteronu może hamować własną produkcję hormonu i wpływać na spermatogenezę. Mężczyźni planujący potomstwo powinni przedyskutować tę kwestię z lekarzem.
Jakie badania kontrolne są konieczne podczas terapii?
Podczas terapii testosteronem konieczne są regularne badania kontrolne co 3-6 miesięcy, obejmujące: stężenie testosteronu, morfologię krwi, PSA, funkcje wątroby oraz badanie gruczołu krokowego.
Bibliografia
- Testosteronum Prolongatum Jelfa – charakterystyka produktu leczniczego
- Androtop – charakterystyka produktu leczniczego
- Testavan – charakterystyka produktu leczniczego
- Omnadren 250 – charakterystyka produktu leczniczego
- Nebido – charakterystyka produktu leczniczego
- Bhasin S, Brito JP, Cunningham GR, Hayes FJ, Hodis HN, Matsumoto AM, Snyder PJ, Swerdloff RS, Wu FC, Yialamas MA. Testosterone Therapy in Men With Hypogonadism: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2018;103(5):1715-1744. DOI: 10.1210/jc.2018-00229 PMID: 29562364
- Jayasena CN, Anderson RA, Llahana S, Barth JH, MacKenzie F, Wilkes S, Smith N, Sooriakumaran P, Minhas S, Wu FCW, Tomlinson J, Quinton R. Society for Endocrinology guidelines for testosterone replacement therapy in male hypogonadism. Clin Endocrinol (Oxf). 2022;96(2):200-219. DOI: 10.1111/cen.14633 PMID: 34811785
Zobacz także spis leków stosowanych przez mężczyzn. Znajdziesz tu między innymi wykaz leków na potencję, a także leki na prostatę. A dla Panów, którzy za kołnierz nie wylewają - środki na kaca.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
