Nadczynność tarczycy to poważne zaburzenie hormonalne, które wymaga właściwego leczenia farmakologicznego. W polskich aptekach dostępne są skuteczne tyreostatyki, które hamują nadmierną produkcję hormonów tarczycy i pozwalają kontrolować objawy choroby. Główne grupy leków stosowanych w terapii to pochodne tioimidazolu oraz tioamidu, które różnią się mechanizmem działania, szybkością osiągania efektu terapeutycznego oraz profilem bezpieczeństwa. Leczenie nadczynności tarczycy może również wymagać zastosowania leków pomocniczych, takich jak beta-blokery, które łagodzą objawy sercowo-naczyniowe. W artykule znajdziesz przegląd najważniejszych leków dostępnych na polskim rynku oraz informacje o ich właściwościach i zastosowaniu.
Spis treści
Czym jest nadczynność tarczycy?
Nadczynność tarczycy, zwana również hipertyreozą, to stan chorobowy charakteryzujący się nadmierną produkcją hormonów tarczycy – tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3). Może być wywołana różnymi przyczynami, najczęściej chorobą Gravesa-Basedowa, toksycznym wolem guzkowym lub autonomicznymi guzkami tarczycy.
Objawy nadczynności tarczycy obejmują:
- Przyspieszone bicie serca i kołatanie serca
- Nerwowość, drażliwość i bezsenność
- Nadmierne pocenie się i nietolerancję ciepła
- Utratę masy ciała pomimo zwiększonego apetytu
- Drżenie rąk i ogólne osłabienie
- Zaburzenia menstruacji u kobiet
Nieleczona nadczynność tarczycy może prowadzić do poważnych powikłań, w tym przełomu tarczycowego – stanu zagrażającego życiu.
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych w endokrynologii: TIROSINT SOL, Metizol, Thyrosan, Novothyral.
Główne grupy leków stosowanych w nadczynności tarczycy
Leki z tiamazolem
Tiamazol jest lekiem pierwszego wyboru w leczeniu nadczynności tarczycy w Polsce. Substancja ta należy do pochodnych tioimidazolu i wykazuje silne działanie przeciwtarczycowe poprzez hamowanie peroksydazy tarczycowej.
Thyrozol
Preparat Thyrozol zawiera tiamazol jako substancję czynną i jest dostępny w trzech różnych dawkach. Lek Thyrozol hamuje syntezę hormonów tarczycy przez blokowanie wbudowywania jodu do tyrozyny. Thyrozol jest stosowany w zachowawczym leczeniu nadczynności tarczycy oraz jako przygotowanie do zabiegu operacyjnego lub leczenia jodem radioaktywnym. Tiamazol w preparacie Thyrozol gromadzi się intensywnie w tarczycy, a efekt terapeutyczny zwykle pojawia się po 3-6 tygodniach stosowania.
| Dawka | Opakowanie | Zastosowanie |
|---|---|---|
| 5 mg | 50 tabletek | Leczenie podtrzymujące |
| 10 mg | 50 tabletek | Dawka początkowa |
| 20 mg | 50 tabletek | Ciężka nadczynność |
Metizol
Metizol to kolejny preparat zawierający tiamazol, dostępny w dawce 5 mg. Lek Metizol wykazuje identyczne działanie co Thyrozol, hamując produkcję hormonów tarczycy bez wpływu na już wytworzone hormony. Metizol stosuje się w leczeniu nadczynności tarczycy, przełomu tarczycowego oraz w przygotowaniu do zabiegu usunięcia tarczycy. Tiamazol w preparacie Metizol może być podawany raz dziennie ze względu na długi okres półtrwania.
Leki z propylotiouracylem
Propylotiouracyl jest alternatywą dla tiamazolu, szczególnie w określonych sytuacjach klinicznych. Ta substancja należy do grupy tioamidów i działa nieco odmiennie niż tiamazol.
Thyrosan
Preparat Thyrosan zawiera propylotiouracyl jako substancję czynną. Lek Thyrosan hamuje syntezę hormonów tarczycy oraz dodatkowo blokuje obwodową konwersję tyroksyny do trijodotyroniny. Thyrosan jest stosowany w leczeniu nadczynności tarczycy, szczególnie w przypadku nietolerancji tiamazolu, podczas pierwszego trymestru ciąży oraz w przełomie tarczycowym. Propylotiouracyl w preparacie Thyrosan wymaga podawania 2-3 razy dziennie ze względu na krótszy okres półtrwania niż tiamazol.
Leki pomocnicze
Beta-blokery
W leczeniu nadczynności tarczycy często stosuje się beta-blokery jako terapię pomocniczą:
- Propranolol – skutecznie kontroluje objawy sercowo-naczyniowe
- Metoprolol – alternatywa dla propranololu
- Atenolol – opcja dla pacjentów z przeciwwskazaniami do nieselektywnych beta-blokerów
Beta-blokery nie wpływają na poziom hormonów tarczycy, ale łagodzą objawy takie jak tachykardia, drżenie i nadmierne pocenie się.
Schematy leczenia nadczynności tarczycy
W polskiej praktyce klinicznej stosuje się różne strategie terapeutyczne:
Terapia adaptacyjna („dose titration”)
- Monoterapia tyreostykiem w dostosowywanych dawkach
- Stopniowe zmniejszanie dawki po osiągnięciu eutyreozy
- Najczęściej stosowana metoda
Terapia skojarzona („block and replace”)
- Wysokie dawki tyreostatyku + lewotyroksyna
- Stosowana w przypadkach trudnych do kontroli
- Wymaga ścisłego monitorowania
| Schemat leczenia | Zalety | Wady |
|---|---|---|
| Adaptacyjny | Prostszy, mniej leków | Większe wahania hormonalne |
| Skojarzony | Stabilniejsza hormonoterapia | Wyższe ryzyko działań niepożądanych |
Monitorowanie i działania niepożądane
Leczenie tyreostatykami wymaga regularnego monitorowania:
- Morfologia krwi (ryzyko agranulocytozy)
- Funkcje wątroby (szczególnie przy propylotiouracylu)
- Poziom hormonów tarczycy (TSH, fT3, fT4)
Najpoważniejsze działania niepożądane to agranulocytoza i hepatotoksyczność, które wymagają natychmiastowego przerwania leczenia.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Jak długo trwa leczenie nadczynności tarczycy?
Leczenie tyreostatykami zwykle trwa od 6 miesięcy do 2 lat, w zależności od przyczyny nadczynności i odpowiedzi na terapię. W przypadku choroby Gravesa-Basedowa remisja może być osiągnięta po 12-18 miesiącach leczenia.
Czy można przerwać leczenie po ustąpieniu objawów?
Nie należy samodzielnie przerywać leczenia tyreostatykami. Decyzję o zakończeniu terapii podejmuje lekarz na podstawie wyników badań laboratoryjnych i oceny klinicznej. Przedwczesne odstawienie leku może prowadzić do nawrotu nadczynności.
Jakie są przeciwwskazania do stosowania tyreostatyków?
Główne przeciwwskazania to nadwrażliwość na substancję czynną, agranulocytoza w wywiadzie, ciężka hepatotoksyczność oraz zaburzenia układu krwiotwórczego. W ciąży preferuje się propylotiouracyl w pierwszym trymestrze.
Czy tyreostatyki wpływają na płodność?
Nieleczona nadczynność tarczycy może negatywnie wpływać na płodność u kobiet i mężczyzn. Właściwe leczenie tyreostatykami zazwyczaj prowadzi do poprawy funkcji rozrodczych.
Jakie badania należy wykonywać podczas leczenia?
Konieczne jest regularne monitorowanie morfologii krwi (szczególnie liczby neutrofili), funkcji wątroby oraz poziomów hormonów tarczycy. Częstotliwość badań zależy od fazy leczenia i stanu pacjenta.
Czy można stosować tyreostatyki u dzieci?
Tak, zarówno tiamazol jak i propylotiouracyl mogą być stosowane u dzieci, ale tiamazol jest lekiem pierwszego wyboru. Dawkowanie dobiera się według masy ciała dziecka, a leczenie wymaga ścisłego nadzoru pediatrycznego endokrynologa.
Bibliografia
- Metizol charakterystyka produktu leczniczego
- Thyrozol charakterystyka produktu leczniczego
- Thyrosan charakterystyka produktu leczniczego
- Polskie Towarzystwo Endokrynologiczne – Zalecenia postępowania w nadczynności tarczycy
- Europejskie Towarzystwo Endokrynologiczne – Wytyczne leczenia nadczynności tarczycy
- Ross DS, Burch HB, Cooper DS, Greenlee MC, Laurberg P, Maia AL, Rivkees SA, Samuels M, Sosa JA, Stan MN, Walter MA. 2016 American Thyroid Association Guidelines for Diagnosis and Management of Hyperthyroidism and Other Causes of Thyrotoxicosis. Thyroid. 2016;26(10):1343-1421. DOI: 10.1089/thy.2016.0229 PMID: 27521067
- Awosika AO, Singh G, Correa R. Methimazole. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. 2023 Sep 13. PMID: 31424807 Bookshelf ID: NBK545223
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
Zobacz także wykaz leków stosowanych w endokrynologii. Znajdziesz tu między innymi leki na nadczynność tarczycy, spis leków na Hashimoto, a także preparaty stosowane w chorobie Gravesa-Basedowa.
