Krztusiec to poważna choroba zakaźna, która wymaga odpowiedniego leczenia antybiotykowego. W tym artykule znajdziesz informacje o najczęściej stosowanych lekach przeciwko krztuścowi oraz ich charakterystykę. Dowiesz się, które preparaty są najskuteczniejsze w zwalczaniu tej uciążliwej infekcji oraz jak je prawidłowo stosować.
Spis treści
Czym jest krztusiec?
Krztusiec (koklusz) to ostra choroba zakaźna dróg oddechowych wywoływana przez bakterię Bordetella pertussis. Zakażenie następuje głównie drogą kropelkową, co oznacza, że bakterie przenoszą się w powietrzu podczas kaszlu, mówienia lub kichania osoby chorej. Najważniejszym objawem krztuśca jest bardzo silny, napadowy, przewlekły kaszel, któremu zwykle towarzyszy duszność i świst wdechowy, określany jako „pianie”, lub wymioty pod koniec napadu kaszlu.
Krztusiec jest najgroźniejszy dla noworodków i małych niemowląt, jednak ciężko chorują również osoby starsze. Zachorować można w każdym wieku, a chorobę przechodzić kilka razy w życiu. Choroba przebiega w trzech fazach: nieżytowej, napadowego kaszlu i zdrowienia. Największa zaraźliwość występuje w pierwszych dwóch tygodniach choroby i utrzymuje się przez około 3–4 tygodnie, przy czym właściwa antybiotykoterapia skraca zaraźliwość do 5 dni.
Zestawienie leków stosowanych w leczeniu krztuśca
Azytromycyna
Do antybiotyków stosowanych w leczeniu krztuśca należą: azytromycyna, klarytromycyna i kotrimoksazol. Azytromycyna jest antybiotykiem makrolidowym z grupy azalidów, który charakteryzuje się wysoką skutecznością przeciwko pałeczce krztuśca.
Dostępne preparaty w Polsce:
- Sumamed (kapsułki i proszek do zawiesiny)
- Azycyna (tabletki powlekane 250 mg i 500 mg)
- Macromax (tabletki powlekane)
- Azitrolek (tabletki 250 mg i 500 mg)
- Azithromycin Aurovitas (tabletki powlekane)
- Azitrox (tabletki powlekane)
- Azimycin (tabletki)
Azytromycyna w postaci doustnej stosowana jest m.in. w leczeniu zakażeń górnych i dolnych dróg oddechowych, zapalenia ucha, zakażeń skóry i tkanek miękkich. Biologiczny okres półtrwania azytromycyny jest długi i wynosi 2–4 dni, dlatego możliwe jest jej przyjmowanie raz na dobę przez 1–5 dni.
Preparat ten charakteryzuje się wysoką koncentracją w tkankach i długim czasem działania, co pozwala na stosowanie krótszych kuracji. Pacjent przyjmuje jeden antybiotyk od 5 do 14 dni w zależności od rodzaju antybiotyku.
Klarytromycyna
Klarytromycyna to półsyntetyczny antybiotyk makrolidowy, który stanowi skuteczną alternatywę dla azytromycyny w leczeniu krztuśca. Jest szczególnie ceniona ze względu na dobre wchłanianie z przewodu pokarmowego i wysokie stężenia w tkankach.
Dostępne preparaty w Polsce:
- Klacid (tabletki powlekane i granulat do zawiesiny)
- Klabax (tabletki powlekane 250 mg i 500 mg)
- Fromilid (tabletki 250 mg i 500 mg)
- Klacid Uno (tabletki o zmodyfikowanym uwalnianiu)
- Fromilid Uno (tabletki o przedłużonym uwalnianiu)
W terapii zakażeń układu oddechowego zazwyczaj zalecana dawka dobowa wynosi 500 mg substancji czynnej. W przypadku występowania cięższych zakażeń istnieje możliwość zwiększenia dawki do 1 g klarytromycyny na dobę. Leczenie klarytromycyną trwa zazwyczaj od pięciu do czternastu dni.
Klarytromycyna może być stosowana również u dzieci, dla których dostępna jest postać granulatu do sporządzenia zawiesiny doustnej. Dawka klarytromycyny jest zależna od masy ciała, na kilogram masy ciała należy stosować 7.5 mg substancji czynnej.
Kotrimoksazol
Kotrimoksazol to połączenie dwóch substancji czynnych: sulfametoksazolu i trimetoprimu w stosunku 1:5. Jest alternatywnym wyborem w leczeniu krztuśca, szczególnie u pacjentów z nietolerancją makrolidów.
Dostępne preparaty w Polsce:
- Biseptol (tabletki 120 mg, 240 mg, 480 mg, 960 mg)
- Bactrim (tabletki i syrop)
- Bactrim Forte (tabletki 800 mg + 160 mg)
Bactrim działa przede wszystkim na następujące bakterie: pałeczki gram ujemne z rodziny Enterobacteriaceae, Vibrio cholerae, Bordetella pertusis – czyli pałeczka krztuśca. Kotrimoksazol stanowi połączenie dwóch substancji czynnych sulfametoksazolu oraz trimetoprimu. Lek jest stosowany w leczeniu zakażeń bakteryjnych.
Po 5 dniach właściwego leczenia (makrolid lub kotrimoksazol) chory na krztusiec przestaje stanowić źródło zakażenia dla otoczenia. Leczenie trwa 5–14 dni w zależności od zastosowanego antybiotyku.
Kotrimoksazol może być stosowany zarówno doustnie, jak i dożylnie, w zależności od ciężkości zakażenia. Dawkowanie jest dostosowywane do wieku, masy ciała pacjenta oraz funkcji nerek.
Jak bezpiecznie stosować leki na krztusiec?
W rozwiniętej fazie kaszlu, antybiotyk jedynie skraca okres zaraźliwości, natomiast nie ma wpływu na objawy i przebieg choroby. W ostrej nieżytowej fazie krztuśca leczenie właściwym antybiotykiem może zahamować rozwój choroby.
Ważne jest, aby leczenie rozpocząć jak najwcześniej – leczenie należy rozpocząć do 3 tygodni od pojawienia się kaszlu. Po upływie 3 tygodni od wystąpienia objawów, leczenie antybiotykiem nie wpływa na ograniczenie transmisji zakażenia i jest nieuzasadnione.
Kluczowe zasady bezpiecznego stosowania:
- Leczenie powinno być rozpoczęte jak najwcześniej
- Kuracja musi być kontynuowana przez cały zalecany okres
- Nie należy przerywać leczenia samodzielnie
- Antybiotyk podaje się profilaktycznie osobom z bliskiego otoczenia chorego na krztusiec
- W przypadku działań niepożądanych należy skonsultować się z lekarzem
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Jak długo trwa leczenie krztuśca?
Leczenie antybiotykami krztuśca trwa zazwyczaj od 5 do 14 dni, w zależności od zastosowanego preparatu. Azytromycyna stosowana jest najkrócej (3-5 dni), klarytromycyna 7-14 dni, a kotrimoksazol 14 dni.
Czy można przerywać leczenie krztuśca?
Nie, leczenia krztuśca nie można przerywać samodzielnie. Pełna kuracja antybiotyku jest niezbędna do całkowitego wyeliminowania bakterii z organizmu i zapobieżenia nawrotom choroby.
Kiedy rozpocząć leczenie krztuśca?
Leczenie krztuśca powinno być rozpoczęte jak najwcześniej, najlepiej w pierwszych 3 tygodniach od pojawienia się objawów. Po tym okresie antybiotykoterapia nie wpływa już na ograniczenie transmisji zakażenia.
Czy osoby z otoczenia chorego powinny przyjmować antybiotyk?
Tak, antybiotyk podaje się profilaktycznie osobom z bliskiego otoczenia chorego na krztusiec, szczególnie dzieciom i osobom starszym, które są najbardziej narażone na ciężki przebieg choroby.
Czy można stosować leki na krztusiec w ciąży?
Wybór antybiotyku w ciąży powinien być skonsultowany z lekarzem. Azytromycyna jest uważana za bezpieczną w ciąży, natomiast kotrimoksazol jest przeciwwskazany, szczególnie w pierwszym trymestrze.
Podsumowanie
Krztusiec to poważna choroba zakaźna wymagająca szybkiego wdrożenia antybiotykoterapii. Najskuteczniejszymi lekami są antybiotyki makrolidowe: azytromycyna (Sumamed, Azycyna, Macromax) i klarytromycyna (Klacid, Klabax, Fromilid), oraz kotrimoksazol (Biseptol, Bactrim) jako alternatywny wybór. Wczesne rozpoczęcie leczenia jest kluczowe dla skuteczności terapii i ograniczenia zaraźliwości choroby. Wybór konkretnego preparatu powinien zawsze odbywać się w konsultacji z lekarzem, który uwzględni stan zdrowia pacjenta oraz jego indywidualne potrzeby.
Bibliografia
- Sumamed – charakterystyka produktu leczniczego
- Azycyna – charakterystyka produktu leczniczego
- Macromax – charakterystyka produktu leczniczego
- Azitrolek – charakterystyka produktu leczniczego
- Klacid – charakterystyka produktu leczniczego
- Klabax – charakterystyka produktu leczniczego
- Fromilid – charakterystyka produktu leczniczego
- Biseptol – charakterystyka produktu leczniczego
- Bactrim – charakterystyka produktu leczniczego
- Bactrim Forte – charakterystyka produktu leczniczego
- Tiwari T, Murphy TV, Moran J; National Immunization Program, CDC. Recommended antimicrobial agents for the treatment and postexposure prophylaxis of pertussis: 2005 CDC Guidelines. MMWR Recomm Rep. 2005 Dec 9;54(RR-14):1-16. PMID: 16340941
- Aoyama T, Sunakawa K, Iwata S, Takeuchi Y, Fujii R. Efficacy of short-term treatment of pertussis with clarithromycin and azithromycin. J Pediatr. 1996 Nov;129(5):761-4. DOI: 10.1016/s0022-3476(96)70163-4 PMID: 8917247
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
