Tetracyklina

Tetracyklina – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)

Tetracyklina – lek o właściwościach przeciwbakteryjnych, należący do grupy tetracyklin. Mechanizm działania polega na hamowaniu syntezy białek komórkowych na poziomie rybosomalnym. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie trądziku pospolitego o nasileniu od umiarkowanego do ciężkiego. 

Tetracyklina dostępna jest w postaci tabletek, kapsułek i maści. Czas leczenia tetracykliną nie powinien przekraczać 6 miesięcy. Lek występuje również w połączeniu z innymi substancjami, takimi jak triamcynolon, metronidazol i bizmut.

Możliwe działania niepożądane: nudności, ból brzucha, biegunka, wymioty, zapalenie jelit, zapalenie języka, neutropenia, gorączka, żółtaczka, ból głowy, zwiększenie aktywności aminotransferaz, wysypka, świąd, reakcje nadwrażliwości na światło.

Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10

Tetracyklina – antybiotyk o szerokim spektrum działania w leczeniu trądziku i zakażeń bakteryjnych

Tetracyklina to antybiotyk bakteriostatyczny o szerokim spektrum działania, który od dziesięcioleci odgrywa znaczącą rolę w leczeniu zakażeń bakteryjnych, szczególnie trądziku pospolitego. Substancja ta, wytwarzana naturalnie przez bakterie Streptomyces aureofaciens i Streptomyces rimosus, należy do szerokiej grupy antybiotyków tetracyklinowych, obejmującej również doksycyklinę, oksytetracyklinę, limecyklinę, minocyklinę czy demeklocyklinę. Mechanizm działania tetracykliny opiera się na hamowaniu biosyntezy białek w komórkach bakteryjnych poprzez wiązanie się z podjednostką rybosomalną 30S, co skutecznie blokuje procesy translacji niezbędne dla rozwoju mikroorganizmów chorobotwórczych. Co istotne, tetracyklina nie zabija bakterii, lecz zatrzymuje ich wzrost i namnażanie, dlatego klasyfikowana jest jako antybiotyk bakteriostatyczny, nie bakteriobójczy. Dzięki swojemu szerokiemu spektrum działania lek ten wykazuje aktywność wobec wielu gatunków bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, a także innych drobnoustrojów takich jak riketsje, chlamydie czy mykoplazmy. Współcześnie tetracyklina dostępna jest w postaci tabletek powlekanych do stosowania doustnego oraz maści do aplikacji miejscowej, stanowiąc ważny element terapii dermatologicznej, szczególnie w przypadku zmian skórnych o podłożu bakteryjnym.

Mechanizm działania i właściwości farmakologiczne

Tetracyklina działa na poziomie molekularnym, ingerując w podstawowe procesy życiowe komórek bakteryjnych. Cząsteczki leku wiążą się z podjednostką 30S rybosomów bakteryjnych, co uniemożliwia przyłączenie aminoacylo-tRNA do miejsca A w rybosomie. W konsekwencji zostaje zablokowana translacja, czyli proces syntezy białek niezbędnych dla funkcjonowania i namnażania się bakterii. Ponieważ zahamowany zostaje rozwój komórki bakteryjnej, a nie następuje jej bezpośrednie zabicie, mówimy o działaniu bakteriostatycznym.

Oprócz bezpośredniego działania przeciwbakteryjnego tetracyklina wykazuje również właściwości immunomodulujące i przeciwzapalne. Substancja ta hamuje wydzielanie cytokin zapalnych oraz aktywność enzymów bakteryjnych odpowiedzialnych za powstawanie stanów zapalnych skóry. Ogranicza również aktywność metaloproteinaz macierzy, chemotaksję neutrofili oraz redukcję procesów zapalnych niezależnych od działania bakteriostatycznego. Te dodatkowe właściwości czynią tetracyklinę szczególnie skuteczną w leczeniu schorzeń dermatologicznych o charakterze zapalnym.

Spektrum działania tetracykliny obejmuje szeroką gamę mikroorganizmów. Wśród bakterii Gram-dodatnich lek działa na paciorkowce, w tym Streptococcus pyogenes, Streptococcus pneumoniae, Streptococcus faecalis oraz Streptococcus faecium. Z kolei wśród bakterii Gram-ujemnych tetracyklina wykazuje aktywność wobec Neisseria gonorrhoeae, Haemophilus influenzae, Helicobacter pylori oraz Francisella tularensis. Skuteczna jest również wobec innych drobnoustrojów, takich jak Borrelia recurrentis, Chlamydia trachomatis, Mycoplasma pneumoniae, Rickettsia czy niektóre gatunki pierwotniaków, w tym Entamoeba.

Farmakokinetyka i biodostępność

Po podaniu doustnym tetracyklina stosunkowo szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, przy czym biodostępność wynosi od czterdziestu pięciu do sześćdziesięciu procent podanej dawki. Maksymalne stężenie w osoczu osiągane jest w ciągu jednej do trzech godzin od przyjęcia leku, wynosząc średnio około trzech i pół mikrograma na mililitr. Tetracyklina dobrze penetruje do większości tkanek i narządów organizmu, w tym do tkanki płucnej, płynu otrzewnowego, gruczołów łojowych oraz skóry. Stężenie leku w ośrodkowym układzie nerwowym wynosi od dziesięciu do dwudziestu pięciu procent stężenia we krwi.

Substancja wiąże się z białkami osocza w stopniu umiarkowanym, od dwudziestu do sześćdziesięciu siedmiu procent, głównie z albuminami. Biologiczny okres półtrwania tetracykliny wynosi około ośmiu godzin, co wymaga podawania leku wielokrotnie w ciągu doby dla utrzymania odpowiedniego stężenia terapeutycznego. Tetracyklina ulega częściowemu metabolizmowi w organizmie, a wydalanie następuje głównie przez nerki, gdzie około sześćdziesiąt procent dawki wydala się w postaci aktywnej z moczem. W mniejszym stopniu lek jest wydalany z żółcią, przy czym forma niezmieniona w moczu stanowi około dwadzieścia procent podanej dawki.

Istotnym aspektem farmakokinetyki tetracykliny jest jej zdolność do tworzenia trudno rozpuszczalnych kompleksów z jonami metali dwu- i trójwartościowych, takimi jak wapń, magnez, żelazo, glin czy cynk. Kompleksy te praktycznie nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego i są pozbawione działania farmakologicznego. Dlatego tetracyklina nie powinna być przyjmowana równocześnie z produktami mlecznymi, preparatami zawierającymi jony metali, lekami zobojętniającymi kwas żołądkowy czy suplementami mineralnych. Odstęp czasowy między przyjęciem antybiotyku a spożyciem takich produktów powinien wynosić co najmniej dwie do trzech godzin.

Wskazania do stosowania

Głównym wskazaniem do stosowania tetracykliny jest leczenie trądziku pospolitego, szczególnie w jego odmianie grudkowo-krostkowej o średnim lub ciężkim nasileniu. Tetracyklina wykazuje wysoką aktywność wobec bakterii Propionibacterium acnes (obecnie Cutibacterium acnes), które kolonizują gruczoły łojowe i odgrywają kluczową rolę w patogenezie trądziku. Lek zmniejsza liczbę zmian zapalnych, takich jak krostki, grudki, guzki, zaskórniki, cysty i nacieki, zapobiegając jednocześnie ich rozsiewowi. W terapii trądziku pospolitego tetracyklina stosowana jest zarówno w postaci doustnej jak i miejscowej w formie maści.

Tetracyklina znajduje również zastosowanie w leczeniu trądziku różowatego, przewlekłego schorzenia zapalnego skóry twarzy charakteryzującego się rumieńcem, widocznymi naczyniami krwionośnymi oraz grudkami i krostkami. W tym wskazaniu wykorzystywane są zarówno właściwości przeciwbakteryjne jak i przeciwzapalne leku. Preparaty z tetracykliną stosuje się także w leczeniu innych ropnych zakażeń skóry wywołanych przez wrażliwe szczepy bakterii.

Tetracyklina wchodzi w skład preparatów złożonych wykorzystywanych w eradykacji Helicobacter pylori, bakterii odpowiedzialnej za zapalenie błony śluzowej żołądka i chorobę wrzodową. W czterolekowym schemacie eradykacyjnym tetracyklina stosowana jest w połączeniu z bizmutem, metronidazolem oraz inhibitorem pompy protonowej. Inne wskazania do stosowania tetracyklin obejmują zakażenia bakteryjne dróg oddechowych, zakażenia dróg moczowych, niektóre choroby przenoszone drogą płciową oraz zakażenia wywołane przez bakterie atypowe, takie jak Chlamydia trachomatis, riketsje czy Mycoplasma pneumoniae.

Oporność bakteryjna

Istotnym problemem klinicznym jest narastająca oporność bakterii na tetracyklinę, szczególnie wśród szczepów Gram-dodatnich. Oporność może być wrodzona lub nabyta w wyniku mutacji genetycznych bakterii oraz przekazywania genów oporności między komórkami bakteryjnymi przez transfer horyzontalny. Mechanizmy oporności na tetracykliny opierają się głównie na trzech zjawiskach: zmniejszeniu przenikania leku do wnętrza komórki bakteryjnej, aktywnym usuwaniu antybiotyku z komórki na zewnątrz przez specjalne pompy wypływowe oraz produkcji białek rybosomalnych wypierających lek z połączenia z podjednostką trzydzieści S. Rzadziej obserwuje się inaktywację enzymatyczną tetracykliny.

Szczepy oporne na tetracyklinę często wykazują oporność krzyżową na inne antybiotyki z grupy tetracyklin, a także na penicyliny i makrolidy. Z tego względu przed rozpoczęciem terapii wskazane jest wykonanie badania wrażliwości bakterii na antybiotyki, szczególnie w przypadku zakażeń ciężkich lub nawracających. Rosnąca oporność bakterii na tetracyklinę sprawia, że konieczne jest racjonalne stosowanie antybiotyków oraz przestrzeganie zasad antybiotykoterapii, w tym unikania niepełnych kuracji i nieuzasadnionego stosowania leków.

Leczenie farmakologiczne trądziku pospolitego

W terapii trądziku pospolitego tetracyklina stanowi jeden z podstawowych antybiotyków stosowanych ogólnie, szczególnie w przypadku zmian zapalnych o średnim i dużym nasileniu. W Polsce dostępne są również inne substancje czynne z grupy tetracyklin wykorzystywane w leczeniu trądziku, takie jak doksycyklina, limecyklina oraz minocyklina. Doksycyklina charakteryzuje się dłuższym okresem półtrwania wynoszącym około dwudziestu godzin, co umożliwia jej podawanie raz lub dwa razy na dobę. Limecyklina dostępna jest w preparacie Tetralysal i cechuje się tym, że jej wchłanianie nie jest istotnie zaburzone przez pokarm.

W leczeniu trądziku pospolitego stosuje się również antybiotyki z innych grup. Erytromycyna, makrolid o działaniu bakteriostatycznym, podawana jest w dawce od dwustu pięćdziesięciu do pięciuset miligramów co sześć godzin, jednakże ze względu na częste stosowanie obserwuje się wykształcanie opornych szczepów Propionibacterium acnes. Roksytromycyna, kolejny przedstawiciel makrolidów, stosowana jest w dawce trzystu miligramów na dobę. Klindamycyna z grupy linkozamidów podawana jest w dawce od stu pięćdziesięciu do czterystu pięćdziesięciu miligramów co sześć godzin i działa poprzez hamowanie syntezy białek bakteryjnych.

W ciężkich postaciach trądziku, opornych na leczenie antybiotykami, stosuje się izotretynoinę, doustny retinoid będący pochodną witaminy A. Jest to jedyny lek działający na wszystkie główne czynniki patogenetyczne trądziku: nadmierną produkcję łoju, zaburzenia keratynizacji, kolonizację bakteryjną oraz stan zapalny. Izotretynoina podawana jest w dawce od pół do jednego miligrama na kilogram masy ciała na dobę przez okres od czterech do sześciu miesięcy. Ze względu na działanie teratogenne lek ten jest bezwzględnie przeciwwskazany w ciąży i wymaga stosowania skutecznej antykoncepcji u kobiet w wieku rozrodczym.

Leczenie miejscowe trądziku obejmuje stosowanie retinoidów miejscowych takich jak tretynoina, adapalen czy tazaroten, nadtlenku benzoilu, kwasu azelainowego oraz antybiotyków miejscowych. Terapia skojarzona łącząca różne substancje czynne często przynosi lepsze rezultaty niż monoterapia. W przypadku trądziku ropowiczego zaleca się połączenie maści z tetracykliną i doustnych retinoidów pod ścisłą kontrolą dermatologa.

Dawkowanie i sposób stosowania

Tetracyklina doustna

W leczeniu trądziku pospolitego zalecana dawka tetracykliny wynosi od siedmiuset pięćdziesięciu miligramów do półtora grama na dobę, podawana w dawkach podzielonych co sześć godzin. Przewlekłe leczenie trądziku pospolitego trwa zazwyczaj trzy miesiące, podczas których podaje się jedną kapsułkę zawierającą trzysta miligramów tetracykliny na dobę. W przypadku trądziku różowatego terapię rozpoczyna się od podawania przez dziesięć dni dawki dobowej sześćset miligramów, czyli dwóch kapsułek, a następnie przez okres od trzech do sześciu miesięcy dawki dobowej trzysta miligramów.

Tabletki lub kapsułki z tetracykliną należy przyjmować między posiłkami, co najmniej jedną godzinę przed posiłkiem lub dwie godziny po posiłku. Lek powinien być popijany dużą ilością wody, co najmniej dwustu pięćdziesięciu mililitrami, aby zminimalizować ryzyko podrażnienia i owrzodzenia przełyku. Pacjent po przyjęciu leku powinien przez około godzinę pozostawać w pozycji pionowej i nie kłaść się do łóżka, co zapobiega refluksowi i uszkodzeniu ścian przełyku. Ze względu na fotouczulające działanie tetracykliny w czasie kuracji należy unikać ekspozycji na promieniowanie słoneczne oraz sztuczne promieniowanie ultrafioletowe w solarium.

Tetracyklina miejscowa

Maść z tetracykliną stosuje się na zmienioną chorobowo powierzchnię skóry, nakładając cienką warstwę preparatu od dwóch do trzech razy dziennie. Leczenie maścią trwa zazwyczaj od czterech do sześciu tygodni, chociaż lekarz może zalecić wydłużenie tego okresu do dwunastu tygodni. Preparat może być stosowany samodzielnie lub w połączeniu z innymi lekami miejscowymi zawierającymi retinoidy lub nadtlenek benzoilu. Powierzchni skóry pokrytej maścią nie należy opatrywać bandażem ani stosować opatrunków okluzyjnych ze względu na ryzyko zwiększonego wchłaniania tetracykliny do krwi i działania ogólnoustrojowego.

Przy stosowaniu maści z tetracykliną na dużych powierzchniach skóry może dochodzić do wchłaniania substancji do krwiobiegu i wystąpienia działań niepożądanych typowych dla leku stosowanego ogólnie. Z tego względu nie należy stosować preparatów miejscowych u dzieci poniżej trzeciego roku życia. Maść z tetracykliną nie jest przeznaczona do stosowania na błony śluzowe. Podczas stosowania preparatu miejscowego również należy unikać nadmiernej ekspozycji na słońce ze względu na ryzyko wystąpienia fotodermatomzy.

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania tetracykliny jest nadwrażliwość na tę substancję czynną, inne antybiotyki z grupy tetracyklin lub jakikolwiek składnik preparatu. Lek nie powinien być stosowany u dzieci poniżej dwunastego roku życia ze względu na ryzyko odkładania się kompleksów tetracyklino-wapniowo-fosforanowych w zębach i kościach. Odkładanie się tych kompleksów w zębach powoduje trwałe brunatnoszare przebarwienia oraz hipoplazję szkliwa, zwiększając podatność na próchnicę. W kościach kompleksy te odkładają się szczególnie w kościach długich, tworząc punkty zmniejszonego oporu i upośledza wzrost tkanki kostnej.

Tetracyklina jest przeciwwskazana w ciąży, szczególnie w trzecim trymestrze, gdy następuje intensywny rozwój kośćca płodu. Antybiotyk bardzo dobrze przenika przez barierę łożyskową i wykazuje działanie teratogenne oraz mitogenne. Stosowanie tetracykliny w okresie ciąży może prowadzić do poważnych wad rozwojowych układu kostnego i zębów u płodu. Kobiety w wieku rozrodczym rozpoczynające leczenie tetracykliną powinny stosować skuteczną antykoncepcję, a w przypadku podejrzenia ciąży natychmiast poinformować lekarza i przerwać terapię.

Tetracyklina przenika do mleka matki, dlatego jej stosowanie w okresie laktacji nie jest zalecane. Chociaż niektóre badania wskazują na niewielkie stężenie w osoczu niemowlęcia, co może wynikać z obecności dużych ilości wapnia w mleku i osłabienia wchłaniania leku z jelita noworodka, istnieje ryzyko wpływu na układ kostny i zęby dziecka. Ze względu na to należy rozważyć zastosowanie bezpieczniejszych antybiotyków podczas karmienia piersią lub przerwanie karmienia na czas terapii.

Ostrożność należy zachować u pacjentów z niewydolnością nerek i wątroby. Ciężka niewydolność wątroby stanowi przeciwwskazanie do stosowania tetracykliny ze względu na hepatotoksyczność leku. U pacjentów z zaburzeniami czynności tych narządów, a także podczas długotrwałej terapii, zaleca się regularne monitorowanie parametrów biochemicznych, w tym enzymów wątrobowych, funkcji nerek oraz morfologii krwi. Tetracyklina może powodować stłuszczenie wątroby, szczególnie u kobiet w ciąży i osób z upośledzoną funkcją nerek.

Działania niepożądane

Najczęstszymi działaniami niepożądanymi po zastosowaniu tetracykliny są dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Obejmują one nudności, wymioty, biegunki, luźne stolce, bóle brzucha, niestrawność oraz brak apetytu. Dolegliwości te są zazwyczaj łagodne i często ustępują w trakcie leczenia lub po jego zakończeniu. Ze względu na ryzyko owrzodzenia przełyku, zapalenia błony śluzowej jamy ustnej oraz utrudnionego przełykania, kluczowe jest popijanie tabletek dużą ilością wody i unikanie przyjmowania leku bezpośrednio przed snem.

Tetracyklina może prowadzić do zaburzeń mikroflory jelitowej i nadkażeń związanych z rozwojem grzybów lub opornych bakterii. Nieleczone zakażenia mogą skutkować wystąpieniem rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego spowodowanego nadmiernym wzrostem Clostridium difficile. Objawem jest uporczywa biegunka, gorączka i skurcze brzucha utrzymujące się nawet po odstawieniu antybiotyku. W takich przypadkach nie należy stosować preparatów hamujących perystaltykę jelit, lecz natychmiast zgłosić się do lekarza w celu wdrożenia odpowiedniego leczenia przyczynowego, często obejmującego metronidazol lub wankomycynę.

Charakterystycznym działaniem niepożądanym tetracyklin jest fotouczulenie, czyli zwiększona wrażliwość skóry na promieniowanie ultrafioletowe. Podczas terapii może dochodzić do nadmiernego opalenia niewspółmiernego do czasu ekspozycji na słońce, połączonego z mocnym swędzeniem, pieczeniem i zaczerwienieniem skóry. W ciężkich przypadkach mogą powstawać pęcherze oraz trwałe przebarwienia trudne do usunięcia. Intensywność reakcji fotouczulenia zależy od dawki stosowanego antybiotyku i długości terapii, a objawy mogą pojawić się nawet kilka minut po ekspozycji. Pacjenci przyjmujący tetracyklinę powinni stosować kremy z wysokim filtrem przeciwsłonecznym, minimum SPF pięćdziesiąt, unikać bezpośredniej ekspozycji na słońce oraz całkowicie zrezygnować z solarium.

Rzadziej występujące działania niepożądane obejmują reakcje alergiczne, takie jak wysypka, pokrzywka, świąd skóry, rumień wielopostaciowy, obrzęk naczynioruchowy, zespół Stevensa-Johnsona, toksyczne martwicze oddzielanie się naskórka oraz złuszczające zapalenie skóry. W bardzo rzadkich przypadkach możliwe jest wystąpienie reakcji anafilaktycznej lub wstrząsu anafilaktycznego wymagającego natychmiastowej interwencji medycznej. Do innych działań niepożądanych należą bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, szumy uszne, zmiany w morfologii krwi oraz nadciśnienie śródczaszkowe.

Interakcje z innymi lekami i żywnością

Tetracyklina wchodzi w liczne interakcje z innymi lekami, co może wpływać na skuteczność terapii lub zwiększać ryzyko działań niepożądanych. Antybiotyk ten nasila działanie doustnych antykoagulantów, takich jak warfaryna, co wymaga monitorowania parametrów krzepnięcia krwi i ewentualnego dostosowania dawki leków przeciwzakrzepowych. Tetracyklina zwiększa również toksyczność metoksyfluranu, metotreksatu i cyklosporyny A, dlatego łączenie tych leków wymaga szczególnej ostrożności i nadzoru medycznego.

Równoczesne stosowanie tetracykliny z antybiotykami bakteriobójczymi, takimi jak penicyliny i cefalosporyny, może prowadzić do antagonizmu działania i zmniejszenia skuteczności terapii. Tetracykliny działają bakteriostatycznie, zatrzymując wzrost bakterii, podczas gdy penicyliny wymagają aktywnie dzielących się komórek bakteryjnych, aby wywrzeć swoje działanie bakteriobójcze. Z tego względu nie zaleca się łączenia tych grup antybiotyków. Tetracyklina zmniejsza również skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych, dlatego kobiety przyjmujące antykoncepcję hormonalną powinny stosować dodatkowe metody zapobiegania ciąży podczas leczenia i przez siedem dni po jego zakończeniu.

Wchłanianie tetracykliny z przewodu pokarmowego jest znacząco osłabiane przez leki zawierające jony metali, takie jak sole wapnia, magnezu, żelaza, glinu i cynku. Dotyczy to leków zobojętniających kwas żołądkowy zawierających sole glinu lub magnezu, preparatów żelaza stosowanych w leczeniu niedokrwistości oraz suplementów mineralnych. Należy zachować co najmniej dwu- do trzygodzinny odstęp między przyjęciem tetracykliny a tymi preparatami. Podobnie wchłanianie tetracykliny jest zaburzone przez węgiel aktywny i cholestyraminy.

Szczególnie istotna jest interakcja tetracykliny z pokarmami bogatymi w wapń, zwłaszcza produktami mlecznymi. Mleko, jogurt, kefir, sery i inne przetwory mleczne zawierają duże ilości wapnia, który tworzy z tetracykliną trudno wchłanialne chelaty, znacząco obniżając biodostępność antybiotyku i mogąc przyczynić się do niepowodzenia farmakoterapii. Odstęp między spożyciem produktów mlecznych a przyjęciem tetracykliny powinien wynosić co najmniej trzy godziny. Również posiłki bogate w inne jony metali, takie jak orzechy, ryby czy produkty zawierające żelazo, powinny być spożywane w odpowiednim odstępie od antybiotyku.

Bezwzględnie przeciwwskazane jest jednoczesne doustne przyjmowanie tetracykliny i retinoidów ogólnych, takich jak izotretynoina czy acitretyna, ze względu na wysokie ryzyko wystąpienia nadciśnienia wewnątrzczaszkowego. Objawy tego groźnego powikłania obejmują silne bóle głowy, zaburzenia widzenia, nudności i wymioty. Jeśli zachodzi konieczność terapii retinoidami, tetracyklinę należy odstawić i rozważyć zastosowanie innego antybiotyku. Chociaż nie ma bezpośrednich danych na temat interakcji tetracykliny z alkoholem, ze względu na potencjalne hepatotoksyczne działanie obu substancji zaleca się unikanie spożywania alkoholu podczas antybiotykoterapii.

Preparaty i dostępność

W Polsce tetracyklina dostępna jest w postaci tabletek powlekanych zawierających chlorowodorek tetracykliny oraz w postaci maści do stosowania miejscowego. Najpopularniejszym preparatem doustnym jest Tetracyclinum TZF zawierający dwieście pięćdziesiąt miligramów substancji czynnej w jednej tabletce. Opakowanie zawiera szesnaście tabletek i kosztuje około dziesięciu złotych. Maść Tetracyclinum Chema zawiera trzy procent tetracykliny i jest dostępna w tubach po dziesięć gramów w cenie około piętnastu złotych. Wszystkie preparaty z tetracykliną wydawane są wyłącznie na podstawie recepty lekarskiej i nie są objęte refundacją Narodowego Funduszu Zdrowia.

Tetracyklina występuje również w preparatach złożonych. Połączenie tetracykliny z triamcynolonem, glikokortykosteroidem o działaniu przeciwzapalnym, dostępne jest w postaci aerozolu do stosowania na skórę. Preparat ten zarejestrowany jest w leczeniu takich stanów jak zapalenie skóry, wyprysk, świąd, łuszczyca oraz wyprysk kontaktowy. Czterolekowy schemat eradykacji Helicobacter pylori zawiera tetracyklinę w połączeniu z dicytrynianem tripotasu bizmutu, metronidazolem oraz inhibitorem pompy protonowej.

Zalecenia dla pacjentów

Podczas terapii tetracykliną pacjenci powinni ściśle przestrzegać zaleceń lekarza dotyczących dawkowania i czasu trwania leczenia. Nie należy samodzielnie przerywać kuracji ani zmieniać dawek leku, nawet w przypadku ustąpienia objawów, gdyż może to prowadzić do nawrotu zakażenia i rozwoju oporności bakteryjnej. Pełna kuracja antybiotykowa jest kluczowa dla osiągnięcia trwałego efektu terapeutycznego.

Ze względu na możliwość wystąpienia dolegliwości żołądkowo-jelitowych warto podczas terapii tetracykliną włączyć suplementację probiotyków zawierających wybrane szczepy bakterii probiotycznych. Probiotyki pomagają w odbudowie prawidłowej mikroflory jelitowej, ograniczają wyjałowienie jelit oraz zapobiegają rozwojowi grzybic poantybiotykowych. Należy jednak pamiętać o zachowaniu około dwugodzinnego odstępu między przyjęciem antybiotyku a probiotyku, aby nie zmniejszać skuteczności obu preparatów.

Pacjenci stosujący tetracyklinę powinni być świadomi konieczności odpowiedniej ochrony przeciwsłonecznej. Zaleca się stosowanie kremów z wysokim filtrem SPF, noszenie odzieży ochronnej, kapelusza i okularów przeciwsłonecznych oraz unikanie przebywania na słońcu w godzinach największego nasłonecznienia. Całkowicie należy zrezygnować z korzystania z solarium. W przypadku pojawienia się zaczerwienienia skóry, wysypki lub innych zmian dermatologicznych należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Kobiety w wieku rozrodczym przyjmujące tetracyklinę powinny stosować skuteczną antykoncepcję podczas terapii ze względu na działanie teratogenne leku. W przypadku podejrzenia ciąży należy natychmiast przerwać stosowanie antybiotyku i skontaktować się z lekarzem. Kobiety karmiące piersią powinny skonsultować z lekarzem możliwość kontynuacji laktacji podczas leczenia tetracykliną lub rozważyć alternatywne metody karmienia dziecka.

Bibliografia

1. Brodersen DE, Clemons WM Jr, Carter AP, Morgan-Warren RJ, Wimberly BT, Ramakrishnan V. The structural basis for the action of the antibiotics tetracycline, pactamycin, and hygromycin B on the 30S ribosomal subunit. Cell. 2000;103(7):1143-1154. DOI: 10.1016/s0092-8674(00)00216-6 PMID: 11163189
2. Chopra I, Roberts M. Tetracycline antibiotics: mode of action, applications, molecular biology, and epidemiology of bacterial resistance. Microbiol Mol Biol Rev. 2001;65(2):232-260. DOI: 10.1128/MMBR.65.2.232-260.2001 PMID: 11381101