Altabactin

Altabactin to maść do stosowania miejscowego na skórę. Zawiera dwa antybiotyki – bacytracynę i neomycynę, które działają przeciwbakteryjnie. Jest stosowany w leczeniu bakteryjnych zakażeń na małych obszarach skóry, takich jak zakażone niewielkie rany, zakażenie skóry w przebiegu odmrożeń i oparzeń. Lek jest dostępny bez recepty.

Betnovate N

Betnovate N to lek w postaci maści lub kremu, który zawiera dwa aktywne składniki: betametazon i neomycynę. Betametazon jest kortykosteroidem, który działa przeciwzapalnie, przeciwświądowo i przeciwobrzękowo. Neomycyna jest antybiotykiem, który działa bakteriobójczo. Lek jest stosowany w leczeniu różnych chorób skóry, takich jak egzema, łuszczyca i różne stany zapalne skóry, które mogą być zakażone bakteriami. Betnovate N jest dostępny na receptę.

Dexapolcort N

Dexapolcort N to preparat złożony, który zawiera dwie substancje czynne: neomycynę o działaniu przeciwbakteryjnym oraz deksametazon o działaniu przeciwzapalnym. Jest stosowany miejscowo w leczeniu zakażeń bakteryjnych skóry z towarzyszącym stanem zapalnym. Lek jest wskazany w miejscowym leczeniu skórnych zakażeń wywołanych przez bakterie wrażliwe na neomycynę, gdy konieczne jest również leczenie przeciwzapalne i/lub przeciwświądowe. Dexapolcort N jest dostępny na receptę.

Dicortineff

Dicortineff to lek w postaci kropli do uszu i oczu, który jest stosowany w stanach zapalnych gałki ocznej i spojówek, a także w przypadku zapalenia ucha zewnętrznego i środkowego. Substancjami czynnymi kropli Dicortineff są neomycyna, gramicydyna, fludrokortyzon. Lek działa przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, przeciwuczuleniowo. Dicortineff jest dostępny na receptę.

Flucinar N

Flucinar N to maść stosowana miejscowo na skórę, zawierająca fluocynolon acetonid i neomycynę siarczaną jako substancje czynne. Fluocynolon acetonid to syntetyczny glikokortykosteroid o silnym działaniu przeciwzapalnym, przeciwświądowym, przeciwalergiczny i obkurczająco na naczynia krwionośne. Neomycyna to antybiotyk o szerokim zakresie działania. Lek jest wskazany do miejscowego leczenia reagujących na leczenie kortykosteroidami suchych stanów zapalnych skóry, zwłaszcza o podłożu alergicznym, powikłanych wtórnym zakażeniem bakteriami wrażliwymi na neomycynę i przebiegających z nadmiernym rogowaceniem oraz uporczywym swędzeniem. Flucinar N jest dostępny na receptę.

Lorinden N

Lorinden N to krem do stosowania na skórę, który zawiera dwie substancje czynne: flumetazon i neomycynę. Flumetazon jest syntetycznym kortykosteroidem o umiarkowanie silnym działaniu przeciwzapalnym, przeciwalergiczne i obkurczające naczynia krwionośne. Neomycyna jest antybiotykiem z grupy aminoglikozydów o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego. Preparat jest wskazany w miejscowym leczeniu sączących stanów zapalnych skóry, zwłaszcza o etiologii alergicznej, reagujących na leczenie glikokortykosteroidami, przebiegających z nadmiernym rogowaceniem i uporczywym świądem, powikłanych wtórnym zakażeniem wywołanym przez bakterie wrażliwe na neomycynę. Lek jest dostępny na receptę.

Maxibiotic

Maxibiotic to lek w postaci maści, który zawiera trzy antybiotyki: siarczan neomycyny, siarczan polimyksyny B oraz bacytracynę cynkową. Te substancje czynne działają przeciwbakteryjnie i uzupełniają się nawzajem, co zwiększa zakres działania przeciwbakteryjnego. Lek jest przeznaczony do miejscowego stosowania na skórę w przypadku drobnych ran, owrzodzeń oraz oparzeń. Maxibiotic jest dostępny bez recepty.

Maxitrol

Maxitrol to lek na receptę, stosowany do leczenia chorób zapalnych oczu, które mogą być spowodowane zakażeniem lub innymi czynnikami wnikającymi do oka lub urazami oka. Jest to preparat złożony, zawierający składniki przeciwbakteryjne i kortykosteroid. Składniki przeciwbakteryjne są aktywne wobec większości bakterii chorobotwórczych powodujących zakażenia oka. Kortykosteroidy są stosowane w zapobieganiu i zmniejszaniu stanów zapalnych oka.

Multibiotic

Multibiotic to lek w postaci maści, który zawiera trzy antybiotyki: neomycynę, polimyksynę B i bacytracynę. Te substancje działają przeciwbakteryjnie. Lek stosuje się podczas pierwotnych i wtórnych zakażeń skórnych, na przykład niewielkich ran. Multibiotic można stosować u dzieci w wieku powyżej 12 lat oraz dorosłych. Jest dostępny na receptę.

Neobiotic

Neobiotic zawiera neomycynę, antybiotyk aminoglikozydowy o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego, skuteczny wobec wielu bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych. Lek stosowany jest miejscowo, krótkotrwale, w leczeniu zakażeń bakteryjnych skóry, drobnych ran, owrzodzeń i oparzeń.

Neomycinum Jelfa

Neomycinum Jelfa to antybiotyk aminoglikozydowy dostępny na receptę, który jest stosowany miejscowo w postaci maści do oczu. Działa bakteriobójczo na drobnoustroje Gram-ujemne, takie jak Escherichia coli, pałeczki z rodzaju Proteus i Salmonella, oraz na gronkowce. Jest wskazany do miejscowego leczenia ostrego i przewlekłego zapalenia spojówek, owrzodzenia rogówki i zapalenia brzegów powiek.

Neomycinum TZF

Neomycinum TZF to antybiotyk z grupy aminoglikozydów. Jest dostępny na receptę. Stosowany jest doustnie w celu wyjałowienia przewodu pokarmowego przed zabiegami chirurgicznymi w obrębie jelit oraz w encefalopatii wątrobowej. Występuje również w postaci aerozolu na skórę, stosowanego w leczeniu różnych chorób skóry, takich jak ropne choroby skóry, ropne powikłania alergicznych chorób skóry oraz zakażone niewielkie oparzenia i odmrożenia.

Pimafucort

Pimafucort to lek na receptę, dostępny w formie maści lub kremu do stosowania miejscowego. Zawiera trzy substancje czynne: hydrokortyzon, natamycynę i neomycynę. Hydrokortyzon działa przeciwzapalnie, natamycyna przeciwgrzybiczo, a neomycyna przeciwbakteryjnie. Lek jest zalecany w leczeniu stanów zapalnych skóry powikłanych zakażeniem bakteryjnym lub grzybiczym. Krem jest zalecany w leczeniu stanów ostrych i podostrych, a także zmian w obrębie skóry owłosionej i fałdów skórnych. Maść jest zalecana w leczeniu zmian skórnych z towarzyszącym wysuszeniem, złuszczeniem lub pękaniem skóry, zwłaszcza w łojotokowym zapaleniu skóry.

Polibiotic

Polibiotic to lek w postaci maści, który zawiera trzy antybiotyki: siarczan neomycyny, siarczan polimyksyny B oraz bacytracyna cynkową. Te substancje wykazują szerokie spektrum działania przeciwbakteryjnego. Lek jest stosowany na drobne rany, otarcia, zadrapania, ukąszenia, oparzenia i owrzodzenia skóry. Polibiotic jest dostępny na receptę.

Proktosedon

Proktosedon to lek dostępny bez recepty, który jest stosowany w leczeniu objawów hemoroidów, zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych. Jest również skuteczny w łagodzeniu stanów zapalnych odbytu, szczeliny odbytu oraz towarzyszącego temu świądu i podrażnienia odbytu. Lek ten jest dostępny w postaci maści doodbytniczej oraz czopków doodbytniczych.

Tribiotic

Tribiotic to maść do stosowania miejscowego, zawierająca trzy antybiotyki: bacytracynę, neomycynę i polimyksynę B. Lek jest stosowany na małe ranki, zadrapania i skaleczenia zagrożone lub powikłane zakażeniem bakteryjnym. Tribiotic jest dostępny bez recepty.

Unguentum Neomycini

Unguentum Neomycini to maść przeciwbakteryjna, która zawiera substancję czynną o nazwie neomycyna. Lek stosuje się w leczeniu zakażeń bakteryjnych skóry i błon śluzowych, takich jak rany, oparzenia i owrzodzenia. Unguentum Neomycini jest dostępny na receptę.

Neomycyna – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)

Neomycyna – antybiotyk aminoglikozydowy o szerokim zakresie działania przeciwbakteryjnego. Neomycyna działa bakteriobójczo, poprzez zaburzanie biosyntezy białek w komórkach bakteryjnych, co prowadzi do ich śmierci. W ciągu 48-72 godzin od przyjęcia neomycyny, następuje zahamowanie rozwoju większości bakterii. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie ropnych chorób skóry, ropnych powikłań po alergicznych chorobach skóry, zakażonych ran po oparzeniach i odmrożeniach, ostrego i przewlekłego zapalenia spojówek, owrzodzeń rogówki, zapalenia brzegów powiek oraz w encefalopatii wątrobowej i w celu wyjałowienia przewodu pokarmowego przed operacjami w obrębie jelit. 

Neomycyna dostępna jest w postaci tabletek, aerozolu, żeli oraz maści do oczu. Postać leku oraz dawkowanie dobiera się indywidualnie do występujących objawów. 

Możliwe działania niepożądane: są różne w zależności od drogi podania. Neomycyna podana doustnie może powodować zakażenia grzybicze skóry i błon śluzowych, niedokrwistość, splątanie, dezorientację, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, wysypkę, świąd, podrażnienie, zaburzenia elektrolitowe. Podanie neomycyny na skórę może wywołać obrzęk, zaczerwienienie, świąd oraz wysypkę. Podanie do oczu może powodować zaburzenia widzenia, pieczenie, łzawienie i przekrwienie spojówek, które ustępuje zazwyczaj po kilku minutach od podaniu antybiotyku. 

Uwaga: Duże stężenia neomycyny we krwi mogą spowodować uszkodzenie nerek, a także nerwu przedsionkowo-słuchowego, dlatego należy monitorować stężenie leku u osób przyjmujących neomycynę w dużych dawkach oraz u pacjentów przyjmujących lek długotrwale. 

Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10

Neomycyna – skuteczny antybiotyk o szerokim zastosowaniu w medycynie

Neomycyna to jeden z najważniejszych antybiotyków z grupy aminoglikozydów, który od dekad odgrywa kluczową rolę w leczeniu różnorodnych zakażeń bakteryjnych. Odkryta w 1949 roku przez mikrobiologów Selmana Waksmana i Huberta Lechevaliera na Uniwersytecie Rutgers, neomycyna szybko znalazła zastosowanie w medycynie klinicznej jako skuteczne narzędzie w walce z patogennymi bakteriami. Ta substancja czynna, wytwarzana naturalnie przez bakterie z rodzaju Streptomyces fradiae, charakteryzuje się unikalnym mechanizmem działania polegającym na hamowaniu syntezy białek bakteryjnych poprzez wiązanie się z podjednostką 30S rybosomu.

Współcześnie neomycyna znajduje zastosowanie w leczeniu ropnych chorób skóry, przygotowaniu przedoperacyjnym jelit, terapii encefalopatii wątrobowej oraz w okulistyce. Mimo że nie jest stosowana systemowo ze względu na potencjalną toksyczność, pozostaje niezastąpionym lekiem w terapii miejscowej i specjalistycznych wskazaniach gastroenterologicznych. Jej specyficzne właściwości farmakologiczne, w tym minimalne wchłanianie z przewodu pokarmowego (zaledwie 3%), czynią ją idealnym wyborem w sytuacjach wymagających wysokiego stężenia antybiotyku w jelitach przy jednoczesnym ograniczeniu ekspozycji systemowej.

Mechanizm działania neomycyny

Neomycyna należy do grupy antybiotyków aminoglikozydowych i działa bakteriobójczo poprzez specyficzny mechanizm molekularny. Substancja ta nieodwracalnie wiąże się z podjednostką 30S rybosomu bakteryjnego, co prowadzi do zaburzenia procesu translacji mRNA. W wyniku tego mechanizmu dochodzi do błędnego odczytu kodu genetycznego, co skutkuje syntezą nieprawidłowych białek niezbędnych do funkcjonowania komórki bakteryjnej.

Proces ten przebiega w kilku etapach. Początkowo neomycyna penetruje przez błonę komórkową bakterii, a następnie wiąże się z białkami rybosomalnymi. Chociaż wstępne etapy syntezy białek przebiegają bez zakłóceń, proces elongacji łańcucha peptydowego zostaje zahamowany z powodu utraty precyzji translacyjnej. To zaburzenie prowadzi do akumulacji nieprawidłowych białek w komórce bakteryjnej, co ostatecznie powoduje jej śmierć.

Efektywność działania neomycyny zależy od stężenia antybiotyku w ognisku zakażenia. W niższych stężeniach substancja działa bakteriostatycznie, hamując rozwój bakterii, podczas gdy w wyższych stężeniach wywiera działanie bakteriobójcze, prowadząc do całkowitego zniszczenia patogenów.

Spektrum działania przeciwbakteryjnego

Neomycyna wykazuje szerokie spektrum działania, szczególnie skuteczne przeciwko bakteriom Gram-ujemnym. Wśród wrażliwych mikroorganizmów znajdują się liczne patogeny powodujące zakażenia u człowieka.

Bakterie Gram-ujemne wrażliwe na neomycynę:

  • Escherichia coli
  • Enterobacter aerogenes
  • Klebsiella pneumoniae
  • Salmonella spp.
  • Shigella spp.
  • Haemophilus influenzae
  • Neisseria meningitidis
  • Vibrio cholerae
  • Proteus vulgaris

Bakterie Gram-dodatnie wrażliwe na neomycynę:

  • Staphylococcus aureus (w tym gronkowce wywołujące ropne zakażenia skóry)
  • Enterococcus faecalis
  • Listeria monocytogenes
  • Bakterie z rodziny Mycobacteriaceae, w tym szczepy Mycobacterium tuberculosis oporne na streptomycynę

Warto podkreślić, że neomycyna nie wykazuje aktywności przeciwko Pseudomonas aeruginosa oraz większości bakterii z rodzaju Streptococcus. Nie działa również na grzyby, drożdżaki ani wirusy, co ogranicza jej zastosowanie do zakażeń o etiologii bakteryjnej.

Farmakologia i właściwości farmakokinetyczne

Neomycyna charakteryzuje się unikalnymi właściwościami farmakokinetycznymi, które determinują sposoby jej stosowania w praktyce klinicznej. Po podaniu doustnym jedynie około 3% dawki ulega wchłonięciu z przewodu pokarmowego, co stanowi zaletę w przypadku wskazań wymagających działania miejscowego w jelitach.

Substancja osiąga wysokie stężenia w przewodzie pokarmowym, gdzie utrzymuje działanie bakteriobójcze przez 48-72 godziny po podaniu. Ten długi okres aktywności wynika z powolnego tempa eliminacji z jelita oraz kumulatywnego efektu kolejnych dawek.

Wchłonięta część neomycyny szybko rozprowadza się w tkankach, przy czym ilość substancji systemowo absorbowanej zwiększa się progresywnie z każdą podaną dawką, aż do osiągnięcia stanu równowagi. Okres półtrwania neomycyny w osoczu wynosi 2-3 godziny.

Wiązanie z białkami osocza jest niskie, wahając się od 0 do 30% w zależności od zastosowanej metody oznaczania. Metabolizm neomycyny jest znikomy ze względu na ograniczone wchłanianie systemowe. Wchłonięta część leku jest wydalana przez nerki w postaci niezmienionej, podczas gdy pozostała część (około 97%) zostaje wydalona z kałem.

Wskazania kliniczne do stosowania

Wyjaławianie przewodu pokarmowego przed zabiegami chirurgicznymi

Jednym z najważniejszych zastosowań neomycyny jest profilaktyka przedoperacyjna w chirurgii jelitowej. Antybiotyk stosuje się w ramach przygotowania jelit przed planowanymi zabiegami chirurgicznymi w obrębie przewodu pokarmowego, często w skojarzeniu z erytromycyną lub metronidazolem zgodnie z protokołem Nicholsa i Condona.

Standardowe dawkowanie w przygotowaniu przedoperacyjnym obejmuje podawanie 1 grama neomycyny w godzinach 19, 18 i 9 przed planowanym zabiegiem. Alternatywnie można stosować schemat 1 gram co godzinę przez 4 godziny, a następnie 1 gram co 4 godziny przez kolejne 24 godziny.

Encefalopatia wątrobowa

Neomycyna znajduje zastosowanie jako leczenie wspomagające w terapii encefalopatii wątrobowej, powikłania występującego u pacjentów z niewydolnością wątroby. Mechanizm działania w tym wskazaniu polega na redukcji populacji bakterii jelitowych wytwarzających amoniak, co prowadzi do zmniejszenia poziomu tej toksycznej substancji we krwi.

W leczeniu ostrej encefalopatii wątrobowej stosuje się dawki 4-12 gramów na dobę w dawkach podzielonych przez okres 5-7 dni. Terapia wymaga ścisłego nadzoru medycznego ze względu na ryzyko działań toksycznych, szczególnie u pacjentów w podeszłym wieku oraz z zaburzeniami czynności nerek.

Współczesne badania kliniczne wskazują jednak na ograniczoną skuteczność neomycyny w tej indicacji. Randomizowane badania kontrolowane nie wykazały przewagi neomycyny nad placebo w leczeniu ostrej encefalopatii wątrobowej, co doprowadziło do preferowania innych terapii, takich jak laktuloza czy ryfaksymina.

Miejscowe leczenie zakażeń skóry

W dermatologii neomycyna stosowana jest miejscowo w leczeniu ropnych zakażeń skóry, szczególnie wywoływanych przez gronkowce. Główne wskazania obejmują:

  • Czyraczność i liszajec gronkowcowy
  • Ropne powikłania alergicznych chorób skóry
  • Zakażone niewielkie oparzenia i odmrożenia
  • Profilaktyka zakażeń w drobnych urazach skóry (zadrapania, otarcia)

Preparaty miejscowe z neomycyną często zawierają dodatkowe składniki aktywne, takie jak bacytracyna czy polimyksyna B, co poszerza spektrum działania przeciwbakteryjnego.

Zastosowania okulistyczne

W okulistyce neomycyna znajduje zastosowanie w leczeniu zakażeń struktur przedniego odcinka oka. Główne wskazania obejmują:

  • Ostre i przewlekłe zapalenie spojówek
  • Owrzodzenie rogówki o etiologii bakteryjnej
  • Zapalenie brzegów powiek (blefaritis)
  • Zakażenia bakteryjne jako powikłanie zabiegów okulistycznych

Preparaty oczne często zawierają dodatkowo kortykosteroidy (np. deksametazon) w przypadkach wymagających jednoczesnego działania przeciwzapalnego.

Leczenie farmakologiczne z zastosowaniem neomycyny

W polskiej praktyce klinicznej neomycyna dostępna jest w różnych postaciach farmaceutycznych, dostosowanych do specyficznych wskazań terapeutycznych. Substancja stosowana jest zarówno w monoterapii, jak i w preparatach złożonych zawierających dodatkowe składniki aktywne.

Preparaty doustne z neomycyną dostępne w Polsce:

  • Neomycinum TZF – tabletki zawierające siarczan neomycyny, stosowane w przygotowaniu przedoperacyjnym i leczeniu encefalopatii wątrobowej

Preparaty miejscowe do stosowania na skórę:

  • Neomycinum (Jelfa) – maść 0,5% do leczenia zakażeń skóry
  • Tribiotic – maść wieloskładnikowa zawierająca neomycynę, bacytracynę i polimyksyny B siarczan
  • Maxibiotic – preparat zawierający neomycynę w skojarzeniu z innymi antybiotykami

Preparaty okulistyczne:

  • Neomycinum Jelfa maść oczna – monopreparat do leczenia zakażeń oka
  • Maxitrol – zawiera neomycynę, polimyksyny B siarczan i deksametazon
  • Dioptrol – preparat wieloskładnikowy z działaniem przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym

Preparaty w gastroenterologii: W leczeniu encefalopatii wątrobowej, poza neomycyną, stosowane są alternatywne substancje czynne o podobnym mechanizmie działania:

  • Ryfaksymina – preferowany antybiotyk o działaniu miejscowym w jelitach
  • Laktuloza – disacharyd niewchłanialny, uznawany za terapię pierwszego wyboru
  • Metronidazol – w przypadkach oporności lub nietolerancji standardowego leczenia

W przygotowaniu przedoperacyjnym jelit, oprócz neomycyny, wykorzystuje się:

  • Erytromycynę – często w skojarzeniu z neomycyną
  • Metronidazol – aktywny przeciwko bakteriom beztlenowym
  • Kolistynę – w przypadkach szczególnych wskazań

Dawkowanie i sposób stosowania

Wskazanie Dawka dla dorosłych Czas trwania terapii Uwagi specjalne
Przygotowanie przedoperacyjne 1g co godzinę przez 4h, następnie 1g co 4h przez 24h 1-2 dni przed zabiegiem Należy łączyć z dietą ubogobiałkową
Encefalopatia wątrobowa (ostra) 4-12g/dobę w dawkach podzielonych co 6h 5-7 dni Wymagany monitoring funkcji nerek i słuchu
Zakażenia skóry (miejscowo) Cienka warstwa maści 2-4 razy dziennie Maksymalnie 7 dni Nie stosować na rozległe powierzchnie
Zakażenia oka 1-2 krople lub cienka warstwa maści Zgodnie z zaleceniem okulisty Unikać długotrwałego stosowania

Modyfikacja dawkowania w przypadkach szczególnych

U pacjentów z zaburzeniami czynności nerek konieczne jest dostosowanie dawkowania ze względu na zwiększone ryzyko toksyczności. U osób w podeszłym wieku, wcześniaków i noworodków należy zachować szczególną ostrożność i rozważyć redukcję dawek.

Pacjenci z nadwagą lub mukowiscydozą mogą wymagać indywidualnego dostosowania dawkowania przez lekarza ze względu na zmienioną farmakokinetykę leku.

Przeciwwskazania i ostrzeżenia

Stosowanie neomycyny jest przeciwwskazane w przypadku nadwrażliwości na substancję czynną lub inne antybiotyki aminoglikozydowe. Ze względu na możliwość reakcji krzyżowych, ostrożność należy zachować u pacjentów z uczuleniem na paromycynę, kanamycynę, tobramycynę, amikacynę czy izepamycynę.

Bezwzględne przeciwwskazania:

  • Nadwrażliwość na neomycynę lub inne aminoglikozydy
  • Ciąża i okres karmienia piersią
  • Wiek poniżej 6 lat (dla preparatów doustnych)
  • Ciężkie zaburzenia słuchu
  • Znaczna niewydolność nerek

Względne przeciwwskazania i stan wymagające ostrożności:

  • Podeszły wiek
  • Łagodne zaburzenia czynności nerek
  • Choroba Parkinsona
  • Miastenia
  • Zaburzenia przewodnictwa nerwowo-mięśniowego
  • Owrzodzenia jelit (zwiększone wchłanianie)

Działania niepożądane i profile bezpieczeństwa

Neomycyna, podobnie jak inne aminoglikozydy, może powodować charakterystyczne działania niepożądane, szczególnie przy stosowaniu systemowym lub długotrwałym.

Ototoksyczność

Uszkodzenie narządu słuchu stanowi jedno z najpoważniejszych działań niepożądanych neomycyny. Toksyczność dotyczy przede wszystkim komórek rzęsatych ucha wewnętrznego w ślimaku, co prowadzi do uszkodzenia słuchu przewodzenia kostnego. Początkowo występuje utrata słuchu w zakresie wysokich częstotliwości, którą można wykryć jedynie za pomocą audiometrii. Bez odpowiedniego rozpoznania i przerwania terapii może dojść do całkowitej lub częściowej utraty słuchu.

Nefrotoksyczność

Neomycyna może powodować uszkodzenie nerek, szczególnie przy przedłużonym stosowaniu lub u pacjentów z istniejącymi zaburzeniami czynności nerek. Toksyczność dotyczy głównie komórek nabłonka kanalików nerkowych, co może prowadzić do ostrego uszkodzenia nerek.

Działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego

Po podaniu doustnym najczęściej obserwowane są łagodne dolegliwości żołądkowo-jelitowe:

  • Nudności i wymioty
  • Biegunka
  • Dyskomfort brzuszny
  • Zespół złego wchłaniania (przy długotrwałym stosowaniu)
  • Zmniejszenie aktywności laktazy jelitowej

Miejscowe działania niepożądane

Przy stosowaniu preparatów miejscowych na skórę mogą wystąpić:

  • Podrażnienie i zaczerwienienie skóry
  • Świąd i wysypka
  • Reakcje alergiczne
  • Obrzęk w miejscu aplikacji

Działania niepożądane okulistyczne

W przypadku stosowania kropli lub maści ocznych możliwe jest wystąpienie:

  • Przemijającego pieczenia i łzawienia
  • Przekrwienia spojówek
  • Zaburzeń ostrości widzenia
  • Podrażnienia skóry wokół oka

Interakcje z innymi lekami

Neomycyna może wchodzić w istotne interakcje z wieloma substancjami leczyniczymi, co wymaga odpowiedniego monitorowania i modyfikacji terapii.

Substancje zwiększające toksyczność neomycyny:

  • Inne aminoglikozydy (gentamycyna, amikacyna, tobramycyna)
  • Diuretyki pętlowe (furosemid, kwas etakrynowy)
  • Amfoterycyna B
  • Cyklosporyna
  • Wankomycyna i teikoplanina
  • Niektóre cefalosporyny
  • Pochodne platyny stosowane w chemioterapii

Leki, których skuteczność może być zmniejszona przez neomycynę:

  • Doustne środki antykoncepcyjne
  • Digoksyna
  • Metotreksat
  • Fenoksymetylopenicylina
  • Witamina A i witamina B12

Substancje o nasilonym działaniu przy jednoczesnym stosowaniu:

  • Akarboza (zwiększone ryzyko hipoglikemii)
  • Leki zwiotczające mięśnie
  • Toksyna botulinowa
  • Leki stosowane w znieczuleniu ogólnym

Zastosowanie w populacjach szczególnych

Ciąża i laktacja

Neomycina jest przeciwwskazana w okresie ciąży ze względu na potencjalną ototoksyczność i nefrotoksyczność u płodu. Antybiotyki aminoglikozydowe mogą przenikać przez barierę łożyskowo-płodową i powodować uszkodzenie ósmego nerwu czaszkowego u rozwijającego się płodu.

W okresie karmienia piersią stosowanie neomycyny doustnie nie jest zalecane, gdyż substancja może przenikać do mleka matki. Miejscowe stosowanie preparatów z neomycyną jest dopuszczalne przy zachowaniu odpowiednich środków ostrożności – należy unikać aplikacji na okolicę piersi przed karmieniem.

Dzieci

U dzieci poniżej 12. roku życia stosowanie neomycyny doustnie wymaga szczególnej ostrożności ze względu na zwiększone ryzyko ototoksyczności i nefrotoksyczności. Preparaty miejscowe mogą być stosowane u dzieci starszych, ale należy unikać aplikacji na rozległe powierzchnie skóry.

Osoby w podeszłym wieku

Pacjenci geriatryczni stanowią grupę szczególnego ryzyka wystąpienia działań toksycznych neomycyny. W tej populacji często obserwuje się fizjologiczną redukcję czynności nerek, co może prowadzić do kumulacji leku i zwiększenia ryzyka toksyczności. Zalecane jest rozpoczynanie terapii od mniejszych dawek i regularne monitorowanie funkcji nerek oraz słuchu.

Monitorowanie w trakcie terapii

Bezpieczne stosowanie neomycyny wymaga odpowiedniego monitorowania pacjentów, szczególnie przy terapii doustnej. Regularne kontrole powinny obejmować:

Badania słuchu:

  • Audiometria przed rozpoczęciem terapii i w trakcie leczenia
  • Szczególna uwaga na utratę słuchu w zakresie wysokich częstotliwości
  • Badania należy kontynuować po zakończeniu leczenia

Ocena czynności nerek:

  • Oznaczanie stężenia kreatyniny w surowicy
  • Kontrola klirensu kreatyniny
  • Analiza moczu z osadjem

Monitoring stężeń leku:

  • Oznaczanie stężeń neomycyny w surowicy u pacjentów wysokiego ryzyka
  • Dostosowanie dawkowania w przypadku podwyższonych stężeń

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czy neomycynę można stosować długotrwale?

Długotrwałe stosowanie neomycyny, szczególnie doustnie, nie jest zalecane ze względu na ryzyko wystąpienia działań toksycznych. Maksymalny czas terapii miejscowej to zazwyczaj 7 dni, podczas gdy leczenie doustne nie powinno przekraczać 2 tygodni bez szczególnych wskazań medycznych i ścisłego nadzoru lekarza.

Jakie są objawy przedawkowania neomycyny?

Przedawkowanie neomycyny może prowadzić do wystąpienia poważnych objawów toksycznych, w tym nudności, wymiotów, biegunki, zaburzeń równowagi, szumów usznych, a w ciężkich przypadkach – utraty słuchu i niewydolności nerek. W przypadku podejrzenia przedawkowania należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.

Czy można stosować neomycynę z innymi antybiotykami?

Jednoczesne stosowanie neomycyny z innymi aminoglikozydami lub lekami o potencjale nefro- lub ototoksycznym jest przeciwwskazane lub wymaga szczególnej ostrożności. Niektóre kombinacje, jak neomycyna z beta-laktamami, mogą wykazywać synergizm działania, ale wymagają nadzoru medycznego.

Co robić w przypadku wystąpienia reakcji alergicznej?

W przypadku wystąpienia objawów reakcji alergicznej, takich jak wysypka, świąd, obrzęk czy trudności w oddychaniu, należy natychmiast przerwać stosowanie neomycyny i skonsultować się z lekarzem. Osoby z udokumentowaną uczuleniem na aminoglikozydy nie powinny stosować preparatów zawierających neomycynę.

Czy neomycyna wpływa na skuteczność antykoncepcji hormonalnej?

Neomycyna może zmniejszać skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych poprzez wpływ na florę jelitową i krążenie wątrobowo-jelitowe hormonów. Kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną powinny rozważyć dodatowe metody antykoncepcyjne w trakcie terapii neomycyną i przez kilka dni po jej zakończeniu.

Jak długo po zakończeniu leczenia mogą wystąpić działania niepożądane?

Niektóre działania niepożądane neomycyny, szczególnie ototoksyczność, mogą wystąpić z opóźnieniem i utrzymywać się lub nasilać nawet po zakończeniu terapii. Utrata słuchu może być trwała, dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie i przerwanie leczenia przy pierwszych objawach uszkodzenia słuchu.

Czy można stosować preparaty z neomycyną na otwarte rany?

Preparaty miejscowe z neomycyną można stosować na niewielkie, powierzchowne uszkodzenia skóry, takie jak zadrapania czy drobne skaleczenia. Nie należy jednak stosować ich na rozległe, głębokie rany lub oparzenia ze względu na ryzyko zwiększonego wchłaniania systemowego i wystąpienia działań toksycznych.

Kiedy należy skontaktować się z lekarzem w trakcie stosowania neomycyny?

Natychmiastowy kontakt z lekarzem jest wskazany w przypadku wystąpienia: szumów usznych, zaburzeń słuchu, zawrotów głowy, zaburzeń równowagi, obrzęku twarzy lub języka, trudności w oddychaniu, znaczącego pogorszenia stanu ogólnego, objawów ze strony nerek (zmniejszenie ilości moczu, obrzęki).

Bibliografia

  1. Tancharoen L, Srisomnuek A, Tiengrim S, Thamthaweechok N, Tangkorskul T, Thamlikitkul V. Efficacy and Safety of Oral Neomycin for the Decolonization of Carbapenem-Resistant Enterobacterales: An Open-Label Randomized Controlled Trial. Antibiotics (Basel). 2024;13(8):781. DOI: 10.3390/antibiotics13080781 PMID: 39200081
  2. Obszynski J, Loidon H, Blanc A, Weibel JM, Pale P. Targeted modifications of neomycin and paromomycin: Towards resistance-free antibiotics? Bioorg Chem. 2022;126:105824. DOI: 10.1016/j.bioorg.2022.105824 PMID: 35636122