Glicyna – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Glicyna – to aminokwas endogenny, czyli taki, który organizm może samodzielnie produkować. Glicyna jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pomaga odbudowywać tkankę przewodu pokarmowego oraz współtworzy kolagen i gelatyne – dwie substancje, które wyściełają jelita. Glicyna wykazuje również aktywność przeciwzapalną, przeciwskurczową i antyoksydacyjną. Ponadto wzmacnia działanie leków przeciwpsychotycznych, które stosowane są np. w leczeniu schizofrenii.
W farmacji glicyna stosowana jest m.in. w lekach przeciwzakrzepowych oraz suplementach zmniejszających przerost gruczołu krokowego czy preparatach witaminowych. Najpopularniejszym zastosowaniem glicyny na rynku farmaceutycznym jest jej połączenie z kwasem acetylosalicylowym, dzięki czemu zwiększa się rozpuszczalność kwasu acetylosalicylowego i ułatwia jego wchłanianie. Ponadto wykazano, że dodanie glicyny zmniejsza możliwe objawy niepożądane ze strony przewodu pokarmowego.
Możliwe działania niepożądane: Glicyna stosowana zgodnie z zaleceniami nie powoduje skutków ubocznych.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Glicyna – aminokwas o wszechstronnym działaniu w medycynie i farmacji
Glicyna, nazywana również kwasem aminooctowym, to najprostszy ze standardowych aminokwasów białkowych, który odgrywa fundamentalną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka. Jest to organiczny związek chemiczny o wzorze H₂N-CH₂-COOH, który jako aminokwas endogenny może być syntetyzowany przez ludzki organizm z prekursorów takich jak seryna, cholina, hydroksyprolina oraz treonina. Mimo swojej prostej struktury chemicznej, glicyna stanowi kluczowy element wielu procesów biochemicznych i fizjologicznych, wpływając na funkcjonowanie układu nerwowego, trawiennego, kostno-stawowego oraz odpornościowego. Ten uniwersalny aminokwas znajduje szerokie zastosowanie zarówno w medycynie konwencjonalnej, jak i w terapiach wspomagających, a jego właściwości terapeutyczne są przedmiotem intensywnych badań naukowych.
Charakterystyka biochemiczna glicyny
Glicyna została po raz pierwszy wyizolowana w 1820 roku przez francuskiego chemika Henri Braconnota podczas kwasowej hydrolizy żelatyny. Jej nazwa pochodzi od greckiego słowa „glyks”, oznaczającego „słodki”, co nawiązuje do jej charakterystycznego, lekko słodkawego smaku. Jest to jedyny aminokwas nieposiadający aktywności optycznej ze względu na dwa atomy wodoru związane z atomem węgla α.
Glicyna stanowi średnio około 7,2% reszt aminokwasowych występujących w białkach, przy czym w kolagenie – głównym białku strukturalnym skóry, ścięgien i chrząstek – jej udział sięga nawet 30%. W wysokich stężeniach występuje w skórze, tkance łącznej stawów oraz tkance mięśniowej, gdzie pełni funkcje zarówno budulcowe, jak i regulacyjne.
Biosynteza i metabolizm
Organizm ludzki potrafi syntetyzować glicynę na kilka sposobów:
- Poprzez konwersję seryny za pomocą hydroksymetylotransferazy serynowej
- Z glioksalanu i glutaminianu przez aminotransferazę glutaminianową
- Z alaniny poprzez aminotransferazę alaninową
- Syntezę z choliny oraz innych prekursorów
Degradacja glicyny zachodzi głównie poprzez mitochondrialny kompleks syntazy glicynowej (GCS), który rozkłada glicynę do dwutlenku węgla i jonu amonowego, jednocześnie wytwarzając N5,N10-metylenotetrahydrofolian. Defekty genetyczne tego kompleksu prowadzą do rzadkiej choroby zwanej hiperglicynemią nieketotyczną.
Mechanizm działania na poziomie molekularnym
Funkcje neuroprzekaźnikowe
Glicyna pełni kluczową rolę jako neuroprzekaźnik w ośrodkowym układzie nerwowym. Działa jako główny hamujący przekaźnik w rdzeniu kręgowym, moście i rdzeniu przedłużonym, gdzie jej stężenie jest najwyższe. Mechanizm jej działania obejmuje:
- Aktywację receptorów glicynowych – powoduje hiperpolaryzację neuronów poprzez otwarcie kanałów chlorkowych, co zmniejsza pobudliwość komórek nerwowych
- Funkcję koagonisty receptorów NMDA – jest niezbędna do aktywacji tych receptorów, które odgrywają kluczową rolę w procesach pamięci, uczenia się i plastyczności synaptycznej
Wpływ na procesy metaboliczne
Glicyna uczestniczy w licznych szlakach metabolicznych:
- Biosynteza puryn de novo, gdzie dostarcza węgli C4 i C5 oraz azotu N7
- Synteza hemu w połączeniu z sukcynylo-CoA
- Produkcja glutationu – jednego z najważniejszych antyoksydantów endogennych
- Sprzęganie z kwasami żółciowymi w hepatocytach, tworząc sole żółciowe
Zastosowanie terapeutyczne glicyny
Zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne
Glicyna znajduje zastosowanie w terapii wspomagającej różnych schorzeń neurologicznych i psychiatrycznych. Badania kliniczne wskazują na jej potencjalną skuteczność w:
Schizofrenii – jako terapia wspomagająca w dawkach 0,4-0,8 g/kg masy ciała dziennie, glicyna może łagodzić objawy negatywne choroby, takie jak wycofanie społeczne czy brak motywacji. Jej działanie wynika z wpływu na receptory NMDA, których aktywność jest zaburzona w tej chorobie.
Zaburzeniach obsesyjno-kompulsyjnych (OCD) – suplementacja glicyną w dawce minimum 5 g dziennie może wspierać konwencjonalne leczenie u pacjentów opornych na standardową terapię.
Padaczce – glicyna wykazuje działanie antypadaczkowe poprzez hamowanie nadmiernej pobudliwości neuronów.
Zaburzenia snu i stres
Glicyna jest szczególnie ceniona w terapii zaburzeń snu. Mechanizm jej działania obejmuje modulację aktywności jądra nadskrzyżowaniowego (SCN) – głównego ośrodka regulacji rytmów okołodobowych. Badania wykazały, że dawka 3 gramów glicyny przyjmowana przed snem:
- Skraca czas zasypiania (latencję snu)
- Pogłębia fazę snu REM
- Poprawia subiektywną jakość snu
- Zmniejsza senność w ciągu dnia
- Poprawia funkcje poznawcze następnego dnia
Choroby metaboliczne
Glicyna może być pomocna w leczeniu cukrzycy typu 2 poprzez:
- Poprawę wrażliwości insulinowej
- Zwiększenie poziomu adiponektyny
- Regulację procesów glukoneogenezy
Leczenie farmakologiczne z wykorzystaniem glicyny
W praktyce klinicznej glicyna jest stosowana w różnych formach farmaceutycznych:
Preparaty doustne
- Tabletki i kapsułki – najczęściej w dawkach 1-3 g dziennie
- Proszek do rozpuszczania – umożliwia precyzyjne dawkowanie i łatwe przyjmowanie
Roztwory do irygacji medycznej
W chirurgii urologicznej stosuje się 1,5% roztwór glicyny do płukania pęcherza moczowego podczas zabiegów takich jak przezcewkowe wycięcie gruczołu krokowego (TURP). Glicyna jako płyn irygacyjny charakteryzuje się:
- Brakiem przewodnictwa elektrycznego
- Odpowiednią osmolarnością (około 200 mosmol/l)
- Dobrą tolerancją tkankową
Preparaty kombinowane
Glicyna często wchodzi w skład preparatów zawierających:
- Kolagen i witaminę C – do wsparcia zdrowia stawów i skóry
- Magnez w formie glicynianu magnezu – zapewnia lepszą biodostępność magnezu
- Kompleksy aminokwasowe – do regeneracji mięśni i wsparcia syntezy białek
Dawkowanie i formy podawania
Zalecane dawkowanie glicyny zależy od wskazania terapeutycznego:
| Wskazanie |
Dawka dzienna |
Sposób podania |
| Zaburzenia snu |
3-5 g przed snem |
Doustnie, proszek lub tabletki |
| Wsparcie funkcji poznawczych |
1-3 g rano |
Doustnie z posiłkiem |
| Terapia wspomagająca w schizofrenii |
0,4-0,8 g/kg mc |
Pod nadzorem lekarza |
| Suplementacja ogólna |
1-3 g dziennie |
W dawkach podzielonych |
Optymalne warunki przyjmowania
Glicyna charakteryzuje się dobrą rozpuszczalnością w wodzie i może być przyjmowana:
- Na czczo lub z posiłkiem
- W formie rozpuszczonej w wodzie, herbacie lub innych napojach
- Najlepiej w regularnych odstępach czasowych
Działania niepożądane i przeciwwskazania
Glicyna jest ogólnie uznawana za bezpieczną substancję o niskim profilu toksyczności (LD₅₀ dla szczurów wynosi 7930 mg/kg). Jednakże mogą wystąpić następujące skutki uboczne:
Najczęstsze działania niepożądane:
- Nudności i wymioty
- Rozstrój żołądka
- Biegunka
- Bóle brzucha
- Senność (szczególnie przy wysokich dawkach)
Przeciwwskazania bezwzględne:
- Nadwrażliwość na glicynę
- Anuria (w przypadku roztworów do irygacji)
- Zapalenie wyrostka robaczkowego
- Ostre stany zapalne jamy brzusznej
Przeciwwskazania względne:
- Dzieci poniżej 6. roku życia – ryzyko przedawkowania
- Ciąża i laktacja – brak wystarczających badań bezpieczeństwa
- Choroby nerek i wątroby – zaburzona eliminacja aminokwasu
- Niewydolność serca – ryzyko retencji płynów
Interakcje z lekami
Glicyna może wchodzić w interakcje z niektórymi grupami leków:
Leki psychotropowe:
- Benzodiazepiny (np. diazepam, klonazepam) – nasilenie działania uspokajającego
- Leki przeciwpsychotyczne (np. klozapina, risperidon) – możliwa zmiana metabolizmu poprzez wpływ na receptory NMDA
- Leki nasenne (np. zolpidem) – potencjalizacja efektów sedatywnych
Leki przeciwpadaczkowe:
- Kwas walproinowy (np. Depakine Chrono) – możliwe nasilenie działania
- Karbamazepina – zwiększone ryzyko działań niepożądanych
Leki kardiologiczne:
- Inhibitory ACE (np. kaptopril) – możliwe osłabienie działania hipotensyjnego
- Leki beta-adrenolityczne – interakcje wymagają monitorowania
Czy glicyna jest bezpieczna dla dzieci?
Glicyna nie jest zalecana dla dzieci poniżej 6. roku życia bez konsultacji z lekarzem pediatrą. U starszych dzieci dawkowanie musi być ustalone indywidualnie przez specjalistę.
Jak długo można stosować glicynę?
Czas stosowania zależy od wskazania. Do poprawy jakości snu można ją stosować kilka tygodni, natomiast w terapii wspomagającej chorób przewlekłych – długoterminowo pod nadzorem lekarza.
Czy glicyna może zastąpić leki na bezsenność?
Glicyna może wspomagać terapię zaburzeń snu, ale nie powinna zastępować przepisanych leków bez konsultacji z lekarzem. Jest szczególnie przydatna jako bezpieczna alternatywa dla osób unikających silnych środków nasennych.
W jakich produktach spożywczych znajduje się glicyna?
Naturalne źródła glicyny to głównie produkty białkowe: mięso (szczególnie drób i wołowina), ryby, jaja, nabiał, żelatyna, a także nasiona dyni, słonecznika, orzechy, strączki i zboża.
Czy mogę przyjmować glicynę z innymi suplementami?
Glicyna dobrze współdziała z większością suplementów. Szczególnie korzystne są kombinacje z magnezem, witaminą C i innymi aminokwasami. Należy jednak zachować ostrożność przy łączeniu z suplementami o działaniu uspokajającym.
Kiedy najlepiej przyjmować glicynę na sen?
Dla poprawy jakości snu glicynę najlepiej przyjmować 30-60 minut przed planowaną porą snu, najlepiej na pusty żołądek lub po lekkim posiłku.
Czy glicyna może powodować uzależnienie?
Glicyna nie powoduje uzależnienia fizycznego ani psychicznego. Jest naturalnym składnikiem organizmu i nie wywołuje zespołu odstawienia.
Jak glicyna wpływa na sport i regenerację?
Glicyna wspiera syntezę kolagenu, co jest korzystne dla zdrowia stawów i regeneracji tkanek. Może również przyśpieszać regenerację mięśni po intensywnym wysiłku fizycznym poprzez udział w syntezie kreatyny.
Bibliografia
- Kawai N, Sakai N, Okuro M, Karakawa S, Tsuneyoshi Y, Kawasaki N, Takeda T, Bannai M, Nishino S. The sleep-promoting and hypothermic effects of glycine are mediated by NMDA receptors in the suprachiasmatic nucleus. Neuropsychopharmacology. 2015;40(6):1405-1416. DOI: 10.1038/npp.2014.326 PMID: 25533534
- Bannai M, Kawai N. New therapeutic strategy for amino acid medicine: glycine improves the quality of sleep. J Pharmacol Sci. 2012;118(2):145-148. DOI: 10.1254/jphs.11r04fm PMID: 22293292
