AuroFena to lek na receptę, który jest wskazany do leczenia bólu przebijającego u dorosłych pacjentów z chorobą nowotworową. Pacjenci, którzy otrzymują ten lek, zazwyczaj są już w trakcie opioidowej terapii podtrzymującej w ramach leczenia przewlekłego bólu nowotworowego. AuroFena zawiera fentanyl w postaci tabletek podpoliczkowych.
Durogesic to lek przeciwbólowy, który zawiera fentanyl, substancję z grupy opioidów. Jest stosowany w leczeniu przewlekłych dolegliwości bólowych o dużym nasileniu, które nie są łagodzone przez inne leki przeciwbólowe. Durogesic jest dostępny na receptę.
Effentora to lek przeciwbólowy, który działa na ośrodkowy układ nerwowy. Jest stosowany u pacjentów cierpiących na nowotwory w celu leczenia bólu przebijającego. Lek zawiera substancję czynną fentanyl. Jest dostępny na receptę. Wskazaniem do stosowania Effentora jest ból przebijający u dorosłych pacjentów z chorobą nowotworową, którzy w ramach leczenia przewlekłego bólu nowotworowego poddawani są opioidowej terapii podtrzymującej.
Fenta MX to silny lek przeciwbólowy, który zawiera fentanyl – opioidowy lek przeciwbólowy. Jest dostępny w postaci plastrów, które są skuteczne w łagodzeniu bardzo silnego i przewlekłego bólu. Wskazaniami do stosowania tego leku są: przewlekły ból o znacznym nasileniu u dorosłych, wymagający ciągłego długoterminowego podawania leków opioidowych, a także długotrwałe leczenie przewlekłego bólu o znacznym nasileniu u dzieci po 2. roku życia leczonych opioidami. Fenta MX jest dostępny na receptę.
Fentanyl Actavis to silny lek przeciwbólowy, który jest dostępny na receptę. Jest to lek opioidowy, który jest stosowany w leczeniu ciężkiego, przewlekłego bólu u dorosłych i dzieci po 2. roku życia, które są poddawane terapii opioidowej. Lek ten jest dostępny w postaci plastrów przyklejanych na skórę. Fentanyl Actavis jest wskazany w leczeniu ciężkiego bólu przewlekłego u dorosłych wymagających ciągłego podawania leków przeciwbólowych.
Fentanyl Kalceks to silnie działający lek przeciwbólowy z grupy opioidów, który jest dostępny na receptę. Jest stosowany w anestezjologii oraz leczeniu ostrego i przewlekłego bólu. Może być używany przed znieczuleniem ogólnym, podczas jego trwania, a także w opiece nad pacjentami na oddziałach intensywnej opieki medycznej. Fentanyl Kalceks znajduje zastosowanie również w leczeniu bólu pooperacyjnego oraz bólu występującego podczas zawału serca.
Fentanyl WZF to silny lek przeciwbólowy z grupy opioidów, który zawiera substancję czynną – fentanyl. Jest stosowany w niewielkich dawkach do złagodzenia bólu podczas krótkich zabiegów chirurgicznych, a w większych dawkach jako środek przeciwbólowy i/lub hamujący oddychanie u pacjentów wymagających oddychania wspomaganego. Fentanyl WZF znajduje zastosowanie również w leczeniu silnych bólów, takich jak ból pourazowy czy ból towarzyszący zawałowi serca. Lek jest dostępny na receptę.
Instanyl to lek opioidowy zawierający fentanyl, który jest stosowany w leczeniu bólu przebijającego u dorosłych pacjentów z chorobą nowotworową. Ból przebijający to przejściowe nasilenie bólu, które pojawia się na tle kontrolowanego w inny sposób bólu przewlekłego. Lek ten jest dostępny na receptę.
Matrifen to silny lek przeciwbólowy z grupy opioidów, który działa poprzez blokowanie bodźców bólowych wysyłanych do mózgu. Jest stosowany w przypadkach ciężkiego przewlekłego bólu, kiedy konieczne jest podanie leków opioidowych. Matrifen jest dostępny na receptę.
Pecfent to silny lek przeciwbólowy, który zawiera fentanyl, substancję należącą do grupy opioidów. Jest stosowany do kontroli bólu przebijającego u dorosłych pacjentów z chorobą nowotworową, którzy są poddawani podtrzymującemu leczeniu opioidowemu w przewlekłym bólu nowotworowym. Ból przebijający jest przejściowym nasileniem bólu, które występuje na tle kontrolowanego w inny sposób bólu przewlekłego. Pecfent jest dostępny na receptę.
Submena to lek, który jest dostępny na receptę. Jest stosowany w leczeniu cukrzycy, zwłaszcza tzw. cukrzycy typu 2, czyli insulinoniezależnej. W tej odmianie cukrzycy nie podaje się insuliny. Submena obniża poziom glukozy we krwi. Lek stosuje się głównie u osób otyłych, z nadwagą.
Vellofent to opioidowy lek przeciwbólowy, który działa na ośrodkowy układ nerwowy. Jest stosowany w leczeniu bólu przebijającego u dorosłych pacjentów z chorobą nowotworową, którzy są już poddawani innym lekom przeciwbólowym z powodu przewlekłego bólu nowotworowego. Ból przebijający to dodatkowy, nagły ból, który występuje pomimo stałego przyjmowania przez pacjenta opioidowych leków przeciwbólowych. Vellofent jest dostępny na receptę.
Fentanyl – to silny, opioidowy lek o działaniu przeciwbólowym należący do grupy leków narkotycznych. Mechanizm działania polega na oddziaływaniu fentanylu z receptorami opioidowymi co prowadzi do łagodzenia bólu i uspokojenia. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie ciężkiego, przewlekłego bólu (np. po zabiegach operacyjnych, u chorych na nowotwory).
Fentanyl dostępny jest w postaci tabletek podjęzykowych, tabletek pod policzkowych, systemu transdermalnego (plastry), aerozolu do nosa oraz roztworu do wstrzykiwań. Dawkowanie i postać leku dobiera się indywidualnie w zależności od stanu chorego i stopnia nasilenia choroby. Po rozpoczęciu przyjmowania fentanylu zaleca się regularną weryfikację tolerancji leku i odpowiedzi pacjenta na leczenie.
Możliwe działanie niepożądane (najczęstsze): nudności, wymioty, biegunka, ból brzucha, jadłowstręt, suchość w jamie ustnej, senność, zaparcia, ból głowy, zawroty głowy, zmęczenie, osłabienie, złe samopoczucie, kołatanie serca, tachykardia, uczucie chłodu, skurcz mięśni, zatrzymanie moczu, wysypka, świąd.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Fentanyl to syntetyczny opioid o niezwykle silnym działaniu przeciwbólowym, który od ponad 60 lat odgrywa kluczową rolę w anestezjologii i leczeniu bólu. Będący około 100 razy silniejszy od morfiny, stanowi jednocześnie jeden z najskuteczniejszych i najbardziej kontrowersyjnych leków w medycynie. Jego wyjątkowe właściwości farmakologiczne sprawiają, że znajduje zastosowanie w najtrudniejszych przypadkach bólu przewlekłego, szczególnie nowotworowego, ale też niesie ze sobą znaczne ryzyko uzależnienia i przedawkowania. Substancja ta, mimo niepodważalnej wartości terapeutycznej, stała się również przedmiotem poważnych obaw ze względu na rosnący problem nielegalnego wykorzystania na świecie. Poznanie mechanizmów działania, właściwych wskazań oraz potencjalnych zagrożeń związanych z fentanylem jest niezbędne dla bezpiecznego i skutecznego stosowania tego niezwykle potężnego leku.
Fentanyl należy do grupy syntetycznych opioidów i jest pochodną piperydyny. Został po raz pierwszy zsyntezowany w 1959 roku przez belgijskiego farmaceutę Paula Janssena z firmy Janssen Pharmaceutica, który poszukiwał środka dającego głębokie znieczulenie przy minimalnych zmianach w dynamice krążenia. Do obrotu medycznego lek został dopuszczony w 1965 roku w Szwajcarii, a trzy lata później wprowadzono go na rynek amerykański.
Fentanyl jest organicznym związkiem chemicznym o wzorze C22H28N2O, klasyfikowanym jako narkotyczny lek przeciwbólowy z grupy silnych agonistów receptorów opioidowych. Jego niezwykle silne działanie wynika z wyjątkowej rozpuszczalności w tłuszczach (lipofilności), co umożliwia mu błyskawiczne przenikanie przez barierę krew-mózg i szybkie osiąganie receptorów w ośrodkowym układzie nerwowym.
Działanie fentanylu opiera się na jego zdolności do wiązania się z receptorami opioidowymi, głównie receptorami μ (mi), które znajdują się w mózgu i rdzeniu kręgowym. Pobudzenie tych receptorów prowadzi do złożonej kaskady reakcji biochemicznych, której efektem jest:
Kluczową właściwością fentanylu jest jego szybkie działanie – efekt analgetyczny pojawia się już po 0,5-2 minutach od podania dożylnego i po około 3 minutach od podania domięśniowego. W przeciwieństwie do morfiny, fentanyl w mniejszym stopniu uwalnia histaminę, co zmniejsza ryzyko reakcji alergicznych.
Fentanyl dostępny jest w Polsce w różnych postaciach farmaceutycznych, co pozwala na dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta:
| Postać leku | Czas rozpoczęcia działania | Czas trwania działania | Główne zastosowanie |
|---|---|---|---|
| Wstrzyknięcia dożylne | 0,5-2 minuty | 2-4 godziny | Anestezjologia, OIT |
| Plastry transdermalne | 12-24 godziny | 72 godziny | Ból przewlekły |
| Tabletki podjęzykowe | 5-10 minut | 2-4 godziny | Ból przebijający |
| Aerozole donosowe | 5-15 minut | 2-4 godziny | Ból przebijający |
Fentanyl znajduje zastosowanie w różnych obszarach medycyny, ale jego użycie powinno być ograniczone do ściśle określonych wskazań ze względu na wysokie ryzyko uzależnienia:
Formy przezśluzówkowe fentanylu są przeznaczone wyłącznie dla pacjentów:
Dawkowanie fentanylu musi być zawsze ustalane indywidualnie przez doświadczonego lekarza, uwzględniając:
Stosowanie fentanylu może wiązać się z szerokim spektrum działań niepożądanych, których częstość i nasilenie zależą od dawki, drogi podawania i indywidualnej wrażliwości:
Fentanyl nie jest zalecany w ciąży ze względu na:
Fentanyl charakteryzuje się wyjątkowo wysokim potencjałem uzależniającym. Uzależnienie może rozwinąć się w ciągu kilku dni do kilku tygodni stosowania.
Po nagłym zaprzestaniu stosowania mogą wystąpić:
Objawy fizyczne:
Objawy psychiczne:
Przedawkowanie fentanylu może być śmiertelne i wymaga natychmiastowej interwencji:
Objawy kliniczne:
Nalokson jest specyficznym antidotum na zatrucie opioidami:
Uwagi specjalne:
Fentanyl zajmuje szczególne miejsce w farmakoterapii bólu, znajdując się na szczycie tzw. drabiny analgetycznej WHO. Jest rezerwowany dla przypadków, gdy inne opioidy okazują się nieskuteczne.
Zmiana z innych opioidów na fentanyl wymaga przeliczenia dawek:
| Dawka morfiny doustnie | Dawka fentanylu transdermalnie |
|---|---|
| 60 mg/dobę | 12 μg/h |
| 120 mg/dobę | 25 μg/h |
| 240 mg/dobę | 50 μg/h |
| 360 mg/dobę | 75 μg/h |
| 480 mg/dobę | 100 μg/h |
Przezśluzówkowe formy fentanylu są jedynymi preparatami zarejestrowanymi do leczenia bólu przebijającego u pacjentów już otrzymujących opioidy:
Każdy pacjent otrzymujący fentanyl powinien zostać poinformowany o:
Fentanyl jest bezpieczny, gdy jest stosowany zgodnie z zaleceniami lekarskimi u odpowiednio zakwalifikowanych pacjentów. Wymaga jednak ścisłego monitorowania ze względu na wysokie ryzyko depresji oddechowej i uzależnienia. Nigdy nie należy stosować go samowolnie ani przekraczać zalecanych dawek.
Czas rozpoczęcia działania zależy od formy podawania:
Nie zaleca się prowadzenia pojazdów ani obsługi maszyn podczas stosowania fentanylu, szczególnie w pierwszych dniach terapii. Lek może powodować senność, zawroty głowy i zaburzenia koncentracji. Decyzję o powrocie do prowadzenia pojazdów może podjąć tylko lekarz po ocenie indywidualnej reakcji pacjenta.
W przypadku podejrzenia przedawkowania należy natychmiast:
Fentanyl może być stosowany u dzieci powyżej 2 lat, ale tylko w przypadkach, gdy dziecko już otrzymywało leki opioidowe i pod ścisłą kontrolą lekarską. U dzieci istnieje zwiększone ryzyko działań niepożądanych. Bezpieczniejszymi alternatywami są paracetamol, ibuprofen i tramadol.
Czas stosowania plastrów zależy od wskazań medycznych i odpowiedzi pacjenta na leczenie. W leczeniu bólu nowotworowego mogą być stosowane przez miesiące lub lata pod warunkiem regularnych kontroli lekarskich. Każdy plaster należy zmieniać co 72 godziny, aplikując go na nowe miejsce.
Nie ma naturalnych substancji o podobnej sile działania przeciwbólowego co fentanyl. W leczeniu bólu można rozważyć inne opcje jak fizykoterapię, akupunkturę, blokady nerwowe, ale w przypadkach wymagających fentanylu (ciężki ból nowotworowy) alternatywy farmakologiczne to inne silne opioidy (morfina, oksykodon).
Nagłe zaprzestanie stosowania fentanylu może wywołać zespół odstawienia z objawami jak: bóle mięśni, nudności, potliwość, niepokój, bezsenność. Dlatego odstawianie powinno być zawsze stopniowe, pod kontrolą lekarza, z redukcją dawki o 10-25% co 1-2 dni.
Tak, fentanyl ma liczne interakcje lekowe. Szczególnie niebezpieczne jest łączenie z:
Oznaki uzależnienia to: potrzeba coraz większych dawek, niemożność kontrolowania zażywania, kontynuowanie mimo szkód, objawy odstawienia przy próbach zaprzestania, zaniedbywanie obowiązków, poświęcanie nadmiernej ilości czasu na pozyskiwanie leku. W takich przypadkach konieczna jest pomoc specjalisty od uzależnień.
