Etorykoksyb – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Etorykoksyb – lek o działaniu przeciwzapalnym i przeciwreumatycznym. Mechanizm działania etorykoksybu polega na hamowaniu aktywności COX-2, który odpowiada za powstawanie stanu zapalnego. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów, reumatoidalnego zapalenia stawów, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa oraz leczenie bólu i objawów ostrej fazy dny moczanowej.
Etorykoksyb dostępny jest w postaci tabletek powlekanych. Lek stosuje się w najmniejszej skutecznej dawce oraz przez jak najkrótszy czas. Dokładną dawkę oraz dawkowanie leku ustala się indywidualnie w zależności od rodzaju choroby.
Możliwe działania niepożądane: zapalenie wyrostka zębodołowego, obrzęk, zatrzymanie płynów, ból głowy, zawroty głowy, kołatanie serca, zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie tętnicze, skurcz oskrzeli, wybroczyny, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, zmęczenie, objawy grypopodobne, zaparcia, wzdęcia, refluks, zgaga, biegunka, nudności, wymioty, zapalenie błony śluzowej przełyku, niestrawność, dyskomfort w nadbrzuszu.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Etorykoksyb – kompletny przewodnik medyczny
Etorykoksyb to nowoczesny lek z grupy selektywnych inhibitorów cyklooksygenazy-2 (COX-2), należący do wyspecjalizowanej podgrupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) o nazwie koksyby. Substancja ta rewolucjonizuje podejście do leczenia bólu i stanów zapalnych dzięki swojej wysokiej selektywności względem enzymu COX-2, co znacząco ogranicza typowe dla tradycyjnych NLPZ działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego. Etorykoksyb wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, będąc szczególnie skutecznym w leczeniu schorzeń reumatycznych oraz ostrych stanów bólowych. Jego unikalna farmakologia umożliwia podawanie raz na dobę, co zwiększa komfort terapii i przestrzeganie zaleceń przez pacjentów.
Mechanizm działania i farmakologia
Etorykoksyb należy do wybiórczych inhibitorów cyklooksygenazy-2 (COX-2). W dawkach do 150 mg/d powoduje zależne od dawki hamowanie COX-2 bez wpływu na COX-1. Nie hamuje syntezy prostaglandyn w żołądku i nie wpływa na czynność płytek krwi.
Biorąc pod uwagę mechanizm działania, etorykoksyb na tle innych NLPZ charakteryzuje selektywność działania. Zgodnie z danymi hamuje COX-2 około 106 razy silniej niż COX-1. Ta wyjątkowa selektywność wyróżnia etorykoksyb na tle innych leków przeciwzapalnych, czyniąc go jednym z najbardziej selektywnych inhibitorów COX-2 dostępnych w terapii.
Mechanizm działania etorykoksybu opiera się na precyzyjnym blokowaniu szlaku metabolicznego prostaglandyn. Cyklooksygenaza jest odpowiedzialna za generację prostaglandyn. Dwie izoformy, COX-1 i COX-2, zostały zidentyfikowane. COX-2 to izoforma enzymu, która została wykazana jako indukowana przez bodźce prozapalne i została postulowana jako głównie odpowiedzialna za syntezę prostanoidowych mediatorów bólu, zapalenia i gorączki.
Właściwości farmakokinetyczne
Etorykoksyb po podaniu doustnym dobrze się wchłania, całkowita dostępność biologiczna wynosi 100%. Po podaniu na czczo dawki 120 mg 1 ×/d tmax wynosi 1 h; pokarm nie wpływa w sposób istotny klinicznie na wchłanianie.
Duża objętość dystrybucji – 120 L – wskazuje na kumulację leku w tkankach, prawdopodobnie w miejscu toczącego się procesu zapalnego, co wyjaśnia utrzymywanie się działania przeciwbólowego leku.
Parametr farmakokinetyczny |
Wartość |
Biodostępność |
100% |
Tmax (na czczo) |
1 godzina |
Okres półtrwania |
20 godzin |
Objętość dystrybucji |
120 L |
Wiązanie z białkami osocza |
~92% |
Okres półtrwania około 20 godzin u zdrowych osób umożliwia dawkowanie raz na dobę. Ta właściwość czyni etorykoksyb wyjątkowo wygodnym w stosowaniu lekiem, zwiększając przestrzeganie terapii przez pacjentów.
Wskazania do stosowania
Leczenie objawowe choroby zwyrodnieniowej stawów, RZS, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa. Leczenie bólu i objawów stanu zapalnego stawów w ostrej fazie dny moczanowej. Krótkotrwałe leczenie bólu o umiarkowanym nasileniu po stomatologicznym zabiegu chirurgicznym.
Etorykoksyb znajduje szerokie zastosowanie w różnych schorzeniach układu mięśniowo-szkieletowego:
- Choroba zwyrodnieniowa stawów (ChZS) – przewlekłe schorzenie charakteryzujące się stopniowym niszczeniem chrząstki stawowej
- Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – autoimmunologiczne schorzenie zapalne wielostawowe
- Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa – przewlekła choroba zapalna dotycząca kręgosłupa i stawów krzyżowo-biodrowych
- Ostra faza dny moczanowej – nagły atak zapalny spowodowany odkładaniem kryształów kwasu moczowego
- Ból pooperacyjny w stomatologii – krótkotrwałe leczenie bólu po zabiegach chirurgicznych jamy ustnej
Wskazania do jego stosowania obejmują m.in. chorobę zwyrodnieniową stawów, reumatoidalne zapalenie stawów oraz ostry ból po chirurgicznych zabiegach stomatologicznych i w dnie moczanowej.
Dawkowanie i sposób podawania
Dawkowanie etorykoksybu musi być zawsze dostosowane indywidualnie do pacjenta, jego schorzenia oraz nasilenia objawów. Związek można stosować niezależnie od posiłku, natomiast szybszy efekt leczniczy uzyskuje się przyjmując substancję na czczo.
Schorzenia przewlekłe:
- Choroba zwyrodnieniowa stawów: 30 mg jeden raz na dobę, zwiększona maksymalnie do 60 mg jeden raz na dobę, w razie potrzeby
- Reumatoidalne zapalenie stawów: 60 mg jeden raz na dobę, zwiększona maksymalnie do 90 mg jeden raz na dobę, w razie potrzeby
- Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa: 60-90 mg raz na dobę
Schorzenia ostre:
- Dna moczanowa: 120 mg raz na dobę przez maksymalnie 8 dni
- Ból po zabiegu stomatologicznym: 90 mg raz na dobę przez maksymalnie 3 dni
Specjalne populacje pacjentów:
- Łagodna niewydolność wątroby: dawka nie powinna przekraczać 60 mg raz na dobę
- Umiarkowana niewydolność wątroby: 30 mg raz na dobę
- Ciężka niewydolność wątroby: lek przeciwwskazany
Przeciwwskazania
Etorykoksyb, mimo swojej wysokiej selektywności i dobrego profilu bezpieczeństwa, posiada szereg przeciwwskazań, które należy bezwzględnie przestrzegać:
Bezwzględne przeciwwskazania:
- Uczulenie na etorykoksyb lub którykolwiek z pozostałych składników tego leku
- Nadwrażliwość na niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), w tym kwas acetylosalicylowy oraz wybiórcze inhibitory cyklooksygenazy 2 (COX-2)
- Czynna choroba wrzodowa żołądka i/lub dwunastnicy, krwawienie z przewodu pokarmowego
- Niekontrolowane nadciśnienie tętnicze
- Zaburzenia serca, w tym niewydolność serca (umiarkowanego lub ciężkiego typu) lub dusznicę bolesną
- Historia zawału serca lub udaru mózgu
- Szacunkowy klirens kreatyniny <30 ml/min
- Ciężkie zaburzenia czynności wątroby (stężenie albumin w surowicy <25 g/l lub ≥10 w skali Childa i Pugha)
- Ciąża i okres karmienia piersią
- Wiek poniżej 16 lat
Działania niepożądane
Spektrum działań niepożądanych etorykoksybu jest charakterystyczne dla selektywnych inhibitorów COX-2 i różni się od profilu tradycyjnych NLPZ:
Bardzo często występujące (>10% pacjentów):
Często występujące (1-10% pacjentów):
- Zaparcia, gazy (nadmiar gazów jelitowych), nieżyt żołądka (zapalenie błony śluzowej żołądka), zgaga, biegunka, niestrawność (dyspepsja) i (lub) uczucie dyskomfortu w żołądku, nudności, mdłości (wymioty)
- Zawroty głowy, ból głowy
- Kołatanie serca, nieregularny rytm serca (arytmia)
- Zwiększone ciśnienie krwi
Działania niepożądane wymagające natychmiastowego przerwania leczenia:
- Skrócony oddech, ból w klatce piersiowej lub pojawienie się obrzęków wokół kostek
- Zażółcenie skóry i oczu (żółtaczka) – objawy nieprawidłowej czynności wątroby
- Ciężki lub nieprzerwany ból żołądka, lub pojawienie się czarnego zabarwienia stolca
- Reakcje nadwrażliwości, które mogą objawić się jako problemy skórne takie jak owrzodzenia, pęcherzyki lub obrzęk twarzy, warg, języka, lub gardła
Bezpieczeństwo sercowo-naczyniowe
Bezpieczeństwo sercowo-naczyniowe etorykoksybu było przedmiotem rozległych badań klinicznych, w szczególności w ramach programu MEDAL (Multinational Etoricoxib and Diclofenac Arthritis Long-term).
Program MEDAL składa się z 3 wielonarodowych, randomizowanych, podwójnie ślepych badań u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów i reumatoidalnym zapaleniem stawów porównujących etorykoksyb (60 lub 90 mg dziennie) z diklofenakiem (150 mg dziennie).
Wyniki badań MEDAL
34 701 pacjentów (24 913 z chorobą zwyrodnieniową stawów i 9 787 z reumatoidalnym zapaleniem stawów) zostało włączonych. Średni czas leczenia wynosił 18 miesięcy. 320 pacjentów w grupie etorykoksybu i 323 w grupie diklofenaku miało zakrzepowe zdarzenia sercowo-naczyniowe, dając wskaźniki zdarzeń 1,24 i 1,30 na 100 pacjento-lat oraz współczynnik ryzyka 0,95 (95% CI 0,81-1,11) dla etorykoksybu w porównaniu z diklofenakiem.
Kluczowe wnioski z badań MEDAL:
- Ryzyko zakrzepowych zdarzeń sercowo-naczyniowych przy stosowaniu etorykoksybu jest podobne do diklofenaku
- Wskaźnik działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego/wątroby był istotnie niższy dla etorykoksybu niż dla diklofenaku w każdej kohorcie pacjentów
- Maksymalna średnia zmiana skurczowego ciśnienia krwi przy etorykoksybie wynosiła 3,4-3,6 mmHg (rozkurczowego: 1,0-1,5 mmHg), podczas gdy diklofenak powodował maksymalną średnią zmianę 0,9-1,9 mmHg (rozkurczowego: 0,0-0,5 mmHg)
Leczenie farmakologiczne schorzeń reumatycznych
Etorykoksyb odgrywa ważną rolę w kompleksowym leczeniu farmakologicznym schorzeń reumatycznych, często w połączeniu z innymi grupami leków:
W chorobie zwyrodnieniowej stawów:
- Etorykoksyb jako lek pierwszej linii w terapii przeciwbólowej i przeciwzapalnej
- Możliwość łączenia z paracetamolem w celu wzmocnienia efektu analgetycznego
- W zaawansowanych przypadkach kombinacja z lekami miejscowymi (diklofenak żel, ketoprofen żel)
W reumatoidalnym zapaleniu stawów:
- Etorykoksyb w skojarzeniu z lekami modyfikującymi przebieg choroby (DMARDs):
- Metotreksat jako standard leczenia
- Sulfasalazyna w przypadku nietolerancji metotreksatu
- Hydroksychlorochina w łagodnych postaciach
- Krótkotrwałe łączenie z glikokortykosteroidami (prednizon, prednizolon) w zaostrzeniach
W zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa:
- Etorykoksyb jako podstawowa terapia farmakologiczna
- W przypadkach opornych możliwość wprowadzenia leków biologicznych (inhibitory TNF-α: adalimumab, etanercept, infliksymab)
W dnie moczanowej:
- Etorykoksyb w ostrej fazie ataku, w połączeniu z:
- Kolchicyna jako alternatywna terapia pierwszej linii
- Prednizolon w przypadku przeciwwskazań do NLPZ
- Długoterminowa profilaktyka: allopurinol, febuksystat
Interakcje leków
Należy zachować ostrożność podczas stosowania preparatu z lekami przeciwzakrzepowymi, takimi jak warfaryna oraz innymi lekami przeciwzakrzepowymi (możliwe nasilenie ich działania i zwiększenie ryzyka krwawień)
Główne interakcje klinicznie istotne:
- Warfaryna i inne antykoagulanty: zwiększone ryzyko krwawień, konieczność monitorowania INR
- Leki moczopędne i hipotensyjne: możliwe zmniejszenie skuteczności ich działania; zwiększone ryzyko zaburzeń czynności nerek
- Cyklosporyna i takrolimus: zwiększone ryzyko nefrotoksyczności
- Lit: zwiększone stężenie litu w surowicy
- Metotreksat: możliwość zwiększenia toksyczności metotreksatu
Szczególne populacje pacjentów
Pacjenci w podeszłym wieku: Osoby w podeszłym wieku nie wymagają dostosowania dawki. Jednak ze względu na zwiększone ryzyko działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego i nerek, zaleca się szczególną ostrożność.
Zaburzenia czynności nerek: Pacjenci z zaburzeniami czynności nerek powinni unikać stosowania leku, jeśli ich klirens kreatyniny wynosi <30 ml/min.
Zaburzenia czynności wątroby: Pacjenci z zaburzeniami czynności wątroby powinni dostosować dawkę w zależności od stopnia niewydolności wątroby.
Czy etorykoksyb można stosować długotrwale?
Etorykoksyb może być stosowany przewlekle w schorzeniach takich jak choroba zwyrodnieniowa stawów czy reumatoidalne zapalenie stawów. Jednak ze względu na potencjalne ryzyko sercowo-naczyniowe, zaleca się stosowanie najmniejszej skutecznej dawki przez możliwie najkrótszy czas. Długotrwała terapia wymaga regularnej kontroli lekarskiej z oceną funkcji serca, nerek i wątroby.
Jakie są różnice między etorykoksybem a tradycyjnymi NLPZ?
Główną różnicą jest selektywność działania. Etorykoksyb hamuje selektywnie enzym COX-2, odpowiedzialny za powstanie mediatorów zapalenia, nie wpływając na COX-1, który chroni błonę śluzową żołądka. To sprawia, że etorykoksyb powoduje znacznie mniej działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego w porównaniu z tradycyjnymi NLPZ jak ibuprofen czy diklofenak.
Czy etorykoksyb można łączyć z kwasem acetylosalicylowym?
Podczas jednoczesnego stosowania etorykoksybu i kwasu acetylosalicylowego (nawet w małych dawkach) istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego. Jednak małe dawki kwasu acetylosalicylowego (75-100 mg) stosowane w profilaktyce sercowo-naczyniowej mogą być kontynuowane pod ścisłym nadzorem lekarskim.
Kiedy należy przerwać stosowanie etorykoksybu?
Stosowanie etorykoksybu należy natychmiast przerwać w przypadku wystąpienia: bólu w klatce piersiowej, duszności, obrzęków, żółtaczki, ciężkiego bólu brzucha, czarnego stolca, reakcji alergicznych lub objawów uszkodzenia nerek. Każde niepokojące objawy powinny być niezwłocznie skonsultowane z lekarzem.
Czy etorykoksyb może wpływać na ciśnienie krwi?
Tak, etorykoksyb może powodować wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Stosowanie etorykoksybu może być związane z częstszymi przypadkami ciężkiego nadciśnienia tętniczego w porównaniu z innymi NLPZ i wybiórczymi inhibitorami COX-2, szczególnie podczas stosowania dużych dawek. Dlatego ciśnienie należy kontrolować przed rozpoczęciem leczenia i regularnie w trakcie terapii.
Czy można prowadzić pojazdy podczas stosowania etorykoksybu?
Podczas stosowania leku Etoricoxib Teva mogą wystąpić zawroty głowy i senność. W przypadku wystąpienia takich działąń nie wolno prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn. Jeśli nie występują objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego, prowadzenie pojazdów jest możliwe.
Jak długo działa etorykoksyb?
Dzięki długiemu okresowi półtrwania wynoszącemu około 20 godzin, etorykoksyb zapewnia całodobową kontrolę bólu i zapalenia przy dawkowaniu raz na dobę. Działanie przeciwbólowe rozpoczyna się zwykle w ciągu godziny od podania leku, a maksymalne działanie osiągane jest po 2-3 godzinach.
Czy etorykoksyb można stosować w ciąży?
Etorykoksyb jest całkowicie przeciwwskazany w ciąży. Etorykoksyb, jak inne leki hamujące syntezę prostaglandyn, może powodować bezwładność macicy i przedwczesne zamknięcie przewodu tętniczego w ostatnim trymestrze. Kobiety w wieku rozrodczym powinny stosować skuteczną antykoncepcję podczas leczenia.
Jakie badania kontrolne są konieczne podczas terapii etorykoksybem?
W trakcie długotrwałej terapii etorykoksybem zaleca się regularne kontrole: ciśnienia tętniczego krwi (szczególnie w pierwszych dwóch tygodniach), parametrów czynności nerek (kreatynina, mocznik, klirens kreatyniny), enzymów wątrobowych oraz morfologii krwi. Częstotliwość kontroli zależy od stanu pacjenta i obecności czynników ryzyka.
Bibliografia
- Patrignani P, Capone ML, Tacconelli S. Clinical pharmacology of etoricoxib: a novel selective COX2 inhibitor. Expert Opin Pharmacother. 2003;4(2):265-84. DOI: 10.1517/14656566.4.2.265 PMID: 12562317
- Cannon CP, Curtis SP, FitzGerald GA, Krum H, Kaur A, Bolognese JA, Reicin AS, Bombardier C, Weinblatt ME, van der Heijde D, Erdmann E, Laine L; MEDAL Steering Committee. Cardiovascular outcomes with etoricoxib and diclofenac in patients with osteoarthritis and rheumatoid arthritis in the Multinational Etoricoxib and Diclofenac Arthritis Long-term (MEDAL) programme: a randomised comparison. Lancet. 2006;368(9549):1771-81. DOI: 10.1016/S0140-6736(06)69666-9 PMID: 17113426