Epimedac to lek stosowany w leczeniu szeregu chorób nowotworowych, takich jak rak piersi, zaawansowany rak jajnika, rak żołądka i rak drobnokomórkowy płuca. Po podaniu do pęcherza moczowego wykazuje korzystne działanie w leczeniu brodawkowatego raka przejściowokomórkowego pęcherza moczowego, raka in situ pęcherza moczowego i profilaktyki nawrotów powierzchniowego raka pęcherza moczowego po resekcji przezcewkowej. Jest dostępny na receptę.
Epirubicin Accord to lek onkologiczny, który jest stosowany w chemioterapii. Jest to cytostatyk z grupy antracyklin. Preparat zawiera substancję czynną – epirubicynę. Stosowany jest w monoterapii lub leczeniu skojarzonym różnych chorób nowotworowych, takich jak rak piersi, rak jajnika, drobnokomórkowy rak płuc, rak żołądka. Lek ten jest dostępny na receptę.
Epirubicin Kabi to lek onkologiczny, przeciwnowotworowy, stosowany w chemioterapii. Jest dostępny w postaci roztworu do wstrzykiwań lub infuzji. Lek ten jest stosowany w leczeniu różnych typów nowotworów, takich jak rak piersi, rak jajnika, rak żołądka, chłoniaki nieziarnicze, rak płuca (drobno- i niedrobnokomórkowy), rak okrężnicy i odbytnicy, rak głowy i szyi, nowotwory tkanek miękkich, białaczki oraz rak pęcherza moczowego. Epirubicin Kabi jest wydawany na podstawie recepty.
Epirubicin Mylan to lek onkologiczny, przeciwnowotworowy, stosowany w chemioterapii. Działa na komórki w fazie aktywnego wzrostu, hamując lub całkowicie zatrzymując ich wzrost i zwiększając możliwość obumarcia tych komórek. Lek ten stosuje się zarówno pojedynczo, jak i w połączeniu z innymi lekami przeciwnowotworowymi. Jest dostępny na receptę.
Epirubicin-Ebewe to lek onkologiczny, który jest stosowany w chemioterapii. Jest to antybiotyk przeciwnowotworowy, który działa na komórki w fazie aktywnego wzrostu, hamując lub całkowicie zatrzymując ich wzrost i zwiększając możliwość obumarcia tych komórek. Lek ten jest wskazany do stosowania w leczeniu różnych typów nowotworów, takich jak rak piersi, rak jajnika, rak żołądka, chłoniaki nieziarnicze, rak płuca (drobno- i niedrobnokomórkowy), rak okrężnicy i odbytnicy, rak głowy i szyi, nowotwory tkanek miękkich, białaczki oraz rak pęcherza moczowego. Epirubicin-Ebewe jest dostępny na receptę.
Episindan to lek przeciwnowotworowy, który jest dostępny w postaci roztworu do wstrzykiwań lub infuzji. Jest stosowany w chemioterapii. Działa na komórki w fazie aktywnego wzrostu, hamując lub całkowicie zatrzymując ich wzrost i zwiększając możliwość obumarcia tych komórek. Wskazania do stosowania to rak piersi, zaawansowane stadia raka jajnika, rak żołądka, drobnokomórkowy rak płuc. Może być również stosowany dopęcherzowo w przypadku raka brodawkowatego pęcherza moczowego z nabłonka przejściowego, raka in situ pęcherza oraz profilaktyki nawrotów po resekcji przezcewkowej powierzchniowego raka pęcherza moczowego. Lek jest dostępny na receptę.
Farmorubicin PFS to lek stosowany w leczeniu różnych typów nowotworów, takich jak rak pęcherza moczowego, rak piersi i inne. Jest to cytotoksyczny antybiotyk o właściwościach przeciwnowotworowych. Lek jest dostępny wyłącznie na receptę i jest stosowany tylko w lecznictwie zamkniętym. Dawkowanie i sposób podania zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta i powinno być ustalane przez lekarza.
Farmorubicin R.D. to lek stosowany w chemioterapii nowotworów. Jest to cytotoksyczny antybiotyk z grupy antracyklin, którego substancją czynną jest epirubicyna. Działa poprzez tworzenie trwałych kompleksów z cząsteczkami DNA, co prowadzi do śmierci komórki. Lek jest wskazany w leczeniu różnych typów nowotworów, takich jak rak pęcherza moczowego, rak piersi, rak żołądka, nowotwory głowy i szyi, białaczka, rak płuca, chłoniaki nieziarnicze złośliwe, szpiczak mnogi, rak jajnika, rak trzustki, rak okrężnicy i odbytnicy oraz mięsaki tkanek miękkich. Farmorubicin R.D. jest dostępny na receptę.
Epirubicyna – antybiotyk o działaniu przeciwnowotworowym. Dokładny mechanizm działania epirubicyny nie został poznany, jednak łączy się go z hamowaniem syntezy DNA, RNA oraz białek komórek, co prowadzi do śmierci komórek. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie m.in. raka pęcherza moczowego, raka piersi, raka jajnika, raka trzustki, raka okrężnicy i odbytnicy, raka żołądka, raka płuc (drobnokomórkowego i niedrobnokomórkowego) oraz nowotworów szyi i głowy.
Epirubicyna dostępna jest w postaci roztworu do wstrzykiwań i infuzji. Lek zwykle podaje się w postaci wlewu dożylnego. Dokładną dawkę epirubicyny ustala lekarz w zależności od umiejscowienia raka i jego zaawansowania.
Możliwe działania niepożądane (najczęstsze): zakażenia pasożytnicze, leukopenia, granulocytopenia, neutropenia, anoreksja, odwodnienie, uderzenia gorąca, zapalenie błon śluzowych, zapalenia przełyku, zapalenie jamy ustnej, nudności, wymioty, mdłości, biegunka, łysienie, czerwone zabarwienie moczu, pokrzywka, wysypka, świąd, rumień w miejscu podania,
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Epirubicyna to cytostatyczny antybiotyk z grupy antracyklin, który odgrywa kluczową rolę w nowoczesnej onkologii jako jeden z fundamentalnych leków stosowanych w chemioterapii wielu typów nowotworów. Substancja ta, będąca izomerem doksorubicyny, została wprowadzona do terapii onkologicznej w 1990 roku i od tego czasu stanowi ważny element leczenia skojarzonego oraz monoterapii nowotworów. Epirubicyna charakteryzuje się mechanizmem działania polegającym na bezpośrednim oddziaływaniu na materiał genetyczny komórek nowotworowych, co prowadzi do ich zniszczenia. Choć skuteczność tego leku w zwalczaniu komórek nowotworowych jest dobrze udokumentowana, jego stosowanie wymaga ścisłego monitorowania pacjenta ze względu na potencjalne działania niepożądane, szczególnie dotyczące układu krążenia i szpiku kostnego. W Polsce epirubicyna jest dostępna w postaci roztworu do wstrzykiwań i infuzji oraz jako koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji, co pozwala na jej podawanie dożylne oraz w specyficznych przypadkach dopęcherzowe. Lek ten jest refundowany w ramach programów lekowych NFZ w określonych wskazaniach onkologicznych, co zapewnia dostępność tej formy terapii dla pacjentów wymagających leczenia przeciwnowotworowego.
Epirubicyna należy do grupy antybiotyków antracyklinowych o działaniu cytotoksycznym, których głównym celem są komórki charakteryzujące się szybkim podziałem, w tym przede wszystkim komórki nowotworowe. Molekuła epirubicyny wykazuje zdolność do interkalacji, czyli wbudowywania się między pary zasad azotowych w strukturze dwuniciowego DNA. Ten proces prowadzi do zakłócenia prawidłowej struktury i funkcji kwasu deoksyrybonukleinowego, co ma kluczowe znaczenie dla skuteczności działania leku.
Po przeniknięciu do wnętrza komórki nowotworowej epirubicyna szybko lokalizuje się w jądrze komórkowym, gdzie dochodzi do jej wiązania z DNA. Interkalacja powoduje fizyczne zniekształcenie helisy DNA, uniemożliwiając prawidłowy przebieg kluczowych procesów komórkowych. Substancja hamuje syntezę kwasów nukleinowych poprzez blokowanie replikacji DNA oraz transkrypcji DNA na RNA, co w konsekwencji uniemożliwia syntezę białek niezbędnych do przeżycia komórki.
Dodatkowo epirubicyna wywiera swoje działanie poprzez inhibicję enzymu helikazy DNA, który jest odpowiedzialny za rozplatanie podwójnej helisy DNA podczas replikacji. Lek stabilizuje także kompleks enzymu topoizomerazy II z DNA, co prowadzi do fragmentacji nici DNA i uniemożliwia naprawę uszkodzeń. Topoizomeraza II jest enzymem kluczowym dla prawidłowego przebiegu podziału komórkowego, a jej zahamowanie skutkuje zatrzymaniem cyklu komórkowego.
Równie istotnym mechanizmem działania epirubicyny jest produkcja wolnych rodników tlenowych, które powodują peroksydację lipidów błon komórkowych oraz uszkadzają inne struktury wewnątrzkomórkowe, w tym mitochondria. Generowanie reaktywnych form tlenu prowadzi do dodatkowych uszkodzeń DNA i błon komórkowych, co potęguje efekt cytotoksyczny leku. Epirubicyna działa najsilniej w fazie S i G2 cyklu komórkowego, kiedy komórki aktywnie się dzielą, co tłumaczy jej szczególną skuteczność wobec szybko proliferujących komórek nowotworowych.
Ważną cechą odróżniającą epirubicynę od jej izomeru doksorubicyny jest większa lipofilowość, która umożliwia szybsze przenikanie do wnętrza komórek. Jednocześnie epirubicyna jest szybciej wydalana z komórek, co zmniejsza czas ekspozycji organizmu na toksyczne działanie leku i przekłada się na korzystniejszy profil bezpieczeństwa w porównaniu z doksorubicyną.
Epirubicyna znajduje zastosowanie w leczeniu szerokiego spektrum nowotworów złośliwych, zarówno w monoterapii, jak i znacznie częściej w skojarzeniu z innymi lekami przeciwnowotworowymi. Wybór odpowiedniego schematu chemioterapii z udziałem epirubicyny zależy od typu nowotworu, stopnia jego zaawansowania oraz stanu ogólnego pacjenta.
Jednym z głównych obszarów zastosowania epirubicyny jest leczenie raka piersi, gdzie substancja ta stanowi element standardowych protokołów chemioterapeutycznych. W terapii raka piersi epirubicyna może być stosowana zarówno w chemioterapii neoadiuwantowej, podawanej przed zabiegiem operacyjnym w celu zmniejszenia masy guza, jak i w chemioterapii adiuwantowej po zabiegu operacyjnym, mającej na celu eliminację mikrometastaz i zmniejszenie ryzyka nawrotu choroby. W zaawansowanym raku piersi lek stosuje się również w leczeniu paliatywnym.
W onkologii ginekologicznej epirubicyna znajduje zastosowanie w leczeniu zaawansowanego raka jajnika, będąc elementem schematów chemioterapeutycznych stosowanych w monoterapii lub w skojarzeniu z innymi cytostatykami. Substancja wykazuje aktywność przeciwnowotworową również w leczeniu raka żołądka, gdzie może być podawana w różnych kombinacjach leków w zależności od stopnia zaawansowania choroby.
W onkologii pulmonologicznej epirubicyna stosowana jest w leczeniu drobnokomórkowego raka płuca, który charakteryzuje się wysoką agresywnością i wymaga intensywnej chemioterapii. Substancja może być również wykorzystywana w terapii niedrobnokomórkowego raka płuca w określonych schematach leczenia.
Epirubicyna znajduje zastosowanie w leczeniu nowotworów układu krwiotwórczego, w tym ostrych białaczek limfoblastycznych i mieloblastycznych, chłoniaków nieziarniczych złośliwych, ziarnicy złośliwej oraz szpiczaka mnogiego. W tych wskazaniach lek stosowany jest najczęściej w ramach wielolekowych protokołów chemioterapeutycznych dostosowanych do konkretnego typu nowotworu hematologicznego.
Inne wskazania obejmują leczenie raka okrężnicy i odbytnicy, nowotworów głowy i szyi, mięsaków tkanek miękkich, raka trzustki, raka wątroby, raka tarczycy oraz raka gruczołu krokowego. U dzieci epirubicyna może być stosowana w leczeniu siatkówczaka oraz innych litych nowotworów pediatrycznych.
Szczególnym wskazaniem jest podanie dopęcherzowe epirubicyny w leczeniu powierzchniowego raka pęcherza moczowego oraz raka in situ pęcherza. Podanie miejscowe do pęcherza moczowego po przezcewkowej resekcji guza służy również profilaktyce nawrotów choroby. W tym przypadku wchłanianie ogólnoustrojowe leku jest minimalne, co zmniejsza ryzyko działań niepożądanych systemowych.
Epirubicyna po podaniu dożylnym charakteryzuje się szybkim wchłanianiem do krwiobiegu, osiągając maksymalne stężenie w osoczu w ciągu kilku minut. Lek wykazuje trójfazową kinetykę eliminacji z organizmu, co oznacza, że jego stężenie we krwi zmniejsza się w trzech odrębnych fazach o różnej szybkości. Okres półtrwania epirubicyny wynosi od piętnastu do czterdziestu pięciu godzin, ze średnią wartością około czterdziestu godzin. To stosunkowo długie utrzymywanie się leku w organizmie wynika z jego szerokiej dystrybucji do tkanek.
Po podaniu dożylnym epirubicyna jest szeroko dystrybuowana do tkanek organizmu, z wyjątkiem ośrodkowego układu nerwowego, gdzie jej przenikanie przez barierę krew-mózg jest bardzo ograniczone. Wiązanie z białkami osocza wynosi około siedemdziesięciu siedmiu procent, co ma znaczenie dla dostępności biologicznej leku. W zakresie dawek od sześćdziesięciu do stu dwudziestu miligramów na metr kwadratowy powierzchni ciała farmakokinetyka epirubicyny ma charakter liniowy.
Metabolizm epirubicyny zachodzi głównie w wątrobie za pośrednictwem enzymów mikrosomalnych. Powstają zarówno metabolity aktywne, jak epirubicynol, który wykazuje działanie cytotoksyczne, jak i związki nieaktywne, w tym glukuronidy epirubicyny i epirubicynolu. Najważniejszym zidentyfikowanym metabolitem jest epirubicynol, który zachowuje zdolność do uszkadzania DNA komórek nowotworowych.
Eliminacja epirubicyny z organizmu następuje przede wszystkim przez układ żółciowy z żółcią, a następnie z kałem. Jest to główna droga wydalania leku, co sprawia, że zaburzenia czynności wątroby mogą znacząco wpływać na farmakokinetykę epirubicyny i nasilać jej działania toksyczne. W mniejszym stopniu substancja jest wydalana z moczem. Klirens osoczowy epirubicyny jest wysoki i wynosi około dziewięciuset mililitrów na minutę, co wskazuje na intensywny metabolizm wątrobowy.
W przypadku podania dopęcherzowego wchłanianie ogólnoustrojowe epirubicyny jest niewielkie, co potwierdzają bardzo niskie stężenia w osoczu poniżej dziesięciu nanogramów na mililitr. Jednak u pacjentów z uszkodzoną błoną śluzową pęcherza moczowego, na przykład w wyniku procesu nowotworowego, stanu zapalnego lub po zabiegach operacyjnych, wchłanianie systemowe może być zwiększone.
Dawkowanie epirubicyny jest zawsze indywidualizowane i ustalone przez doświadczonego onkologa na podstawie typu nowotworu, stopnia jego zaawansowania, ogólnego stanu pacjenta oraz funkcji wątroby i nerek. Dawka leku obliczana jest na podstawie całkowitej powierzchni ciała wyrażonej w metrach kwadratowych.
W monoterapii standardowa dawka epirubicyny wynosi od sześćdziesięciu do stu dwudziestu miligramów na metr kwadratowy powierzchni ciała podawanych dożylnie. Lek jest podawany w odstępach trzytygodniowych lub czterotygodniowych, w zależności od przyjętego schematu leczenia. Dawka może być podana jednorazowo lub podzielona na dwie lub trzy dawki przez kolejne dni.
W leczeniu skojarzonym z innymi lekami przeciwnowotworowymi dawka epirubicyny jest zazwyczaj mniejsza i dostosowana do konkretnego schematu chemioterapii. W raku piersi w wysokich dawkach może być stosowana do stu trzydziestu pięciu miligramów na metr kwadratowy w monoterapii lub do stu dwudziestu miligramów na metr kwadratowy w terapii skojarzonej.
W konkretnych wskazaniach stosuje się następujące dawki: w raku piersi od sześćdziesięciu do stu dwudziestu miligramów na metr kwadratowy w monoterapii lub od stu do stu dwudziestu miligramów na metr kwadratowy w terapii skojarzonej, w raku jajnika od sześćdziesięciu do dziewięćdziesięciu miligramów na metr kwadratowy, w raku żołądka od sześćdziesięciu do dziewięćdziesięciu miligramów na metr kwadratowy, a w drobnokomórkowym raku płuca do stu dwudziestu miligramów na metr kwadratowy.
Przy podaniu dopęcherzowym stosuje się dawkę pięćdziesięciu miligramów rozpuszczonych w pięćdziesięciu mililitrach lub osiemdziesięciu miligramów rozpuszczonych w pięćdziesięciu mililitrach, w zależności od wskazania. W profilaktyce nawrotów raka powierzchownego pęcherza moczowego po elektroresekcji przezcewkowej zaleca się podanie pięćdziesięciu miligramów raz w tygodniu przez cztery tygodnie, a następnie raz w miesiącu przez jedenaście miesięcy w tej samej dawce. Roztwór powinien być utrzymywany w pęcherzu moczowym przez godzinę lub dwie, a przed podaniem pacjent powinien przez dwanaście godzin unikać przyjmowania płynów, aby zapobiec rozcieńczeniu leku przez mocz.
Dawkowanie wymaga modyfikacji u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby i nerek. Przy upośledzeniu funkcji wątroby zaleca się zmniejszenie dawki, a przy ciężkich zaburzeniach konieczne może być przerwanie leczenia. Podobnie przy zaburzeniach czynności nerek, gdy stężenie kreatyniny we krwi przekracza pięć miligramów na decylitr, konieczne jest zmniejszenie dawki.
Epirubicyna jest podawana dożylnie w postaci wolnego wstrzyknięcia trwającego od trzech do dziesięciu minut lub we wlewie dożylnym. Lek można również podawać dotętniczo w przypadku raka wątroby lub przerzutów do wątroby, jednak ta droga podania wiąże się z dodatkowymi ryzykami, w tym owrzodzeniami żołądka i dwunastnicy oraz zwężeniami dróg żółciowych.
| Schemat | Leki | Dawkowanie | Wskazanie | Cykl |
|---|---|---|---|---|
| AC | Doksorubicyna + Cyklofosfamid | 60 mg/m² + 600 mg/m² | Rak piersi | Co 21 dni, 4 cykle |
| EC | Epirubicyna + Cyklofosfamid | 75-90 mg/m² + 600 mg/m² | Rak piersi | Co 21 dni, 4 cykle |
| FEC | 5-fluorouracyl + Epirubicyna + Cyklofosfamid | 500 mg/m² + 75-90 mg/m² + 500 mg/m² | Rak piersi | Co 21 dni, 6 cykli |
| ECF | Epirubicyna + Cisplatyna + 5-fluorouracyl | 50 mg/m² + 60 mg/m² + 200 mg/m²/dzień | Rak żołądka | Co 21 dni |
W leczeniu raka piersi najczęściej stosowanym schematem jest tak zwana chemioterapia czerwona z epirubicyną lub doksorubicyną w połączeniu z cyklofosfamidem, po której następuje chemioterapia biała z taksoidami. Schemat EC obejmujący epirubicynę i cyklofosfamid jest podawany przez cztery cykle co trzy tygodnie, po czym pacjentka otrzymuje dwanaście cykli paklitakselu co tydzień. W chemioterapii skojarzonej wczesnego stadium raka piersi z zajętymi węzłami chłonnymi stosuje się dawki od stu miligramów na metr kwadratowy w pojedynczej dawce pierwszego dnia do stu dwudziestu miligramów na metr kwadratowy w dwóch dawkach podanych pierwszego i ósmego dnia, co trzy do czterech tygodni w skojarzeniu z innymi cytostatykami.
W raku HER2 dodatnim oprócz chemioterapii z epirubicyną stosuje się leczenie celowane przeciwciałami monoklonalnymi, takimi jak trastuzumab i pertuzumab, co stanowi tak zwaną podwójną blokadę receptora HER2. Należy jednak pamiętać, że łączenie epirubicyny z trastuzumabem znacząco zwiększa ryzyko kardiotoksyczności i wymaga szczególnie ścisłego monitorowania funkcji serca.
W leczeniu raka żołądka popularnym schematem jest ECF, który zawiera epirubicynę, cisplatynę i ciągły wlew 5-fluorouracylu. Inne schematy stosowane w raku żołądka to PLFE obejmujący cisplatynę, folinian wapnia, 5-fluorouracyl i epirubicynę. W leczeniu nowotworów układu krwiotwórczego epirubicyna jest włączana do złożonych protokołów chemioterapeutycznych specyficznych dla danego typu białaczki lub chłoniaka.
Stosowanie epirubicyny wiąże się z ryzykiem wystąpienia licznych działań niepożądanych, które mogą dotyczyć różnych układów organizmu. Niektóre z nich są typowe dla chemioterapii ogólnie, inne zaś charakterystyczne dla grupy antracyklin.
Jednym z najpoważniejszych działań niepożądanych jest kardiotoksyczność, która stanowi istotne ograniczenie w stosowaniu antracyklin. Uszkodzenie serca może pojawić się w postaci wczesnej lub późnej. Wczesna kardiotoksyczność obejmuje zaburzenia rytmu serca, takie jak częstoskurcz zatokowy, przedwczesne skurcze komorowe, częstoskurcz komorowy, bradykardię, blok przedsionkowo-komorowy oraz blok odnóg pęczka Hisa. W badaniu elektrokardiograficznym mogą występować niespecyficzne zmiany w zapisie EKG, takie jak spłaszczenie lub odwrócenie załamka T oraz obniżenie odcinka ST. Te wczesne zmiany są zwykle przemijające i odwracalne, rzadko mają znaczenie kliniczne i zazwyczaj nie wymagają przerwania leczenia.
Późna kardiotoksyczność jest znacznie poważniejsza i zależy od skumulowanej dawki leku. Może wystąpić po kilku miesiącach, najczęściej po dwóch do trzech miesięcy, a nawet po kilku latach od zakończenia leczenia. Objawia się kardiomiopatią prowadzącą do zmniejszenia frakcji wyrzutowej lewej komory i zastoinowej niewydolności serca. Objawy mogą obejmować duszność, powiększenie serca lub wątroby, obrzęk płuc, skąpomocz, wodobrzusze oraz obrzęki obwodowe. Ryzyko kardiotoksyczności wzrasta przy skumulowanej dawce przekraczającej dziewięćset miligramów na metr kwadratowy powierzchni ciała, ale może wystąpić również przy mniejszych dawkach. Czynniki ryzyka obejmują wcześniejsze napromienianie okolicy śródpiersia, jednoczesne stosowanie innych leków kardiotoksycznych, choroby serca w wywiadzie oraz podeszły wiek.
Supresja szpiku kostnego jest najczęstszym ograniczającym dawkę hematologicznym działaniem niepożądanym epirubicyny. Objawia się odwracalną leukopenią i granulocytopenią, czyli zmniejszeniem liczby białych krwinek we krwi. Najniższe wartości liczby leukocytów występują między dziesiątym a czternastym dniem po podaniu leku, a powrót do normy następuje zwykle po dwudziestu jeden dniach. Może również wystąpić niedokrwistość i małopłytkowość. Ciężka supresja szpiku kostnego może prowadzić do groźnych dla życia powikłań, takich jak gorączka neutropeniczna, posocznica, wstrząs septyczny i niedotlenienie tkanek.
Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej występuje u pięciu do dziesięciu procent pacjentów, zazwyczaj od piątego do dziesiątego dnia po rozpoczęciu leczenia. Objawia się bolesnymi nadżerkami i owrzodzeniami umiejscowionymi głównie wzdłuż brzegów języka i w okolicy podjęzykowej. U większości chorych te objawy ustępują w trzecim tygodniu leczenia. Może również wystąpić hiperpigmentacja błony śluzowej jamy ustnej, skóry lub paznokci.
Nudności i wymioty są częstym działaniem niepożądanym epirubicyny, choć ryzyko ich wystąpienia jest oceniane jako umiarkowane. Zaleca się zapobiegawcze stosowanie leków przeciwwymiotnych, takich jak antagoniści receptora serotoninowego i deksametazon. Mogą również wystąpić biegunka, zaparcia, ból brzucha oraz w cięższych przypadkach krwawienia z przewodu pokarmowego i owrzodzenia.
Łysienie występuje u sześćdziesięciu do dziewięćdziesięciu procent leczonych pacjentów i dotyczy nie tylko owłosienia głowy, ale również pozostałego owłosienia ciała. Utrata włosów jest odwracalna i zazwyczaj włosy odrastają po zakończeniu terapii. Mogą również wystąpić inne zmiany skórne, takie jak wysypka, świąd, nadwrażliwość na światło oraz przebarwienia skóry.
Charakterystyczne dla antracyklin jest czerwone zabarwienie moczu, które może utrzymywać się przez jeden do dwóch dni po podaniu leku. Jest to normalne zjawisko wynikające z wydalania leku i nie wymaga specjalnego postępowania, jednak pacjent powinien być o nim poinformowany, aby uniknąć niepotrzebnego niepokoju.
Podczas podawania dopęcherzowego najczęściej obserwuje się polekowe zapalenie pęcherza moczowego, czasem o charakterze krwotocznym, objawiające się krwiomoczem, bólem, częstomoczem i pieczeniem podczas oddawania moczu. Wynaczynienie leku podczas podawania dożylnego może prowadzić do uszkodzenia tkanek, powstawania pęcherzy, miejscowej martwicy oraz zakrzepowego zapalenia żyły. Wynaczynienie wymaga natychmiastowego przerwania podawania leku i odpowiedniego leczenia miejscowego.
Kompleksowe postępowanie z działaniami niepożądanymi epirubicyny wymaga zastosowania odpowiednich leków wspierających oraz strategii prewencyjnych. W przypadku nudności i wymiotów standardem jest profilaktyczne podawanie antagonistów receptorów serotoninowych 5-HT3, takich jak ondansetron, granisetron czy palonosetron, w skojarzeniu z deksametazonem. Te leki znacząco redukują nasilenie wymiotów wywołanych chemioterapią i poprawiają komfort pacjenta.
Przy niedokrwistości wywołanej supresją szpiku kostnego mogą być stosowane czynniki stymulujące erytropoezę, takie jak epoetyna alfa lub darbepoetyna alfa, które pobudzają produkcję czerwonych krwinek. W przypadkach ciężkiej niedokrwistości konieczne może być przetoczenie koncentratu krwinek czerwonych.
W leczeniu neutropenii фебрильnej, będącej stanem zagrożenia życia, stosuje się czynniki wzrostu kolonii granulocytów, takie jak filgrastym lub pegfilgrastym, które przyspieszają regenerację białych krwinek. Równocześnie konieczne jest wdrożenie antybiotykoterapii empirycznej szerokim spektrum w celu opanowania infekcji.
W zapobieganiu kardiotoksyczności może być stosowany deksrazoksan, lek chelatujący jony żelaza, który zmniejsza ryzyko uszkodzenia mięśnia sercowego przez antracykliny poprzez zapobieganie tworzeniu się wolnych rodników. Deksrazoksan jest szczególnie wskazany u pacjentów otrzymujących wysokie dawki skumulowane antracyklin lub u osób z dodatkowymi czynnikami ryzyka uszkodzenia serca.
Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej wymaga intensywnej pielęgnacji higieny jamy ustnej, stosowania środków znieczulających miejscowo, takich jak żele z lidokainą, oraz preparatów wspomagających gojenie, takich jak alantoina czy kwas hialuronowy. W cięższych przypadkach może być konieczne zastosowanie leków przeciwgrzybiczych lub antybiotyków w przypadku wtórnych infekcji.
Przy zaburzeniach elektrolitowych i hiperurykemii, która może wystąpić w zespole rozpadu guza, stosuje się allopurinol lub rasburykazę, które zmniejszają stężenie kwasu moczowego we krwi. Odpowiednie nawodnienie pacjenta i monitorowanie parametrów biochemicznych są kluczowe.
Stosowanie epirubicyny jest bezwzględnie przeciwwskazane w kilku sytuacjach klinicznych. Należy do nich nadwrażliwość na epirubicynę, inne antracykliny lub antracenodiony. Przeciwwskazaniem jest również ciężka niewydolność wątroby oraz znaczne upośledzenie czynności szpiku kostnego spowodowane wcześniejszym stosowaniem chemioterapii lub radioterapii.
Kardiomiopatia, świeży zawał serca oraz ciężkie zaburzenia rytmu serca stanowią bezwzględne przeciwwskazania do stosowania epirubicyny ze względu na jej działanie kardiotoksyczne. Leczenie nie powinno być rozpoczynane u pacjentów, którzy otrzymali podczas wcześniejszego leczenia maksymalne dawki skumulowane antracyklin lub antracenodionów.
Ostre zakażenia ogólnoustrojowe są przeciwwskazaniem do rozpoczęcia chemioterapii, ponieważ supresja szpiku kostnego wywołana przez epirubicynę mogłaby prowadzić do zagrażających życiu powikłań infekcyjnych. W przypadku podania dopęcherzowego dodatkowym przeciwwskazaniem są trudności w założeniu cewnika, infekcje układu moczowego oraz krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego.
Leczenie epirubicyną powinno być prowadzone wyłącznie pod nadzorem wykwalifikowanego onkologa posiadającego doświadczenie w stosowaniu leków cytotoksycznych w ośrodku dysponującym odpowiednim zapleczem diagnostycznym i terapeutycznym. Przed rozpoczęciem każdego cyklu leczenia konieczne jest wykonanie badań hematologicznych, w tym oznaczenie liczby białych krwinek z rozmazem, liczby płytek krwi oraz stężenia hemoglobiny.
Szczególnie istotne jest monitorowanie funkcji serca przed rozpoczęciem leczenia oraz w jego trakcie. Zaleca się wykonywanie badania elektrokardiograficznego przed każdym cyklem chemioterapii oraz ocenę frakcji wyrzutowej lewej komory za pomocą echokardiografii lub scyntygrafii. Szczególnie staranne monitorowanie wymaga stosowanie epirubicyny u pacjentów otrzymujących duże dawki skumulowane oraz u osób z czynnikami ryzyka kardiotoksyczności.
Funkcja wątroby powinna być regularnie kontrolowana poprzez oznaczanie aktywności enzymów wątrobowych oraz stężenia bilirubiny. W przypadku zaburzeń czynności wątroby konieczna jest modyfikacja dawkowania lub w cięższych przypadkach przerwanie leczenia. Podobnie należy monitorować czynność nerek poprzez pomiar stężenia kreatyniny we krwi.
U pacjentów otrzymujących równocześnie inne leki potencjalnie kardiotoksyczne, takie jak trastuzumab, ryzyko uszkodzenia serca jest znacząco zwiększone. Trastuzumabu i epirubicyny nie należy obecnie stosować w skojarzeniu poza dobrze kontrolowanymi badaniami klinicznymi z ścisłym monitorowaniem kardiologicznym. Ze względu na długi okres półtrwania trastuzumabu, który może być obecny we krwi nawet przez dwadzieścia siedem tygodni po zaprzestaniu jego stosowania, nie należy podawać antracyklin w ciągu dwudziestu siedmiu tygodni po odstawieniu trastuzumabu, chyba że lekarz uzna to za absolutnie konieczne.
Stosowanie epirubicyny u kobiet w ciąży jest bezwzględnie przeciwwskazane, szczególnie w pierwszym trymestrze, ze względu na potencjalne ryzyko dla płodu. Lek działa toksycznie na płód i może powodować wady rozwojowe. W okresie leczenia oraz przez co najmniej siedem dni po jego zakończeniu kobiety karmiące piersią powinny przerwać karmienie, ponieważ nie wiadomo, czy epirubicyna przenika do mleka matki.
Epirubicyna może negatywnie wpływać na płodność zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. U kobiet obserwowano przypadki przedwczesnej menopauzy oraz zaburzenia miesiączkowania. U mężczyzn substancja może powodować uszkodzenia chromosomów w plemnikach, prowadząc do bezpłodności. Pacjenci w wieku rozrodczym powinni stosować skuteczne metody antykoncepcji podczas leczenia i rozważyć konsultację dotyczącą zachowania materiału biologicznego w bankach komórek rozrodczych przed rozpoczęciem terapii.
Epirubicyna może wchodzić w interakcje z wieloma lekami, co może wpływać na jej skuteczność oraz nasilać działania niepożądane. Jednoczesne stosowanie innych leków o działaniu kardiotoksycznym, takich jak antagoniści wapnia, cyklofosfamid czy trastuzumab, może znacząco zwiększać ryzyko uszkodzenia mięśnia sercowego. Szczególnie niebezpieczne jest łączenie epirubicyny z trastuzumabem poza kontrolowanymi badaniami klinicznymi.
Cymetydyna, lek stosowany w chorobie wrzodowej i chorobie refluksowej przełyku, zwiększa stężenie epirubicyny w osoczu poprzez hamowanie jej metabolizmu, co może prowadzić do nasilenia działań niepożądanych. Z tego powodu podawanie cymetydyny należy przerwać na czas leczenia epirubicyną lub rozważyć zastosowanie alternatywnego leku z grupy inhibitorów pompy protonowej.
Paklitaksel, lek z grupy taksoidów często stosowany w chemioterapii raka piersi, podawany przed epirubicyną zwiększa jej stężenie w surowicy, co może nasilać toksyczność. Natomiast farmakokinetyka epirubicyny nie zmienia się, gdy jest ona podawana przed paklitakselem lub docetakselem. Z tego powodu w schematach zawierających oba leki zaleca się najpierw podanie epirubicyny, a następnie taksoidu.
Interferon alfa dwu b może zmniejszać klirens epirubicyny, prowadząc do jej kumulacji w organizmie i nasilenia działań toksycznych. Leki zaburzające czynność wątroby, takie jak metotreksat, mogą wpływać na metabolizm epirubicyny i nasilać jej działania niepożądane ze względu na zmniejszone wydalanie leku.
Równoczesne stosowanie żywych szczepionek, takich jak szczepionka przeciwko żółtej febrze, jest przeciwwskazane podczas leczenia epirubicyną ze względu na osłabienie układu odpornościowego. Może rozwinąć się ciężkie zakażenie, niekiedy prowadzące do zgonu. Szczepionki zawierające zabite lub inaktywowane drobnoustroje mogą być stosowane, jednak uzyskana odpowiedź immunologiczna może być zmniejszona i niewystarczająca do uzyskania odporności.
Nie zaleca się mieszania epirubicyny z heparyną w jednej strzykawce ze względu na możliwość wytrącania się osadu. Podobnie nie należy mieszać epirubicyny z innymi lekami przeciwnowotworowymi w tej samej strzykawce, chociaż może być ona stosowana w skojarzeniu z nimi w ramach protokołów chemioterapeutycznych.
Wynaczynienie epirubicyny podczas podawania dożylnego jest poważnym powikłaniem mogącym prowadzić do ciężkich miejscowych uszkodzeń tkanek. Objawy wynaczynienia obejmują ból i uczucie palenia w miejscu podania, rumień i obrzęk. W przypadku podejrzenia wynaczynienia personel medyczny musi natychmiast przerwać podawanie leku i usunąć z tkanki wynaczyniony roztwór poprzez aspirację przez tę samą igłę przed jej usunięciem.
Miejscowe leczenie wynaczynienia obejmuje chłodzenie bolesnego obszaru za pomocą kompresów z lodem przez dwadzieścia cztery do czterdziestu ośmiu godzin, co zmniejsza rozszerzenie się uszkodzenia. Należy unikać stosowania ciepłych okładów, które mogłyby nasilić uszkodzenie tkanek. Kończyna powinna być uniesiona, aby zmniejszyć obrzęk. W niektórych przypadkach może być konieczne zastosowanie deksrazoksanu podawanego dożylnie, który zmniejsza stopień uszkodzenia tkanek po wynaczynieniu antracyklin.
Pacjent wymaga monitorowania przez kilka tygodni po wynaczynieniu ze względu na możliwość rozwoju późnej martwicy tkanek. W przypadku nasilonych objawów może być konieczna konsultacja chirurgiczna i debridement chirurgiczny martwiczych tkanek. Wynaczynienie może prowadzić do powstania pęcherzy, owrzodzeń, martwicy oraz zakrzepowego zapalenia żyły, dlatego wymaga szczególnej uwagi podczas podawania leku.
W przypadku przedawkowania epirubicyny mogą wystąpić ciężkie objawy związane z nasileniem działań niepożądanych, przede wszystkim głęboka supresja szpiku kostnego z granulocytopenią i trombocytopenią, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, uszkodzenie wątroby oraz ostre uszkodzenie serca. Przedawkowanie może prowadzić do zagrażających życia powikłań infekcyjnych, krwawień oraz niewydolności wielonarządowej.
Nie istnieje swoiste antidotum na epirubicynę, a lek nie jest usuwany z organizmu drogą dializy. Leczenie przedawkowania ma charakter objawowy i wspomagający. Pacjent wymaga hospitalizacji w oddziale intensywnej opieki medycznej z możliwością prowadzenia intensywnego leczenia wspomagającego. Konieczne jest ścisłe monitorowanie parametrów hematologicznych, funkcji serca, wątroby i nerek.
W przypadku ciężkiej supresji szpiku kostnego zaleca się profilaktyczne podawanie czynników wzrostu kolonii granulocytów oraz antybiotykoterapię empiryczną szerokim spektrum. Może być konieczne przetoczenie koncentratu krwinek czerwonych lub koncentratu krwinek płytkowych. Funkcja serca powinna być monitorowana za pomocą ciągłego zapisu elektrokardiograficznego oraz echokardiografii, a w przypadku wystąpienia niewydolności serca należy wdrożyć odpowiednie leczenie kardiologiczne.
Preparaty zawierające epirubicynę powinny być przechowywane w temperaturze określonej przez producenta, zazwyczaj w temperaturze pokojowej, z dala od światła. Lek w postaci liofilizatu po przygotowaniu roztworu jest trwały przez dwadzieścia cztery godziny w temperaturze pokojowej i przez czterdzieści osiem godzin w temperaturze od czterech do dziesięciu stopni Celsjusza.
Przygotowanie roztworu do podania powinno odbywać się przez przeszkolony personel w odpowiednich warunkach zapewniających bezpieczeństwo, najlepiej w komorze laminarnej z pionowym przepływem powietrza. Personel przygotowujący lek powinien stosować środki ochrony osobistej, w tym rękawice, fartuch ochronny i maskę, aby uniknąć ekspozycji na cytostatyk.
Roztwór epirubicyny ma charakterystyczny czerwony kolor, co jest normalne i nie wskazuje na nieprawidłowości. Nie należy stosować roztworu, jeśli zawiera osad lub zmętnienie. Epirubicyna jest lekiem fotoczułym, dlatego należy chronić roztwór przed bezpośrednim działaniem światła słonecznego.
Zużyte igły, strzykawki i inne materiały, które miały kontakt z lekiem, powinny być utylizowane jako odpady niebezpieczne zgodnie z obowiązującymi procedurami postępowania z cytostatykami. W przypadku rozlania leku konieczne jest zastosowanie odpowiednich procedur dekontaminacji powierzchni.
Epirubicyna od ponad trzydziestu lat pozostaje jednym z najważniejszych leków stosowanych w chemioterapii nowotworów. Mimo pojawienia się nowych generacji leków przeciwnowotworowych, w tym terapii celowanych i immunoterapii, antracykliny nadal stanowią podstawę wielu schematów leczenia onkologicznego. Ich skuteczność w niszczeniu komórek nowotworowych została potwierdzona w licznych badaniach klinicznych, a doświadczenie kliniczne zebrane przez dziesiątki lat stosowania pozwala na optymalne wykorzystanie tych leków.
W erze medycyny personalizowanej coraz większe znaczenie mają badania genomowe, takie jak Oncotype DX czy MammaPrint, które pozwalają identyfikować pacjentów, którzy odniosą największe korzyści z chemioterapii, oraz tych, u których można bezpiecznie uniknąć jej stosowania. Wyniki badań, takich jak TAILORx, pokazują, że dzięki testom wielogenowym można u wielu kobiet z rakiem piersi bezpiecznie uniknąć chemioterapii, jeśli ryzyko nawrotu jest niskie.
Trwają również badania nad nowymi sposobami podawania antracyklin, takimi jak chemioterapia metronomiczna polegająca na podawaniu małych dawek leku w częstych odstępach, co może zmniejszać toksyczność przy zachowaniu skuteczności. Interesujące są także badania nad zastosowaniem bardzo niskich dawek epirubicyny w leczeniu sepsy, co pokazuje potencjał szerszego wykorzystania tego leku poza onkologią.
Rozwój leków wspomagających, takich jak deksrazoksan w zapobieganiu kardiotoksyczności czy nowoczesne leki przeciwwymiotne, pozwala na bezpieczniejsze stosowanie antracyklin i poprawia jakość życia pacjentów poddawanych chemioterapii. Postęp w monitorowaniu funkcji serca za pomocą zaawansowanych technik obrazowania również przyczynia się do wczesnego wykrywania kardiotoksyczności i jej skutecznego leczenia.
Tak, łysienie jest bardzo częstym działaniem niepożądanym epirubicyny występującym u sześćdziesięciu do dziewięćdziesięciu procent pacjentów. Utrata włosów dotyczy nie tylko owłosienia głowy, ale również brwi, rzęs i pozostałego owłosienia ciała. Jest to działanie odwracalne i włosy zazwyczaj odrastają po zakończeniu leczenia, choć mogą mieć nieco inną strukturę lub kolor. Pacjenci mogą rozważyć stosowanie chłodzenia skóry głowy podczas chemioterapii, co w niektórych przypadkach zmniejsza nasilenie łysienia, oraz skorzystanie z peruk lub nakryć głowy dostępnych w ramach zaopatrzenia ortopedycznego.
Czerwone zabarwienie moczu jest normalnym zjawiskiem związanym z wydalaniem epirubicyny i może utrzymywać się przez jeden do dwóch dni po podaniu leku. Jest to typowa cecha antracyklin i nie wymaga żadnego specjalnego postępowania. Pacjenci powinni być poinformowani o tym zjawisku przed rozpoczęciem leczenia, aby uniknąć niepotrzebnego niepokoju. Jeśli zabarwienie utrzymuje się dłużej lub towarzyszy mu ból lub dyskomfort podczas oddawania moczu, należy skonsultować się z lekarzem.
Wpływ epirubicyny na zdolność prowadzenia pojazdów nie został dokładnie zbadany. Niektórzy pacjenci mogą doświadczać zmęczenia, zawrotów głowy lub innych objawów wpływających na sprawność psychofizyczną, szczególnie w pierwszych dniach po podaniu leku. Zaleca się zachowanie ostrożności i obserwowanie swoich reakcji na lek przed podjęciem decyzji o prowadzeniu pojazdu. W dniu podania chemioterapii zaleca się, aby pacjent był dowieziony do szpitala przez osobę towarzyszącą i nie prowadził samodzielnie samochodu.
Liczba cykli chemioterapii z epirubicyną zależy od typu nowotworu, stopnia jego zaawansowania oraz przyjętego schematu leczenia. W raku piersi najczęściej stosuje się cztery do sześciu cykli chemioterapii zawierającej antracykliny, podawanych co trzy tygodnie. W niektórych schematach po zakończeniu cykli z epirubicyną następuje leczenie taksoidami. W innych nowotworach liczba cykli może się różnić i jest ustalana indywidualnie przez onkologa na podstawie odpowiedzi na leczenie i tolerancji terapii.
Spożywanie alkoholu podczas chemioterapii z epirubicyną jest zdecydowanie odradzane. Alkohol może nasilać działanie hepatotoksyczne leku oraz zwiększać ryzyko interakcji z innymi stosowanymi lekami. Dodatkowo alkohol osłabia układ odpornościowy, który i tak jest osłabiony przez chemioterapię, zwiększając ryzyko infekcji. Alkohol może również nasilać nudności i wymioty związane z chemioterapią. Pacjenci powinni całkowicie unikać spożywania alkoholu przez cały okres leczenia i co najmniej kilka tygodni po jego zakończeniu.
Przed każdym cyklem chemioterapii z epirubicyną oraz w trakcie leczenia konieczne jest wykonywanie badań kontrolnych. Obejmują one morfologię krwi z rozmazem w celu oceny liczby krwinek białych, czerwonych i płytek krwi. Należy również oznaczać stężenie hemoglobiny, aby wykryć niedokrwistość. Przed rozpoczęciem leczenia i okresowo w jego trakcie wykonuje się badanie elektrokardiograficzne oraz echokardiografię lub scyntygrafię serca w celu oceny frakcji wyrzutowej lewej komory. Konieczne jest także monitorowanie funkcji wątroby poprzez oznaczanie aktywności enzymów wątrobowych i stężenia bilirubiny oraz funkcji nerek poprzez pomiar stężenia kreatyniny we krwi.
Tak, epirubicyna może negatywnie wpływać na płodność zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. U kobiet może powodować przedwczesną menopauzę, zaburzenia miesiączkowania i bezpłodność. U mężczyzn może prowadzić do uszkodzenia chromosomów w plemnikach i oligospermii. Efekt ten może być trwały lub przejściowy w zależności od dawki i czasu trwania leczenia. Pacjenci w wieku rozrodczym planujący rodzicielstwo w przyszłości powinni przed rozpoczęciem leczenia skonsultować się z lekarzem w sprawie zachowania materiału biologicznego w bankach komórek rozrodczych, czyli banku nasienia dla mężczyzn lub kriokonserwacji komórek jajowych dla kobiet.
Epirubicyna jest najczęściej podawana w warunkach pobytu dziennego, co oznacza, że pacjent po zakończeniu wlewu może wrócić do domu tego samego dnia. Wlew trwa zazwyczaj od kilkunastu minut do kilku godzin w zależności od schematu. Po zakończeniu podawania leku pacjent pozostaje pod obserwacją personelu medycznego przez pewien czas, aby upewnić się, że nie wystąpiły ostre reakcje niepożądane. Zaleca się jednak, aby pacjent miał zapewniony transport do domu przez osobę towarzyszącą, ponieważ może odczuwać zmęczenie lub nudności. W kolejnych dniach po chemioterapii mogą nasilać się działania niepożądane, dlatego ważne jest pozostawanie w kontakcie z zespołem medycznym.
Nudności i wymioty są często występującym działaniem niepożądanym epirubicyny, jednak nowoczesne leki przeciwwymiotne pozwalają skutecznie kontrolować te objawy. Przed podaniem chemioterapii pacjent otrzymuje profilaktycznie leki przeciwwymiotne, takie jak ondansetron czy granisetron w połączeniu z deksametazonem. Po powrocie do domu należy kontynuować przyjmowanie przepisanych leków przeciwwymiotnych regularnie, nie czekając na wystąpienie nudności. Pomocne może być również jedzenie małych, częstych posiłków, unikanie tłustych i ciężkostrawnych potraw, picie płynów w małych ilościach między posiłkami oraz odpoczynek po jedzeniu. W przypadku utrzymujących się wymiotów uniemożliwiających przyjmowanie płynów i leków należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.
Istnieje kilka sytuacji, w których pacjent powinien natychmiast skontaktować się z lekarzem lub udać się do szpitala. Należą do nich gorączka powyżej trzydziestu ośmiu stopni Celsjusza, szczególnie w połączeniu z dreszczami, co może wskazywać na infekcję w okresie neutropenii. Inne niepokojące objawy to nasilone krwawienia, takie jak krwawienie z nosa, dziąseł, skóry, obecność krwi w moczu lub stolcu, które mogą wynikać z małopłytkowości. Duszność, ból w klatce piersiowej, nieregularny rytm serca lub obrzęki kończyn dolnych mogą sugerować problemy kardiologiczne. Silny ból, zaczerwienienie lub obrzęk w miejscu podania leku może wskazywać na wynaczynienie. Również uporczywe wymioty uniemożliwiające przyjmowanie płynów, silne bóle brzucha czy objawy odwodnienia wymagają pilnej interwencji medycznej.
