Xermelo

Xermelo to lek dostępny na receptę, który zawiera substancję czynną o nazwie ester etylowy telotristatu. Jest stosowany u dorosłych pacjentów z zespołem rakowiaka, stanem, w którym nowotwór neuroendokrynny uwalnia do krwiobiegu substancję o nazwie serotonina. Lekarze przepisują Xermelo pacjentom, u których nie udaje się w sposób wystarczający opanować biegunki za pomocą wstrzyknięć innych leków, określanych mianem analogów somatostatyny. Mechanizm działania tego leku polega na zmniejszaniu ilości serotoniny wytwarzanej przez nowotwór, co prowadzi do złagodzenia biegunki.

Xgeva

Xgeva to lek na receptę, który zawiera substancję czynną denosumab. Jest to ludzkie przeciwciało monoklonalne skierowane przeciwko RANKL, które spowalnia niszczenie kości spowodowane rozprzestrzenianiem się raka do kości (przerzuty do kości) lub przez guz olbrzymiokomórkowy kości. Lek jest stosowany u dorosłych chorych na raka w celu zapobiegania poważnym komplikacjom spowodowanym przez przerzuty do kości (np. złamaniom, uciskowi rdzenia kręgowego, konieczności zastosowania radioterapii lub operacji). U dorosłych i młodzieży, u której kości przestały rosnąć, Xgeva jest również stosowany w celu leczenia guza olbrzymiokomórkowego kości, który nie może być usunięty chirurgicznie lub, gdy leczenie chirurgiczne nie jest najlepszą opcją.

Xofigo

Xofigo to lek radiofarmaceutyczny, który emituje cząstki alfa. Jego substancja czynna, rad-223 (w postaci dichlorku radu-223), naśladuje wapń i selektywnie obiera za cel kości, zwłaszcza obszary przerzutów do kości, poprzez tworzenie kompleksów z minerałem kostnym – hydroksyapatytem. Lek jest podawany w postaci wstrzyknięcia dożylnego. Xofigo jest dostępny na receptę.

Xospata

Xospata to lek zawierający substancję czynną gilterytynib. Jest inhibitorem kinaz białkowych FLT3 i AXL. Stosowany jest jako monoterapia nawrotowej lub opornej na leczenie ostrej białaczki szpikowej (AML) z mutacją FLT3. Lek jest wydawany na receptę do zastrzeżonego stosowania.

Xtandi

Xtandi to lek zawierający substancję czynną – enzalutamid. Jest to silny inhibitor przekazywania sygnałów przez receptor androgenowy. Stosowany jest w onkologii, głównie w leczeniu opornego na kastrację raka gruczołu krokowego z przerzutami u dorosłych mężczyzn. Lek jest dostępny na receptę.

Yervoy

Yervoy to lek przeciwnowotworowy, który zawiera substancję czynną ipilimumab. Jest to przeciwciało monoklonalne, które specyficznie blokuje hamujący sygnał CTLA-4, co powoduje aktywację limfocytów T, proliferację i zwiększenie nacieku limfocytów T w guzach, prowadząc do śmierci komórek nowotworu. Lek jest stosowany w leczeniu zaawansowanego czerniaka (nieoperacyjnego lub z przerzutami) u dorosłych i młodzieży w wieku ≥12 lat. Yervoy jest dostępny na receptę.

Yescarta

Yescarta to lek genetycznie modyfikowany, który zawiera substancję aksykabtagen cyloleuce. Jest to preparat skierowany przeciw CD19, który jest stosowany w leczeniu dorosłych pacjentów z chłoniakiem rozlanym z dużych komórek B (DLBCL) i chłoniakiem o dużym stopniu złośliwości z komórek B (HGBL), które nawróciły w ciągu 12 miesięcy od zakończenia chemioimmunoterapii I rzutu lub są na nią oporne. Yescarta jest również stosowany w leczeniu nawrotowego lub opornego na leczenie DLBCL i pierwotnego chłoniaka śródpiersia z dużych komórek B (PMBCL) u dorosłych, którzy uprzednio otrzymali co najmniej 2 linie leczenia systemowego. Lek jest dostępny na receptę.

Yondelis

Yondelis to lek przeciwnowotworowy stosowany w chemioterapii nowotworów. Substancją czynną preparatu jest trabektedyna, która działa poprzez przyłączenie się do DNA i spowodowanie zaburzeń jego struktury co skutkuje zmianami w ekspresji niektórych genów oraz powstawaniem uszkodzeń nici DNA. Trabektedyna ogranicza podziały komórkowe hamując w ten sposób wzrost i rozwój nowotworu. Yondelis jest stosowany w chemioterapii mięsaka tkanek miękkich. Ponieważ jest to rzadko występujący nowotwór preparat został uznany za lek stosowany w chorobach rzadkich tzw. „lek sierocy”. Jest wydawany na receptę.

Zaltrap

Zaltrap to lek przeciwnowotworowy, który zawiera substancję czynną aflibercept. Jest to rekombinowane białko fuzyjne, które wiąże się z naczyniowym czynnikiem wzrostu śródbłonka (VEGF) obecnym we krwi i hamuje rozwój naczyń krwionośnych guza, co wpływa na zahamowanie wzrostu guza. Lek jest stosowany w skojarzeniu z irynotekanem/5-fluorouracylem/kwasem folinowym (schemat chemioterapii FOLFIRI) u dorosłych pacjentów z rakiem jelita grubego i odbytnicy z przerzutami, w przypadku oporności lub progresji choroby po uprzednim zastosowaniu schematu zawierającego oksaliplatynę. Zaltrap jest dostępny na receptę.

Zarzio

Zarzio to lek przeciwnowotworowy i immunomodulujący. Zawiera rekombinowany, metionylowany ludzki czynnik wzrostu kolonii granulocytów (r-metHuG-CSF), który zwiększa liczbę granulocytów we krwi obwodowej. Stosowany jest głównie u pacjentów z neutropenią spowodowaną chemioterapią. Lek ten jest dostępny na receptę.

Zassida

Zassida to lek zawierający substancję czynną azacytydynę, która jest stosowana w chemioterapii nowotworów. Jest to lek przeciwnowotworowy, który działa poprzez zaburzanie syntezy kwasów nukleinowych DNA i RNA oraz hamowanie syntezy białek. Zassida jest wskazana do stosowania u pacjentów dorosłych, którzy nie kwalifikują się do przeszczepu krwiotwórczych komórek macierzystych, w leczeniu zespołów mielodysplastycznych wyższego ryzyka, przewlekłej białaczki mielomonocytowej oraz ostrej białaczki szpikowej. Jest to lek dostępny na receptę.

Zavedos

Zavedos jest preparatem o właściwościach przeciwnowotworowych. Znalazł zastosowanie w leczeniu białaczki szpikowej oraz zaawansowanego raka sutka. Ostra białaczka szpikowa u dorosłych jako lek pierwszego rzutu oraz po niepowodzeniu innej terapii lub po nawrotach choroby. Chlorowodorek idarubicyny jest lekiem antymitotycznym i cytotoksycznym, powszechnie stosowanym w chemioterapii.

Zefylti

Zefylti to innowacyjny lek pobudzający szpik kostny do produkcji białych krwinek, kluczowy w leczeniu neutropenii. Skutecznie wspiera organizm w zwalczaniu infekcji, zarówno po chemioterapii, przeszczepach, jak i u pacjentów z HIV.

Zejula

Zejula to lek w postaci kapsułek twardych, który zawiera substancję czynną niraparyb. Jest to inhibitor enzymów polimerazy poli (ADP-rybozy). Zejula jest stosowana jako monoterapia podtrzymująca u dorosłych pacjentek z zaawansowanym (w stopniu III lub IV wg klasyfikacji FIGO), niskozróżnicowanym rakiem jajnika, jajowodu lub pierwotnym rakiem otrzewnej, u których uzyskano częściową lub pełną odpowiedź po ukończeniu chemioterapii I rzutu opartej na pochodnych platyny. Lek jest wydawany na receptę do zastrzeżonego stosowania.

Zelboraf

Zelboraf to lek zawierający substancję czynną wemurafenib. Jest to inhibitor kinazy serynowo-treoninowej BRAF. Lek jest stosowany jako monoterapia u dorosłych pacjentów z czerniakiem nieresekcyjnym lub z przerzutami, wykazującym mutację BRAF V600. Dawkowanie wynosi 960 mg 2 razy dziennie, niezależnie od posiłku, jednak należy unikać stałego przyjmowania leku na czczo. Leczenie powinno trwać do momentu progresji nowotworu lub wystąpienia nieakceptowalnych objawów toksyczności. Zelboraf jest lekiem wydawanym na receptę.

Zercepac

Zercepac zawiera trastuzumab, przeciwciało monoklonalne, które wiąże się z receptorem HER2 na powierzchni komórek rakowych, hamując ich wzrost i powodując ich śmierć. Jest stosowany w leczeniu raka piersi i żołądka z wysokim poziomem HER2, zarówno we wczesnym stadium, jak i w przypadku przerzutów. Może być stosowany samodzielnie lub w połączeniu z innymi terapiami, zwiększając skuteczność leczenia nowotworów.

Zevalin

Zevalin to lek, który zawiera substancję czynną ibrytumomab tiuksetan. Jest to rekombinowane mysie przeciwciało monoklonalne, które jest skierowane przeciw antygenowi CD20, który znajduje się na powierzchni prawidłowych oraz zmienionych nowotworowo limfocytów B. Zevalin jest stosowany w leczeniu konsolidacyjnym, po indukcji remisji, wcześniej nieleczonych pacjentów z chłoniakiem grudkowym. Jest również stosowany w leczeniu dorosłych pacjentów z oporną na leczenie CD20+ postacią grudkowego B-komórkowego chłoniaka nieziarniczego lub pacjentów z nawrotem choroby po leczeniu rytuksymabem. Zevalin jest lekiem na receptę.

Ziextenzo

Ziextenzo to lek zawierający substancję czynną o nazwie pegfilgrastym. Jest to białko wytwarzane za pomocą metod biotechnologicznych przez bakterie. Lek jest stosowany w celu skrócenia czasu trwania neutropenii (małej liczby krwinek białych) i zmniejszenia częstości występowania gorączki neutropenicznej u dorosłych pacjentów leczonych chemioterapią cytotoksyczną z powodu złośliwej choroby nowotworowej. Ziextenzo jest wydawany na receptę do zastrzeżonego stosowania.

Ziihera

Ziihera to lek zawierający zanidatamab – bispecyficzne przeciwciało, które wiąże się z receptorem HER2 na komórkach nowotworowych i spowalnia lub zatrzymuje ich wzrost. Lek jest przeznaczony dla dorosłych pacjentów z HER2-dodatnim rakiem dróg żółciowych w postaci miejscowo zaawansowanej lub z przerzutami, którego nie można usunąć chirurgicznie. Stosuje się go w przypadku nawrotu lub progresji choroby po wcześniejszej chemioterapii.

Zoladex

Zoladex to lek w postaci implantu podskórnego, który zawiera substancję czynną goserelinę. Jest stosowany głównie w leczeniu raka gruczołu krokowego reagującego na leczenie hormonalne. Lek ten jest dostępny na receptę. Wskazania do stosowania obejmują leczenie raka gruczołu krokowego z przerzutami, leczenie miejscowo zaawansowanego raka gruczołu krokowego, leczenie uzupełniające po radioterapii u pacjentów z ograniczonym do narządu lub miejscowo zaawansowanym rakiem gruczołu krokowego o wysokim ryzyku nawrotu, leczenie neoadjuwantowe przed rozpoczęciem radioterapii u pacjentów z ograniczonym do narządu lub miejscowo zaawansowanym rakiem gruczołu krokowego o wysokim ryzyku nawrotu, leczenie uzupełniające po radykalnej prostatektomii u pacjentów z miejscowo zaawansowanym rakiem gruczołu krokowego o wysokim ryzyku postępu choroby.

Zoladex La

Zoladex LA to lek w postaci implantu podskórnego, zawierający substancję czynną goserelinę. Jest stosowany w leczeniu raka gruczołu krokowego reagującego na leczenie hormonalne. Lek jest dostępny na receptę. Wskazaniem do stosowania jest leczenie raka gruczołu krokowego z przerzutami, gdzie zastosowanie preparatu Zoladex wykazało poprawę przeżycia porównywalną z chirurgiczną kastracją.

ZOLSKETIL pegylated liposomal

ZOLSKETIL pegylated liposomal to zaawansowany lek przeciwnowotworowy, który zawiera chlorowodorek doksorubicyny zamknięty w pegylowanych liposomach. Dzięki swojej unikalnej formie, ZOLSKETIL pegylated liposomal skutecznie niszczy komórki rakowe, zmniejsza rozmiar guza i opóźnia jego wzrost, wspierając walkę z rakiem piersi, rakiem jajnika, szpiczakiem mnogim i mięsakiem Kaposiego. Oferuje pacjentom nowoczesne i skuteczne wsparcie w leczeniu nowotworów.

Zydelig

Zydelig jest lekiem stosowanym w leczeniu raka, który zawiera substancję czynną idelalizyb. Jego działanie polega na blokowaniu aktywności enzymu biorącego udział w mnożeniu się oraz przeżyciu pewnych białych krwinek, zwanych limfocytami. Lek ten znajduje zastosowanie w leczeniu przewlekłej białaczki limfocytowej w przypadku, gdy pacjent był już leczony co najmniej jedną inną terapią oraz u pacjentów z występującą delecją 17p lub mutacją TP53, a nie kwalifikują się do innego typu terapii. Zydelig jest dostępny na receptę.

Zykadia

Zykadia to lek przeciwnowotworowy, który zawiera substancję czynną o nazwie cerytynib. Jest stosowany w leczeniu osób dorosłych z zaawansowanym rakiem płuca zwanym niedrobnokomórkowym rakiem płuca (NDRP). Lek Zykadia jest przeznaczony do podawania wyłącznie pacjentom, u których choroba występuje w skutek defektu w genie zwanym ALK (kinaza chłoniaka anaplastycznego). Jest to lek wydawany na receptę.

Zynlonta

Zynlonta to lek przeciwnowotworowy stosowany w leczeniu chłoniaka rozlanego z dużych komórek B (DLBCL) u dorosłych pacjentów, u których choroba nawróciła lub nie zareagowała na wcześniejsze terapie. Lek zawiera substancję czynną lonkastuksymabu tezyrynę, która działa poprzez niszczenie komórek nowotworowych. Zynlonta jest dostępny wyłącznie na receptę.

ZYNYZ

ZYNYZ to lek zawierający retifanlimab, stosowany w leczeniu raka komórek Merkla, rzadkiego typu nowotworu skóry. Lek ZYNYZ jest dostępny wyłącznie na receptę.

Zytiga

Zytiga to lek przeciwnowotworowy zawierający octan abirateronu. Jest stosowany u dorosłych mężczyzn w leczeniu raka prostaty z przerzutami do innych części ciała. Działa poprzez hamowanie wytwarzania testosteronu w organizmie, co może spowolnić rozwój raka prostaty. Lek jest dostępny na receptę.

Leki przeciwnowotworowe

Leki przeciwnowotworowe to różnorodna grupa preparatów farmakologicznych stosowanych w terapii nowotworów złośliwych, które działają poprzez hamowanie lub niszczenie komórek rakowych. Mają one na celu zniszczenie lub przynajmniej zahamowanie wzrostu wszystkich ognisk nowotworu w organizmie. Nowoczesne terapie przeciwnowotworowe umożliwiają skuteczne leczenie wielu typów nowotworów, a ciągły rozwój farmakologii onkologicznej daje nadzieję pacjentom na dłuższe i lepsze życie nawet w najbardziej zaawansowanych stadiach choroby.

leczenie nowotworów

Główne rodzaje leków przeciwnowotworowych

Leki przeciwnowotworowe można podzielić na kilka głównych kategorii, różniących się mechanizmem działania, skutecznością w określonych typach nowotworów oraz profilem działań niepożądanych:

1. Chemioterapia

Chemioterapia to jedna z najstarszych, ale wciąż skutecznych metod leczenia nowotworów. Jej rozwój zaczął się po odkryciu uszkodzeń szpiku kostnego u personelu wojskowego narażonego na substancje chemiczne podczas I i II wojny światowej.

Leki cytotoksyczne działają przede wszystkim na komórki aktywnie dzielące się, co czyni je skutecznymi wobec szybko proliferujących komórek nowotworowych. Niestety, wpływają również na inne szybko dzielące się komórki organizmu (np. komórki szpiku kostnego, mieszków włosowych, nabłonka przewodu pokarmowego), co odpowiada za typowe działania niepożądane chemioterapii.

Podstawowe grupy leków cytotoksycznych:

Leki alkilujące – powodują uszkodzenia DNA poprzez reakcje chemiczne; przykłady: busulfan, chlorambucyl, cyklofosfamid, ifosfamid, temozolomid
Analogi platyny – tworzą nieprawidłowe wiązania z DNA; przykłady: cisplatyna, karboplatyna, oksaliplatyna
Antymetabolity – hamują enzymy uczestniczące w syntezie kwasów nukleinowych; przykłady: metotreksat, 5-fluorouracyl, kapecytabina, gemcytabina, pemetreksed
Inhibitory topoizomerazy – blokują enzymy niezbędne do prawidłowej replikacji DNA; przykłady: topotekan, irynotekan, etopozyd, doksorubicyna, epirubicyna
Inhibitory wrzeciona mitotycznego – zaburzają podział komórkowy; przykłady: taksoidy (docetaksel, paklitaksel) oraz alkaloidy barwinka (winkrystyna, winblastyna, winorelbina)

Chemioterapia może być stosowana:

jako jedyna metoda leczenia (np. w niektórych chłoniakach, białaczkach)
przed operacją (neoadjuwantowa)
po operacji (adjuwantowa)
równocześnie z radioterapią
jako leczenie paliatywne

2. Hormonoterapia

Wzrost niektórych nowotworów jest uzależniony od obecności określonych hormonów. Hormonoterapia działa poprzez blokowanie produkcji hormonów lub hamowanie ich oddziaływania na komórki nowotworowe.

Przykłady nowotworów hormonozależnych:

Rak piersi (zależny od estrogenów)
Rak prostaty (zależny od androgenów)
Rak tarczycy
Rak trzonu macicy

Hormonoterapia charakteryzuje się wysoką skutecznością i stosunkowo dobrą tolerancją w porównaniu z innymi metodami leczenia systemowego. Przykładem jest tamoksyfen – antagonista receptorów estrogenowych stosowany w leczeniu raka piersi.

3. Leczenie ukierunkowane molekularnie (celowane)

Leki ukierunkowane molekularnie stanowią szeroką grupę substancji przeciwnowotworowych, które działają na konkretne mechanizmy molekularne odpowiedzialne za transformację nowotworową i progresję guza. W przeciwieństwie do chemioterapii, która działa nieselektywnie na wszystkie dzielące się komórki, terapie celowane oddziałują bardziej wybiórczo na komórki nowotworowe, oszczędzając w większym stopniu zdrowe tkanki.

Leki celowane dzielimy na dwie główne klasy:

Przeciwciała monoklonalne – duże cząsteczki białkowe, które specyficznie wiążą się z określonymi białkami na powierzchni komórek nowotworowych lub w ich mikrośrodowisku
- Nazewnictwo zależne od pochodzenia białka: -momab (mysie), -ximab (chimeryczne), -zumab (humanizowane)
- Przykłady: trastuzumab (Herceptin), rituximab, cetuximab, bevacizumab
Drobnocząsteczkowe inhibitory kinaz – małe cząsteczki zdolne do przenikania do wnętrza komórki i blokowania aktywności określonych kinaz (enzymów zaangażowanych w przekazywanie sygnałów komórkowych)
- Nazewnictwo: końcówka -nib
- Przykłady: imatynib, erlotynib, sunitynib, lapatynib

Skuteczność leków celowanych często zależy od obecności określonych biomarkerów w guzie (np. nadekspresja HER2 w raku piersi dla trastuzumabu), co wymaga przeprowadzenia odpowiednich badań molekularnych przed rozpoczęciem terapii.

4. Immunoterapia

Immunoterapia to stosunkowo nowa, ale dynamicznie rozwijająca się dziedzina leczenia przeciwnowotworowego, która wykorzystuje potencjał układu odpornościowego do zwalczania nowotworu. Komórki rakowe często „ukrywają się” przed układem immunologicznym, a immunoterapia ma na celu odblokowywanie naturalnych mechanizmów obronnych organizmu.

Główne rodzaje immunoterapii:

Inhibitory punktów kontrolnych układu immunologicznego – przeciwciała blokujące białka hamujące aktywność limfocytów T, takie jak PD-1, PD-L1 czy CTLA-4
- Przykłady: pembrolizumab, nivolumab, ipilimumab, atezolizumab, durvalumab
Terapie komórkowe – wykorzystanie zmodyfikowanych komórek układu odpornościowego pacjenta do zwalczania nowotworu
- Przykład: terapia CAR-T (stosowana m.in. w leczeniu niektórych białaczek i chłoniaków)
Szczepionki przeciwnowotworowe – wzmacniające odpowiedź układu immunologicznego przeciwko określonym antygenom nowotworowym

Immunoterapia przynosi spektakularne wyniki w pewnych typach nowotworów (np. czerniaku, raku płuca, nowotworach układu moczowego), ale nie jest skuteczna u wszystkich pacjentów.

Mechanizmy działania leków przeciwnowotworowych

Chemioterapia

Leki cytotoksyczne działają poprzez:

Uszkadzanie DNA komórek nowotworowych
Hamowanie syntezy kwasów nukleinowych
Blokowanie podziałów komórkowych
Indukcję apoptozy (programowanej śmierci komórki)

Hormonoterapia

Leki hormonalne działają poprzez:

Blokowanie receptorów hormonalnych
Hamowanie produkcji hormonów
Hamowanie aktywności enzymów odpowiedzialnych za syntezę hormonów

Leczenie ukierunkowane molekularnie

Leki celowane działają poprzez:

Blokowanie receptorów czynników wzrostu
Hamowanie szlaków sygnałowych w komórkach
Hamowanie angiogenezy (tworzenia nowych naczyń krwionośnych w guzie)
Blokowanie specyficznych zmutowanych białek

Immunoterapia

Leki immunologiczne działają poprzez:

Odblokowywanie naturalnej odpowiedzi immunologicznej
Zmniejszanie hamowania układu odpornościowego
Zwiększanie rozpoznawalności komórek nowotworowych przez układ odpornościowy

Główne działania niepożądane leków przeciwnowotworowych

Chemioterapia

Supresja szpiku kostnego (leukopenia, neutropenia, trombocytopenia, anemia)
Wypadanie włosów (alopecja)
Nudności i wymioty
Zapalenie błon śluzowych
Biegunka
Neuropatia obwodowa
Uszkodzenie określonych narządów (np. serce przy antracyklinach, nerki przy cisplatynie)
Zaburzenia płodności

Hormonoterapia

Uderzenia gorąca
Zaburzenia miesiączkowania
Bóle stawów i mięśni
Osteoporoza
Zakrzepica
Zaburzenia nastroju
Zaburzenia metaboliczne (np. hipercholesterolemia)

Leczenie ukierunkowane molekularnie

Zmiany skórne (wysypka, suchość skóry)
Nadciśnienie tętnicze
Biegunka
Zmęczenie
Uszkodzenie wątroby
Zaburzenia czynności tarczycy

Immunoterapia

Reakcje autoimmunologiczne (zapalenie płuc, jelita grubego, wątroby, tarczycy)
Zmęczenie
Wysypki skórne
Bóle mięśniowo-stawowe
Zaburzenia endokrynologiczne

Najnowsze osiągnięcia w leczeniu przeciwnowotworowym

Ostatnie lata przyniosły znaczący postęp w rozwoju nowych leków przeciwnowotworowych:

Koniugaty przeciwciało-lek (ADC) – łączące selektywność przeciwciał monoklonalnych z siłą działania cytotoksycznego leków chemioterapeutycznych
- Przykłady: trastuzumab deruxtecan, sacituzumab govitecan
Terapie dwukierunkowe – działające jednocześnie na dwa cele molekularne
- Przykład: blinatumomab (stosowany w ostrej białaczce limfoblastycznej)
Inhibitory PARP – skuteczne w nowotworach z defektami mechanizmów naprawy DNA
- Przykłady: olaparib, niraparib, rukaparyb
Degradery białek (PROTAC) – nowa klasa leków powodujących selektywną degradację określonych białek w komórkach nowotworowych
- Przykład: ACBI3 (degradator KRAS)
Terapie celowane oparte na biomarkerach – niezależne od typu histologicznego nowotworu
- Przykłady: larotrectinib i entrectinib (dla guzów z fuzją NTRK)

Wyzwania związane z dostępnością leków przeciwnowotworowych

Pomimo postępów w rozwoju nowych terapii przeciwnowotworowych, dostęp do wielu z nich pozostaje ograniczony, szczególnie w krajach o niższych dochodach. W Polsce nadal około 30% nowoczesnych terapii przeciwnowotworowych nie jest refundowanych.

Główne bariery w dostępie do innowacyjnych leków:

Wysokie koszty nowych terapii
Długi proces refundacyjny (w Polsce średnio 900 dni od rejestracji do refundacji)
Brak wniosków refundacyjnych ze strony firm farmaceutycznych dla niektórych leków
Ograniczenia w programach lekowych

Lista Top Ten Onko, corocznie publikowana przez Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej, wskazuje 10 najbardziej potrzebnych leków przeciwnowotworowych, które powinny zostać objęte refundacją. W 2024 roku na czele tej listy znalazł się cemiplimab stosowany w leczeniu raka szyjki macicy.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Jak działa chemioterapia i jakie są jej główne skutki uboczne?

Chemioterapia działa poprzez niszczenie szybko dzielących się komórek, w tym komórek nowotworowych. Niestety, wpływa również na zdrowe komórki organizmu, które również się intensywnie dzielą, co prowadzi do charakterystycznych skutków ubocznych.

Najczęstsze działania niepożądane chemioterapii obejmują:

Obniżenie liczby białych krwinek, co zwiększa ryzyko infekcji
Utratę włosów
Nudności i wymioty
Zmęczenie
Zapalenie błon śluzowych jamy ustnej i przewodu pokarmowego
Biegunkę lub zaparcia
Uszkodzenie nerwów (neuropatia)

Większość tych objawów ustępuje po zakończeniu leczenia, a nowoczesne leki wspomagające pozwalają skutecznie kontrolować wiele z nich.

Jaka jest różnica między chemioterapią a terapią celowaną?

Główna różnica polega na selektywności działania:

Chemioterapia działa na wszystkie szybko dzielące się komórki, zarówno nowotworowe jak i zdrowe
Terapia celowana atakuje specyficzne cele molekularne, często występujące głównie lub wyłącznie w komórkach nowotworowych

Dzięki swojej większej wybiórczości, terapie celowane często mają mniej działań niepożądanych niż tradycyjna chemioterapia, choć mogą powodować inne, specyficzne dla siebie skutki uboczne.

Co to jest immunoterapia i jak działa?

Immunoterapia to metoda leczenia nowotworów, która wykorzystuje naturalne mechanizmy obronne organizmu do zwalczania komórek rakowych. Polega ona na stymulowaniu układu odpornościowego do rozpoznawania i niszczenia komórek nowotworowych.

Najważniejszą grupą leków immunoterapeutycznych są inhibitory punktów kontrolnych układu immunologicznego (np. pembrolizumab, nivolumab, atezolizumab), które blokują mechanizmy hamujące aktywność limfocytów T, umożliwiając im skuteczniejsze zwalczanie nowotworu.

Immunoterapia jest szczególnie skuteczna w leczeniu niektórych typów nowotworów, takich jak czerniak, niedrobnokomórkowy rak płuca, rak pęcherza moczowego czy rak nerki.

Jak długo trwa leczenie przeciwnowotworowe?

Czas trwania leczenia przeciwnowotworowego zależy od wielu czynników, takich jak:

Rodzaj i stadium nowotworu
Typ zastosowanej terapii
Indywidualna odpowiedź na leczenie
Tolerancja działań niepożądanych

Chemioterapia jest zazwyczaj podawana w cyklach (np. co 2-4 tygodnie) przez okres kilku miesięcy. Hormonoterapia w przypadku niektórych nowotworów (np. raka piersi) może być stosowana przez 5-10 lat. Terapie celowane i immunoterapia mogą być podawane tak długo, jak długo są skuteczne i dobrze tolerowane, niekiedy przez wiele lat.

Czy leki przeciwnowotworowe mogą być stosowane w domu?

Niektóre leki przeciwnowotworowe, szczególnie doustne, mogą być stosowane w warunkach domowych. Należą do nich:

Doustne chemioterapeutyki (np. kapecytabina)
Większość leków hormonalnych (np. tamoksyfen, inhibitory aromatazy)
Niektóre drobnocząsteczkowe leki celowane (np. imatynib, erlotynib)

Leki podawane dożylnie (większość chemioterapeutyków, przeciwciała monoklonalne, wiele leków immunoterapeutycznych) wymagają podania w warunkach szpitalnych lub ambulatoryjnych.