Choroba Alzheimera to postępujące schorzenie neurodegeneracyjne, które dotyka miliony osób na całym świecie. Gdy pierwsze objawy choroby zaczynają się pojawiać – problemy z pamięcią, trudności w wykonywaniu codziennych czynności czy zaburzenia poznawcze – pacjenci i ich rodziny często szukają odpowiedzi na pytanie: jakie leki mogą pomóc w zmaganiu się z tą chorobą? Chociaż nie istnieje jeszcze lek, który mogłby całkowicie wyleczyć chorobę Alzheimera, dostępne są preparaty, które mogą znacząco spowolnić postęp objawów i poprawić jakość życia chorych. W Polsce pacjenci mogą skorzystać z czterech głównych grup leków stosowanych w leczeniu tej choroby, które działają na różne mechanizmy w mózgu i są dostępne w wielu postaciach – od tradycyjnych tabletek po nowoczesne plastry transdermalny. Jakie konkretnie leki są dostępne w polskich aptekach i jak działają? Odpowiedź na te pytania znajdziecie w niniejszym artykule.
Spis treści
Czym jest choroba Alzheimera?
Choroba Alzheimera jest przewlekłą i postępującą chorobą neurodegeneracyjną, która stanowi najczęstszą przyczynę demencji u osób starszych. W przebiegu choroby dochodzi do stopniowego uszkodzenia i obumierania komórek nerwowych w mózgu, szczególnie w obszarach odpowiedzialnych za pamięć, myślenie i wykonywanie codziennych czynności.
Charakterystyczne dla choroby Alzheimera jest patologiczne odkładanie się w tkance mózgowej dwóch rodzajów białek:
- Płytki amyloidowe – złogi białka beta-amyloidu, które gromadzą się między neuronami
- Splątki neurofibrilarne – nieprawidłowo sfałdowane białko tau wewnątrz komórek nerwowych
Główne objawy choroby Alzheimera obejmują:
- Zaburzenia pamięci, szczególnie trudności z zapamiętywaniem nowych informacji
- Problemy z koncentracją i podejmowaniem decyzji
- Trudności w wykonywaniu znanych wcześniej czynności
- Zaburzenia orientacji w czasie i przestrzeni
- Zmiany w zachowaniu i osobowości
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych w neurologii: przykładowe leki na padaczkę (Egzysta, Orfiril, Pragiola, Lacosamide Teva, Mizodin, Linefor, Lamotrix, Neurotop retard), leki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona (Aropilo, Rasagiline Vipharm, Polpix SR), na stwardnienie rozsiane (Sativex, Ocrevus, Aubagio), ADHD (Symkinet MR), choroba Ménière’a (Betahistin-ratiopharm, Polvertic), choroba Alzheimera (Cogiton, Donepex), napięcie mięśni szkieletowych (Methocarbamol Espefa).
Leki stosowane w leczeniu choroby Alzheimera
W Polsce dostępne są cztery główne substancje czynne stosowane w leczeniu objawowym choroby Alzheimera. Leki te nie leczą przyczyny choroby, ale mogą spowolnić postęp objawów i poprawić funkcjonowanie poznawcze pacjentów.
Donepezyl
Donepezyl jest lekiem należącym do grupy inhibitorów acetylocholinesterazy i stanowi podstawę leczenia łagodnej do umiarkowanej postaci choroby Alzheimera. Preparat Aricept zawiera donepezyl jako substancję czynną i jest jednym z najczęściej przepisywanych leków w tej grupie. Donepezyl działa poprzez hamowanie enzymu acetylocholinesterazy, co prowadzi do zwiększenia stężenia acetylocholiny w mózgu – neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za procesy pamięciowe i poznawcze.
W polskich aptekach donepezyl dostępny jest w następujących preparatach:
| Nazwa handlowa | Dostępne dawki | Postać |
|---|---|---|
| Aricept | 5 mg, 10 mg | Tabletki powlekane |
| Cogiton | 5 mg, 10 mg | Tabletki powlekane |
| Donepex | 5 mg, 10 mg | Tabletki powlekane |
| Ricordo | 5 mg, 10 mg | Tabletki rozpadające się w jamie ustnej |
| Yasnal | 5 mg, 10 mg | Tabletki powlekane |
Preparat Donectil również zawiera donepezyl i jest dostępny w postaci tabletek powlekanych oraz tabletek rozpadających się w jamie ustnej. Leki zawierające donepezyl są częściowo refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, co znacznie obniża ich koszt dla pacjentów.
Rywastygmina
Rywastygmina to kolejny inhibitor acetylocholinesterazy stosowany w leczeniu łagodnej do umiarkowanej postaci choroby Alzheimera. Preparat Exelon zawiera rywastygminę jako substancję czynną i jest dostępny w dwóch postaciach – kapsułek doustnych oraz plastów transdermalnych nakładanych na skórę. Rywastygmina wykazuje podwójne działanie, hamując zarówno acetylocholinesterazę, jak i butyrylocholinesterazę.
Główne preparaty zawierające rywastygminę dostępne w Polsce to:
- Exelon – kapsułki (1,5 mg, 3 mg, 4,5 mg, 6 mg) oraz plastry transdermalny (4,6 mg/24h, 9,5 mg/24h)
- Nimvastid – kapsułki w różnych dawkach
- Rivaldo – kapsułki dostępne w aptekach
- Evertas – plastry transdermalny
Lek Nimvastid zawiera rywastygminę w postaci kapsułek, podczas gdy preparat Evertas oferuje wygodną aplikację w formie plastów. Rywastygmina jest szczególnie korzystna dla pacjentów, którzy mają trudności z połykaniem tabletek, dzięki dostępności plastrów transdermalnych.
Galantamina
Galantamina należy do grupy inhibitorów acetylocholinesterazy, ale ma unikalny mechanizm działania – oprócz hamowania acetylocholinesterazy, moduluje także receptory nikotynowe. Preparat Nivalin zawiera galantaminę jako substancję czynną i jest stosowany w leczeniu łagodnej do umiarkowanej demencji w przebiegu choroby Alzheimera.
Galantamina dostępna jest w Polsce głównie w preparacie Nivalin w postaci tabletek o przedłużonym uwalnianiu. Lek Nivalin zawiera galantaminę w dawkach 8 mg, 16 mg i 24 mg, co pozwala na elastyczne dostosowanie dawkowania do potrzeb pacjenta. Galantamina wykazuje również potencjalne działanie neuroprotekcyjne, które może dodatkowo wspierać funkcjonowanie komórek nerwowych.
Memantyna
Memantyna różni się mechanizmem działania od inhibitorów acetylocholinesterazy – jest niekompetycyjnym antagonistą receptorów NMDA. Preparat Ebixa zawiera memantynę jako substancję czynną i jest stosowany w leczeniu umiarkowanej do ciężkiej postaci choroby Alzheimera. Memantyna działa poprzez regulację przekaźnictwa glutaminianergicznego, chroniąc neurony przed nadmierną stymulacją glutaminianem.
Memantyna dostępna jest w Polsce w następujących preparatach:
| Nazwa handlowa | Dostępne dawki | Postać |
|---|---|---|
| Ebixa | 10 mg, 20 mg | Tabletki powlekane |
| AuroMemo | 10 mg, 20 mg | Tabletki powlekane |
| Biomentin | 10 mg, 20 mg | Tabletki powlekane |
| Zenmem | 10 mg, 20 mg | Tabletki rozpadające się w jamie ustnej |
Preparat Biomentin zawiera memantynę i stanowi tańszą alternatywę dla preparatu Ebixa. Lek Zenmem oferuje wygodną postać tabletek rozpadających się w jamie ustnej dla pacjentów mających trudności z połykaniem. Memantyna może być stosowana w monoterapii lub w skojarzeniu z inhibitorami acetylocholinesterazy.
Jak bezpiecznie stosować leki na chorobę Alzheimera?
Leczenie choroby Alzheimera wymaga szczególnej ostrożności i regularnego monitorowania stanu pacjenta. Przed rozpoczęciem terapii lekarz przeprowadza dokładną diagnostykę i ocenia stopień zaawansowania choroby.
Kluczowe zasady bezpiecznego stosowania leków obejmują:
- Stopniowe wprowadzanie – dawkę leku zwiększa się powoli, aby zminimalizować ryzyko działań niepożądanych
- Regularne kontrole lekarskie – konieczne jest systematyczne monitorowanie skuteczności leczenia i występowania skutków ubocznych
- Przestrzeganie zaleceń dawkowania – nie należy samodzielnie zmieniać dawek ani przerywać leczenia
- Informowanie o innych lekach – ważne jest poinformowanie lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach
Najczęstsze działania niepożądane obejmują:
- Nudności i wymioty
- Biegunki
- Utratę apetytu
- Zawroty głowy
- Zaburzenia snu
- Osłabienie
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy leki na chorobę Alzheimera mogą wyleczyć chorobę?
Niestety, obecnie dostępne leki nie mogą wyleczyć choroby Alzheimera. Preparaty takie jak Aricept, Exelon, Nivalin czy Ebixa działają objawowo – spowalniają postęp choroby i mogą poprawić funkcjonowanie poznawcze, ale nie zatrzymują ani nie odwracają zmian neurodegeneracyjnych w mózgu.
Ile kosztują leki na chorobę Alzheimera w Polsce?
Leki zawierające donepezyl i rywastygminę są częściowo refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach chorób przewlekłych, co oznacza 70% refundacji. Pacjent płaci 30% ceny leku. Leki z memantyną nie są obecnie refundowane, przez co ich koszt jest wyższy – może wynosić od 200 do 400 złotych miesięcznie w zależności od preparatu.
Czy można łączyć różne leki na chorobę Alzheimera?
Tak, w zaawansowanych stadiach choroby lekarze często stosują terapię skojarzoną, łącząc inhibitory acetylocholinesterazy z memantyną. Takie połączenie może być bardziej skuteczne niż monoterapia, szczególnie w umiarkowanej i ciężkiej postaci choroby.
Jakie są przeciwwskazania do stosowania leków na Alzheimera?
Główne przeciwwskazania obejmują uczulenie na substancję czynną, ciężkie zaburzenia funkcji wątroby, niektóre choroby serca oraz zaburzenia przewodnictwa. Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów z astmą, chorobą wrzodową żołądka czy zaburzeniami rytmu serca.
Jak długo trwa leczenie lekami na chorobę Alzheimera?
Leczenie jest długoterminowe i trwa zazwyczaj przez cały okres choroby. Lekarz regularnie ocenia skuteczność terapii i może zdecydować o modyfikacji dawkowania lub zmianie preparatu w zależności od postępu choroby i tolerancji leczenia.
Czy leki na Alzheimera mają działania niepożądane?
Tak, jak wszystkie leki, preparaty stosowane w chorobie Alzheimera mogą powodować działania niepożądane. Najczęstsze to objawy żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka), zawroty głowy, zaburzenia snu i osłabienie. Większość działań niepożądanych jest łagodna i przemija w czasie leczenia.
Bibliografia
- Aricept charakterystyka produktu leczniczego
- Exelon charakterystyka produktu leczniczego
- Nivalin charakterystyka produktu leczniczego
- Ebixa charakterystyka produktu leczniczego
- Cogiton charakterystyka produktu leczniczego
- Biomentin charakterystyka produktu leczniczego
- Nimvastid charakterystyka produktu leczniczego
- Donepex charakterystyka produktu leczniczego
- Tan CC, Yu JT, Wang HF, Tan MS, Meng XF, Wang C, Jiang T, Zhu XC, Tan L. Efficacy and safety of donepezil, galantamine, rivastigmine, and memantine for the treatment of Alzheimer’s disease: a systematic review and meta-analysis. J Alzheimers Dis. 2014;41(2):615-31. DOI: 10.3233/JAD-132690 PMID: 24662102
- National Institute for Health and Care Excellence. Donepezil, galantamine, rivastigmine and memantine for the treatment of Alzheimer’s disease. NICE Technology Appraisal TA217. London: NICE; 2018 June 20.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
Zobacz także spis leków stosowanych w neurologii. Znajdziesz tu między innymi wykaz leków na migrenę, leki na chorobę Parkinsona, lekarstwa na padaczkę, a także leki na stwardnienie rozsiane lub leki na chorobę Alzheimera, leki na pamięć i koncentrację.
