Depresja jest jednym z najczęstszych zaburzeń psychicznych, które może dotknąć każdego niezależnie od wieku czy sytuacji życiowej. Gdy objawy depresyjne zaczynają znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie, farmakoterapia staje się kluczowym elementem leczenia. W polskich aptekach dostępnych jest szeroka gama leków przeciwdepresyjnych o różnych mechanizmach działania – od selektywnych inhibitorów wychwytu serotoniny, przez leki działające na kilka systemów neuroprzekaźnikowych, po nowoczesne preparaty atypowe. Wybór odpowiedniego leku zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta, nasilenia objawów i tolerancji działań niepożądanych. W tym artykule przedstawiamy przegląd najważniejszych grup leków przeciwdepresyjnych dostępnych na receptę w Polsce oraz charakterystykę wybranych preparatów.
Spis treści
Czym jest depresja?
Depresja to poważne zaburzenie nastroju charakteryzujące się trwałym obniżeniem nastroju, utratą zainteresowania codziennymi aktywnościami oraz znacznym pogorszeniem jakości życia. Zaburzenie to wiąże się z zaburzeniami w funkcjonowaniu neurotransmiterów w mózgu, szczególnie serotoniny, noradrenaliny i dopaminy.
Główne objawy depresji obejmują:
- Uporczywy smutek i pustka emocjonalna
- Utrata zainteresowania i radości z wcześniej przyjemnych aktywności
- Zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność)
- Zmęczenie i brak energii
- Trudności z koncentracją i podejmowaniem decyzji
- Zmiany apetytu i masy ciała
- Uczucia beznadziei, winy lub bezwartościowości
Leczenie depresji wymaga kompleksowego podejścia łączącego farmakoterapię z psychoterapią. Leki przeciwdepresyjne działają poprzez wpływ na systemy neuroprzekaźnikowe, przywracając równowagę chemiczną w mózgu.
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach psychiatrycznych: leki na depresję i stany lękowe (Depratal, Parogen, Amitriptylinum VP, Trittico CR, Dulsevia, Mozarin, Deprexolet, Prefaxine, Oribion, Asentra, Welbox, Bupropion Neuraxpharm, Miansec, ApoSerta, Dulxetenon, Ketipinor, Xeplion, Citaxin), leki na schizofrenię i inne psychozy (Trevicta, Abilify Maintena, Klozapol, Ketrel, Ketilept, Clopixol Depot, Reagila, Latuda, Xeplion, Egolanza), na sen i uspokojenie (Dobroson, Signopam, Rudotel, Onirex, Apo-Zolpin, Onirex, Esogno, Senzop), uzależnienie opioidów lub alkoholu (Naltex, Adepend).
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
SSRI to obecnie najczęściej przepisywana grupa leków przeciwdepresyjnych ze względu na ich skuteczność i stosunkowo dobry profil bezpieczeństwa. Leki te działają poprzez zwiększenie dostępności serotoniny w przestrzeni synaptycznej.
Lexapro (escitalopram)
Lexapro zawiera escitalopram, który jest jednym z najnowszych i najsilniej działających leków z grupy SSRI. Escitalopram wykazuje wysoką selektywność w hamowaniu wychwytu zwrotnego serotoniny, co przekłada się na dobrą skuteczność przeciwdepresyjną przy ograniczonych działaniach niepożądanych. Lek Lexapro jest stosowany w leczeniu dużych epizodów depresyjnych oraz różnych zaburzeń lękowych. Escitalopram charakteryzuje się szybkim początkiem działania i dobrą tolerancją, choć może powodować nudności, bóle głowy czy zaburzenia seksujalne.
Cipramil (citalopram)
Cipramil to preparat zawierający citalopram, będący prekursorem escitalopramu. Citalopram jest dobrze przebadanym lekiem z grupy SSRI o udowodnionej skuteczności w leczeniu depresji. Lek Cipramil działa poprzez selektywne hamowanie wychwytu zwrotnego serotoniny, co prowadzi do poprawy nastroju i redukcji objawów depresyjnych. Citalopram ma nieco mniejszą siłę działania niż escitalopram, ale pozostaje skutecznym wyborem w farmakoterapii depresji.
Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI)
SNRI to grupa leków o podwójnym mechanizmie działania, wpływających zarówno na serotoninę jak i noradrenalinę. Ta kombinacja często zapewnia większą skuteczność niż monoterapia SSRI.
Efectin ER (wenlafaksyna)
Efectin ER zawiera wenlafaksynę w postaci kapsułek o przedłużonym uwalnianiu. Wenlafaksyna w niskich dawkach działa głównie na system serotoninergiczny, natomiast w wyższych dawkach (powyżej 75 mg) dodatkowo hamuje wychwyt noradrenaliny. Preparat Efectin ER jest skuteczny w leczeniu depresji, zespołu lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Wenlafaksyna może powodować wzrost ciśnienia tętniczego, dlatego wymaga monitorowania parametrów sercowo-naczyniowych.
Duloksetyna (różne preparaty: Depretal, Cymbalta)
Duloksetyna to lek z grupy SNRI charakteryzujący się zrównoważonym działaniem na oba systemy neuroprzekaźnikowe już od niskich dawek. Duloksetyna wykazuje dodatkowe właściwości przeciwbólowe, co czyni ją szczególnie przydatną u pacjentów z depresją współwystępującą z bólem przewlekłym. Leki zawierające duloksetynę są stosowane w leczeniu depresji, zaburzeń lękowych oraz bólu neuropatycznego w przebiegu cukrzycy. Duloksetyna generalnie lepiej tolerowana jest niż wenlafaksyna pod względem wpływu na ciśnienie tętnicze.
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD)
TLPD to najstarsza grupa leków przeciwdepresyjnych, nadal stosowana w przypadkach depresji opornej na leczenie nowszymi preparatami lub w specyficznych wskazaniach.
Anafranil (klomipramina)
Anafranil zawiera klomipraminę, która jest jednym z najskuteczniejszych trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych. Klomipramina działa poprzez hamowanie wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny, ale dodatkowo wpływa na inne receptory, co zwiększa ryzyko działań niepożądanych. Lek Anafranil jest szczególnie skuteczny w leczeniu depresji z objawami obsesyjno-kompulsyjnymi. Klomipramina może powodować działania anticholinergiczne, sedację oraz wpływać na układ sercowo-naczyniowy.
Amitryptylina
Amitryptylina to klasyczny przedstawiciel grupy TLPD o szerokim spektrum działania. Amitryptylina hamuje wychwyt zwrotny noradrenaliny i serotoniny, ale również oddziałuje na receptory histaminowe, cholinergiczne i adrenergiczne. Lek ten jest stosowany nie tylko w depresji, ale również w leczeniu bólu neuropatycznego i profilaktyce migreny. Amitryptylina charakteryzuje się silnym działaniem sedacyjnym i może powodować liczne działania niepożądane, szczególnie u osób starszych.
Atypowe leki przeciwdepresyjne
Grupa leków o różnorodnych mechanizmach działania, często charakteryzujących się korzystniejszym profilem działań niepożądanych niż klasyczne antydepresanty.
Wellbutrin XR (bupropion)
Wellbutrin XR zawiera bupropion w postaci tabletek o przedłużonym uwalnianiu. Bupropion jest unikalnym lekiem przeciwdepresyjnym, który hamuje wychwyt zwrotny dopaminy i noradrenaliny, nie wpływając na system serotoninergiczny. Lek Wellbutrin XR charakteryzuje się tym, że nie powoduje dysfunkcji seksualnych ani przyrostu masy ciała – problemów typowych dla innych antydepresantów. Bupropion może mieć działanie aktywujące i w rzadkich przypadkach obniżać próg drgawkowy.
Trittico XR (trazodon)
Trittico XR zawiera trazodon, lek o kompleksowym mechanizmie działania przeciwdepresyjnego i uspokajającego. Trazodon hamuje wychwyt zwrotny serotoniny oraz blokuje receptory serotoninowe 5-HT2, co zapewnia działanie przeciwdepresyjne bez pobudzenia. Preparat Trittico XR jest szczególnie przydatny u pacjentów z depresją współwystępującą z bezsennością ze względu na swoje właściwości nasenne. Trazodon może powodować senność i obniżenie ciśnienia tętniczego.
Mirtazapina (różne preparaty: Mirabellon)
Mirtazapina to atypowy lek przeciwdepresyjny działający poprzez blokowanie receptorów alfa-2 adrenergicznych oraz receptorów serotoninowych 5-HT2 i 5-HT3. Mirtazapina zwiększa uwalnianie serotoniny i noradrenaliny, jednocześnie blokując receptory odpowiedzialne za działania niepożądane. Ten lek charakteryzuje się szybkim początkiem działania i jest szczególnie przydatny u pacjentów z depresją i współwystępującymi zaburzeniami snu oraz utratą apetytu. Mirtazapina może powodować senność i wzrost masy ciała.
| Grupa leków | Mechanizm działania | Główne zalety | Typowe działania niepożądane |
|---|---|---|---|
| SSRI | Hamowanie wychwytu serotoniny | Dobra tolerancja, bezpieczeństwo | Nudności, zaburzenia seksualne |
| SNRI | Hamowanie wychwytu serotoniny i noradrenaliny | Większa skuteczność | Wzrost ciśnienia, nudności |
| TLPD | Działanie wieloreceptorowe | Wysoka skuteczność | Sedacja, działania anticholinergiczne |
| Atypowe | Różnorodne mechanizmy | Specyficzne zalety | Zależne od konkretnego leku |
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Jak długo trzeba przyjmować leki przeciwdepresyjne?
Leczenie depresji wymaga długotrwałej farmakoterapii. Po pierwszym epizodzie depresji zaleca się kontynuowanie leczenia przez minimum 6 miesięcy od ustąpienia objawów. W przypadku nawracających epizodów depresji okres ten może być wydłużony do 2 lat, a czasem nawet do leczenia długoterminowego.
Czy leki przeciwdepresyjne uzależniają?
Nie, leki przeciwdepresyjne nie wywołują uzależnienia w klasycznym tego słowa znaczeniu. Nie powodują przymusu zażywania ani narastania tolerancji wymagającej zwiększania dawek. Jednak gwałtowne odstawienie niektórych leków może powodować objawy odstawienne, dlatego zawsze należy odstawiać je stopniowo pod kontrolą lekarza.
Kiedy można spodziewać się poprawy po rozpoczęciu leczenia?
Pierwsze pozytywne efekty leczenia antydepresantami zwykle pojawiają się po 2-4 tygodniach regularnego przyjmowania leku. Pełne działanie terapeutyczne rozwija się zazwyczaj po 6-8 tygodniach. Ważne jest cierpliwe kontynuowanie terapii nawet jeśli początkowe efekty nie są zadowalające.
Czy można łączyć różne leki przeciwdepresyjne?
Tak, w niektórych przypadkach psychiatrzy stosują kombinacje różnych leków przeciwdepresyjnych w celu zwiększenia skuteczności leczenia. Takie decyzje zawsze powinny być podejmowane przez doświadczonego specjalistę, który oceni potencjalne korzyści i ryzyko interakcji.
Jakie są najczęstsze działania niepożądane leków przeciwdepresyjnych?
Najczęściej występujące działania niepożądane to nudności, bóle głowy, zaburzenia snu, senność lub bezsenność, zaburzenia funkcji seksualnych oraz zmiany apetytu. Większość działań niepożądanych jest przejściowa i ustępuje w pierwszych tygodniach leczenia.
Czy leki przeciwdepresyjne można stosować w ciąży?
Niektóre leki przeciwdepresyjne mogą być stosowane w ciąży, ale wymaga to dokładnej oceny stosunku korzyści do ryzyka przez lekarza. Za względnie bezpieczne uważa się niektóre leki z grupy SSRI, jak citalopram czy escitalopram. Decyzja o kontynuowaniu lub rozpoczynaniu farmakoterapii w ciąży zawsze powinna być konsultowana ze specjalistą.
Bibliografia
- Lexapro charakterystyka produktu leczniczego
- Cipramil charakterystyka produktu leczniczego
- Efectin ER charakterystyka produktu leczniczego
- Anafranil charakterystyka produktu leczniczego
- Wellbutrin XR charakterystyka produktu leczniczego
- Trittico charakterystyka produktu leczniczego
- Cipriani A, Furukawa TA, Salanti G, Chaimani A, Atkinson LZ, Ogawa Y, Leucht S, Ruhe HG, Turner EH, Higgins JPT, Egger M, Takeshima N, Hayasaka Y, Imai H, Shinohara K, Tajika A, Ioannidis JPA, Geddes JR. Comparative efficacy and acceptability of 21 antidepressant drugs for the acute treatment of adults with major depressive disorder: a systematic review and network meta-analysis. Lancet. 2018;391(10128):1357-1366. DOI: 10.1016/S0140-6736(17)32802-7 PMID: 29477251
- Kennedy SH, Andersen HF, Lam RW. Efficacy of escitalopram in the treatment of major depressive disorder compared with conventional selective serotonin reuptake inhibitors and venlafaxine XR: a meta-analysis. J Psychiatry Neurosci. 2006;31(2):122-131. PMID: 16575428
Zobacz także spis leków stosowanych w leczeniu chorób psychicznych. Znajdziesz tu między innymi wykaz leków na depresję, tabletki na schizofrenię a także środki na sen i uspokojenie, leki na zaburzenia lękowe, preparaty stosowane w ADHD i wiele innych. Sprawdzisz też listę leków stosowanych w chorobie afektywnej dwubiegunowej, leki na uzależnienia od alkoholu, czy produktów stosowanych w dysleksji.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
