Engerix B to szczepionka stosowana w celu zapobiegania wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B). Jest dostępna na receptę. Szczepionka powoduje powstawanie w organizmie własnej odporności przez produkcję przeciwciał przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B. Stosuje się go u młodzieży od 16. roku życia i dorosłych. Szczepionka jest wskazana do czynnego uodpornienia przeciwko zakażeniom spowodowanym przez wszystkie znane podtypy wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV).
Euvax B to szczepionka stosowana w celu zapobiegania wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B). Szczepionka powoduje powstawanie w organizmie własnej odporności przez produkcję przeciwciał przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B. Szczepionka uodparnia na wszystkie podtypy wirusa zapalenia wątroby typu B. Jest dostępna na receptę. Wskazaniem do zastosowania szczepionki Euvax B jest uodpornienie na wirusa (jego wszystkie podtypy) wywołującego WZW typ B. Szczepionka ta może być stosowana u młodzieży powyżej 16 lat oraz u osób dorosłych.
Fendrix to szczepionka na receptę, która zapobiega wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu B. Jest stosowana u pacjentów, którzy mają problemy zdrowotne z nerkami, w tym u pacjentów hemodializowanych, u których aparat do dializy usuwa szkodliwe produkty przemiany materii z krwi. Szczepionka ta jest przeznaczona dla osób w wieku 15 lat oraz starszych. Fendrix powoduje powstawanie własnej odporności przez produkcję przeciwciał przeciw wirusowi, które będą chroniły osobę zaszczepioną przed chorobą.
HBVAX PRO to szczepionka mająca na celu nabycie odporności przeciwko zapaleniu wątroby typu B. Jest zalecana osobom, które są narażone na kontakt z tym wirusem. Szczepionka może również przeciwdziałać wirusowemu zapaleniu wątroby typu D. Produkt jest dostępny na receptę.
HEPLISAV B to szczepionka ochronna przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B) dla osób dorosłych od 18 roku życia. Pomaga również chronić przed wirusowym zapaleniem wątroby typu D, które występuje tylko u osób zakażonych wirusem zapalenia wątroby typu B. HEPLISAV B stymuluje układ odpornościowy do wytwarzania przeciwciał, zapewniając długotrwałą ochronę. Pełna ochrona wymaga dwóch dawek szczepionki. Nie jest to lek leczniczy dla osób już zakażonych.
PreHevbri to innowacyjna szczepionka, która chroni przed zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu B. Stosowana u dorosłych, zapewnia ochronę przed wszystkimi znanymi typami tego wirusa, a także przed wirusowym zapaleniem wątroby typu D, które może występować wyłącznie u osób zakażonych wirusem zapalenia wątroby typu B.
Twinrix Junior to szczepionka stosowana u dzieci i młodzieży w wieku od 1 roku do 15 lat, w celu zapobiegania wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (WZW A) i typu B (WZW B). Szczepionka powoduje powstawanie odporności przez produkcję przeciwciał przeciwko tym chorobom.
WZW A jest zakaźną chorobą wątroby przenoszoną poprzez skażoną żywność, napoje lub wodę, a objawy obejmują mdłości, gorączkę, bóle oraz żółtaczkę. WZW B jest spowodowane przez wirus znajdujący się w płynach ustrojowych, takich jak krew czy ślina, i powoduje zapalenie wątroby. Szczepienie jest najlepszym sposobem zapobiegania tym chorobom.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B) stanowi jedno z najpoważniejszych zagrożeń zdrowotnych na świecie. Jest to choroba zakaźna wywoływana przez wirus HBV (Hepatitis B Virus), która może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, w tym marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na przewlekłe zakażenie WZW B cierpi około 257 milionów osób na świecie, a około 887 tysięcy osób rocznie umiera z powodu powikłań tej choroby. W Polsce, dzięki wprowadzeniu powszechnych szczepień ochronnych w latach 90. XX wieku, sytuacja epidemiologiczna znacznie się poprawiła. Obecnie liczba nowych zakażeń oscyluje między 4 a 9 przypadkami na 100 000 mieszkańców, co stanowi znaczący spadek w porównaniu z 45 przypadkami na 100 000 mieszkańców notowanymi w latach 80. Szczepienie przeciwko WZW B jest najskuteczniejszą metodą zapobiegania zakażeniu wirusem HBV i jego konsekwencjom. Ten artykuł szczegółowo omawia zarówno chorobę, jak i szczepienie, które skutecznie przed nią chroni, przedstawiając najnowsze dane medyczne w przystępny dla pacjentów sposób.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B, zwane również żółtaczką wszczepienną lub żółtaczką zakaźną typu B, jest chorobą zakaźną wywołaną przez wirus HBV (Hepatitis B Virus). Jest to najczęstsza wirusowa choroba wątroby na świecie, a zakażenie nią może mieć charakter zarówno ostry, jak i przewlekły.
Wirus HBV jest niezwykle zakaźny – szacuje się, że jest około 100 razy bardziej zakaźny niż wirus HIV. Do zakażenia wystarczy kontakt z bardzo małą ilością krwi osoby zakażonej. Wirus może przetrwać poza organizmem człowieka nawet do 7 dni, zachowując zdolność do wywołania zakażenia u kolejnej osoby.
Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B następuje głównie trzema drogami:
Warto podkreślić, że wirus HBV nie przenosi się przez:
Okres wylęgania wirusa HBV wynosi od 6 tygodni do 6 miesięcy, zazwyczaj jest to około 3-4 miesięcy. Po tym czasie może rozwinąć się faza ostra choroby, chociaż u wielu osób, szczególnie u dzieci i niemowląt, przebiega ona bezobjawowo. U około połowy dorosłych zakażonych HBV występują objawy, które mogą obejmować:
U większości dorosłych (około 90-95%) ostre zakażenie HBV kończy się samoistnym wyleczeniem w ciągu kilku miesięcy. Jednak u pozostałych 5-10% dorosłych oraz u około 30-90% dzieci (zależnie od wieku zakażenia) dochodzi do rozwoju przewlekłego zapalenia wątroby typu B. Przewlekłe zapalenie wątroby definiuje się jako zakażenie utrzymujące się powyżej 6 miesięcy.
Przewlekłe WZW B często przebiega bez wyraźnych objawów przez wiele lat, powoli niszcząc wątrobę. Po 20-30 latach od zakażenia u 15-40% pacjentów z przewlekłym zakażeniem HBV rozwija się marskość wątroby lub rak wątrobowokomórkowy, które są najpoważniejszymi konsekwencjami tej choroby.
Przewlekłe zakażenie wirusem HBV może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. Długotrwale utrzymujący się stan zapalny w wątrobie powoduje stopniowe uszkadzanie jej komórek, co prowadzi do:
Jest to zaawansowane stadium uszkodzenia wątroby, w którym zdrowa tkanka wątrobowa zostaje zastąpiona tkanką włóknistą (bliznowatą). Proces ten upośledza funkcjonowanie wątroby i może prowadzić do jej niewydolności. Objawy marskości wątroby obejmują:
Przewlekłe zakażenie HBV znacząco zwiększa ryzyko rozwoju pierwotnego raka wątroby (raka wątrobowokomórkowego). Ryzyko to jest szczególnie wysokie u osób z marskością wątroby, ale rak może rozwinąć się również u pacjentów bez marskości. Rocznie w Polsce diagnozuje się około 2000 nowych przypadków tej choroby.
Wirus HBV może wywoływać również objawy pozawątrobowe, w tym:
Powyższe powikłania podkreślają, jak ważne jest zapobieganie zakażeniu HBV poprzez szczepienia, które są najbezpieczniejszą i najskuteczniejszą metodą profilaktyki.
Szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B jest najskuteczniejszą metodą zapobiegania zakażeniu i jego konsekwencjom. Wszystkie dostępne w Polsce szczepionki przeciwko WZW B są szczepionkami inaktywowanymi (nieżywymi), co oznacza, że nie mogą wywołać zakażenia.
Szczepionki przeciwko WZW B zawierają oczyszczony antygen powierzchniowy wirusa HBV – HBsAg (Hepatitis B surface Antigen). Antygen ten jest produkowany metodami inżynierii genetycznej (rekombinacji DNA) przy użyciu komórek drożdży, w których wprowadzono gen kodujący białko powierzchniowe wirusa HBV.
Podanie szczepionki powoduje, że układ odpornościowy rozpoznaje antygen HBs jako obcy i produkuje przeciwciała (anty-HBs), które chronią przed zakażeniem. Ten mechanizm jest podstawą działania szczepionki i zapewnia długotrwałą ochronę przed zakażeniem.
W Polsce dostępnych jest kilka rodzajów szczepionek przeciwko WZW B:
Szczepionki te różnią się nie tylko składem, ale również dawką antygenu HBs, co ma znaczenie przy doborze preparatu dla poszczególnych grup pacjentów.
Schemat szczepień przeciwko WZW typu B zależy od wieku, stanu zdrowia oraz celu szczepienia. Szczepionkę podaje się domięśniowo, u niemowląt i małych dzieci najczęściej w przednio-boczną część uda, a u starszych dzieci i dorosłych – w mięsień naramienny.
Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych w Polsce, wszystkie noworodki otrzymują pierwszą dawkę szczepionki przeciwko WZW B w ciągu 24 godzin po urodzeniu, jeszcze w szpitalu. Jest to niezwykle ważne, ponieważ chroni niemowlę przed ewentualnym zakażeniem od matki (jeśli jest nosicielem wirusa HBV) oraz przed zakażeniem w pierwszych miesiącach życia.
Podstawowy schemat szczepienia u niemowląt obejmuje 3 dawki:
W przypadku niemowląt z niską masą urodzeniową (poniżej 2000 g) stosuje się schemat 4-dawkowy:
Jeśli rodzice decydują się na szczepienie dziecka szczepionką wysokoskojarzoną „6 w 1”, to schemat szczepienia może uwzględniać więcej dawek, ale komponenta HBV nadal zapewnia pełną ochronę.
U zdrowych osób dorosłych, które nie były wcześniej szczepione, standardowy schemat szczepienia obejmuje 3 dawki według schematu 0-1-6:
W sytuacjach wymagających szybkiego uzyskania odporności (np. przed planowanym zabiegiem operacyjnym, wyjazdem zagranicznym, po kontakcie z osobą zakażoną) można zastosować schemat przyspieszony:
Osoby z obniżoną odpornością, pacjenci dializowani, chorzy na przewlekłe choroby wątroby czy zakażeni HIV mogą wymagać specjalnego schematu szczepienia, z większą dawką antygenu lub większą liczbą dawek. Decyzję o schemacie podejmuje lekarz na podstawie indywidualnej oceny stanu zdrowia pacjenta.
Szczepienia przeciwko WZW typu B należą do najbardziej skutecznych szczepień ochronnych. Po podaniu pełnego cyklu szczepienia (3 dawki) u zdrowych osób skuteczność wynosi:
Długość ochrony po szczepieniu przeciwko WZW typu B jest imponująca. U osób zdrowych, które prawidłowo odpowiedziały na szczepienie (wytworzyły odpowiedni poziom przeciwciał), ochrona utrzymuje się przez kilkadziesiąt lat, a prawdopodobnie nawet przez całe życie. Dlatego też u osób zdrowych nie zaleca się podawania dawek przypominających, nawet jeśli stężenie przeciwciał anty-HBs z czasem spada poniżej poziomu zazwyczaj uważanego za ochronny (10 IU/l).
Wynika to z faktu, że nawet przy niskim poziomie przeciwciał, u osób zaszczepionych utrzymuje się pamięć immunologiczna, która umożliwia szybką produkcję dużej ilości przeciwciał w przypadku kontaktu z wirusem.
Istnieją pewne czynniki, które mogą obniżać skuteczność szczepienia przeciwko WZW typu B:
U osób z tych grup ryzyka może być konieczne sprawdzenie odpowiedzi na szczepienie poprzez oznaczenie poziomu przeciwciał anty-HBs i ewentualne podanie dodatkowych dawek szczepionki.
W Polsce szczepienie przeciwko WZW typu B jest obowiązkowe dla określonych grup osób i zalecane dla innych. Systematyczne szczepienia, szczególnie wykonywane w dzieciństwie, przyczyniły się do znacznego spadku zachorowań na WZW B w naszym kraju.
Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych, szczepieniem obowiązkowym przeciwko WZW typu B objęte są:
Poza grupami objętymi obowiązkowym szczepieniem, szczepienie przeciwko WZW typu B zalecane jest:
Warto podkreślić, że szczepienie przeciwko WZW typu B może być zalecane praktycznie każdej niezaszczepionej osobie, niezależnie od wieku, ponieważ korzyści z zaszczepienia znacznie przewyższają potencjalne ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.
Szczepienie przeciwko WZW typu B jest bardzo bezpieczne, jednak istnieją pewne sytuacje, w których należy go unikać lub odłożyć w czasie.
Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepienia przeciwko WZW typu B jest:
Osoby, u których wystąpiła taka reakcja, nie powinny otrzymywać kolejnych dawek tej samej szczepionki.
Szczepienie należy odłożyć w czasie w przypadku:
Warto podkreślić, że lekkie infekcje przebiegające bez gorączki, takie jak przeziębienie, nie są przeciwwskazaniem do szczepienia.
Szczepionka przeciwko WZW typu B jest bezpieczna dla kobiet w ciąży i może być podawana, jeśli istnieją ku temu wskazania (np. zwiększone ryzyko zakażenia). Najlepiej jednak zaszczepić kobietę przed zajściem w ciążę.
Szczepienie przeciwko WZW typu B jest bardzo dobrze tolerowane i rzadko wywołuje poważne działania niepożądane. Większość obserwowanych reakcji ma charakter łagodny i przemijający.
Najczęstszymi działaniami niepożądanymi są reakcje w miejscu wstrzyknięcia, które występują u około 10-30% zaszczepionych:
Reakcje te ustępują samoistnie w ciągu 1-2 dni i nie wymagają leczenia. Można je złagodzić, stosując zimne okłady na miejsce wstrzyknięcia.
Rzadziej występują łagodne reakcje ogólnoustrojowe (u mniej niż 10% zaszczepionych):
Objawy te ustępują samoistnie w ciągu 24-48 godzin i można je łagodzić, stosując leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, takie jak paracetamol czy ibuprofen.
Poważne działania niepożądane po szczepieniu przeciwko WZW typu B są niezwykle rzadkie (mniej niż 1 na 100 000 dawek):
Ważne jest, aby pamiętać, że ryzyko poważnych powikłań związanych z zakażeniem WZW typu B jest znacznie wyższe niż ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych po szczepieniu.
Dostępność i koszty szczepień przeciwko WZW typu B zależą od tego, czy dana osoba jest objęta obowiązkowym programem szczepień, czy kwalifikuje się do grup ryzyka, dla których szczepienie jest finansowane z budżetu państwa.
Szczepienia obowiązkowe realizowane w ramach Programu Szczepień Ochronnych są bezpłatne dla osób uprawnionych. Dotyczy to:
Szczepionki dla tych grup są zakupione z budżetu państwa i dystrybuowane przez Inspekcję Sanitarną do szpitali i przychodni POZ, gdzie wykonywane są szczepienia.
Dla pozostałych osób, którym zalecane jest szczepienie przeciwko WZW typu B, szczepionka jest dostępna na receptę i podlega pełnej odpłatności. Koszty szczepionek monowalentnych przeciwko WZW typu B w Polsce wynoszą:
W przypadku szczepionki skojarzonej przeciwko WZW typu A i B (Twinrix), koszt wynosi około 200-250 zł za dawkę.
Szczepionki wysokoskojarzone „6 w 1” dla niemowląt (Infanrix Hexa, Hexacima) kosztują około 200 zł za dawkę, ale zawierają również komponenty innych obowiązkowych szczepień.
Poza kosztem szczepionki, należy również uwzględnić koszt kwalifikacji lekarskiej do szczepienia i samego wykonania szczepienia, jeśli nie jest ono realizowane w ramach świadczeń finansowanych przez NFZ.
U osób zdrowych, które prawidłowo odpowiedziały na szczepienie, ochrona utrzymuje się przez kilkadziesiąt lat, a prawdopodobnie nawet przez całe życie. Dlatego u osób zdrowych nie zaleca się rutynowego podawania dawek przypominających. Pamięć immunologiczna utrzymuje się nawet przy niskim poziomie przeciwciał anty-HBs, zapewniając ochronę przed zachorowaniem.
U osób zdrowych, które otrzymały pełny cykl szczepienia, nie ma potrzeby rutynowego badania poziomu przeciwciał anty-HBs. Badanie takie może być zalecane u osób z grup ryzyka, takich jak pracownicy ochrony zdrowia, pacjenci z obniżoną odpornością czy osoby dializowane, aby upewnić się, że uzyskały odpowiednią odpowiedź na szczepienie.
Tak, szczepionka przeciwko WZW typu B jest bezpieczna w ciąży i może być podawana, jeśli istnieje ryzyko zakażenia. Idealnie jednak byłoby zaszczepić kobietę przed zajściem w ciążę.
Jeśli doszło do przerwania cyklu szczepienia, nie trzeba go rozpoczynać od nowa. Należy podać brakujące dawki tak szybko, jak to możliwe, zachowując minimalne odstępy między dawkami. W przypadku drugiej dawki minimalny odstęp od pierwszej dawki to 4 tygodnie, a w przypadku trzeciej dawki – 8 tygodni od drugiej dawki i 16 tygodni od pierwszej dawki.
Tak, szczepionka przeciwko WZW typu B może być podawana jednocześnie z innymi szczepionkami, ale w różne miejsca ciała. Nie ma dowodów na to, aby jednoczesne podanie kilku szczepionek zwiększało ryzyko działań niepożądanych lub zmniejszało skuteczność którejkolwiek z nich.
Osoby, które przebyły zakażenie WZW typu B i wyzdrowiały, zazwyczaj mają naturalną odporność i nie muszą być szczepione. Przed podjęciem decyzji o szczepieniu warto wykonać badania serologiczne, aby ocenić status immunologiczny.
Nie, szczepionka przeciwko WZW typu B chroni wyłącznie przed zakażeniem wirusem HBV. Nie zapewnia ochrony przed innymi typami wirusowego zapalenia wątroby, takimi jak WZW typu A, C, D czy E. Wyjątkiem jest WZW typu D, które może rozwinąć się tylko u osób zakażonych wirusem HBV, więc pośrednio szczepienie przeciwko WZW typu B chroni również przed WZW typu D.
Ochrona po niepełnym cyklu szczepienia jest niepełna. Aby uzyskać pełną i długotrwałą ochronę przed zakażeniem HBV, konieczne jest przyjęcie wszystkich zalecanych dawek szczepionki. Dwie dawki zapewniają pewien stopień ochrony, ale trzecia dawka jest kluczowa dla uzyskania długotrwałej odporności.
Tak, szczepienie przeciwko WZW typu B jest bezpieczne dla osób starszych i może być zalecane, szczególnie jeśli osoba starsza należy do grupy ryzyka zakażenia HBV. Jedynym ograniczeniem może być nieco niższa skuteczność szczepienia u osób starszych, ale korzyści z zaszczepienia nadal znacznie przewyższają potencjalne ryzyko.
Nie, szczepionka przeciwko WZW typu B nie może wywołać zakażenia, ponieważ nie zawiera żywego wirusa, a jedynie niewielki fragment jego białka powierzchniowego (antygen HBs), wytworzony metodami inżynierii genetycznej. Jest to szczepionka inaktywowana (nieżywa), która nie może się namnażać ani wywoływać choroby.
