AuroGo to lek w postaci proszku do sporządzania roztworu doustnego. Substancjami czynnymi zawartymi w preparacie są: makrogol 3350, sodu chlorek, sodu wodorowęglan oraz potasu chlorek. Lek jest wskazany do stosowania w leczeniu zaparć. Jest dostępny bez recepty. Produkt przeznaczony jest do stosowania u młodzieży powyżej 12. roku życia, u osób dorosłych i osób w podeszłym wieku.
Bicavera to lek stosowany w dializie otrzewnowej, który pomaga usuwać nadmiar wody i substancji z organizmu, które gromadzą się podczas niewydolności nerek. Jest to lek na receptę. Wskazania do stosowania obejmują przewlekłą niewydolność nerek u pacjentów, którzy są na leczeniu dializą otrzewnową.
Lek Biphozyl to specjalistyczny roztwór stosowany w dializoterapii, w tym hemofiltracji, hemodializie i hemodiafiltracji. Jego głównym celem jest usuwanie z krwi produktów przemiany materii, szczególnie w przypadku, gdy nerki nie funkcjonują prawidłowo. Lek stosowany jest w szpitalu w ramach intensywnej terapii metodą ciągłej terapii nerkozastępczej. Jest dostępny na receptę.
Duosol nie zawierający potasu to roztwór do hemofiltracji. Jest przeznaczony do stosowania u pacjentów z ostrą niewydolnością nerek, u których nerki nie są w stanie usuwać z krwi produktów przemiany materii. Gotowy roztwór, składający się z roztworu wodorowęglanu i roztworu elektrolitów, to zmieszany roztwór do hemofiltracji buforowany wodorowęglanem. Jest dostępny na receptę.
Duosol zawierający potas to roztwór do hemofiltracji, który jest przeznaczony do stosowania w leczeniu ostrej niewydolności nerek poprzez hemofiltrację ciągłą. Składa się z roztworu wodorowęglanu i roztworu elektrolitów, które są niezbędne dla utrzymania i korygowania homeostazy płynów i elektrolitów. Jest dostępny na receptę.
Gargarin to lek złożony w postaci proszku do sporządzania roztworu do płukania gardła. Składniki aktywne leku, takie jak tetraboran sodu, wodorowęglan sodu, chlorek sodu, benzoesan sodu i mentol, działają antyseptycznie i miejscowo znieczulająco. Lek jest stosowany pomocniczo w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła. Gargarin jest dostępny bez recepty.
Gastrolit to lek w postaci proszku do sporządzania roztworu do doustnego nawadniania, zawierający zestaw elektrolitów i glukozę. Jest stosowany do zapobiegania i leczenia odwodnienia niewielkiego stopnia, szczególnie w przebiegu biegunek u niemowląt, dzieci oraz dorosłych. Gastrolit jest dostępny bez recepty.
Gaviscon Duo o smaku mięty to zawiesina doustna, która łączy alginian oraz dwa związki zobojętniające kwas żołądkowy: wapnia węglan i sodu wodorowęglan. Działa podwójnie, tworząc ochronną warstwę na treści żołądkowej oraz neutralizując nadmiar kwasu, co przynosi ulgę w refluksie żołądkowo-przełykowym, zgadze i niestrawności. Preparat przeznaczony jest dla dorosłych oraz dzieci powyżej 12. roku życia, stosowany także podczas ciąży.
Gaviscon Duo o smaku owoców leśnych to zawiesina doustna, która łączy alginian oraz dwa związki zobojętniające kwas żołądkowy: wapnia węglan i sodu wodorowęglan. Działa podwójnie – tworzy ochronną warstwę na treści żołądkowej i neutralizuje nadmiar kwasu, łagodząc objawy refluksu żołądkowo-przełykowego, zgagi i niestrawności. Produkt jest przeznaczony dla dorosłych oraz dzieci powyżej 12. roku życia, również podczas ciąży.
Gaviscon Duo Tab to lek łączący alginian z dwoma środkami zobojętniającymi kwas żołądkowy (wapnia węglan i sodu wodorowęglan). Działa na dwa sposoby:
Tworzy barierę ochronną nad treścią żołądkową, co łagodzi piekący ból w klatce piersiowej (działanie łagodzące może utrzymywać się do 4 godzin).
Neutralizuje nadmiar kwasu solnego w żołądku, co pomaga uśmierzyć ból i dyskomfort.
Lek ten jest stosowany w leczeniu objawów kwaśnego refluksu żołądkowo-przełykowego, takich jak zgaga, zarzucanie kwaśnej treści żołądka i niestrawność, np. po posiłkach lub w czasie ciąży.
Gaviscon duo tab o smaku mięty to lek zawierający alginian oraz węglan wapnia i wodorowęglan sodu, które tworzą barierę ochronną nad treścią żołądkową i neutralizują nadmiar kwasu solnego. Preparat jest przeznaczony do leczenia objawów kwaśnego refluksu żołądkowo-przełykowego, w tym zgagi, zarzucania kwaśnej treści żołądka oraz niestrawności. Może być stosowany po posiłkach lub podczas ciąży zgodnie ze wskazaniami.
Gaviscon Duo Tab o smaku owoców leśnych to lek łączący alginian z dwoma środkami zobojętniającymi kwas żołądkowy – wapnia węglanem i sodu wodorowęglanem. Działa podwójnie:
Tworzy barierę ochronną nad treścią żołądkową, łagodząc piekący ból w klatce piersiowej, który może utrzymywać się do 4 godzin.
Neutralizuje nadmiar kwasu solnego w żołądku, co uśmierza ból i dyskomfort.
Lek ten jest stosowany w leczeniu objawów kwaśnego refluksu żołądkowo-przełykowego, takich jak zgaga, zarzucanie kwaśnej treści żołądka i niestrawność, np. po posiłkach lub w czasie ciąży.
Gaviscon o smaku mięty to lek dostępny bez recepty, który ma postać tabletek do rozgryzania i żucia. Składa się z trzech substancji czynnych: alginianu sodu, wodorowęglanu sodu oraz węglanu wapnia. Lek ten tworzy ochronną warstwę na powierzchni treści żołądkowej, co zapobiega cofaniu się kwaśnej treści z żołądka. Jest wskazany do stosowania w leczeniu objawów refluksu żołądkowo-przełykowego, takich jak zgaga, odbijanie, niestrawność, na przykład po posiłkach lub w czasie ciąży.
Gaviscon o smaku mięty to lek dostępny bez recepty, który tworzy ochronną warstwę utrzymującą się na powierzchni treści żołądkowej. Ta warstwa zapobiega cofaniu się kwaśnej treści żołądkowej z żołądka, co powoduje zmniejszenie bólu i uczucia dyskomfortu w gardle i jamie ustnej. Lek jest wskazany do stosowania w leczeniu objawów refluksu żołądkowo-przełykowego, takich jak zgaga, odbijanie i niestrawność, na przykład po posiłkach lub w czasie ciąży. Może być również stosowany u osób z objawami związanymi z refluksowym zapaleniem przełyku.
Gaviscon o smaku mięty TAB to lek dostępny bez recepty, przeznaczony do leczenia objawów refluksu żołądkowo-przełykowego. Objawy te obejmują zgagę, odbijanie i niestrawność, które mogą występować na przykład po posiłkach lub w czasie ciąży. Lek tworzy ochronną warstwę na powierzchni treści żołądkowej, co zapobiega cofaniu się kwaśnej treści z żołądka, zmniejszając tym samym ból i uczucie dyskomfortu w gardle i jamie ustnej.
Gealcid to lek, który składa się z kwasu alginowego, sodu wodorowęglanu oraz glinu wodorotlenku. Dzięki swoim właściwościom zobojętniającym kwas solny, Gealcid działa osłaniająco na błonę śluzową przełyku, żołądka i dwunastnicy, co przyczynia się do łagodzenia dolegliwości bólowych związanych z nadkwaśnością lub chorobą wrzodową. Jest stosowany w przypadkach zgagi (pieczenie w przełyku), refluksu żołądkowo-przełykowego (kwaśne odbijanie) oraz przepukliny rozworu przełykowego. Gealcid jest dostępny bez recepty.
Hemosol B0 to specyfik stosowany w szpitalach na oddziałach intensywnej terapii, który pomaga w skorygowaniu zaburzonej równowagi chemicznej krwi. Lek ten jest szczególnie ważny w przypadku pacjentów z niewydolnością nerek, u których dochodzi do nagromadzenia szkodliwych produktów przemiany materii. Hemosol B0 jest dostępny wyłącznie na receptę i może być podawany wyłącznie przez profesjonalnych pracowników służby zdrowia. Cena leku oraz dawkowanie zależy od stanu klinicznego pacjenta i zostanie określona przez lekarza odpowiedzialnego za leczenie.
Klean-Prep to lek stosowany w celu oczyszczenia jelit przed badaniami diagnostycznymi, takimi jak kolonoskopia, czy przed operacją. Preparat działa przeczyszczająco, usuwając zawartość jelit. Klean-Prep jest dostępny na receptę. Wskazaniem do jego stosowania jest konieczność dokładnego oczyszczenia jelit przed badaniem lub zabiegiem chirurgicznym.
Lecicarbon to lek stosowany w leczeniu zaparć. Działa poprzez zwiększenie ilości wody w jelitach, co ułatwia wypróżnianie. Lecicarbon jest dostępny bez recepty.
Lecicarbon Junior to preparat stosowany w leczeniu zaparć, wynikających z diety ubogiej w błonnik, braku aktywności fizycznej czy schorzeń wymagających łatwego oddawania kału. Pomaga także w opróżnianiu jelit przed operacjami lub zabiegami diagnostycznymi w obrębie odbytnicy.
MultiBic bezpotasowy to specjalistyczny roztwór stosowany w ciągłej terapii nerkozastępczej. Jest szczególnie polecany dla pacjentów z ostrą niewydolnością nerek, którzy mogą wymagać zastosowania zabiegu ciągłej hemofiltracji w celu usunięcia z organizmu produktów przemiany materii, normalnie wydalanych przez nerki do moczu.
Multibic z potasem to specjalny roztwór stosowany w ciągłej terapii nerkozastępczej. Jego głównym celem jest usuwanie z organizmu pacjentów z chorobą nerek szkodliwych produktów przemiany materii. Lek ten jest szczególnie polecany dla pacjentów z uszkodzeniem nerek oraz w przypadku zatruć. Jest dostępny na receptę.
Natrium bicarbonicum 8,4% Polpharma to lek alkalizujący, który na drodze dysocjacji uwalnia jony sodowe i wodorowęglanowe. Zwiększa stężenie wodorowęglanów w surowicy krwi i pH surowicy. Wskazaniem do stosowania są: kwasica metaboliczna występująca w przebiegu ciężkich chorób nerek, zastoinowej niewydolności krążenia, we wstrząsie i odwodnieniu, chorobie alkoholowej i podczas stosowania leków z grupy inhibitorów anhydrazy węglanowej oraz chlorku amonu. Jest to lek do stosowania wyłącznie w lecznictwie zamkniętym, czyli w szpitalu.
Physioneal 40 z glukozą to specjalny roztwór do dializy otrzewnowej, który skutecznie usuwa nadmiar wody i szkodliwe produkty przemiany materii z krwi. Oprócz tego, koryguje również nieprawidłowe stężenia różnych składników krwi. Physioneal 40 zawiera różne stężenia glukozy (1,36%, 2,27% lub 3,86%). Jest wskazany do dializy otrzewnowej, m.in. w przypadku ostrej i przewlekłej niewydolności nerek, ciężkiego przewodnienia, zaburzeń gospodarki elektrolitowej oraz zatrucia lekami podlegającymi dializie, kiedy nie można zastosować bardziej odpowiednich , alternatywnych metod leczenia. Lek jest dostępny na receptę.
Sal Ems Factitium to lek mający pomocnicze działanie w stanach zapalnych dróg oddechowych i astmie oskrzelowej. Lek ma działanie wykrztuśne i alkalizujące, zawiera mieszaninę alkalicznych soli pobudzających wydzielanie śluzu w drogach oddechowych. Wodorowęglan sodu, który jest jednym ze składników, alkalizuje wydzielinę oskrzeli, co prowadzi do jej upłynnienia i ułatwia odkrztuszanie. Lek jest dostępny bez recepty.
Sal Vichy Factitium to produkt leczniczy, będący mieszaniną soli alkalicznych w postaci tabletek musujących. Działa zobojętniająco na kwaśną treść żołądka, zwiększa rezerwę alkaliczną krwi, pobudza produkcję i wydzielanie żółci. Jest stosowany jako leczenie pomocnicze w nadkwaśności treści żołądka, przewlekłym zapaleniu pęcherzyka żółciowego oraz kamicy żółciowej. Sal Vichy Factitium jest dostępny bez recepty.
Sodu Wodorowęglan Hasco to lek dostępny bez recepty. Jest to proszek do sporządzania roztworu, którego głównym składnikiem jest wodorowęglan sodu. Lek ten działa łagodnie przeciwzapalnie i jest przeznaczony do stosowania zewnętrznego. Można go stosować do płukania i przemywania błon śluzowych oraz w postaci okładów na stany zapalne skóry i tkanki podskórnej.
Wodorowęglan sodu – czyli kwaśny węglan sodu, popularna soda oczyszczona. Substancja o działaniu oczyszczającym, przeciwzapalnym, regulująca pH krwi oraz zwiększająca rozpuszczalność innych związków, dlatego stosowana jest jako składnik tabletek musujących. W farmacji występuje najczęściej jako składnik leków alkalizujących, czyli przywracających równowagę kwasowo-zasadową organizmu oraz w lekach na nadkwasotę żołądka.
Wskazaniem do stosowania wodorowęglanu sodu jest kwasica metaboliczna, kwasica mleczanowa, hiperkaliemia, dolegliwości żołądkowe związane z nadmiernym wydzielaniem soku żołądkowego, przywrócenie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu (m.in. w zatruciach salicylanami, trójcyklicznymi lekami przeciwdepresyjnymi) oraz stany zapalne skóry i tkanki podskórnej (przemywanie, okłady roztworem wodorowęglanu sodu).
Możliwe działania niepożądane: występują bardzo rzadko po podaniu doustnym, natomiast po podaniu dożylnym mogą wystąpić miejscowe owrzodzenia i martwica tkanek, obrzęk, hipokaliemia, tężyczka, hipernatremia (zwiększone stężenie sodu we krwi).
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Wodorowęglan sodu, powszechnie znany jako soda oczyszczona, to jeden z najczęściej stosowanych związków chemicznych w medycynie i życiu codziennym. Ta pozornie prosta substancja o wzorze chemicznym NaHCO₃ odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej organizmu ludzkiego. W medycynie wykorzystywany jest jako systemowy alkalizator, który zwiększa stężenie wodorowęglanów w osoczu krwi, buforuje nadmiar jonów wodorowych i podnosi pH krwi, tym samym odwracając kliniczne objawy kwasicy. Oprócz zastosowań medycznych, wodorowęglan sodu znajduje szerokie zastosowanie jako środek zobojętniający kwasy żołądkowe, składnik preparatów do higieny jamy ustnej, a nawet jako suplement ergogeniczny dla sportowców. Substancja ta jest stosowana w leczeniu kwasicy metabolicznej, która może być spowodowana ciężkimi zaburzeniami pracy nerek, niekontrolowaną cukrzycą, zastoinową niewydolnością krążenia czy w przebiegu kwasicy mleczanowej. Jego wielokierunkowe działanie wynika z podstawowych właściwości chemicznych – w roztworach wodnych wykazuje odczyn słabo alkaliczny i zachowuje się jak słaba zasada, reagując z kwasami z wydzieleniem dwutlenku węgla i wody. Dla pacjentów istotne jest zrozumienie, że wodorowęglan sodu, mimo swojej dostępności jako produkt kuchenny, wymaga odpowiedniej wiedzy medycznej przy stosowaniu terapeutycznym, szczególnie w postaci iniekcyjnej czy przy długotrwałym stosowaniu.
Wodorowęglan sodu działa jako systemowy alkalizator poprzez dysocjację w środowisku wodnym na jon sodu (Na+) i jon wodorowęglanowy (HCO3-). Jon wodorowęglanowy stanowi rezerwę alkaliczną organizmu i jest wykorzystywany przez bufor wodorowęglanowy – najważniejszy pozakomórkowy układ buforowy u człowieka. Mechanizm działania tej substancji opiera się na zwiększeniu stężenia wodorowęglanów w osoczu krwi, co prowadzi do wzrostu pH krwi.
Jon wodorowęglanowy wiąże nadmiar jonów wodorowych we krwi odpowiedzialnych za zakwaszenie organizmu, dzięki czemu wodorowęglan sodu zmniejsza objawy kwasicy u pacjenta. W nerkach wodorowęglany są rozkładane do dwutlenku węgla, który następnie ulega dyfuzji do krwi. W kanalikach nerkowych jony wodorowęglanowe i wodorowe są odtwarzane w wyniku działania dehydratazy węglanowej.
W żołądku wodorowęglan sodu reaguje bezpośrednio z kwasem solnym zgodnie z równaniem chemicznym: NaHCO₃ + HCl → NaCl + H₂O + CO₂. Związek ten neutralizuje nadmierne wydzielanie kwasu żołądkowego, przynosząc ulgę pacjentom cierpiącym na zgagę lub nadkwasowość, jednak leczy tylko objawy choroby, nie ich przyczynę.
Podstawowym wskazaniem do stosowania wodorowęglanu sodu w medycynie jest kwasica metaboliczna, czyli nadmiar kwaśnych produktów przemiany materii we krwi. Może się to pojawić między innymi przy odwodnieniu, wstrząsie, w przebiegu chorób nerek, chorobie alkoholowej. Wodorowęglan sodu jest wskazany w leczeniu kwasicy metabolicznej, która może wystąpić w ciężkich chorobach nerek, niekontrolowanej cukrzycy, niewydolności krążenia z powodu wstrząsu lub ciężkiego odwodnienia, zatrzymaniu krążenia i ciężkiej pierwotnej kwasicy mleczanowej.
Kwasicę metaboliczną u chorych z przewlekłą chorobą nerek rozpoznaje się, gdy stężenie wodorowęglanów w osoczu lub krwi żylnej jest mniejsze niż 22 mmol/l. Występuje u około 20% chorych z przewlekłą chorobą nerek, zwykle gdy przesączanie kłębuszkowe obniża się poniżej 20-30 ml/min/1,73 m².
Wodorowęglan sodu znajduje zastosowanie w leczeniu niektórych zatruć, w tym zatrucia barbituranami, salicylanami, czy alkoholem metylowym. Stosowany jest również w przypadku zatruć lekami antydepresyjnymi tricyklicznymi, gdzie mechanizm działania obejmuje wysokie obciążenie sodowe i rozwój alkalozy metabolicznej.
Substancja jest podawana w przypadku kwasicy metabolicznej po spożyciu metanolu oraz przy zatruciu lekami antydepresyjnymi i hiperkalcemii. Szczególnie istotne jest zastosowanie w nerczycy sulfonamidowej, gdzie alkalizacja moczu pomaga w rozpuszczaniu kryształów i zapobiega uszkodzeniu nerek.
Wodorowęglan sodu stosowany jest w objawowym leczeniu zgagi, niestrawności i nadkwasoty żołądka. Zwykle jest składnikiem preparatu złożonego, w którym pełni funkcję alkalizującą kwaśny sok żołądkowy. Jako środek zobojętniający kwas stosuje się go do łagodzenia zgagi i niestrawności, należy go jednak przyjmować 1-2 godziny po posiłkach z pełną szklanką wody.
W przypadku ciężkich biegunek przyjmowanie wodorowęglanu sodu jest zalecane, ponieważ w ich trakcie często dochodzi do nadmiernej utraty jonów wodorowęglanowych.
Wodorowęglan sodu dostępny jest w różnych postaciach farmaceutycznych, dostosowanych do konkretnych wskazań medycznych:
Dawka preparatu zależy od stanu równowagi kwasowo-zasadowej i masy ciała pacjenta. Można ją określić według wzoru: NaHCO₃ (mmol) = niedobór zasad (mmol) × masa ciała × 0,3. 1 ml roztworu 8,4% zawiera 1 mmol Na+ i 1 mmol HCO₃⁻.
W postaci doustnej dawki zwykle wynoszą od 2 g do 5 g dobowo, w zależności od postaci leku. W przypadku lekkiej kwasicy metabolicznej wodorowęglan sodu podaje się w infuzji dożylnej w dawce od 2 do 5 mEq na kilogram masy ciała.
U dzieci zaleca się dożylną infuzję w dawce nie większej niż 8 mEq/kg masy ciała na dobę. U niemowląt i dzieci poniżej 2 lat roztwór podaje się w powolnym wlewie kroplowym do 8 mEq/kg mc./dobę. Szybkie podawanie (równe lub przekraczające 10 ml/min) u noworodków i dzieci poniżej 2 lat może powodować hipernatremię, obniżenie ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego i możliwy krwotok wewnątrzczaszkowy.
Nie zaleca się uzupełnienia deficytu zasad w ciągu 24 godzin od rozpoczęcia leczenia, ponieważ może dojść do alkalozy metabolicznej. Przy stosowaniu doustnym lek należy przyjmować co najmniej 2 godziny przed lub po innych lekach, aby uniknąć interakcji.
| Wskazanie | Droga podania | Dawka | Uwagi |
|---|---|---|---|
| Kwasica metaboliczna (dorośli) | Dożylnie | Wg wzoru: niedobór zasad × m.c. × 0,3 | Powolne podawanie |
| Kwasica metaboliczna (dzieci) | Dożylnie | Max 8 mEq/kg m.c./dobę | U niemowląt rozcieńczony |
| Zgaga, niestrawność | Doustnie | 2-5 g/dobę | 1-2 h po posiłkach |
| Przemywanie zewnętrzne | Zewnętrznie | 5-20 g w 0,5 l wody | Kilka razy dziennie |
Do przeciwwskazań należą: nadwrażliwość na wodorowęglan sodu, alkaloza metaboliczna, alkaloza oddechowa, hipowentylacja, hipernatremia oraz stany, w których przyjmowanie sodu jest przeciwwskazane, jak obrzęki, choroba nadciśnieniowa, rzucawka, niewydolność nerek.
Dodatkowymi przeciwwskazaniami są hipokalcemia, nadmierna utrata chlorków wywołana wymiotami oraz ryzyko rozwoju alkalozy indukowanej lekami moczopędnymi.
Przed podaniem leku trzeba uzupełnić elektrolity w organizmie pacjenta, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko hipokalcemii i hipokalemii. Ze względu na zawartość sodu, wodorowęglan sodu powinien być stosowany z dużą ostrożnością u pacjentów z zastoinową niewydolnością serca i ciężką przewlekłą chorobą nerek.
Zbyt szybkie wstrzyknięcie dzieciom i noworodkom może doprowadzić do krwawienia wewnątrzczaszkowego. Podanie pozanaczyniowe może prowadzić do martwicy tkanek – lek trzeba podać bezpośrednio do żyły.
W zależności od przyjętej dawki i postaci leku może wystąpić alkaloza metaboliczna lub wzdęcia brzucha. Przy podaniu dożylnym możliwe są: hipokaliemia, alkaloza metaboliczna, tężyczka, martwica tkanek, owrzodzenia, obrzęki, hipernatremia.
W przypadku zbyt wysokiej dawki mogą wystąpić: ból głowy, mdłości, drażliwość, rzadziej słabość mięśniowa, opuchlizna stóp i spowolnienie odruchów.
Przedawkowanie może skutkować przeciążeniem rozpuszczalnikiem i/lub płynami, potencjalnie prowadząc do obrzęku, w tym obrzęku płuc. Możliwa jest też alkaloza metaboliczna z objawami włącznie z drżeniem mięśni, podrażnieniem i tężyczką.
Do bardzo poważnych działań niepożądanych należą: ból w klatce piersiowej, drgawki, ciężkie reakcje alergiczne z wysypką, swędzeniem, obrzękiem twarzy lub trudnościami w oddychaniu.
Ze względu na zdolność do buforowania pH i wpływania na zmiany równowagi kwasowo-zasadowej, wodorowęglan sodu może wpływać na liczne interakcje lek-lek, w tym z fluorochinolonami takimi jak lewfloksacyna i tetracyklinami jak doksycyklina i minocyklina.
Najważniejsze grupy leków wykazujące interakcje:
Interakcje wynikają głównie z wpływu wodorowęglanu sodu na podniesienie pH w przewodzie pokarmowym, co zmniejsza wchłanianie leków wymagających kwaśnego środowiska, oraz z alkalizacji moczu, która zwiększa bierną reabsorpcję w kanalikach nerkowych i podnosi poziomy niektórych leków.
Ze względu na niezgodność chemiczną, wodorowęglan sodu nie powinien być mieszany z roztworami zawierającymi fosforany, sole wapnia lub magnezu.
Farmakokinetyka wodorowęglanu sodu zależy od postaci i drogi podania. W przypadku podawania doustnego może być wchłaniany z przewodu pokarmowego, przy czym stopień wchłaniania zależy od stanu błony śluzowej.
Wodorowęglan sodu podany w nadmiernych ilościach szybko ulega wydaleniu przez nerki (od 3 do 4 godzin). Substancja powoduje alkalizację moczu. Wodorowęglan, który nie został przekształcony w dwutlenek węgla i wodę, jest wchłaniany i wydalany głównie przez nerki w postaci jonów wodorowęglanowych.
Po podaniu dożylnym wodorowęglan sodu dysocjuje, tworząc jony sodu (Na+) i wodorowęglanu (HCO3-). Działa jako systemowy alkalizator, zwiększając stężenie wodorowęglanów w osoczu, buforując nadmiar jonów wodorowych i podnosząc pH krwi.
W preparatach do dializy otrzewnowej i hemofiltracji wydalanie wodorowęglanu jest uzależnione od zapotrzebowania komórkowego, stanu metabolicznego, stopnia funkcjonowania nerek oraz utraty płynów.
W praktyce klinicznej wodorowęglan sodu stanowi podstawę leczenia farmakologicznego różnych stanów patologicznych. W leczeniu kwasicy metabolicznej u chorych z przewlekłą chorobą nerek stosuje się obecnie głównie wodorowęglan sodu, choć nowszym lekiem jest veverimer, który przyjmowany doustnie wiąże jony wodorowe w obrębie jelit.
W polskiej praktyce medycznej najczęściej stosowane są następujące preparaty:
W badaniach klinicznych dotyczących chorych we wstrząsie septycznym z kwasicą metaboliczną analizowano skuteczność infuzji wodorowęglanu sodu w redukcji śmiertelności. W leczeniu cukrzycowej kwasicy ketonowej wyrównanie zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej polega przede wszystkim na dożylnym wlewie insuliny, nawodnieniu chorego i uzupełnieniu niedoborów elektrolitowych.
W nawadnianiu dzieci wodorowęglan sodu stosuje się tylko przy występowaniu klinicznych cech kwasicy metabolicznej i/lub gdy pH krwi wynosi ≤7,2. Obowiązuje zasada podawania 1 mmol (mEq) HCO3-/kg masy ciała na początku nawadniania.
Terapia skojarzona często obejmuje:
| Nazwa preparatu | Postać | Stężenie/Dawka | Wskazania główne |
|---|---|---|---|
| Natrium bicarbonicum Polpharma | Roztwór do wstrzykiwań | 8,4% (84 mg/ml) | Kwasica metaboliczna |
| Alkala | Tabletki | 1000 mg | Zgaga, nadkwasowość |
| Sodu wodorowęglan Hasco | Proszek | 8,4% | Roztwory do płukania |
| Gaviscon | Zawiesina/tabletki | Preparat złożony | Refluks żołądkowy |
Wodorowęglan sodu znajduje zastosowanie jako suplement ergogeniczny. Badania potwierdzają, że może poprawić wyniki osiągane przez wytrenowanych pływaków na dystansie 200 m stylem dowolnym oraz zdolności wysiłkowe podczas biegu na krótkim dystansie 400-800 metrów.
Suplementację wodorowęglanem sodu zaleca się w wysiłkach o charakterze wytrzymałościowo-siłowym i wytrzymałościowo-szybkościowym, które trwają od 1 do 7 minut. Przyjęta dawka to 300 mg na kilogram masy ciała.
Mechanizm działania w sporcie opiera się na:
Wodorowęglan sodu łagodzi wysypki, podrażnienia i ukąszenia. Dodaje się go do szamponów oraz preparatów wybielających zęby. Znajduje się w wielu pastach do zębów oraz płynach do płukania jamy ustnej, neutralizując kwasowość i zapewniając świeży oddech.
Jako naturalny środek przeciwgrzybiczny, w kontakcie z jodem neutralizuje drobnoustroje. Wykorzystuje się go w produkcji kosmetyków, kul musujących do kąpieli i pudrów kosmetycznych.
Wodorowęglan sodu może przechodzić do mleka matki. Przed stosowaniem w ciąży lub podczas karmienia piersią należy skonsultować się z lekarzem. Może zwiększać ilość sodu w organizmie.
W badaniach klinicznych dotyczących stosowania doustnych preparatów złożonych zawierających wodorowęglan sodu nie stwierdzono negatywnego wpływu na płodność.
Zaleca się stosowanie dawek frakcjonowanych i częste monitorowanie za pomocą badań laboratoryjnych w celu zminimalizowania możliwości przedawkowania. Konieczne jest regularne kontrolowanie:
Choć soda oczyszczona z kuchni chemicznie jest tym samym związkiem co wodorowęglan sodu medyczny, w celach leczniczych należy używać wyłącznie preparatów farmaceutycznych. Preparaty medyczne przechodzą ścisłą kontrolę jakości i mają określone stężenie substancji czynnej.
Nie należy spożywać sody dłużej niż 2 tygodnie bez konsultacji z lekarzem. Jeśli objawy utrzymują się po 2 tygodniach stosowania lub wracają często, należy skonsultować się z lekarzem zamiast kontynuować samoleczenie.
Nie należy podawać wodorowęglanu sodu dzieciom poniżej 12 lat bez zlecenia lekarza. W szpitalnictwie stosuje się go u dzieci, ale wymaga to specjalnego monitorowania i dostosowania dawek.
Objawy przedawkowania mogą obejmować skurcze mięśni, drgawki, zawroty głowy, bóle i skurcze mięśni, zmiany psychiczne jak splątanie czy drażliwość, wymioty i osłabienie. W przypadku wystąpienia takich objawów należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.
Wodorowęglan sodu należy przyjmować co najmniej 2 godziny przed lub po innych lekach. Szczególnie ostrożny należy być przy stosowaniu z antybiotykami, lekami na serce, czy środkami przeciwgrzybiczymi, ponieważ może zmniejszać ich skuteczność.
Nie ma naukowych dowodów na skuteczność wodorowęglanu sodu w odchudzaniu. Może być pomocny w oczyszczaniu organizmu z toksyn, ale należy go stosować maksymalnie przez 3 tygodnie. Przed stosowaniem w celach detoksykacyjnych warto skonsultować się ze specjalistą.
Natychmiastowej pomocy medycznej wymagają: ból w klatce piersiowej, drgawki, ciężkie reakcje alergiczne z wysypką, swędzeniem, obrzękiem twarzy lub trudności w oddychaniu. Również objawy ciężkiej alkalozy metabolicznej wymagają pilnej interwencji medycznej.
W badaniach sportowych stosowano dawki około 300 mg na kilogram masy ciała, przyjmowane 90-120 minut przed wysiłkiem. Jednak ze względu na możliwe działania niepożądane, przed stosowaniem jako suplement należy skonsultować się z lekarzem sportowym lub dietetykiem.
Preparaty należy przechowywać w oryginalnych opakowaniach, szczelnie zamknięte, w miejscu niedostępnym dla dzieci, w temperaturze pokojowej, z dala od nadmiernego ciepła i wilgoci. Nie należy przechowywać w łazience ze względu na wilgoć.
