Dukoral to doustna szczepionka przeciw cholerze przeznaczona dla dzieci powyżej 2. roku życia i dorosłych. Zawiera inaktywowane szczepy Vibrio Cholerae. Zalecana jest osobom narażonym na zachorowanie, które udają się w tereny o podwyższonym ryzyku zakażenia. Dodatkowo chroni przed tzw. biegunką podróżnych. Jest dostępna na receptę.
Vaxchora to doustna szczepionka przeciw cholerze, która wzmacnia odporność jelit. Stosowana u dorosłych i dzieci powyżej 2 lat, zapewnia ochronę przed cholerą na co najmniej 10 dni przed podróżą do rejonów zagrożonych. Działa poprzez wytwarzanie przeciwciał, które zwalczają bakterie cholery i toksyny powodujące biegunkę, przygotowując układ odpornościowy do obrony.
Vibrio cholerae to Gram-ujemna bakteria w kształcie przecinka, która jest głównym czynnikiem wywołującym cholerę – ostrą chorobę zakaźną przewodu pokarmowego. Bakteria występuje głównie w wodzie (zarówno słodkiej jak i słonej) w ciepłych regionach świata. Vibrio cholerae jest ruchliwa dzięki wici i może przetrwać zarówno w środowisku wodnym, jak i w przewodzie pokarmowym człowieka.
Rodzaje i serotypy
Vibrio cholerae dzieli się na różne serogrupy, serotypy i biotypy. Najważniejsze z nich to:
- Serogrupa O1 – najbardziej rozpowszechniona, odpowiedzialna za większość epidemii cholery
- Serotyp Inaba
- Serotyp Ogawa
- Biotypy:
- Klasyczny
- El Tor (bardziej rozpowszechniony obecnie)
- Serogrupa O139 – odkryta później, również może wywoływać epidemie
Należy podkreślić, że nie wszystkie szczepy Vibrio cholerae wywołują chorobę. Tylko te, które mają zdolność wytwarzania toksyny cholery, mogą spowodować typowe objawy cholery.
Mechanizm działania i patogeneza
Vibrio cholerae wnika do organizmu człowieka poprzez spożycie skażonej wody lub żywności. Bakterie przedostają się do jelita cienkiego, gdzie:
- Przylegają do nabłonka jelitowego
- Wytwarzają toksynę cholery
- Toksyna powoduje zwiększenie wydzielania wody i elektrolitów do światła jelita
- Prowadzi to do masywnej biegunki i odwodnienia
Toksyna cholery działa poprzez zakłócenie funkcji komórek nabłonkowych jelit, co powoduje stały wypływ wody i elektrolitów. To właśnie ten mechanizm jest odpowiedzialny za charakterystyczną „biegunkę ryżową” – wodnistą biegunkę bez krwi, przypominającą wodę po płukaniu ryżu.
Objawy cholery
Choroba wywoływana przez Vibrio cholerae może mieć różny przebieg – od lekkiego po ciężki, zagrażający życiu. Objawy pojawiają się zwykle po 1-5 dniach od zakażenia i mogą obejmować:
- Nagłą, wodnistą biegunkę (charakterystyczna „biegunka ryżowa”)
- Wymioty
- Odwodnienie
- Skurcze mięśni
- Spadek ciśnienia krwi
- W ciężkich przypadkach: wstrząs, kwasica metaboliczna, niewydolność nerek, a nawet śmierć
Warto podkreślić, że w przypadku nieleczonej, ciężkiej cholery śmiertelność może sięgać 50-60%, ale przy właściwym i szybkim leczeniu spada do poniżej 1%.
Zapobieganie i profilaktyka
Zapobieganie zakażeniom Vibrio cholerae obejmuje:
- Higienę osobistą i przygotowywania posiłków:
- Dokładne mycie rąk wodą i mydłem
- Właściwe gotowanie i przechowywanie żywności
- Dostęp do czystej wody pitnej
- Szczepienia:
- Szczepionka doustna zawierająca żywe, atenuowane (osłabione) bakterie Vibrio cholerae
- Podawanie jednorazowej dawki co najmniej 10 dni przed potencjalną ekspozycją
- Skuteczność ochrony wynosi około 80-90% w okresie 3 miesięcy po szczepieniu
- Środki ostrożności podczas podróży do regionów, gdzie występuje cholera:
- Unikanie surowych owoców morza
- Picie tylko butelkowanej lub przegotowanej wody
- Unikanie lodu niewiadomego pochodzenia
Leczenie zakażeń
Podstawą leczenia cholery jest:
- Nawodnienie – najważniejszy element terapii:
- Doustne płyny nawadniające (ORS – Oral Rehydration Solution)
- W ciężkich przypadkach – dożylne podawanie płynów
- Antybiotykoterapia – skraca przebieg choroby i zmniejsza nasilenie objawów:
- Doksycyklina
- Ciprofloksacyna
- Azytromycyna
- Leczenie objawowe – zwalczanie nudności, wymiotów, skurczów
Szczepionka przeciw cholerze
Dostępne są szczepionki przeciw cholerze, takie jak Vaxchora. Najważniejsze informacje:
- Zawiera żywe, atenuowane (osłabione) bakterie Vibrio cholerae szczepu CVD 103-HgR
- Podawana jest doustnie w jednej dawce
- Powinna być przyjęta co najmniej 10 dni przed potencjalną ekspozycją
- Zapewnia ochronę przeciwko serogrupie O1 Vibrio cholerae
- Nie chroni przed serogrupą O139 ani innymi gatunkami Vibrio
- Skuteczność wynosi około 90% przy zakażeniu po 10 dniach od szczepienia i około 80% przy zakażeniu po 3 miesiącach
Ważne zalecenia dotyczące szczepionki:
- Nie należy spożywać posiłków i przyjmować płynów 60 minut przed i po przyjęciu szczepionki
- Szczepionka jest przeciwwskazana u osób z niedoborami odporności
- Należy unikać jednoczesnego stosowania antybiotyków i chlorochiny
- Nawet osoby zaszczepione powinny zachowywać środki ostrożności dotyczące higieny żywności i wody
Występowanie geograficzne
Cholera występuje endemicznie w wielu regionach świata, głównie w:
- Azji Południowej (szczególnie dorzecze Gangesu w Indiach i Bangladeszu)
- Afryce Subsaharyjskiej
- Niektórych częściach Ameryki Środkowej i Południowej
Epidemie cholery często są związane z katastrofami naturalnymi, wojnami i innymi sytuacjami, które prowadzą do braku dostępu do czystej wody i właściwych warunków sanitarnych.
Podsumowanie
Vibrio cholerae to bakteria wywołująca cholerę – potencjalnie śmiertelną chorobę przewodu pokarmowego. Właściwa higiena, dostęp do czystej wody, odpowiednie przygotowanie żywności oraz szczepienia są kluczowe w zapobieganiu zakażeniom. W przypadku zachorowania, szybkie nawodnienie i odpowiednia terapia są niezbędne do uniknięcia poważnych komplikacji i śmierci.