Roztwór Balance to lek stosowany w dializie otrzewnowej, służący do oczyszczania krwi u pacjentów ze schyłkową przewlekłą niewydolnością nerek. Działa poprzez wymianę substancji między krwią a płynem dializacyjnym za pośrednictwem błony otrzewnowej. Wskazaniem do stosowania jest schyłkowa niewydolność nerek, kiedy konieczne jest leczenie nerkozastępcze. Roztwór Balance jest dostępny na receptę.
Lek CAPD/DPCA to roztwór do dializy otrzewnowej. Jest stosowany w celu oczyszczania krwi za pośrednictwem błony otrzewnowej u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek. Ten rodzaj oczyszczania krwi nazywa się dializą otrzewnową. Lek jest dostępny na receptę.
Geloplasma to lek stosowany w medycynie, który jest często używany do uzupełniania płynów i elektrolitów w organizmie pacjenta. Jest to szczególnie przydatne w sytuacjach, gdy pacjent cierpi na odwodnienie lub utratę krwi. Geloplasma jest dostępna na receptę, co oznacza, że musi być przepisana przez lekarza. Wskazania do stosowania tego leku zależą od indywidualnej sytuacji pacjenta i powinny być zawsze konsultowane z lekarzem lub farmaceutą.
Physioneal 40 z glukozą to specjalny roztwór do dializy otrzewnowej, który skutecznie usuwa nadmiar wody i szkodliwe produkty przemiany materii z krwi. Oprócz tego, koryguje również nieprawidłowe stężenia różnych składników krwi. Physioneal 40 zawiera różne stężenia glukozy (1,36%, 2,27% lub 3,86%). Jest wskazany do dializy otrzewnowej, m.in. w przypadku ostrej i przewlekłej niewydolności nerek, ciężkiego przewodnienia, zaburzeń gospodarki elektrolitowej oraz zatrucia lekami podlegającymi dializie, kiedy nie można zastosować bardziej odpowiednich , alternatywnych metod leczenia. Lek jest dostępny na receptę.
Sterofundin to izotoniczny roztwór elektrolitów, który jest podawany dożylnie. Jest stosowany w celu uzupełnienia utraconego płynu pozakomórkowego u pacjentów, u których doszło do odwodnienia izotonicznego oraz w przypadku bezpośredniego ryzyka wystąpienia kwasicy. Preparat jest wydawany wyłącznie na receptę.
S mleczan sodu – związek chemiczny, znany również jako sól sodowa kwasu mlekowego. Wykazuje właściwości nawilżające, antybakteryjne, przeciwzapalne, przeciwtrądzikowe oraz stabilizujące poziom pH.
S mleczan sodu dostępny jest w wielu postaciach ze względu na szerokie zastosowanie zarówno w przemyśle kosmetycznym (kremach do twarzy, serum, tonikach) jak i farmaceutycznym, m.in. w intymnych kremach nawilżających, roztworach do infuzji czy roztworach do infuzji otrzewnowej.
Możliwe działania niepożądane: S mleczan sodu zawarty w kosmetykach i lekach stosowany zgodnie z zaleceniami producenta nie powoduje zwykle skutków ubocznych lub wynikają one z połączenia wielu substancji.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Mleczan sodu, czyli sól sodowa kwasu mlekowego, stanowi jeden z najważniejszych związków stosowanych zarówno w medycynie, jak i kosmetyce oraz przemyśle spożywczym. Ta naturalna substancja, występująca fizjologicznie w organizmie człowieka jako składnik naturalnego czynnika nawilżającego skóry (NMF – Natural Moisturizing Factor), wykazuje szerokie spektrum działania – od intensywnego nawilżania naskórka, przez regulację równowagi kwasowo-zasadowej organizmu, aż po zastosowanie w roztworach infuzyjnych ratujących życie. W formie kosmetyków mleczan sodu podnosi nawilżenie skóry nawet do 90%, działając skuteczniej niż popularne humektanty, a w medycynie stanowi kluczowy element płynów dializacyjnych oraz roztworów do infuzji, takich jak Ringer Lactate. Substancja ta znajduje również zastosowanie jako dodatek do żywności oznaczony symbolem E325, pełniąc funkcję konserwanta i regulatora kwasowości.
Mleczan sodu (sodium lactate, NaC₃H₅O₃) to organiczny związek chemiczny będący solą sodową naturalnego kwasu L(+)-mlekowego. Substancja występuje w postaci 60% roztworu wodnego lub jako bezbarwny do jasnożółty płyn o lekko kwaśnym zapachu, charakteryzujący się doskonałą rozpuszczalnością w wodzie oraz lekko zasadowym pH (około 7,5-8,5).
Produkcja mleczanu sodu na skalę przemysłową odbywa się w procesie fermentacji cukrów pochodzących z produktów skrobiowych, takich jak kukurydza, buraki czy melasa. Podczas tego procesu bakterie mlekowe z rodzaju Lactobacillus przekształcają cukry w kwas mlekowy, który następnie ulega neutralizacji za pomocą wodorotlenku sodu, tworząc mleczan sodu. Ze względu na pochodzenie z fermentacji cukrów roślinnych, substancja może być stosowana w kosmetykach naturalnych oraz produktach przeznaczonych dla wegan i wegetarian.
Należy podkreślić, że mleczan sodu jest również wytwarzany naturalnie w organizmie człowieka – powstaje w mięśniach podczas wysiłku fizycznego oraz jest produkowany przez bakterie jelitowe w procesie trawienia. Jako jeden ze składników NMF, naturalnie występuje w naskórku ludzkiej skóry, gdzie odpowiada za utrzymanie odpowiedniego nawodnienia i elastyczności.
Jednym z najważniejszych zastosowań medycznych mleczanu sodu jest jego obecność w roztworach elektrolitowych, szczególnie w płynie Ringera z mleczanami (Ringer Lactate). Ten jałowy, niepirogeniczny roztwór do infuzji zawiera w swoim składzie:
Roztwór Ringera z mleczanami znajduje zastosowanie w kilku kluczowych wskazaniach klinicznych. Po pierwsze, służy do przywracania równowagi płynu pozakomórkowego oraz uzupełniania strat elektrolitów, szczególnie w przypadkach odwodnienia spowodowanego silnym poceniem się, zaburzeniami czynności nerek czy intensywnymi biegunkami. Po drugie, stanowi podstawowy płyn stosowany w doraźnym uzupełnianiu objętości krążącej krwi w stanach hipowolemii lub niedociśnienia tętniczego, często w połączeniu z koloidami. Po trzecie, pełni istotną rolę w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej organizmu, szczególnie w leczeniu łagodnej do umiarkowanie nasilonej kwasicy metabolicznej.
Mechanizm działania mleczanu w regulacji pH organizmu jest szczególnie interesujący – jon mleczanu w wątrobie jest metabolizowany do wodorowęglanów (HCO₃⁻), które działają jako bufor alkaliczny, neutralizując nadmiar jonów wodorowych i podnosząc pH krwi. Objętość roztworu Ringera z mleczanami potrzebna do przywrócenia prawidłowej objętości krwi wynosi zazwyczaj od 3 do 5 razy więcej niż objętość utraconej krwi, co wynika z faktu, że część płynu krystaloidowego przenika do przestrzeni pozanaczyniowej.
Roztwory hipertoniczne mleczanu sodu są obecnie przedmiotem intensywnych badań klinicznych w kontekście leczenia stanów zagrażających życiu. Szczególnie obiecujące wyniki uzyskano w badaniach dotyczących zastosowania hipertonicznego mleczanu sodu (HMS) w następujących stanach:
Uraz mózgu (TBI): Mleczan sodu jest badany jako substancja poprawiająca metabolizm mózgu poprzez dostarczanie alternatywnego źródła energii dla komórek nerwowych. W warunkach stresu metabolicznego, gdy dostawa glukozy może być ograniczona, mleczan może służyć jako substrat energetyczny dla neuronów, potencjalnie zapobiegając postępującym uszkodzeniom tkanki mózgowej.
Zatrzymanie krążenia: Badania sprawdzają, czy infuzja mleczanu sodu po resuscytacji może zmniejszyć uszkodzenia mózgu spowodowane niedotlenieniem oraz urazem reperfuzyjnym (uszkodzeniem powstającym w momencie przywrócenia przepływu krwi). Wczesne wyniki sugerują, że roztwór może chronić funkcje poznawcze i zmniejszać stopień anoksycznego uszkodzenia mózgu.
Sepsa i wstrząs septyczny: W przypadku zakażeń ogólnoustrojowych mleczan sodu może wspierać funkcję naczyń krwionośnych, chronić układ mikrokrążenia oraz poprawiać hemodynamikę u pacjentów w stanie krytycznym. Badania analizują jego potencjalne działanie ochronne na śródbłonek naczyniowy oraz wpływ na funkcjonowanie narządów.
Ostre zapalenie trzustki: Trwają badania porównujące skuteczność roztworu Ringera z mleczanem względem soli fizjologicznej w leczeniu ostrego zapalenia trzustki, analizując ich wpływ na przebieg choroby i rokowanie.
W leczeniu przewlekłej choroby nerek mleczan sodu znajduje zastosowanie jako składnik płynów do dializy otrzewnowej. Płyny dializacyjne zawierające mleczan charakteryzują się lepszą biozgodnością z otrzewną niż tradycyjne roztwory zawierające laktat, co może przekładać się na mniejsze ryzyko powikłań oraz lepszą tolerancję długotrwałej terapii. Mleczan w płynach dializacyjnych pełni podwójną rolę – z jednej strony pomaga w korekcji kwasicy metabolicznej często występującej u pacjentów z niewydolnością nerek, z drugiej strony jest lepiej metabolizowany niż laktat, szczególnie u pacjentów z niewydolnością wątroby.
Kwasica metaboliczna to poważne zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej, w którym pH krwi spada poniżej 7,35 na skutek nagromadzenia kwasów lub zmniejszenia ilości zasad w organizmie. Mleczan sodu znajduje zastosowanie w korekcji tego zaburzenia, szczególnie w przypadkach:
W leczeniu ciężkiej kwasicy metabolicznej, gdy pH spada poniżej 7,15, stosuje się parenteralne podawanie roztworów zawierających mleczan lub wodorowęglany. Należy jednak pamiętać, że w kwasicy mleczanowej (gdy we krwi gromadzi się nadmiar kwasu mlekowego) podawanie mleczanu jest przeciwwskazane, gdyż może nasilić zaburzenia metaboliczne.
Mleczan sodu uznawany jest za jeden z najskuteczniejszych humektantów stosowanych w kosmetologii. Jego działanie nawilżające przewyższa efektywność wielu popularnych składników, w tym gliceryny, sorbitolu, a według niektórych badań nawet kwasu hialuronowego. Substancja ta podnosi nawilżenie naskórka nawet do 90%, co czyni ją niezwykle cennym składnikiem kosmetyków pielęgnacyjnych.
Mechanizm działania mleczanu sodu opiera się na kilku właściwościach:
Działanie higroskopijne: Jako substancja hydrofilowa, mleczan sodu wiąże cząsteczki wody z otoczenia i zatrzymuje je w naskórku, zapobiegając transepidermalnej utracie wody (TEWL). Dzięki zdolności przenikania przez warstwę rogową naskórka, zapewnia głębokie nawilżenie.
Składnik NMF: Jako naturalny element czynnika nawilżającego skóry, mleczan sodu uzupełnia deficyty występujące w suchej, odwodnionej czy zmęczonej skórze, przywracając jej prawidłowe nawodnienie i elastyczność.
Działanie keratolityczne i keratoplastyczne: W niższych stężeniach (do 5%) mleczan sodu działa keratoplastycznie, czyli zmiękcza warstwę rogową naskórka, poprawiając jego teksturę. W wyższych stężeniach wykazuje działanie keratolityczne – złuszcza zrogowaciały naskórek, co jest szczególnie korzystne w przypadku skóry suchej czy nadmiernie zrogowaciałej (np. na stopach).
Skóra sucha i odwodniona: Mleczan sodu jest idealnym składnikiem kosmetyków do cery suchej, odwodnionej i pozbawionej blasku. Intensywnie nawilża, zmiękcza oraz przywraca skórze miękkość i elastyczność. Często zastępuje w recepturach glicerynę, gdy celem jest otrzymanie produktu o niskiej lepkości.
Skóra trądzikowa: Mimo że cera trądzikowa często jest przetłuszczona, jednocześnie bywa znacznie odwodniona. Mleczan sodu działa silnie nawilżająco bez pozostawiania tłustego filmu na skórze. Dodatkowo wykazuje właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne, hamując rozwój bakterii Cutibacterium acnes odpowiedzialnych za powstawanie zmian trądzikowych. W połączeniu z kwasem mlekowym normalizuje procesy keratynizacji, redukuje stan zapalny i może prowadzić do zmniejszenia lub całkowitego usunięcia objawów trądziku.
Skóra wrażliwa i atopowa: Ze względu na doskonałą tolerancję i łagodność działania, mleczan sodu jest bezpieczny dla skóry wrażliwej, reaktywnej oraz atopowej. Nie wywołuje podrażnień nawet przy regularnym stosowaniu, pod warunkiem użycia w odpowiednich stężeniach (zazwyczaj poniżej 5% w kosmetykach do twarzy).
Skóra dojrzała: Poprzez intensywne nawilżenie oraz poprawę elastyczności skóry, mleczan sodu wspomaga walkę z objawami starzenia się skóry. Dodatkowo, dzięki właściwościom rozjaśniającym, może redukować widoczność przebarwień starczych.
Mleczan sodu wykazuje udokumentowane działanie w redukcji przebarwień skóry poprzez hamowanie aktywności tyrozynazy – enzymu odpowiedzialnego za produkcję melaniny. Mechanizm ten sprawia, że substancja jest bezpiecznym i efektywnym składnikiem wybielającym, który może być stosowany w celu:
W przeciwieństwie do niektórych agresywnych składników wybielających, mleczan sodu działa łagodnie i stopniowo, co czyni go odpowiednim również dla osób z cerą wrażliwą. Najlepsze rezultaty uzyskuje się stosując go w połączeniu z kwasem mlekowym oraz innymi składnikami przeciwtrądzikowymi i rozjaśniającymi.
Mleczan sodu pełni w kosmetykach istotną rolę jako regulator pH. Neutralizuje kwasy (takie jak kwas mlekowy, laktobionowy czy glukonolakton), podwyższając i stabilizując pH preparatu do poziomu fizjologicznego dla skóry (około 5,5-6,5). Dzięki temu może być stosowany zamiast wodorowęglanu sodu w formułach wymagających buforowania.
Dodatkowo mleczan sodu:
Mleczan sodu znajduje zastosowanie w szerokim spektrum kosmetyków pielęgnacyjnych:
W kosmetykach dostępnych w handlu detalicznym stężenia zazwyczaj nie przekraczają 5%, co zapewnia bezpieczeństwo i skuteczność. W wyższych stężeniach (powyżej 10%) istnieje ryzyko lekkiego podrażnienia, szczególnie na uszkodzonej skórze. Po zabiegach z użyciem wysokich stężeń mleczanu sodu konieczne jest stosowanie fotoprotekcji, gdyż substancja może zwiększać wrażliwość skóry na promieniowanie UV.
W przemyśle spożywczym mleczan sodu funkcjonuje jako dodatek do żywności oznaczony symbolem E325. Substancja ta została zatwierdzona do stosowania przez międzynarodowe organizacje zajmujące się bezpieczeństwem żywności i może być wykorzystywana w produktach spożywczych na zasadzie quantum satis (w minimalnej ilości niezbędnej do osiągnięcia zamierzonego celu technologicznego).
Konserwant: Mleczan sodu działa jako skuteczny środek konserwujący poprzez hamowanie wzrostu bakterii i grzybów, wydłużając okres przydatności produktów do spożycia. Jest szczególnie efektywny w produktach mięsnych, gdzie chroni przed rozwojem patogenów i zapobiega psuciu się.
Regulator kwasowości: Stabilizuje pH produktów spożywczych, co jest kluczowe dla zachowania ich właściwości organoleptycznych oraz bezpieczeństwa mikrobiologicznego.
Wzmacniacz smaku: Nadaje produktom lekko słony smak, poprawiając ich walory smakowo-zapachowe.
Środek utrzymujący wilgotność: Hamuje aktywność wody w produktach, zapobiegając ich wysychaniu oraz utrzymując pożądaną konsystencję.
Środek przeciwutleniający: Chroni składniki pokarmowe przed utlenianiem, zachowując świeżość i jakość produktów.
Mleczan sodu znajduje się w składzie wielu produktów spożywczych:
Mleczan sodu jest dopuszczony do stosowania w żywności ekologicznej oraz w przetworzonej żywności na bazie zbóż przeznaczonej dla dzieci. Produkty zawierające E325 mogą być spożywane przez wegan i wegetarian, gdyż substancja jest wytwarzana przez bakterie, a nie pochodzi ze źródeł zwierzęcych.
Mleczan sodu został uznany za nietoksyczny i nieszkodliwy dla układu metabolicznego człowieka. Nie określono dla niego dopuszczalnego dziennego poziomu spożycia (ADI – Acceptable Daily Intake), co oznacza, że przy umiarkowanym spożyciu nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Substancja jest łatwo przyswajalna przez organizm i nie wywołuje reakcji alergicznych czy toksycznych.
Jednakże należy zachować ostrożność u noworodków, gdyż ich niedojrzały układ trawienny może nie być jeszcze w pełni zdolny do metabolizowania mleczanu, co w rzadkich przypadkach może prowadzić do zaburzeń przemiany materii. Z tego względu nie zaleca się podawania produktów z wysoką zawartością E325 małym niemowlętom.
Osoby z nadciśnieniem tętniczym lub na diecie niskosodowej powinny mieć świadomość, że mleczan sodu jest związkiem sodu, więc nadmierne spożycie produktów go zawierających może przyczynić się do zwiększenia podaży sodu w diecie. Nie stanowi to jednak problemu przy normalnym, umiarkowanym spożyciu żywności przetworzonej.
Mleczan sodu w kosmetykach i preparatach do stosowania miejscowego charakteryzuje się bardzo dobrym profilem bezpieczeństwa. Jest to składnik dobrze tolerowany przez większość typów skóry, w tym skórę wrażliwą, suchą oraz atopową. Rzadko wywołuje reakcje niepożądane, pod warunkiem stosowania w odpowiednich stężeniach.
Potencjalne działania niepożądane mogą wystąpić w przypadku:
W przypadku wystąpienia podrażnienia należy przerwać stosowanie preparatu i skonsultować się z dermatologiem.
W przypadku stosowania roztworów infuzyjnych zawierających mleczan sodu (takich jak Ringer Lactate) istnieją następujące przeciwwskazania bezwzględne:
Podczas podawania roztworów zawierających mleczan sodu konieczne jest monitorowanie:
Szczególną ostrożność należy zachować u:
Mleczan sodu w roztworach infuzyjnych może wchodzić w interakcje z wieloma lekami, w tym:
W leczeniu kwasicy metabolicznej kluczowe jest usunięcie przyczyny zaburzenia oraz korekcja pH krwi. Podstawowe substancje czynne stosowane w terapii to:
Wodorowęglan sodu (Natrii hydrogenocarbonas): Jest to podstawowy lek alkaliczny stosowany w ciężkiej kwasicy metabolicznej. Dostępny w postaci roztworów do infuzji oraz w tabletkach. Wodorowęglan sodu bezpośrednio neutralizuje jony wodorowe, podnosząc pH krwi.
Mleczan sodu (Natrii lactas): Stosowany w roztworach infuzyjnych takich jak Ringer Lactate. Po metabolizmie w wątrobie przekształca się w wodorowęglany, działając jako alkaliczny bufor.
Octan sodu (Natrii acetas): Alternatywny bufor stosowany w niektórych roztworach dializacyjnych, metabolizowany do wodorowęglanów.
Cytryniany (Kalijno-sodowy wodorocytrynian): Stosowane doustnie w leczeniu kwasicy cewkowej nerkowej oraz w przewlekłej chorobie nerek. Cytryniany po metabolizmie przekształcają się w wodorowęglany.
Trometamol (THAM): Organiczny bufor stosowany w szczególnie ciężkich przypadkach kwasicy, gdy podawanie sodu jest przeciwwskazane.
W zaawansowanych stadiach przewlekłej choroby nerek (PChN), szczególnie w stadium 4. i 5., dochodzi do zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej wymagających farmakologicznej interwencji. Substancje stosowane w tym kontekście to:
Wodorowęglan sodu (tabletki): Podstawowy lek stosowany doustnie w dawkach 1-3 g na dobę, dostosowywanych do poziomu HCO₃⁻ w osoczu. Leczenie wymaga regularnego monitorowania parametrów kwasowo-zasadowych.
Weverimer: Nowszy lek wiążący jony wodorowe w przewodzie pokarmowym, który nie zawiera sodu, co jest korzystne dla pacjentów z nadciśnieniem czy niewydolnością serca.
Ketosteril: Preparat zawierający ketoanalogi aminokwasów, stosowany w diecie niskobiałkowej u pacjentów z PChN, pośrednio wpływający na zmniejszenie obciążenia kwasami.
Podstawą terapii kwasicy ketonowej jest:
Insulina krótkodziałająca (Insulinum solubile): Podawana dożylnie w ciągłym wlewie lub w bolusach domięśniowych. Insulina hamuje ketogenezę i normalizuje metabolizm glukozy.
Płyny infuzyjne zawierające mleczan lub octan sodu: Ringer Lactate lub roztwory multiioelektrolitowe do nawodnienia i korekcji zaburzeń elektrolitowych.
Chlorek potasu: Uzupełnianie potasu, który jest tracony w przebiegu kwasicy ketonowej.
Terapia kwasicy mleczanowej typu A (związanej z niedotlenieniem) obejmuje:
Tlenoterapia i wentylacja mechaniczna: Poprawa utlenowania tkanek Katecholaminy (Norepinefrinum, Dopaminum): Poprawa perfuzji narządowej Nawodnienie krystaloidami: Przywrócenie objętości krążącej Wodorowęglan sodu: Tylko w ciężkiej kwasicy (pH <7,15), z ostrożnością ze względu na ryzyko nasilenia produkcji mleczanów
| Substancja nawilżająca | Poziom nawilżenia (%) | Czas działania | Dodatkowe właściwości |
|---|---|---|---|
| Mleczan sodu | do 90% | długotrwałe (4-6h) | Przeciwbakteryjne, keratolityczne, regulacja pH |
| Kwas hialuronowy | do 95% | długotrwałe (6-8h) | Wygładzające, przeciwzmarszczkowe |
| Gliceryna | do 70% | średniotrwałe (3-4h) | Emolient, bariera ochronna |
| Mocznik | do 85% | długotrwałe (5-7h) | Keratolityczne, przeciwświądowe |
| Kwas mlekowy | do 75% | średniotrwałe (4-5h) | Eksfoliacyjne, rozjaśniające |
| Sorbitol | do 65% | krótkotrwałe (2-3h) | Łagodzące, teksturotwórcze |
Dorośli i osoby starsze:
Dzieci i niemowlęta:
Roztwór podaje się dożylnie przez plastikową rurkę podłączoną do igły umieszczonej w żyle. Lekarz kontroluje podczas infuzji ilość płynów w organizmie, stężenie elektrolitów oraz równowagę kwasowo-zasadową.
Kremy i balsamy: Stężenie 1-5%, stosować 1-2 razy dziennie na oczyszczoną skórę
Serum nawilżające: Stężenie 2-5%, aplikować na twarz i szyję przed zastosowaniem kremu
Produkty myjące: Stężenie 1-3%, stosować zgodnie z przeznaczeniem produktu
Preparaty do stóp: Stężenie 5-10%, nakładać na zrogowaciałą skórę stóp raz dziennie
Wodorowęglan sodu:
Dawkowanie należy dostosować do wyników badań parametrów kwasowo-zasadowych.
Mleczan sodu to wszechstronny związek o szerokim spektrum zastosowania, od medycyny ratunkowej i intensywnej terapii, przez dermatologię i kosmetologię, aż po przemysł spożywczy. W medycynie stanowi kluczowy składnik roztworów infuzyjnych ratujących życie, stosowanych w leczeniu odwodnienia, wstrząsu oraz kwasicy metabolicznej. Trwające badania kliniczne nad zastosowaniem hipertonicznych roztworów mleczanu sodu w leczeniu urazów mózgu, zatrzymania krążenia czy sepsy otwierają nowe, obiecujące możliwości terapeutyczne.
W dermatologii i kosmetologii mleczan sodu ceni się za wyjątkowe właściwości nawilżające, przewyższające efektywność wielu popularnych humektantów. Jego działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, keratolityczne oraz rozjaśniające sprawia, że znajduje zastosowanie w pielęgnacji niemal każdego typu skóry – od suchej i odwodnionej, przez trądzikową, aż po dojrzałą i wrażliwą. Bezpieczeństwo stosowania, potwierdzone licznymi badaniami oraz wieloletnią praktyką kliniczną, czyni go składnikiem pierwszego wyboru w wielu preparatach pielęgnacyjnych.
W przemyśle spożywczym mleczan sodu (E325) pełni ważne funkcje konserwanta, regulatora kwasowości oraz środka poprawiającego jakość i trwałość produktów. Jego bezpieczeństwo zostało potwierdzone przez międzynarodowe organizacje, a brak określonego limitu dziennego spożycia świadczy o wysokim profilu bezpieczeństwa przy normalnym, umiarkowanym spożyciu.
Stosowanie mleczanu sodu – zarówno w medycynie, kosmetyce, jak i żywności – wymaga jednak świadomości dotyczącej przeciwwskazań, możliwych interakcji oraz zasad prawidłowego dawkowania. W przypadku wątpliwości dotyczących stosowania preparatów zawierających mleczan sodu zawsze warto skonsultować się z lekarzem, dermatologiem lub farmaceutą, którzy dokonają indywidualnej oceny i udzielą profesjonalnych wskazówek dostosowanych do konkretnej sytuacji klinicznej.
Mleczan sodu w kosmetykach jest bezpieczny podczas ciąży i nie wymaga szczególnych ograniczeń. W przypadku roztworów infuzyjnych (Ringer Lactate), lek może być bezpiecznie stosowany u kobiet ciężarnych pod nadzorem lekarskim. Wapń zawarty w roztworze może przechodzić przez łożysko do płodu, jednak nie stanowi to zagrożenia przy prawidłowym monitorowaniu. U karmiących matek wapń przechodzi do mleka, co jest zjawiskiem naturalnym i bezpiecznym.
Tak, osoby z nietolerancją laktozy mogą bez obaw stosować produkty zawierające mleczan sodu. Mimo nazwy sugerującej związek z mlekiem, mleczan sodu nie zawiera laktozy ani białka mleka. Substancja jest produkowana przez bakterie mlekowe w procesie fermentacji cukrów roślinnych, a nie pochodzi z mleka zwierzęcego. Jest więc odpowiednia również dla wegan i wegetarian.
Kosmetyki zawierające mleczan sodu w odpowiednich stężeniach (do 5% w produktach do twarzy) mogą być stosowane długotrwale bez ograniczeń czasowych. Substancja nie wywołuje efektu kumulacji ani uzależnienia skóry. Przy stosowaniu preparatów z wyższymi stężeniami (powyżej 5%) zaleca się okresową ocenę stanu skóry przez dermatologa. Po zabiegach z użyciem wysokich stężeń mleczanu konieczne jest stosowanie fotoprotekcji przez kilka dni.
Mleczan sodu jest substancją o bardzo niskim potencjale alergizującym. Reakcje nadwrażliwości występują niezwykle rzadko. W przypadku roztworów infuzyjnych mogą wystąpić reakcje anafilaktyczne, objawiające się pokrzywką, wysypką, świądem, obrzękiem, trudnościami w oddychaniu czy spadkiem ciśnienia – wymagają one natychmiastowej interwencji medycznej. Jednakże takie reakcje są bardzo rzadkie. W kosmetykach mleczan sodu praktycznie nie wywołuje alergii.
Mleczan sodu jako dodatek do żywności (E325) został uznany za bezpieczny przez międzynarodowe organizacje zajmujące się bezpieczeństwem żywności, w tym Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). Nie określono dla niego dopuszczalnego dziennego poziomu spożycia, co oznacza, że przy umiarkowanym spożyciu nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Jest nietoksyczny i łatwo przyswajany przez organizm. Jedyną grupą wymagającą ostrożności są noworodki, u których niedojrzały układ trawienny może mieć problemy z metabolizowaniem mleczanu.
Mleczan sodu można bezpiecznie łączyć z większością składników aktywnych stosowanych w pielęgnacji skóry. Szczególnie korzystne jest jego połączenie z kwasem mlekowym – taki duet normalizuje procesy keratynizacji, intensywnie nawilża oraz wykazuje działanie przeciwtrądzikowe i przeciwbakteryjne. Można go również stosować z innymi hydroksykwasami (AHA, BHA), retinoidami czy niacynamidem. Należy jednak zachować ostrożność przy łączeniu wielu składników aktywnych – zaleca się konsultację z dermatologiem w celu ustalenia optymalnej rutyny pielęgnacyjnej.
Efekt nawilżający mleczanu sodu jest zauważalny niemal natychmiast – już po pierwszym zastosowaniu skóra staje się bardziej miękka i gładsza. Efekt ten utrzymuje się przez 4-6 godzin. Długotrwałe stosowanie (4-6 tygodni) przynosi bardziej zaawansowane rezultaty: poprawę elastyczności skóry, redukcję drobnych zmarszczek związanych z odwodnieniem, wyrównanie kolorytu oraz zmniejszenie widoczności przebarwień. W przypadku skóry trądzikowej pierwsze efekty w postaci redukcji stanów zapalnych można zaobserwować po 2-3 tygodniach regularnego stosowania.
W kosmetykach mleczan sodu jest bezpieczny dla dzieci i może być stosowany w preparatach pielęgnacyjnych przeznaczonych dla najmłodszych. W postaci roztworów infuzyjnych wymaga szczególnej ostrożności u dzieci poniżej 6 miesiąca życia ze względu na niedojrzałość wątroby i ograniczoną zdolność do metabolizowania mleczanu. U starszych dzieci roztwory zawierające mleczan są bezpieczne pod nadzorem medycznym. W żywności produkty zawierające E325 są dopuszczone dla dzieci, choć u noworodków zaleca się ograniczenie ekspozycji.
Alternatywami dla mleczanu sodu w korekcji kwasicy metabolicznej są przede wszystkim wodorowęglan sodu (bezpośredni bufor alkaliczny), octan sodu (metabolizowany do wodorowęglanów), cytryniany (szczególnie w kwasicy cewkowej nerkowej) oraz trometamol (THAM – organiczny bufor stosowany gdy podaż sodu jest przeciwwskazana). Wybór odpowiedniej substancji zależy od typu kwasicy, funkcji wątroby i nerek, stanu nawodnienia pacjenta oraz współistniejących zaburzeń elektrolitowych. Decyzję o wyborze terapii podejmuje lekarz na podstawie szczegółowej oceny klinicznej i laboratoryjnej.
Mleczan sodu jest składnikiem dobrze tolerującym się z większością substancji kosmetycznych. Nie jest kompatybilny z karbomerami (polimerami zagęszczającymi) – ich połączenie może prowadzić do rozrzedzenia produktu. Działa synergistycznie z kwasem mlekowym, innymi hydroksykwasami, ceramidami oraz składnikami nawilżającymi. Może neutralizować działanie niektórych konserwantów działających w niskim pH, dlatego w formułach zawierających mleczan sodu konieczne jest odpowiednie zbilansowanie pH i dobór kompatybilnych konserwantów.
