Aromatol Hot żel to preparat o miejscowym działaniu rozgrzewającym. Stosowany jest do nacierania klatki piersiowej i pleców w bólach towarzyszących schorzeniom górnych dróg oddechowych. Dzięki działaniu olejków eterycznych (inhalacje) ułatwia również oddychanie. Jest pomocniczo stosowany w zapaleniu oskrzeli, przeziębieniu, katarze, a także w schorzeniach reumatycznych. Jest dostępny bez recepty.
Canephron to tradycyjny produkt leczniczy roślinny, który jest stosowany wspomagająco jako leczenie uzupełniające łagodnie przebiegających chorób zapalnych dróg moczowych. Jest również używany zapobiegawczo w osadzaniu się piasku nerkowego. Działanie leku wynika wyłącznie z jego długotrwałego okresu stosowania. Canephron jest dostępny bez recepty.
Canephron N to tradycyjny lek roślinny dostępny bez recepty. Jest stosowany wspomagająco i uzupełniająco w leczeniu dolegliwości łagodnych chorób zapalnych dolnych dróg moczowych oraz jako środek zapobiegawczy i wspomagający leczenie pacjentów z kamicą dróg moczowych lub tendencją do odkładania się piasku nerkowego. Składniki leku to korzeń lubczyku, ziele tysiącznika i liście rozmarynu, które wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, spazmolityczne i moczopędne.
Depulol to lek w postaci żelu do stosowania na skórę. Jest wskazany pomocniczo w przeziębieniu, z towarzyszącymi im utrudnieniem odkrztuszania i kaszlem. Skojarzone działanie olejków eterycznych i balsamu peruwiańskiego powoduje zmniejszenie przekrwienia górnych dróg oddechowych, ułatwia oddychanie oraz odkrztuszanie w przypadku zalegania wydzieliny w drogach oddechowych. Lek jest dostępny bez recepty.
Doppelherz Energovital Tonik K to lek roślinny, który jest dostępny bez recepty. Jest stosowany tradycyjnie jako środek wspomagający czynność serca i układu krążenia, szczególnie w stanach napięcia nerwowego. Wyciąg z głogu zawarty w leku zwiększa wydolność serca, wyciąg z rozmarynu wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe, a wyciągi z waleriany i melisy działają uspokajająco i tonizująco.
Liść rozmarynu to tradycyjny produkt leczniczy roślinny, który jest stosowany w łagodzeniu objawów zaburzeń trawienia oraz w łagodnych stanach skurczowych w obrębie przewodu pokarmowego. Pomocniczo, może być używany do łagodzenia bólów mięśni i stawów oraz niewielkich zaburzeń krążenia obwodowego. Jest dostępny bez recepty.
Rowiren to lek w postaci kremu, który zawiera olejek z rozmarynu jako główny składnik. Jest stosowany do łagodzenia bólu i stanów zapalnych mięśni, stawów i ścięgien. Rowiren jest dostępny bez recepty. Wskazania do stosowania obejmują bóle mięśniowe, bóle stawów, bóle ścięgien, bóle reumatyczne oraz bóle po urazach sportowych.
Rozmaryn – roślina lecznicza uprawiana w Polsce najczęściej w doniczkach i stosowana jako przyprawa w kuchni. Surowcem farmaceutycznym są liście, które zawierają m.in. kwas rozmarynowy oraz olejki eteryczne (cyneol, pinen, cymen, borneol). Rozmaryn wykazuje działanie rozkurczające na mięśnie przewodu pokarmowego, żółciopędne i żółciotwórcze. Ponadto poprawia trawienie, pobudzając czynność wydzielniczą żołądka. Liście rozmarynu są również stosowane zewnętrznie, ponieważ pobudzają krążenie krwi, co prowadzi do miejscowego przekrwienia i rozgrzania. W postaci okładów polecany jest w przypadku reumatyzmu, bólach mięśniowych i zaburzeniach krążenia obwodowego.
Rozmaryn dostępny jest w postaci ziół (suszone liście) do zaparzania. Występuje również jako jeden ze składników produktów złożonych wspomagających trawienie.
Możliwe działanie niepożądane: Liście rozmarynu oraz produkty go zawierające są zazwyczaj dobrze tolerowane. Najczęściej może wystąpić reakcja nadwrażliwości objawiająca się kontaktowym zapaleniem skóry.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis L.) to jedna z najbardziej wszechstronnych roślin leczniczych w światowej farmakopei, ceniona nie tylko za swoje kulinarne walory, ale przede wszystkim za niezwykły potencjał terapeutyczny potwierdzony setkami badań naukowych. Ta aromatyczna bylina z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), pochodząca z regionu Morza Śródziemnego, od tysięcleci stanowi fundament medycyny naturalnej w różnych kulturach świata. Współczesne badania naukowe ujawniły niezwykle bogaty skład chemiczny rozmarynu, w którym zidentyfikowano ponad 300 bioaktywnych związków, a wśród nich tak potężne substancje jak kwas rozmarynowy, karnozol, kwas karnozowy oraz kompleks olejków eterycznych o wielokierunkowym działaniu farmakologicznym. Właściwości lecznicze rozmarynu obejmują silne działanie przeciwutleniające – według badań amerykańskiego Departamentu Rolnictwa, potencjał antyoksydacyjny roślin zielarskich może być nawet 40-krotnie większy niż owoców i warzyw, a rozmaryn znajduje się w ścisłej czołówce tej klasyfikacji. Dodatkowo roślina wykazuje potwierdzone działanie przeciwzapalne, antybakteryjne, przeciwwirusowe, neuroprotekcyjne, hepatoprotekcyjne oraz przeciwnowotworowe, co czyni ją niezwykle wartościowym surowcem w nowoczesnej farmacji i medycynie naturalnej.
Rozmaryn lekarski to wiecznie zielony krzew osiągający wysokość do 2 metrów, charakteryzujący się charakterystycznymi, wąskimi liśćmi przypominającymi iglice. Łacińska nazwa Rosmarinus officinalis pochodzi od słów „rosa marinus”, co oznacza „rosę morską”, nawiązując do naturalnego środowiska występowania rośliny w okolicach Morza Śródziemnego.
Rozmaryn rośnie głównie w rejonie Morza Śródziemnego, najczęściej we Francji, Włoszech, Hiszpanii, Grecji, Tunezji, a także na wybrzeżu Morza Czarnego oraz w Meksyku i USA. Roślina charakteryzuje się czterokanciastą łodygą pokrytą drobnymi, ciemnozielonymi liśćmi, które z wierzchu są intensywnie zielone, natomiast od spodu znacznie jaśniejsze i pokryte charakterystycznymi włoskami.
Okres kwitnienia rozmarynu przypada wiosną, kiedy na roślinie pojawiają się drobne kwiaty w odcieniach fioletowym, różowym lub niebieskim. W Polsce rozmaryn uprawiany jest głównie jako roślina doniczkowa ze względu na słabą odporność na mróz.
Liście rozmarynu zawierają średnio od 0,5% do 2,5% olejku eterycznego, który stanowi bezbarwną lub bladożółtą ciecz o charakterystycznym zapachu. Skład chemiczny olejku zależy od chemotypu surowca i obejmuje trzy główne warianty:
Głównymi składnikami olejku eterycznego są: 1,8-cyneol (17-50%), borneol (8-20%), estry borneolu (2-7%), kamfora (10-25%), pinen (15-25%), verbenon (1-8%), terpineol (~12%), kamfen (~5%). Olejek zawiera również p-cymen, linalol, geraniol, eugenol, karwakrol i piperyton.
Rozmaryn jest bogatym źródłem związków fenolowych, w tym kwasu rozmarynowego (1,2 mg/g), kwasu ferulowego (10,0-11,0 mg/g), kwasu kawowego (0,1-0,2 mg/g) oraz kwasu chlorogenowego. Szczególnie istotne są diterpeny fenolowe:
| Substancja czynna | Zawartość | Główne działanie |
|---|---|---|
| Kwas karnozowy | Zmienna | Przeciwutleniające, przeciwnowotworowe |
| Karnozol | Do 16% w ekstraktach | Neuroprotekcyjne, przeciwzapalne |
| Kwas rozmarynowy | 1,2 mg/g | Antybakteryjne, przeciwwirusowe |
| Rozmanol | Obecny | Stabilizacja błon komórkowych |
Ekstrakty z rozmarynu zawierają także garbniki (5-8%), triterpeny (kwas oleanolowy, kwas ursolowy, α-amyryna, β-amyryna, betulina), flawonoidy (apigenina 0,45 mg/g, luteolina 0,26 mg/g, diosmetyna 0,21 mg/g, hesperytyna 0,36 mg/g) oraz fitosterole.
Wiele badań dowiodło, że rozmaryn i związki w nim zawarte zapobiegają tworzeniu się wolnych rodników, w tym rodników hydroksylowych, ponadtlenkowych i azotynowych. Mechanizm działania przeciwutleniającego obejmuje:
Metanolowy ekstrakt z rozmarynu zawierający 30% kwasu karnozowego, 16% karnozolu i 5% kwasu rozmarynowego wykazuje synergistyczny efekt przeciwutleniający z syntetycznymi antyoksydantami BHT i BHA.
U podłoża aktywności przeciwzapalnej rozmarynu leży szereg uzupełniających się mechanizmów biologicznych, których suma tworzy efekty porównywalne z siłą działania stosowanych od lat syntetycznych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Kluczowe mechanizmy obejmują:
Badania skriningowe prowadzone na ponad 400 różnych ekstraktach wykazały, że jedną z najwyższych aktywności przeciwdrobnoustrojowych wykazują heksanowe i etylooctanowe ekstrakty z rozmarynu. Ekstrakty hamują wzrost:
Minimalne stężenie hamujące (MIC) wynosi poniżej 10 μg/ml dla większości testowanych szczepów.
Badania naukowe potwierdzają wzrost poprawy pamięci nawet o 75% po rozpyleniu w pomieszczeniu aromatu rozmarynu. Rozmaryn wykazuje działanie:
W badaniach in vitro stwierdzono, że ekstrakty z rozmarynu mają zdolność hamowania aktywności enzymów acetylocholinesterazy i butyrylocholinesterazy, które odgrywają rolę w etiologii i rozwoju choroby Alzheimera.
Rozmaryn od wieków stosowany jest w leczeniu dysfunkcji układu pokarmowego. Napar z suszonych liści rozmarynu poprawia trawienie oraz działa hepatoochronnie, przeciwwrzodowo, moczopędnie. Mechanizmy działania obejmują:
Badania naukowe przeprowadzone na modelu komórkowym i zwierzęcym dostarczają informacji, że rozmaryn może obniżać ciśnienie krwi oraz stanowić cenny element profilaktyki schorzeń układu krążenia. Działanie kardioprotektywne obejmuje:
Ostatnie badania wykazały, że ekstrakt z rozmarynu i jego polifenole (kwas karnozowy i kwas rozmarynowy) mają podobne do insuliny działanie w komórkach docelowych. Właściwości antycukrzycowe obejmują:
| Mechanizm działania | Efekt kliniczny |
|---|---|
| Hamowanie α-glukozydazy | Spowolnienie wchłaniania węglowodanów |
| Ochrona komórek β | Utrzymanie produkcji insuliny |
| Poprawa wrażliwości | Lepsze wykorzystanie glukozy |
W polskim systemie ochrony zdrowia rozmaryn stosowany jest w różnych formach preparatów leczniczych:
Tradycyjne produkty lecznicze:
Produkty OTC (bez recepty):
Suplementy diety:
Najważniejsze substancje czynne wykorzystywane w polskich preparatach:
Doustnie:
Zewnętrznie:
Główne przeciwwskazania to nadwrażliwość na liść rozmarynu, niedrożność dróg żółciowych, zapalenie dróg żółciowych, choroby wątroby, kamica żółciowa. Dodatkowo nie zaleca się stosowania:
Przy prawidłowym dawkowaniu rozmaryn jest generalnie bezpieczny. Możliwe działania niepożądane:
W badaniu na samcach szczurów w grupie otrzymującej najwyższe dawki ekstraktów stwierdzono zmniejszenie stężenia testosteronu i spadek tempa spermatogenezy, co sugeruje potrzebę ostrożności u mężczyzn stosujących wysokie dawki przez długi czas.
Współczesne badania koncentrują się na:
Badania eksperymentalne wyraźnie wykazały aktywność biologiczną rozmarynu, jednak niewiele przeprowadzono badań klinicznych i brak jest mocnych dowodów na potencjał terapeutyczny rozmarynu. Potrzebne są:
Liść rozmarynu nie wykazuje znanych interakcji z innymi lekami, jednak zaleca się ostrożność i konsultację z lekarzem przed rozpoczęciem stosowania. Ze względu na potencjalne działanie hipotensyjne rozmarynu, pacjenci przyjmujący leki na nadciśnienie powinni monitorować ciśnienie krwi.
Przy zastosowaniu standardowych dawek rozmaryn można stosować przez okresy 2-3 miesięcy z przerwami. Dłuższe stosowanie wymaga nadzoru lekarskiego, szczególnie u mężczyzn ze względu na potencjalny wpływ na hormony płciowe.
Badania in vitro wykazały, że ekstrakty z rozmarynu hamują aktywność acetylocholinesterazy i butyrylocholinesterazy, kluczowych enzymów w rozwoju choroby Alzheimera. Jednak brak jest wystarczających badań klinicznych potwierdzających skuteczność u ludzi.
Rozmaryn wykazuje właściwości podobne do insuliny w komórkach docelowych i może wspomagać kontrolę glikemii. Jednak osoby z cukrzycą powinny skonsultować stosowanie z diabetologiem ze względu na ryzyko hipoglikemii.
Badania wskazują, że najwyższą aktywność biologiczną wykazują:
Stosowanie rozmarynu w ciąży i karmieniu piersią nie jest zalecane ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa oraz potencjalny wpływ na mięśniówkę macicy.
Wysokiej jakości preparaty powinny zawierać:
Rozmaryn dobrze komponuje się z:
Należy jednak unikać jednoczesnego stosowania wielu preparatów ziołowych bez konsultacji ze specjalistą.
