badanie moczu

Leukocyty w moczu – co oznaczają i kiedy są powodem do niepokoju?

przez

Leukocyty, znane również jako białe krwinki, są ważnymi komórkami układu odpornościowego odpowiadającymi za walkę z infekcjami i patogenami. Ich obecność w moczu może wskazywać na toczący się stan zapalny w układzie moczowym. Badanie obecności leukocytów w moczu stanowi jeden z podstawowych testów diagnostycznych, dający cenne informacje o stanie zdrowia pacjenta. Zbyt duża liczba leukocytów w moczu, określana jako leukocyturia, może sygnalizować różne schorzenia – od zwykłego zakażenia układu moczowego po poważniejsze choroby nerek. Właściwa interpretacja tego parametru w badaniach moczu oraz zrozumienie jego związku z innymi objawami pozwala na wczesne wykrycie problemów zdrowotnych i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Czym są leukocyty i jaką pełnią funkcję w organizmie?

Leukocyty to ruchliwe komórki krwi będące elementem układu odpornościowego. Odgrywają kluczową rolę w obronie organizmu przed infekcjami poprzez:

  • Fagocytozę, czyli pochłanianie i niszczenie patogenów (bakterii, wirusów)
  • Wytwarzanie przeciwciał w odpowiedzi na zagrożenie
  • Udział w procesach zapalnych, które są naturalną reakcją obronną organizmu

Ze względu na swoją mobilność, leukocyty mogą przenikać z naczyń krwionośnych do tkanek, w tym również do układu moczowego, gdy wystąpi tam stan zapalny lub infekcja.

badanie moczu

Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych w leczeniu chorób układu moczowego: leczenie objawów pęcherza nadreaktywnego (Vesoligo, SOLINCO, Betmiga, Afenix ), problemy z oddawaniem moczu (Solitombo, Uprox XR, Silodosin Recordati, Hyplafin, Alfabax, Findarts, Proscar, Dalfaz Uno, Apo-Tamis, Omnic Ocas 0,4, Ranlosin), zakażenia dróg moczowych (Afastural), inne dolegliwości układu moczowego (Jinarc, Minirin Melt).

Normy leukocytów w moczu

W organizmie osoby zdrowej leukocyty występują w moczu w niewielkiej ilości lub nie występują wcale. Za prawidłowe wartości uznaje się:

  • W badaniu mikroskopowym osadu moczu: do 5 leukocytów w polu widzenia (w nieodwirowanym moczu)
  • W badaniu mikroskopowym odwirowanego moczu: do 10 leukocytów
  • W teście paskowym: wynik ujemny (brak leukocytów)

Wartości przekraczające te normy określane są jako leukocyturia i wymagają dalszej diagnostyki.

Reklama

Przyczyny podwyższonej liczby leukocytów w moczu

Zwiększona liczba leukocytów w moczu może mieć różne przyczyny, z których najczęstsze to:

Zakażenia układu moczowego (ZUM)

Zdecydowanie najczęstsza przyczyna leukocyturii. Bakterie, zwłaszcza Escherichia coli, przedostają się do cewki moczowej, powodując:

Objawom tym często towarzyszą dolegliwości takie jak ból, pieczenie podczas oddawania moczu, częstomocz oraz stan podgorączkowy.

Choroby zapalne nerek

  • Śródmiąższowe zapalenie nerek – często występuje po zażywaniu niektórych leków i objawia się wysypką skórną oraz bólami w lędźwiach
  • Kłębuszkowe zapalenie nerek – może być powikłaniem innych infekcji, charakteryzuje się pianą w moczu i krwiomoczem

Kamica nerkowa

Obecność złogów w drogach moczowych może powodować podrażnienie i stan zapalny, prowadząc do zwiększonej liczby leukocytów w moczu. Kamicy nerkowej często towarzyszy ostry, promieniujący ból i niekiedy nudności oraz gorączka.

Problemy urologiczne i ginekologiczne

  • U mężczyzn: zapalenie prostaty (zwłaszcza u starszych) lub jej przerost
  • U kobiet: zapalenie jajników lub nowotwór narządów rodnych

Nowotwory układu moczowego

Nowotwory pęcherza moczowego czy nerek mogą objawiać się leukocyturią, często z towarzyszącym krwiomoczem i dolegliwościami bólowymi.

Inne przyczyny

Zwiększona liczba leukocytów w moczu może również wystąpić w następujących sytuacjach:

  • Po intensywnym wysiłku fizycznym
  • W czasie ciąży (z powodu ucisku na pęcherz)
  • Podczas wysokiej gorączki
  • Przy odwodnieniu organizmu
  • W trakcie przyjmowania niektórych leków

Leukocyturia jałowa

W większości przypadków leukocyturii w badaniu mikroskopowym można zaobserwować również bakterie odpowiedzialne za infekcję. Istnieje jednak zjawisko leukocyturii jałowej, kiedy w badaniu mikroskopowym moczu stwierdza się zwiększoną ilość leukocytów bez towarzyszących bakterii, a posiew moczu jest ujemny.

Przyczynami leukocyturii jałowej mogą być:

  • Infekcje wywoływane przez drobnoustroje niewykrywalne w standardowym badaniu (np. chlamydie, prątki gruźlicy, wirusy opryszczki)
  • Wady anatomiczne układu moczowego
  • Kamica moczowa
  • Kłębuszkowe zapalenie nerek
  • Nowotwory układu moczowego
  • Reakcje na niektóre leki

Objawy towarzyszące leukocyturii

Zwiększonej liczbie leukocytów w moczu mogą towarzyszyć różne objawy, w zależności od przyczyny:

  • Trudności w oddawaniu moczu, uczucie pieczenia, częstomocz
  • Ból w okolicy nadłonowej (przy zapaleniu pęcherza) lub lędźwiowej (przy zajęciu nerek)
  • Gorączka, dreszcze, ogólne złe samopoczucie
  • Nudności i wymioty (szczególnie przy zakażeniu górnego odcinka układu moczowego)
  • Zmiana barwy i zapachu moczu

Warto podkreślić, że w niektórych przypadkach leukocyturia może przebiegać bezobjawowo i zostać wykryta dopiero podczas rutynowego badania moczu.

Diagnostyka leukocyturii

Gdy w badaniu moczu stwierdza się podwyższoną liczbę leukocytów, zwykle zaleca się wykonanie dodatkowych badań w celu ustalenia przyczyny:

  1. Posiew moczu – pozwala na identyfikację bakterii oraz określenie ich wrażliwości na antybiotyki
  2. Badania obrazowe – USG układu moczowego, przeglądowe zdjęcie RTG
  3. Badania krwi – ocena parametrów zapalnych (CRP, OB) i czynności nerek
  4. Badania specjalistyczne – w zależności od podejrzewanej przyczyny (np. badania ginekologiczne, urologiczne)

Jak prawidłowo pobrać próbkę moczu do badania?

Dla uzyskania miarodajnych wyników badania moczu, istotne jest właściwe pobranie próbki:

  1. Przed pobraniem należy dokładnie umyć okolice intymne wodą z mydłem
  2. Próbkę pobiera się ze środkowego strumienia moczu – pierwszą porcję oddaje się do toalety, środkową do pojemnika, a ostatnią znów do toalety
  3. Podczas pobierania próbki trzeba unikać dotykania wnętrza pojemnika
  4. Pojemnik na mocz powinien być jałowy (zwłaszcza przy badaniu posiewowym)
  5. Próbkę należy dostarczyć do laboratorium najlepiej w ciągu 2 godzin od pobrania
pojemnik z moczem do badania na toalecie

Leczenie leukocyturii

Leczenie zależy od przyczyny podwyższonej liczby leukocytów w moczu:

W przypadku zakażeń układu moczowego:

W przypadku kamicy nerkowej:

  • Odpowiednie nawodnienie
  • Leki przeciwbólowe i rozkurczowe
  • W niektórych przypadkach interwencja urologiczna

W przypadku chorób zapalnych nerek:

  • Leczenie przyczynowe
  • Niekiedy leki immunosupresyjne
  • Modyfikacja diety

Zalecenia ogólne:

  • Picie dużej ilości płynów (2-3 litry dziennie)
  • Regularne oddawanie moczu (nie wstrzymywanie)
  • Dbanie o higienę intymną
  • Unikanie podrażniających substancji (alkohol, kofeinę, ostre przyprawy)
  • Przyjmowanie preparatów z żurawiną, które utrudniają przyleganie bakterii do ścian dróg moczowych

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czy leukocyty w moczu zawsze oznaczają chorobę?

Nie zawsze. Niewielka liczba leukocytów (do 5 w polu widzenia) jest normą. Ponadto, przejściowy wzrost ich liczby może wystąpić po intensywnym wysiłku fizycznym, odwodnieniu lub podczas gorączki, nie wskazując na patologię.

Jak szybko leukocyturia ustępuje po leczeniu?

W przypadku niepowikłanych zakażeń układu moczowego, odpowiednia antybiotykoterapia powinna przynieść poprawę już po 2-3 dniach. Pełne ustąpienie leukocyturii następuje zwykle po 7-10 dniach. W przypadku przewlekłych lub nawracających infekcji proces leczenia może trwać dłużej.

Czy istnieje związek między leukocytami w moczu a nadciśnieniem tętniczym?

Bezpośredni związek przyczynowy między leukocyturią a nadciśnieniem tętniczym jest mało prawdopodobny. Jednak niektóre choroby nerek, które mogą objawiać się leukocyturią, mogą prowadzić do rozwoju nadciśnienia. Najczęściej nadciśnienie tętnicze występuje w przebiegu kłębuszkowych zapaleń nerek, ale w tych przypadkach dominującym objawem w moczu jest białkomocz i obecność krwinek czerwonych, a nie leukocytów.

Czy leukocyturia w ciąży jest niebezpieczna?

Kobiety w ciąży są bardziej narażone na infekcje układu moczowego ze względu na zmiany hormonalne i ucisk powiększającej się macicy na pęcherz. Leukocyturię w ciąży należy traktować poważnie, ponieważ nieleczone zakażenia mogą prowadzić do powikłań jak poród przedwczesny czy niska masa urodzeniowa dziecka. Konieczna jest konsultacja z lekarzem i odpowiednie leczenie.

Jak można zapobiegać nawracającym infekcjom układu moczowego?

Profilaktyka obejmuje:

  • Picie dużej ilości wody
  • Regularne opróżnianie pęcherza
  • Oddawanie moczu po stosunku seksualnym
  • Właściwą higienę intymną (podmywanie się od przodu do tyłu)
  • Unikanie drażniących produktów (kawa, alkohol)
  • Regularne spożywanie produktów zawierających żurawinę

Czy podwyższone leukocyty w moczu mogą być spowodowane stresem?

Sam stres bezpośrednio nie powoduje leukocyturii. Jednak przewlekły stres może osłabiać układ odpornościowy, co zwiększa podatność na infekcje, w tym zakażenia układu moczowego, które mogą skutkować podwyższoną liczbą leukocytów w moczu.

Czy leukocyty w moczu mogą świadczyć o chorobach przenoszonych drogą płciową?

Tak, niektóre choroby przenoszone drogą płciową, jak chlamydioza czy rzeżączka, mogą manifestować się zwiększoną liczbą leukocytów w moczu. Często są one przyczyną leukocyturii jałowej, gdy standardowy posiew moczu nie wykazuje bakterii.

Bibliografia

  1. Schmiemann G, Kniehl E, Gebhardt K, Matejczyk MM, Hummers-Pradier E. The diagnosis of urinary tract infection: a systematic review. Dtsch Arztebl Int. 2010;107(21):361-367. DOI: 10.3238/arztebl.2010.0361 PMID: 20539810
  2. Foxman B. Urinary tract infection syndromes: occurrence, recurrence, bacteriology, risk factors, and disease burden. Infect Dis Clin North Am. 2014;28(1):1-13. DOI: 10.1016/j.idc.2013.09.003 PMID: 24484571
  3. Chernecky CC, Berger BJ. Laboratory Tests and Diagnostic Procedures. 6th ed. St. Louis, MO: Elsevier Saunders; 2012. ISBN: 9781455706945
  4. Kayalp D, Dogan K, Ceylan G, Senes M, Yucel D. Can routine automated urinalysis reduce culture requests? Clin Biochem. 2013;46(13-14):1285-1289. DOI: 10.1016/j.clinbiochem.2013.06.015 PMID: 23810583
  5. Stamm WE, Norrby SR. Urinary tract infections: disease panorama and challenges. J Infect Dis. 2001;183 Suppl 1. DOI: 10.1086/318850 PMID: 11171002
  6. Bono MJ, Reygaert WC. Urinary Tract Infection. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023. PMID: 29261874
  7. Bono MJ, Leslie SW. Uncomplicated Urinary Tract Infections. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Feb 21. PMID: 29261874

Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.

Zobacz także spis leków stosowanych w urologii. Znajdziesz tu między innymi wykaz leków na nietrzymanie moczu, lekarstwa na problemy oddawaniem moczu w związku z prostatą, preparaty na zapalenie pęcherza moczowego.