Infectoscab 5% to krem, który zawiera substancję czynną permetrynę, należącą do grupy piretroidów – leków przeciwpasożytniczych. Stosowany jest w leczeniu świerzbu (świądu spowodowanego roztoczami świerzbowca). Lek działa na roztocza i ich jaja, eliminując je z ciała pacjenta. Infectoscab 5% jest dostępny na receptę.
Permetryna Scabinol to lek przeciwświerzbowy do stosowania miejscowego. Jest stosowany do leczenia zakażeń świerzbowcem u dorosłych, młodzieży i dzieci w wieku co najmniej 2 miesięcy. Lek jest dostępny na receptę. Produkt leczniczy wykazuje działanie przeciwświerzbowe i przeznaczony jest do stosowania miejscowego na skórę.
Permetryna Scabinol Forte to lek przeciwświerzbowy do stosowania miejscowego. Jest stosowany do leczenia zakażeń świerzbowcem u dorosłych, młodzieży i dzieci w wieku co najmniej 2 miesięcy. Jest dostępny na receptę.
Sora Forte to specjalistyczny szampon leczniczy, który został stworzony z myślą o zwalczaniu wszawicy. Preparat ten przeznaczony jest do stosowania zewnętrznego na skórę głowy i włosy. Jego działanie polega na skutecznym usuwaniu pasożytów oraz zapobieganiu ponownemu ich pojawieniu się. Wskazany jest do stosowania u osób dorosłych oraz dzieci powyżej 3 roku życia. Jest dostępny bez recepty.
Permetryna – lek o działaniu przeciwświerzbowym. Mechanizm działania permetryny polega na miejscowym zaburzeniu przepływu jonów potasu i sodu w kanałach regulujących polaryzację błony, co skutkuje paraliżem pasożyta, w tym świerzbowca ludzkiego. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie zakażeń świerzbowcem u dorosłych, młodzieży i dzieci.
Permetryna dostępna jest w postaci kremu, żelu i szamponu leczniczego.
Możliwe działania niepożądane: wysypka, świąd, rumień, wyprysk, złuszczanie się skóry, suchość skóry, parestezje, pieczenie, kłucie, mrowienie, nudności, biegunka, reakcje nadwrażliwości objawiające się biegunką.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Permetryna to syntetyczna substancja czynna z grupy pyretroidów trzeciej generacji, która od dekad odgrywa kluczową rolę w farmakoterapii schorzeń pasożytniczych skóry. Opracowana w latach siedemdziesiątych XX wieku jako syntetyczny odpowiednik naturalnych pyretryn wyizolowanych z kwiatów chryzantemy, permetryna stała się podstawowym narzędziem w walce ze świerzbem i wszawicą. Jej wyjątkowa skuteczność, wynosząca ponad dziewięćdziesiąt procent w leczeniu świerzbu, połączona z relatywnie wysokim profilem bezpieczeństwa dla ludzi, sprawiła, że została zaakceptowana przez Światową Organizację Zdrowia jako preparat do codziennego użytku. Substancja ta działa poprzez specyficzny mechanizm neurotoksyczny skierowany przeciwko stawonogom, skutecznie eliminując dorosłe formy pasożytów oraz ich jaja, co czyni ją unikalną w swojej klasie. W Polsce permetryna dostępna jest w postaci kremów, żeli oraz szamponów leczniczych, stanowiąc lek pierwszego wyboru w terapii zarówno u dorosłych, jak i dzieci od drugiego miesiąca życia.
Permetryna jest organicznym związkiem chemicznym stanowiącym ester alkoholu, należącym do grupy syntetycznych pyretroidów. Jej pełna nazwa chemiczna to 3-fenoksybenzylo-3-(2,2-dichlorowinylo)-2,2-dimetylocyklopropanokarboksylan. Substancja występuje jako mieszanina izomerów cis i trans, przy czym izomer cis wykazuje wyższą toksyczność ze względu na wolniejszy metabolizm w organizmie.
W warunkach standardowych permetryna przybiera postać żółtawej, oleistej cieczy, praktycznie nierozpuszczalnej w wodzie, ale dobrze rozpuszczalnej w rozpuszczalnikach organicznych takich jak aceton, etanol czy chloroform. Ta właściwość fizykochemiczna ma istotne znaczenie dla formulacji preparatów farmaceutycznych oraz dla profilu bezpieczeństwa substancji.
Charakterystyczną cechą permetryny jest jej wysoka stabilność chemiczna i odporność na degradację pod wpływem światła słonecznego, ciepła oraz wilgoci, co przekłada się na długotrwałe działanie terapeutyczne i możliwość bezpiecznego przechowywania preparatów.
Działanie farmakologiczne permetryny opiera się na precyzyjnym oddziaływaniu na układ nerwowy stawonogów. Substancja wywołuje porażenie pasożyta poprzez specyficzne zaburzenie funkcji kanałów jonowych w neuronach. Permetryna przedłuża czas otwarcia bramkowanych napięciem kanałów sodowych w błonie komórkowej neuronów owadów i roztoczy, co prowadzi do zwiększonego i niekontrolowanego napływu jonów sodowych do wnętrza komórek nerwowych.
Nadmierny napływ jonów sodowych zaburza prawidłowe przewodzenie impulsów nerwowych między neuronami pasożyta, powodując najpierw nadmierne pobudzenie układu nerwowego, następnie niekontrolowane skurcze mięśniowe, a w końcu całkowity paraliż. Dodatkowo permetryna wykazuje zdolność do generowania wolnych rodników, co wzmacnia jej działanie owadobójcze.
Kluczowym aspektem mechanizmu działania permetryny jest jej selektywność. Strukturalne różnice między kanałami sodowymi bezkręgowców i kręgowców sprawiają, że substancja jest znacznie bardziej toksyczna dla owadów i roztoczy niż dla ssaków. U ludzi permetryna wykazuje minimalne wchłanianie przez nieuszkodzoną skórę oraz szybki metabolizm, co przekłada się na korzystny profil bezpieczeństwa.
Świerzb to choroba zakaźna skóry wywoływana przez mikroskopijnego pasożyta Sarcoptes scabiei, zwanego świerzbowcem ludzkim. Samica świerzbowca drąży w warstwie rogowej naskórka charakterystyczne tunele o długości trzech do czterech milimetrów, w których składa po dwa do trzech jaj dziennie. Z jaj wylęgają się larwy, które w ciągu trzech tygodni przekształcają się w dojrzałe osobniki zdolne do reprodukcji.
Charakterystycznymi objawami świerzbu są intensywny świąd skóry nasilający się w godzinach nocnych, obecność nor świerzbowych oraz drobne grudki zapalne i pęcherzyki występujące między palcami rąk i stóp, na bocznych powierzchniach tułowia, w pachwinach, pachach oraz w okolicach narządów płciowych. U dorosłych i starszych dzieci owłosiona skóra głowy zazwyczaj nie jest zajęta zmianami, podczas gdy u niemowląt i małych dzieci może być objęta infestacją.
Wbrew powszechnemu przekonaniu świerzb nie jest wyłącznie skutkiem zaniedbania higieny – można nim zarazić się nawet przy zachowaniu najwyższych standardów czystości. Choroba przenosi się głównie przez bezpośredni, przedłużony kontakt fizyczny z osobą zakażoną, rzadziej za pośrednictwem wspólnie używanych przedmiotów takich jak pościel, ręczniki czy odzież. Zakażeniu sprzyja obniżona odporność organizmu oraz przebywanie w dużych skupiskach ludzi.
Wszawica głowowa stanowi drugą główną grupę wskazań do stosowania permetryny. Chorobę wywołuje wesz głowowa, mikroskopijny pasożyt bytujący na owłosionej skórze głowy, który żywi się krwią żywiciela. Dorosły osobnik wszy mierzy około dwóch do czterech milimetrów i posiada sześć odnóży zakończonych pazurkami, dzięki którym mocno przyczep się do włosów. Samica składa dziennie siedem do dziesięciu jaj, zwanych gnidami, które przytwierdzane są specjalną substancją cementową bezpośrednio przy nasadzie włosa.
Wszawica głowowa występuje najczęściej u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym ze względu na łatwość przenoszenia się pasożytów w dużych zbiorowiskach. Charakterystycznymi objawami są uporczywy świąd skóry głowy, obecność gnid przytwierdzonych do włosów oraz możliwość zaobserwowania poruszających się dorosłych wszy. Miejsca najczęstszego występowania zmian to okolica skroniowa i potyliczna głowy. Pasożyt przenosi się poprzez bezpośredni kontakt włosy-włosy oraz przez wspólne używanie grzebieni, szczotek, czapek czy ręczników.
W Polsce permetryna dostępna jest w kilku postaciach farmaceutycznych dostosowanych do specyficznych wskazań terapeutycznych. W leczeniu świerzbu stosuje się głównie preparaty w postaci kremu lub żelu o stężeniu pięciu procent, dostępne pod nazwami handlowymi Infectoscab, Permetryna Scabinol oraz Permetryna Scabinol Forte. Natomiast w terapii wszawicy głowowej wykorzystuje się szampony lecznicze zawierające jeden procent permetryny, takie jak Sora Forte.
Preparaty te są dostępne na receptę, co umożliwia odpowiednią kontrolę medyczną procesu terapeutycznego oraz dostosowanie dawkowania do indywidualnych potrzeb pacjenta. Wybór odpowiedniej postaci farmaceutycznej zależy od rodzaju schorzenia, wieku pacjenta oraz rozległości zmian chorobowych.
Leczenie świerzbu preparatem z permetryną wymaga precyzyjnego przestrzegania zaleceń dotyczących aplikacji. Preparat w postaci kremu lub żelu należy nakładać na czystą, suchą i schłodzoną skórę ciała – nie bezpośrednio po gorącej kąpieli. U dorosłych i dzieci powyżej drugiego roku życia krem aplikuje się równomiernie na całe ciało od szyi w dół, ze szczególnym uwzględnieniem przestrzeni międzypalcowych rąk i stóp, okolic podpaznokciowych, nadgarstków, łokci, pach, pośladków oraz okolicy narządów płciowych.
U niemowląt i małych dzieci poniżej drugiego roku życia preparat nakłada się również na twarz i owłosioną skórę głowy, z ominięciem okolic oczu i ust. Dawkowanie zależy od wieku i powierzchni ciała pacjenta: niemowlęta od drugiego miesiąca życia otrzymują do siedmiu i pół grama kremu, dzieci w wieku od sześciu do dwunastu lat do piętnastu gramów, natomiast dzieci powyżej dwunastego roku życia i dorośli do trzydziestu gramów preparatu jednorazowo. Maksymalna zalecana dawka dobowa nie powinna przekraczać trzech tysięcy dwustu miligramów permetryny.
Krem należy pozostawić na skórze przez minimum osiem godzin, optymalnie przez całą noc. Po upływie tego czasu pozostałości preparatu zmywa się dokładnie wodą z mydłem podczas kąpieli. W większości przypadków wystarczające jest jednorazowe zastosowanie preparatu, jednak u pacjentów z długotrwałym przebiegiem choroby lub licznymi zmianami skórnymi wskazane jest powtórzenie kuracji po siedmiu do czternastu dniach.
W leczeniu wszawicy głowowej stosuje się szampon z permetryną w stężeniu jeden procent. Preparat nakłada się na wilgotne włosy, rozpoczynając od czubka głowy aż po końcówki włosów, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru za uszami i z tyłu głowy. Przyjmuje się, że objętość pięćdziesięciu mililitrów szamponu jest wystarczająca do umycia włosów średniej długości sięgających ramion.
Szampon należy dokładnie rozprowadzić po włosach i skórze głowy, masując do uzyskania obfitej piany. W celu zwiększenia skuteczności terapii można założyć jednorazowy czepek. Preparat pozostawia się na włosach przez dziesięć minut, po czym dokładnie spłukuje wodą. Po umyciu konieczne jest starannie wyczesanie włosów grzebieniem do usuwania gnid, aby mechanicznie usunąć martwe wszy oraz ich jaja.
Charakterystycznym zjawiskiem obserwowanym po zastosowaniu szamponu jest możliwość poruszania się wszy przez kolejne dwadzieścia cztery godziny, co stanowi oznakę porażenia układu nerwowego pasożyta indukowanego przez permetrynę, a nie świadczy o nieskuteczności leczenia. Jeżeli po siedmiu do dziesięciu dniach od zastosowania preparatu zostaną znalezione żywe wszy, leczenie należy powtórzyć. W przypadku utrzymywania się aktywnego zakażenia po czternastu do dwudziestu dniach konieczne jest rozważenie zastosowania alternatywnego preparatu.
Oprócz permetryny w leczeniu schorzeń pasożytniczych skóry stosuje się również inne substancje czynne. W terapii świerzbu alternatywą może być benzoesan benzylu w stężeniu dziesięciu do dwudziestu pięciu procent, który aplikuje się raz na dobę przez dwa kolejne dni, powtarzając kurację po siedmiu dniach. Jednak obecnie w Polsce dostępny jest jedynie jako kosmetyk w stężeniu dziesięciu procent, który według większości ekspertów nie spełnia standardów leczniczych.
Krotamiton stanowi kolejną opcję terapeutyczną, charakteryzującą się jednak najmniejszą skutecznością w leczeniu świerzbu spośród dostępnych preparatów. Maści siarkowe w stężeniu od sześciu do trzydziestu trzech procent należą do najstarszych leków stosowanych w terapii świerzbu i mogą być bezpiecznie używane u kobiet w ciąży oraz niemowląt.
W przypadku wszawicy głowowej alternatywą dla permetryny są preparaty zawierające dimetikon lub cyklometikon, które działają poprzez fizyczne pokrywanie pasożytów cienką warstwą nieprzepuszczającą powietrza, powodując ich uduszenie. Zaletą tych preparatów jest wysoka skuteczność wynosząca około dziewięćdziesięciu siedmiu procent oraz nieszkodliwość dla organizmu człowieka, co umożliwia bezpieczne stosowanie u młodszych dzieci i kobiet w ciąży.
W ciężkich przypadkach świerzbu, szczególnie w postaci norweskiej lub u osób z obniżoną odpornością, rozważa się zastosowanie doustnej iwermektyny, która jest jednak w Polsce dostępna wyłącznie w ramach importu docelowego.
Wchłanianie permetryny przez nieuszkodzoną skórę jest minimalne i wynosi od pięciu dziesiątych procenta do dwóch procent zastosowanej dawki. Większość preparatu pozostaje w górnych warstwach naskórka lub jest usuwana podczas mycia ciała. Ta niska biodostępność przezskórna stanowi kluczowy element profilu bezpieczeństwa substancji, znacząco ograniczając ryzyko działań ogólnoustrojowych.
Po wchłonięciu permetryna ulega szybkiej biotransformacji w skórze i wątrobie. Metabolizm przebiega wieloetapowo i obejmuje hydrolizę wiązań estrowych występujących w cząsteczce leku, reakcje utlenienia oraz sprzęganie z kwasem glukuronowym, aktywnym siarczanem i aminokwasami. Powstałe w wyniku tych procesów metabolity są nieaktywne farmakologicznie.
Wydalanie metabolitów permetryny odbywa się głównie przez nerki z moczem oraz w mniejszym stopniu z kałem. Główne metabolity są wykrywalne w moczu już w ciągu kilku godzin po aplikacji preparatu na całe ciało. W największych stężeniach permetryna wydalana jest w ciągu pierwszych czterdziestu ośmiu godzin, jednak bardzo małe stężenia jej metabolitów mogą być nadal wykrywalne w moczu nawet dwadzieścia osiem dni po zakończeniu leczenia. Biologiczny okres półtrwania substancji wynosi od dwunastu do dwudziestu czterech godzin.
Istotnym aspektem farmakokinetyki permetryny jest brak jej kumulacji w organizmie ssaków ze względu na szybki metabolizm i niemal całkowite wydalanie. Permetryna w postaci niezmienionej jest praktycznie niewykrywalna w moczu i kale po zastosowaniu miejscowym, co potwierdza efektywność procesów metabolicznych.
Permetryna charakteryzuje się stosunkowo wysokim profilem bezpieczeństwa przy prawidłowym stosowaniu zgodnie z zaleceniami. Amerykańskie agencje rządowe, Environmental Protection Agency oraz Food and Drug Administration, które szczegółowo oceniały bezpieczeństwo permetryny u ludzi, potwierdziły jej akceptowalny profil toksykologiczny przy zastosowaniu miejscowym.
Najczęstsze działania niepożądane mają charakter łagodny i przemijający, dotyczą głównie miejsca aplikacji preparatu. Obejmują one świąd skóry, wysypkę rumieniowatą, suchość skóry oraz parestezje manifestujące się jako uczucie kłucia, pieczenia lub mrowienia. U pacjentów leczonych z powodu świerzbu objawy te mogą utrzymywać się przez dwa do czterech tygodni po zakończeniu terapii, co jest spowodowane reakcją alergiczną na martwe świerzbowce pozostające pod skórą, a nie stanowi oznaki nieskuteczności leczenia lub przedawkowania.
Do rzadkich działań niepożądanych należą bóle głowy, hipopigmentacja skóry, zapalenie mieszków włosowych oraz otarcie naskórka. W bardzo rzadkich przypadkach może wystąpić duszność u pacjentów z nadwrażliwością na permetrynę lub inne pyretroidy, co stanowi potencjalne niebezpieczeństwo wymagające natychmiastowej interwencji medycznej.
U kobiet w ciąży permetryna może być stosowana wyłącznie po konsultacji z lekarzem i w sytuacji, gdy korzyści terapeutyczne wyraźnie przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu. Dostępne dane nie wskazują, aby permetryna wywoływała wady rozwojowe, a badania na zwierzętach nie wykazały działań niepożądanych na rozwój zarodka i płodu. Niemniej jednak ze względu na ograniczone doświadczenie kliniczne decyzja o zastosowaniu preparatu powinna być podejmowana indywidualnie.
U kobiet karmiących piersią zaleca się przerwanie karmienia na pięć dni po aplikacji preparatu ze względu na możliwość niewielkiego przenikania substancji do pokarmu. W okresie laktacji jako bezpieczniejszą alternatywę można rozważyć zastosowanie maści siarkowej lub innych preparatów o udokumentowanym bezpieczeństwie.
U dzieci poniżej drugiego miesiąca życia bezpieczeństwo i skuteczność permetryny nie zostały w pełni ustalone ze względu na brak prospektywnych badań klinicznych. Ograniczona liczba opisów przypadków leczenia niemowląt w tym wieku nie wskazuje jednak na szczególne problemy dotyczące bezpieczeństwa stosowania. Dzieci w wieku od dwóch miesięcy do dwóch lat powinny być leczone wyłącznie pod ścisłą opieką lekarza.
Długotrwała lub powtarzana ekspozycja na permetrynę, szczególnie w warunkach zawodowych, może prowadzić do zwiększenia dostępności ogólnoustrojowej substancji i wystąpienia działania neurotoksycznego. Objawy mogą obejmować podniecenie, drżenie mięśni, przeczulicę skóry oraz zaburzenia koordynacji ruchowej. Dlatego nie należy pozostawiać preparatu zbyt długo na skórze ani stosować go przewlekle, zwłaszcza u młodszych dzieci.
Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania permetryny jest nadwrażliwość na substancję czynną, inne piretroidy, pyretryny lub którykolwiek składnik pomocniczy preparatu. Osoby z wcześniej stwierdzonymi reakcjami alergicznymi po zastosowaniu preparatów z tej grupy powinny bezwzględnie unikać kontaktu z permetryną.
Szczególną ostrożność należy zachować u osób ze stwierdzoną nadwrażliwością na rośliny z rodzaju złocień lub inne rośliny z rodziny astrowatych ze względu na ryzyko wystąpienia nadwrażliwości krzyżowej z syntetycznymi piretroidami. Takie osoby powinny skonsultować się z lekarzem przed zastosowaniem preparatu.
Permetryna jest przeznaczona wyłącznie do stosowania zewnętrznego na skórę lub skórę owłosionej głowy. Żel lub krem powoduje znaczące podrażnienie spojówki oka, dlatego należy bezwzględnie unikać kontaktu preparatu z oczami, błonami śluzowymi nosa, ust, narządów płciowych oraz otwartymi ranami. W razie przypadkowego kontaktu konieczne jest natychmiastowe przemycie miejsca kontaktu dużą ilością czystej wody przez co najmniej piętnaście minut.
Nie należy stosować preparatu na uszkodzoną skórę, gdyż może to prowadzić do zwiększonego wchłaniania substancji i ryzyka działań ogólnoustrojowych. Preparat należy aplikować wyłącznie na nieuszkodzoną, czystą i suchą skórę, najlepiej schłodzoną, a nie bezpośrednio po gorącej kąpieli.
Ciężkie przedawkowanie permetryny po zastosowaniu miejscowym na skórę jest mało prawdopodobne ze względu na minimalne wchłanianie substancji przez nieuszkodzony naskórek. Może ono jednak potencjalnie skutkować nasileniem łagodnych działań niepożądanych obserwowanych przy zwykłym stosowaniu, takich jak reakcje skórne i parestezje.
Największe zagrożenie wiąże się z przypadkowym połknięciem preparatu, szczególnie przez dzieci. Objawy zatrucia doustnego permetryną obejmują nudności, wymioty, biegunkę, bóle głowy, zawroty głowy, uczucie zmęczenia, spadek ciśnienia krwi, zaburzenia równowagi i senność. W ciężkich przypadkach mogą wystąpić wrażenia zmysłowe takie jak uczucie mrowienia skóry, szumy uszne, drętwienie, nadreaktywność, drżenie mięśniowe oraz drgawki.
W przypadku połknięcia preparatu należy natychmiast skontaktować się z lekarzem lub udać się do najbliższego oddziału ratunkowego. Można rozważyć płukanie żołądka, jeżeli konsultacja u lekarza nastąpiła w ciągu dwóch godzin od przyjęcia leku. Leczenie przedawkowania jest objawowe i wspierające, w razie konieczności obejmuje intensywną opiekę medyczną oraz kontrolę funkcji życiowych.
Permetryna wykazuje szczególnie wysoką toksyczność dla kotów, które nie posiadają odpowiednich enzymów wątrobowych, głównie glukuronylotransferaz, umożliwiających skuteczny metabolizm tego związku. Nawet niewielkie ilości substancji mogą wywołać u kotów ciężkie zatrucie objawiające się drgawkami, drżeniem mięśni, obfitym ślinotkiem, brakiem koordynacji ruchowej, a w skrajnych przypadkach prowadzić do śmierci zwierzęcia.
Dlatego preparaty zawierające permetrynę powinny być przechowywane w miejscach całkowicie niedostępnych dla kotów. Koty nie mogą mieć kontaktu z osobami, które niedawno zastosowały preparat na skórę, oraz z psami, które zostały poddane zabiegowi z użyciem permetryny. W medycynie weterynaryjnej permetryna jest wykorzystywana wyłącznie w preparatach przeznaczonych dla psów, nigdy dla kotów.
Permetryna jest wysoce toksyczna dla organizmów wodnych, w tym ryb i bezkręgowców wodnych. Dlatego istnieją ścisłe przeciwwskazania do stosowania tej substancji w pobliżu zbiorników wodnych, rzek, jezior oraz innych ekosystemów wodnych. Substancja nie może być wprowadzana do miejskiego systemu wodno-kanalizacyjnego ani do naturalnych cieków wodnych.
W przypadku stosowania preparatów z permetryną na zewnątrz należy bezwzględnie unikać spłukiwania resztek substancji do systemów kanalizacyjnych. Jeżeli produkt przypadkowo przedostanie się do kanalizacji lub wody, konieczne jest natychmiastowe powiadomienie odpowiednich władz lokalnych oraz służb ochrony środowiska.
Skuteczność leczenia schorzeń pasożytniczych skóry zależy nie tylko od prawidłowego stosowania preparatów farmakologicznych, ale również od wdrożenia odpowiednich działań profilaktycznych zapobiegających ponownemu zakażeniu. Wszystkie osoby pozostające w bezpośrednim kontakcie z pacjentem powinny zostać poddane jednoczesnej terapii, nawet jeśli nie wykazują objawów zakażenia.
Wszystkie ubrania, bielizna pościelowa i ręczniki, które miały kontakt z ciałem osoby zakażonej, należy wyprać w temperaturze wyższej niż sześćdziesiąt stopni Celsjusza i następnie wyprasować gorącym żelazkiem. Przedmioty, których nie można wyprać, takie jak pluszowe zabawki, grube koce czy meble tapicerowane, powinny zostać szczelnie zamknięte w plastikowych workach foliowych i pozostawione w nich przez okres dziesięciu do dwunastu dni. Alternatywnie można je zamrozić w temperaturze minus dwudziestu stopni Celsjusza przez dwanaście godzin. Dorosłe wszy i świerzbowce giną poza ciałem żywiciela po około dwóch dniach, podczas gdy jaja mogą przetrwać do trzech dni.
Szczotki, grzebienie oraz inne akcesoria do włosów należy dokładnie zdezynfekować, gotować we wrzącej wodzie przez co najmniej pięć minut lub wymienić na nowe. Powierzchnie podłóg, mebli oraz innych elementów wyposażenia domu, z którymi mogła się stykać osoba zakażona, warto dokładnie umyć i odkurzyć.
W przypadku wszawicy istotne jest codzienne mechaniczne wyczesywanie włosów specjalnym grzebieniem do usuwania gnid, co stanowi uzupełnienie leczenia farmakologicznego. Kontrolne wyczesywanie należy kontynuować po zakończeniu terapii do momentu, gdy po trzech kolejnych kontrolach nie uda się znaleźć żadnej dojrzałej postaci pasożyta ani żywych gnid.
| Substancja czynna | Mechanizm działania | Skuteczność w świerzbie | Główne zastosowanie | Profil bezpieczeństwa |
|---|---|---|---|---|
| Permetryna | Blokada kanałów sodowych neuronów | >90% | Świerzb, wszawica głowowa | Wysoki, minimalne wchłanianie |
| Iwermektyna | Blokada przekaźnictwa nerwowego | 70-90% | Świerzb norweski, przypadki oporne | Dobry, wymaga ostrożności |
| Benzoesan benzylu | Działanie neurotoksyczne | 70-85% | Świerzb | Średni, możliwe podrażnienia |
| Dimetikon | Fizyczne pokrywanie pasożytów | ~97% | Wszawica głowowa | Bardzo wysoki, mechaniczne działanie |
Permetryna może być bezpiecznie stosowana u dzieci od drugiego miesiąca życia pod warunkiem przestrzegania zaleceń dotyczących dawkowania i sposobu aplikacji. Niemowlęta i małe dzieci do drugiego roku życia powinny być leczone wyłącznie pod opieką lekarza. Preparat charakteryzuje się minimalnym wchłanianiem przez skórę i szybkim metabolizmem, co przekłada się na korzystny profil bezpieczeństwa w populacji pediatrycznej.
W leczeniu świerzbu krem lub żel z permetryną należy pozostawić na skórze przez minimum osiem godzin, optymalnie przez całą noc, po czym dokładnie zmyć wodą z mydłem. W przypadku wszawicy głowowej szampon pozostawia się na włosach jedynie przez dziesięć minut przed spłukaniem. Nie należy przedłużać czasu ekspozycji ponad zalecany ze względu na ryzyko zwiększonego wchłaniania substancji.
Stosowanie permetryny w ciąży wymaga konsultacji z lekarzem i jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy korzyści terapeutyczne wyraźnie przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu. U kobiet karmiących piersią zaleca się przerwanie karmienia na pięć dni po aplikacji preparatu. Jako bezpieczniejsze alternatywy w tych grupach pacjentek można rozważyć maści siarkowe lub preparat z dimetikonem.
Świąd skóry oraz inne objawy takie jak parestezje mogą utrzymywać się przez dwa do czterech tygodni po zakończeniu skutecznego leczenia świerzbu. Jest to normalne zjawisko spowodowane reakcją alergiczną organizmu na martwe świerzbowce i ich odchody pozostające pod skórą. Nie oznacza to nieskuteczności terapii ani konieczności powtórzenia leczenia. Jeśli jednak świąd nasila się lub pojawiają się nowe zmiany skórne, należy skonsultować się z lekarzem.
Na dzień dzisiejszy nie istnieją przekonujące dowody naukowe na to, że roztocze świerzbowca lub wszy mogą rozwinąć oporność na permetrynę w wyniku długotrwałego stosowania. Permetryna działa fizycznie poprzez niszczenie struktur nerwowych pasożytów, co sprawia, że rozwinięcie mechanizmów oporności jest znacznie mniej prawdopodobne niż w przypadku leków działających na określone receptory czy szlaki biochemiczne. Nieliczne doniesienia o niepowodzeniach terapii częściej wynikają z nieprawidłowego stosowania preparatu niż z rzeczywistej oporności biologicznej.
W większości przypadków wystarczające jest jednorazowe zastosowanie preparatu. W razie konieczności kurację można bezpiecznie powtórzyć po siedmiu do czternastu dniach. Nie zaleca się częstszego stosowania ani pozostawiania preparatu na skórze przez okresy dłuższe niż zalecane ze względu na ryzyko zwiększonego wchłaniania substancji i potencjalnego działania neurotoksycznego, szczególnie u małych dzieci.
Preparat może być stosowany profilaktycznie u osób mających bliski kontakt z pacjentami zakażonymi wszawicą głowową. W przypadku świerzbu profilaktyczne zastosowanie preparatu jest zalecane u wszystkich domowników i osób pozostających w bezpośrednim kontakcie fizycznym z osobą chorą, nawet jeśli nie wykazują objawów zakażenia. Takie postępowanie skutecznie przerywa łańcuch transmisji pasożytów.
W razie przypadkowego kontaktu permetryny z oczami należy natychmiast przemyć je dużą ilością czystej, bieżącej wody przez co najmniej piętnaście minut, utrzymując powieki w pozycji otwartej. Jeśli podrażnienie, zaczerwienienie lub ból utrzymują się po przepłukaniu, konieczna jest konsultacja z lekarzem okulistą. Preparat może powodować znaczące podrażnienie spojówki, dlatego kontakt z oczami należy bezwzględnie unikać podczas aplikacji.
Permetryna wykazuje stosunkowo niską toksyczność dla ludzi przy prawidłowym stosowaniu miejscowym zgodnie z zaleceniami. Substancja charakteryzuje się minimalnym wchłanianiem przez nieuszkodzoną skórę oraz szybkim metabolizmem w organizmie człowieka. Największe zagrożenie wiąże się z przypadkowym połknięciem preparatu lub przedłużoną, powtarzaną ekspozycją w warunkach zawodowych. U kotów permetryna jest wysoce toksyczna i może być śmiertelna nawet w niewielkich dawkach.
Po aplikacji kremu lub żelu na świerzb należy odczekać minimum osiem godzin przed zmyciem preparatu podczas kąpieli. W przypadku szamponu na wszawicę preparat spłukuje się już po dziesięciu minutach od nałożenia. Jeśli podczas zalecanego okresu oczekiwania nastąpi przypadkowe umycie części ciała, na którą został nałożony preparat, należy ponownie zaaplikować go na te miejsca i zachować pełny czas ekspozycji.
