Macmiror Complex

Macmiror Complex to lek dostępny na receptę, który zawiera dwie substancje czynne: nifuratel i nystatynę. Jest stosowany w leczeniu zakażeń pochwy i sromu wywołanych przez grzyby z rodzaju Candida, rzęsistka pochwowego i bakterie. Dzięki zastosowaniu tych dwóch substancji w jednym preparacie, lek działa skuteczniej niż gdyby były one stosowane oddzielnie. Lek jest dostępny w postaci maści i globulek dopochwowych.

Macmiror Complex 500

Macmiror Complex 500 to lek dostępny na receptę, który zawiera dwie substancje czynne: nifuratel i nystatynę. Nifuratel to syntetyczny związek, który skutecznie działa przeciwko różnym pierwotniakom, bakteriom i grzybom, które są najczęstszymi przyczynami zakażeń pochwy. Nystatyna to antybiotyk o działaniu przeciwgrzybicznym, działającym przede wszystkim na grzyby z rodzaju Candida spp. Lek jest stosowany w leczeniu zakażeń pochwy i sromu wywołanych przez rzęsistka pochwowego (Trichomonas vaginalis), grzyby z rodzaju Candida spp. oraz bakterie.

Nyscandin

Nyscandin to antybiotyk polienowy, który zawiera substancję czynną nystatynę o działaniu przeciwgrzybiczym – grzybostatycznym lub grzybobójczym. Nystatyna działa na wiele szczepów drożdży i grzybów drożdżakopodobnych, szczególnie na drożdżaki z rodzaju Candida. Wskazaniem do zastosowania Nyscandin jest profilaktyka i leczenie zakażeń drożdżakowych jamy ustnej, przełyku i przewodu pokarmowego. Lek jest dostępny na receptę.

Nystapol

Nystapol to antybiotyk polienowy, który zawiera substancję czynną nystatynę o działaniu przeciwgrzybiczym. Lek działa na wiele szczepów drożdży i grzybów drożdżakopodobnych, szczególnie na drożdżaki z rodzaju Candida. Jest stosowany w profilaktyce i leczeniu zakażeń drożdżakowych jamy ustnej, przełyku i przewodu pokarmowego. Nystapol jest dostępny na receptę.

Nystatin TZF

Nystatin TZF to lek przeciwgrzybiczy z grupy antybiotyków polienowych. Jest stosowany doustnie, a jego działanie jest miejscowe, głównie w przewodzie pokarmowym. Lek jest skuteczny przeciwko wielu szczepom drożdży i grzybów drożdżakopodobnych, szczególnie na drożdżaki z rodzaju Candida. Nystatin TZF jest dostępny na receptę.

Nystatyna Teva

Nystatyna Teva to antybiotyk polienowy o działaniu przeciwgrzybiczym. Lek działa na wiele szczepów drożdży i grzybów drożdżakopodobnych, szczególnie na drożdżaki z rodzaju Candida. Jest wskazany do leczenia grzybic przewodu pokarmowego, w tym jamy ustnej, oraz w profilaktyce u pacjentów leczonych dużymi dawkami antybiotyków lub kortykosteroidów. Lek jest dostępny na receptę.

Nystatyna VP

Nystatyna VP to lek w postaci tabletek dopochwowych, który jest antybiotykiem polienowym o działaniu przeciwgrzybiczym. Substancją czynną preparatu jest nystatyna, która wiąże się nieodwracalnie ze sterolami wchodzącymi w skład błony komórkowej grzybów. W wyniku tego działania, błona komórkowa ulega uszkodzeniu, co zaburza funkcjonowanie komórki grzyba i prowadzi do jej śmierci. Lek jest wskazany do miejscowego leczenia grzybiczego zapalenia pochwy i sromu. Jest dostępny na receptę.

Nystatyna – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)

Nystatyna – antybiotyk o działaniu przeciwgrzybiczym. Mechanizm działania nystatyny polega na wiązaniu się leku ze składnikami sterolowymi błony cytoplazmatycznej grzyba, co prowadzi do zaburzenia procesów metabolicznych i w konsekwencji do obumarcia komórki grzyba. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie grzybicy jamy ustnej, przewodu pokarmowego oraz grzybicy pochwy i sromu.

Nystatyna dostępna jest w postaci tabletek dojelitowych, tabletek/globulek dopochwowych, maści dopochwowej oraz granulatu do sporządzania zawiesiny doustnej. 

Możliwe działania niepożądane: Nystatyna jest lekiem, który jest dobrze tolerowany przez pacjentów. Najczęściej mogą pojawić się miejscowe podrażnienia skóry i błon śluzowych. Rzadko: nudności, wymioty i biegunka.

Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10

Nystatyna – kompletny przewodnik po antybiotyku przeciwgrzybiczym

Nystatyna to jeden z najważniejszych i najczęściej stosowanych antybiotyków przeciwgrzybiczych w medycynie współczesnej. Odkryta w 1950 roku przez Elizabeth Lee Hazen i Rachel Fuller Brown, substancja ta od ponad 70 lat odgrywa kluczową rolę w leczeniu infekcji grzybiczych, szczególnie tych wywołanych przez drożdżaki z rodzaju Candida. Jako antybiotyk polienowy, nystatyna działa selektywnie na grzyby, nie wpływając na bakterie czy wirusy, co czyni ją bezpiecznym i skutecznym środkiem terapeutycznym. Jest dostępna w różnych postaciach farmaceutycznych – od zawiesin doustnych, przez tabletki dojelitowe, aż po preparaty dopochwowe, co pozwala na dopasowanie leczenia do konkretnych potrzeb pacjenta. Dzięki swojemu miejscowemu działaniu i minimalnemu wchłanianiu do krwiobiegu, nystatyna charakteryzuje się wysokim profilem bezpieczeństwa, co sprawia, że może być stosowana nawet w długotrwałych terapiach.

Historia i odkrycie nystatyny

Nystatyna została odkryta w 1950 roku przez dwoje naukowców: Elizabeth Lee Hazen i Rachel Fuller Brown. Elizabeth Hazen, zajmująca się badaniem mikroorganizmów glebowymi oraz ich aktywnością przeciwgrzybiczą, podczas analizy gleby na farmie swojego przyjaciela odkryła obiecujące mikroorganizmy, które nazwała od nazwiska właściciela farmy – Streptomyces noursei. Rachel Brown natomiast wyizolowała z próbek otrzymanych od Elizabeth Hazen substancje przeciwgrzybicze, w tym właśnie nystatynę.

Nystatyna była pierwszym antybiotykiem przeciwgrzybiczym, który okazał się bezpieczny i skuteczny w leczeniu chorób o etiologii grzybiczej u ludzi. Po raz pierwszy wprowadzono ją na rynek w 1964 roku, od tego czasu stała się jednym z podstawowych leków w terapii przeciwgrzybiczej.

Mechanizm działania

Nystatyna działa poprzez wiązanie ze składnikami sterolowymi (głównie ergosterolem) błony cytoplazmatycznej wrażliwych grzybów. Powoduje to powstanie porów i kanalików, a tym samym zaburzenie ochronnej funkcji błony komórkowej, wydostanie się na zewnątrz składników komórki, przerwanie procesów metabolicznych i w efekcie – obumarcie komórki grzyba.

Ergosterol jest kluczowym składnikiem błon komórkowych grzybów, podobnie jak cholesterol w komórkach zwierzęcych. Jednym ze steroidów, które tworzą błonę komórkową grzybów jest ergosterol. Nie występuje on w błonach komórek zwierzęcych, tak więc leki przeciwgrzybicze wpływające na jego przemiany są bezpieczne dla człowieka.

Mechanizm ten sprawia, że nystatyna:

  • Działa selektywnie – atakuje tylko grzyby, nie wpływając na komórki człowieka
  • Powoduje szybką śmierć patogenów poprzez destabilizację błony komórkowej
  • Jest skuteczna przeciwko szerokiem spektrum grzybów drożdżopodobnych

Spektrum działania przeciwgrzybiczego

Nystatyna wykazuje działanie grzybostatyczne i grzybobójcze na Candida spp., Blastomyces dermatitidis, Coccidioides immitis, Cryptococcus neoformans, Histoplasma capsulatum, Aspergillus fumigatus, Rhodotula spp. Nie wykazuje natomiast działania na dermatofity, bakterie, wirusy i pierwotniaki.

Grzyby wrażliwe na nystatynę:

  • Candida spp. (w tym Candida albicans) – najważniejszy cel terapeutyczny
  • Cryptococcus neoformans – powoduje infekcje u osób immunosupresyjnych
  • Blastomyces dermatitidis – wywołuje blastomykozę
  • Coccidioides immitis – sprawca kokcydioidomykozy
  • Histoplasma capsulatum – powoduje histoplazmozę
  • Aspergillus fumigatus – jeden z gatunków aspergilli
  • Rhodotula spp. – drożdżaki o różowej barwie

Ograniczenia spektrum działania:

Nystatyna w małych stężeniach działa fungistatycznie, co oznacza, że hamuje rozwój drobnoustrojów grzybiczych, natomiast w większych doprowadza do ich zniszczenia działając grzybobójczo. Nie działa jednak na dermatofity, bakterie, wirusy ani pierwotniaki.

Właściwości farmakokinetyczne

Nystatyna nie wchłania się z przewodu pokarmowego, powierzchni skóry i błon śluzowych. Po podaniu doustnym enzymy trawienne przewodu pokarmowego nie wpływają na jej aktywność. Wydalana jest z kałem, prawie w całości w postaci nie zmienionej.

Kluczowe właściwości farmakokinetyczne:

  • Brak wchłaniania systemowego – działa wyłącznie miejscowo
  • Stabilność – nie jest rozkładana przez enzymy trawienne
  • Wydalanie – usuwana z organizmu w niezmienionej postaci z kałem
  • Czas działania – Działanie terapeutyczne występuje po 24-72 godzinach od podania

Ta charakterystyka farmakokinetyczna sprawia, że nystatyna:

  • Ma wysokie stężenia w miejscu działania
  • Nie wywołuje działań niepożądanych systemowych
  • Jest bezpieczna przy długotrwałym stosowaniu
  • Nie wpływa na mikrobiom poza miejscem aplikacji

Postacie farmaceutyczne i preparaty dostępne w Polsce

Nystatyna dostępna jest w następujących postaciach: tabletki dojelitowe, tabletki dopochwowe, granulat do sporządzania zawiesiny doustnej i do stosowania w jamie ustnej.

Preparaty dostępne na polskim rynku:

Preparat Postać Stężenie Zastosowanie
Nystatyna Teva Granulat do zawiesiny 100 000 j.m./ml Jama ustna, przewód pokarmowy
Nystatyna Teva Tabletki dojelitowe 500 000 j.m. Przewód pokarmowy
Nystatyna VP Tabletki dopochwowe 100 000 j.m. Grzybica pochwy
Nystapol Zawiesina doustna 100 000 j.m./ml Jama ustna
Nyscandin Zawiesina doustna 100 000 j.m./ml Jama ustna

Przygotowanie zawiesiny:

Dodać przegotowanej, chłodnej wody do kreski znajdującej się na butelce, a następnie wstrząsnąć do uzyskania zawiesiny (28 ml). Trwałość przygotowanej zawiesiny wynosi 7 dni. Przed każdym użyciem należy dokładnie wstrząsnąć butelką.

Wskazania do stosowania

Grzybice przewodu pokarmowego

w leczeniu grzybic przewodu pokarmowego oraz w ich profilaktyce, u chorych leczonych dużymi dawkami antybiotyków lub kortykosteroidów

Grzybice jamy ustnej

Nystatyna na afty, pleśniawki i zajady występuje zaś w formie zawiesiny, którą można przyrządzić samodzielnie w domu na bazie przepisanego przez lekarza granulatu. Najczęstsze wskazania to:

  • Pleśniawki błon śluzowych dziąseł
  • Kandydoza języka
  • Zapalenie czerwieni wargowej o etiologii grzybiczej
  • Afty pochodzenia grzybiczego

Grzybice układu moczowo-płciowego

Preparat jest wskazany w miejscowym leczeniu grzybicy pochwy i sromu. Stosuje się w formie tabletek dopochwowych w przypadku:

  • Kandydozy pochwy
  • Grzybicy sromu
  • Nawracających infekcji intymnych

Profilaktyka przeciwgrzybicza

profilaktyka grzybic u pacjentów leczonych dużymi dawkami antybiotyków bądź kortykosteroidów jest szczególnie ważna u:

  • Pacjentów poddawanych antybiotykoterapii szerokospektrowej
  • Osób otrzymujących kortykosteroidy
  • Chorych z obniżoną odpornością
  • Pacjentów po chemioterapii

Dawkowanie i sposób stosowania

Grzybice jamy ustnej

Pleśniawki jamy ustnej: 100 000 j.m. 4 razy na dobę. Im dłużej przed połknięciem zawiesina pozostanie w jamie ustnej w kontakcie z zakażonym miejscem, tym skuteczność leku będzie większa.

Sposób aplikacji:

  • Płukanie jamy ustnej zawesiną
  • Lek Nystatyna Teva może być także stosowany zewnętrznie, do pędzlowania jamy ustnej 2 do 3 razy na dobę
  • U niemowląt – wkraplanie bezpośrednio do ust

Leczenie doustne grzybic przewodu pokarmowego

Dorośli:

Leczenie doustne: do 6 000 000 j.m./dobę, profilaktycznie (z antybiotykami): do 1 500 000 j.m./dobę.

Dzieci:

U dzieci maksymalna dawka: 2 000 000 j.m./dobę.

Leczenie dopochwowe

Leczenie dopochwowe: od 100 000 do 200 000 j.m./dobę. Podawana jest dopochwowo w formie specjalnych tabletek, zazwyczaj 1-2 tabletki na dobę. Leczenie zazwyczaj powinno trwać 14 dni.

Czas trwania leczenia

Leczenie grzybicy jamy ustnej nystatyną zwykle trwa od 7 do 14 dni, ale czas trwania może być dostosowany przez lekarza w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta. Stosowanie preparatu należy kontynuować jeszcze przez 48 godzin po ustąpieniu objawów.

Przeciwwskazania

Nadwrażliwość nad którykolwiek składnik preparatu. Nie zaleca się stosowania nystatyny w przypadku grzybic układowych.

Bezwzględne przeciwwskazania:

  • Nadwrażliwość na nystatynę lub składniki preparatu
  • Grzybice układowe (systemowe)

Względne przeciwwskazania i ostrzeżenia:

  • U pacjentów z niewydolnością nerek, nystatyna w niewielkich stężeniach może pojawić się we krwi
  • Nie stosować u dzieci w wieku poniżej 12 lat (dotyczy tabletek dopochwowych)

Stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią

Stosowanie nystatyny w ciąży powinno być ograniczone wyłącznie do sytuacji, w których potencjalne korzyści dla matki przewyższają ryzyko dla rozwijającego się płodu.

W ciąży:

  • Nystatyna w ciąży jest stosowana, ale jedynie wówczas, gdy lekarz uzna takie działanie za konieczne
  • Szczególnie często przepisywana w infekcjach intymnych
  • Ginekolodzy przepisują kobietom w ciąży Nystatynę w przypadku konieczności leczenia infekcji intymnej o podłożu grzybiczym

W okresie laktacji:

Nie wiadomo, czy nystatyna przenika do mleka matki karmiącej, dlatego trzeba zachować szczególną ostrożność przy stosowaniu jej u kobiet karmiących piersią.

Działania niepożądane

Nystatyna jest uznawana za dobrze tolerowany preparat, nawet w przypadku długotrwałej terapii.

Rzadko występujące działania niepożądane:

nudności, wymioty, biegunka, reakcje alergiczne (np. wysypka, pokrzywka) w tym zespół Stevensa- Johnsona (opisywany bardzo rzadko).

Miejscowe działania niepożądane:

Przy stosowaniu dopochwowym może dojść do miejscowych objawów podrażnienia skóry i błon śluzowych.

Charakterystyka bezpieczeństwa:

  • Bardzo rzadkie występowanie działań niepożądanych
  • Brak toksyczności systemowej
  • Możliwość długotrwałego stosowania
  • Nystatyna praktycznie nie wchłania się z przewodu pokarmowego, dlatego też przypadkowe przyjęcie leku, bądź jego przedawkowanie nie powoduje żadnych skutków toksycznych na układy narządowe

Przechowywanie i stabilność

Produkty lecznicze zawierające w swoim składzie nystatynę przechowuj w lodówce w temperaturze 2-8°C.

Wymogi przechowywania:

  • Temperatura: 2-8°C (lodówka)
  • Światło: chronić przed bezpośrednim światłem słonecznym
  • Wilgoć: przechowywać w suchym miejscu
  • Dostępność: miejsce niedostępne dla dzieci

Stabilność preparatu:

Zmiana zabarwienia nystatyny (również w sporządzonych preparatach leczniczych – proszkach, zasypkach, maściach) z żółtego na brązowy świadczy o rozkładzie chemicznym związku.

Nystatyna jest bardzo wrażliwa na temperatury, stąd konieczność jej ciągłego przechowywania w lodówce. Pozostawienie leku na 9 godzin w temperaturze pokojowej dyskwalifikuje go do dalszego użytkowania.

Leczenie farmakologiczne grzybic – miejsce nystatyny w terapii

Leczenie kandydozy

Zakażenia oportunistyczne u ludzi wywołane przez Candida albicans i inne spokrewnione gatunki mogą manifestować się bardzo różnorodnie, poczynając od pleśniawek jamy ustnej (najczęściej), a kończąc na śmiertelnych ogólnoustrojowych zakażeniach u pacjentów z czynnikami ryzyka.

W leczeniu kandydozy stosuje się następujące substancje czynne:

  • Nystatyna – podstawowy lek w zakażeniach miejscowych
  • Flukonazol – w przypadkach wymagających leczenia systemowego
  • Klotrymazol – alternatywa dla nystatyny w preparatach miejscowych
  • Amfoterycyna B – w ciężkich przypadkach systemowych
  • Natamycyna – w przypadkach oporności na nystatynę

Porównanie z innymi lekami przeciwgrzybiczymi

Flukonazol czy nystatyna? Co lepsze na grzybicę? – wybór zależy od lokalizacji i nasilenia infekcji:

  • Nystatyna – wybór w infekcjach miejscowych, bezpieczna, nie wchłania się systemowo
  • Flukonazol – w przypadkach wymagających działania systemowego, większe ryzyko działań niepożądanych
  • Klotrymazol – szersze spektrum, ale Klotrymazol użyty wraz z nystatyną osłabia jej działanie

Leczenie skojarzone

Nystatyna przy antybiotyku najczęściej podawana jest gdy ma on szeroki zakres działania przeciwbakteryjnego. Nystatyna i antybiotyk stanowią wówczas wzajemne uzupełnienie, a sama nystatyna zmniejsza ryzyko skutków ubocznych po antybiotyku, jakimi są m.in. choroby grzybicze.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Jak długo można stosować nystatynę?

Nystatyna może być stosowana długotrwale ze względu na swój wysoki profil bezpieczeństwa. Nystatyna uważana jest za lek dobrze tolerowany nawet przy długotrwałych kuracjach. Czas leczenia zwykle wynosi 7-14 dni, ale może być przedłużony według zalecenia lekarza.

Czy nystatynę można stosować u dzieci?

Tak, nystatyna może być stosowana u dzieci, ale w odpowiednich dawkach. U dzieci maksymalna dawka: 2 000 000 j.m./dobę. U niemowląt i małych dzieci zaleca się stosowanie zawiesiny aplikowanej pędzelkiem.

Co zrobić jeśli objawy nie ustępują?

W przypadku opornych lub nawracających infekcji lekarz może przepisać inne leki przeciwgrzybicze. Należy skonsultować się z lekarzem, który może zmienić terapię lub przedłużyć leczenie.

Czy można przyjmować alkohol podczas leczenia nystatyną?

Nie ma przeciwwskazań do spożywania alkoholu podczas stosowania nystatyny ze względu na jej miejscowe działanie i brak wchłaniania systemowego. Niemniej jednak alkohol może wpływać na odporność organizmu.

Dlaczego nystatyna musi być przechowywana w lodówce?

Ze względu na wrażliwość nystatyny na działanie czynników zewnętrznych t.j. światło, temperatura, wilgoć (jest silnie higroskopijna) i tlen należy ją przechowywać w szczelnych pojemnikach i suchym miejscu w temperaturze 2-8°C.

Czy nystatyna pomaga na wszystkie rodzaje grzybic?

Nie, nystatyna nie działa na dermatofity i ma ograniczone spektrum działania. Działa grzybostatycznie i grzybobójczo na Candida spp., Blastomyces dermatitidis, Coccidioides immitis, Cryptococcus neoformans, Histoplasma capsulatum, Aspergillus fumigatus, Rhodotula spp. Nie działa na dermatofity, bakterie, wirusy, pierwotniaki.

Kiedy można spodziewać się poprawy?

Złagodzenie dolegliwości można zauważyć już po 24 do 72 godzin od jego podania. Pełne wyleczenie zwykle następuje po 7-14 dniach regularnego stosowania.

Czy mogą wystąpić oporne szczepy grzybów?

Tak, mogą wystąpić szczepy oporne na nystatynę, szczególnie przy nieprawidłowym stosowaniu lub przerwaniu leczenia. W takich przypadkach lekarz może przepisać inne leki przeciwgrzybicze o odmiennym mechanizmie działania.

Bibliografia

  1. Lyu X, Zhao C, Yan ZM, Hua H. Efficacy of nystatin for the treatment of oral candidiasis: a systematic review and meta-analysis. Drug Des Devel Ther. 2016;10:1161-71. DOI: 10.2147/DDDT.S100795 PMID: 27042008
  2. Rai A, Misra SR, Panda S, Sokolowski G, Mishra L, Das R, Lapinska B. Nystatin Effectiveness in Oral Candidiasis Treatment: A Systematic Review & Meta-Analysis of Clinical Trials. Life (Basel). 2022;12(11):1677. DOI: 10.3390/life12111677 PMID: 36362833