Aminomix 1 Novum to roztwór do infuzji, który jest przeznaczony do żywienia pozajelitowego. Jest podawany w formie kroplówki i zawiera aminokwasy, glukozę oraz związki mineralne. Biodostępność leku Aminomix 1 Novum jest pełna, co oznacza, że wszystkie substancje czynne mogą być wykorzystane przez organizm. Lek jest dostępny na receptę.
Aminoplasmal 15% to preparat w postaci roztworu do infuzji, który jest stosowany do uzupełniania odżywiania. Jest podawany bezpośrednio do żyły. Lek ten zawiera aminokwasy i elektrolity, które są niezbędne do wzrostu i regeneracji organizmu. Jest dostępny na receptę.
Aminoplasmal 15% E to roztwór do infuzji, który uzupełnia odżywianie. Podaje się go bezpośrednio do żyły. Lek ten zawiera aminokwasy i elektrolity, które są niezbędne do wzrostu i powrotu do zdrowia. Jest dostępny na receptę.
Finomel to lek, który zawiera aminokwasy, glukozę, lipidy i sole. Te składniki są niezbędne do budowania białek, dostarczania węglowodanów, tłuszczów i elektrolitów. Jest stosowany do odżywiania dorosłych, gdy normalne odżywianie doustne nie jest wystarczające lub odpowiednie. Lek jest dostępny na receptę.
Finomel Peri to lek stosowany w żywieniu pozajelitowym, który zawiera aminokwasy, węglowodany, elektrolity i kwasy tłuszczowe. Jest przeznaczony dla osób dorosłych oraz dzieci powyżej 2 lat, kiedy doustne lub jelitowe odżywianie jest niemożliwe, niewystarczające lub przeciwwskazane. Lek jest dostępny na receptę.
Flegamax Forte to lek dostępny bez recepty, który zawiera substancję czynną karbocysteinę. Ta substancja działa na skład wydzieliny oskrzelowej, powodując, że staje się ona bardziej płynna. Lek ten jest przeznaczony do objawowego leczenia chorób układu oddechowego, które przebiegają z nadmiernym wytwarzaniem gęstej i lepkiej wydzieliny. Flegamax Forte jest dostępny w saszetkach i przeznaczony jest dla młodzieży powyżej 12 roku życia oraz dla dorosłych.
Kabiven emulsja do infuzji stosowana w celu dostarczenia pacjentowi energii i składników odżywczych. Preparat zawiera substancję preparat do żywienia pozajelitowego/ Zawiera aminokwasy, glukozę, tłuszcze oraz elektrolity.
LysaKare to lek stosowany u pacjentów dorosłych w celu ochrony nerek przed zbędnym promieniowaniem podczas podawania leku Lutathera, który jest lekiem radioaktywnym stosowanym w leczeniu niektórych nowotworów. Lek zawiera substancje czynne, argininę i lizynę, które są dwoma różnymi aminokwasami. LysaKare jest podawany w postaci infuzji dożylnej. Jest dostępny na receptę.
Priorix to szczepionka trójskładnikowa (skojarzona), skierowana przeciw odrze, śwince i różyczce. Stosuje się ją u dzieci, które skończyły 9. miesiąc życia oraz u dorosłych. Priorix zawiera 3 wirusy, na które układ odpornościowy wytwarza przeciwciała. Wirusy te są jednak zbyt słabe by wywołać chorobę. Jest to lek dostępny na receptę.
Lizyna – jeden z aminokwasów białkowych, który nie jest wytwarzany w organizmie i musi być dostarczany wraz z pożywieniem. Lizyna odpowiada za regenerację uszkodzonych tkanek, zapobiega miażdżycy, a także wzmacnia pracę układu odpornościowego. Przyjmowana w opryszczce, zmniejsza jej rozwój i skraca czas trwania. Głównym wskazaniem do stosowania lizyny są trudności z koncentracją, brak energii, przewlekły stres i stany lękowe.
Lizyna dostępna jest w postaci kapsułek, tabletek i proszku.
Możliwe działania niepożądane: Lizyna stosowana zgodnie z zaleceniami producenta zwykle nie powoduje żadnych skutków ubocznych. U niektórych osób mogą pojawić się dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak: nudności, wymioty i biegunka.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Lizyna to organiczny związek chemiczny zaliczany do grupy aminokwasów białkowych, który odgrywa fundamentalną rolę w funkcjonowaniu organizmu ludzkiego. Jako aminokwas egzogenny nie jest wytwarzany samodzielnie przez nasz organizm, co oznacza, że musi być systematycznie dostarczany wraz z pożywieniem lub suplementami diety. Lizyna (w skrócie Lys lub K) pełni kluczową funkcję w wielu procesach biochemicznych – od syntezy białek strukturalnych, przez produkcję hormonów i enzymów, po budowę kolagenu odpowiadającego za elastyczność skóry i prawidłowe funkcjonowanie tkanki łącznej. Szczególnie istotna jest jej rola w regeneracji uszkodzonych tkanek, wzmacnianiu układu odpornościowego oraz metabolizmie tłuszczów. Ten niepozorny aminokwas znajduje szerokie zastosowanie zarówno w profilaktyce, jak i wspomagającym leczeniu wielu schorzeń, w tym nawracających infekcji wirusowych, zwłaszcza opryszczki. Odpowiedni poziom lizyny w organizmie wspiera prawidłowy rozwój i wzrost, jest niezbędny dla osób aktywnych fizycznie, a także odgrywa ważną rolę w zachowaniu zdrowia skóry, włosów i kości.
Lizyna jest aminokwasem zasadowym zawierającym w swojej strukturze polarny łańcuch boczny zakończony grupą aminową. W fizjologicznym pH komórki łańcuch ten nosi ładunek dodatni, co ma istotne znaczenie dla funkcji biologicznych tego związku. W przyrodzie lizyna występuje w dwóch formach przestrzennych – jako L-lizyna oraz D-lizyna. Jedynie izomer L-lizyny jest biologicznie aktywny i wykorzystywany przez organizmy żywe do syntezy białek. Właśnie ta forma występuje we wszystkich produktach spożywczych oraz suplementach diety, dlatego nazwy „lizyna” i „L-lizyna” są stosowane zamiennie.
Ze względu na swoją budowę chemiczną lizyna wchodzi w skład białek wiążących ujemnie naładowane cząsteczki kwasów nukleinowych, takich jak histony – białka odpowiedzialne za organizację materiału genetycznego w jądrze komórkowym. Aminokwas ten znajduje się w dużej ilości w tkance mięśniowej, gdzie stanowi istotny element białek strukturalnych.
Lizyna uczestniczy w niezwykle szerokim spektrum procesów biochemicznych zachodzących w ludzkim organizmie. Jej obecność jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania wielu układów i narządów.
Jedną z najważniejszych funkcji lizyny jest udział w syntezie białek, szczególnie tych budujących mięśnie, ścięgna i kości. Aminokwas ten stanowi kluczowy element w procesach wzrostu oraz regeneracji tkanek, co czyni go niezwykle istotnym w okresie rozwojowym dzieci i młodzieży, a także u osób aktywnych fizycznie oraz rekonwalescentów po urazach czy zabiegach operacyjnych. Lizyna przyspiesza przyrost masy mięśniowej i wspomaga odbudowę uszkodzonych struktur tkankowych, dlatego jest szczególnie ceniona przez sportowców i osoby trenujące siłowo.
Aminokwas ten odgrywa fundamentalną rolę w produkcji kolagenu – głównego białka tkanki łącznej odpowiedzialnego za sprężystość i elastyczność skóry, a także za prawidłową strukturę ścięgien, chrząstek, kości i ścian naczyń krwionośnych. Proces syntezy kolagenu wymaga obecności lizyny, która wraz z proliną i glicyną stanowi podstawowe budulce tego białka. Co więcej, lizyna musi zostać przekształcona w hydroksylizynę w procesie hydroksylacji, który zachodzi z udziałem witaminy C. Hydroksylizyna jest niezbędna do stabilizacji struktury włókien kolagenowych poprzez tworzenie wiązań krzyżowych, co nadaje kolagenowi odpowiednią wytrzymałość i sztywność. Dzięki temu lizyna wspiera zachowanie młodego wyglądu skóry, jej jędrność oraz proces gojenia ran.
Lizyna bierze także aktywny udział w metabolizmie tłuszczów, warunkując produkcję L-karnityny – związku odpowiedzialnego za transport kwasów tłuszczowych do mitochondriów, gdzie są spalane z wytworzeniem energii. Połączenie lizyny i karnityny wzmacnia układ sercowo-naczyniowy i działa ochronnie przed miażdżycą, co ma istotne znaczenie dla zdrowia całego układu krążenia.
Kolejną ważną funkcją lizyny jest jej udział w produkcji hormonów, enzymów oraz przeciwciał, które są kluczowymi elementami odpowiedzi immunologicznej organizmu. Aminokwas ten wzmacnia pracę układu odpornościowego, zwiększa odporność oraz pomaga łagodzić objawy przeziębienia i grypy. Szczególnie efektywne jest stosowanie lizyny w połączeniu z witaminą C, która stymuluje organizm do produkcji przeciwciał odpornościowych, przez co może skrócić czas trwania infekcji.
Jednym z najbardziej znanych zastosowań lizyny jest jej działanie przeciwwirusowe, szczególnie wobec wirusa opryszczki pospolitej typu HSV (Herpes simplex virus). Mechanizm tego działania opiera się na antagonizmie między lizyną a argininą – innym aminokwasem, który jest niezbędny dla replikacji wirusa opryszczki. Wirus HSV do rozmnażania wymaga obecności większej ilości argininy w organizmie przy jednocześnie niskim poziomie lizyny. Lizyna ogranicza transport argininy do wnętrza wirusa, hamując tym samym jego wzrost i rozprzestrzenianie się w organizmie.
Badania kliniczne wykazały, że suplementacja lizyną jest uniwersalnie skuteczna przeciwko całej rodzinie wirusów opryszczki. Aminokwas ten hamuje zarówno wirusy RNA, jak i DNA, zapobiega pojawianiu się objawów zakażenia wirusem opryszczki lub pomaga skrócić czas jego trwania. Pacjenci stosujący zwiększoną ilość lizyny rzadziej doświadczali nawrotów opryszczki, a jeśli już się pojawiła, to była łagodniejsza i szybciej ustępowała. Najlepsze efekty przynosiło przyjmowanie lizyny w ilości trzech gramów na dobę przez okres sześciu miesięcy. Dawki mniejsze niż jeden gram dziennie nie przynosiły zadowalających rezultatów w leczeniu ani profilaktyce opryszczki. Przy mniejszej podaży lizyny obserwowano lepsze efekty, gdy pacjent stosował jednocześnie dietę ubogą w argininę.
W okresie wsparcia organizmu lizyną czas zmagań z opryszczką skraca się znacząco w porównaniu do samodzielnej walki organizmu bez żadnego wsparcia zewnętrznego, która może trwać nawet dwanaście dni.
Lizyna występuje zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego, przy czym produkty odzwierzęce charakteryzują się znacznie wyższą zawartością tego aminokwasu. Do najbogatszych źródeł lizyny należą:
Ze względu na fakt, że lizyna znajduje się głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego, osoby na diecie wegetariańskiej, a zwłaszcza wegańskiej, są bardziej narażone na jej niedobór. Osoby te powinny szczególnie dbać o urozmaicenie diety i włączenie produktów roślinnych bogatych w ten aminokwas, ewentualnie rozważyć suplementację. Warto pamiętać, że wysoka temperatura obróbki termicznej, takiej jak pieczenie czy prażenie, prowadzi do strat lizyny w produktach spożywczych.
Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) minimalna dobowa podaż lizyny dla osoby dorosłej niezbędna do utrzymania zdrowia wynosi 30-35 mg na kilogram masy ciała. Oznacza to, że osoba dorosła ważąca 70 kilogramów powinna dziennie spożywać około 2100-2450 mg lizyny.
| Grupa wiekowa | Zapotrzebowanie na lizynę |
|---|---|
| Niemowlęta (0-6 miesięcy) | 103 mg/kg masy ciała |
| Dzieci (7-12 miesięcy) | 89 mg/kg masy ciała |
| Dzieci (1-3 lata) | 58 mg/kg masy ciała |
| Dzieci (4-8 lat) | 46 mg/kg masy ciała |
| Dzieci (9-13 lat) | 43 mg/kg masy ciała |
| Młodzież (14-18 lat) | 40 mg/kg masy ciała |
| Dorośli (powyżej 19 lat) | 30-38 mg/kg masy ciała |
Kobiety w ciąży i karmiące piersią mogą mieć zwiększone zapotrzebowanie na lizynę ze względu na potrzeby rozwijającego się płodu oraz produkcję mleka, dlatego w takich przypadkach warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem w celu ustalenia indywidualnej dawki.
W przypadku suplementacji dawkowanie powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb. W celach terapeutycznych, szczególnie przy nawracających infekcjach wirusem opryszczki, stosuje się wyższe dawki – od 1000 do 3000 mg dziennie. Zaleca się jednak, aby przy długotrwałej suplementacji dawki te nie przekraczały 2000 mg na dobę. Lizynę najlepiej przyjmować w okresach międzyposiłkowych, a dawkę dobową można podzielić na dwie lub trzy mniejsze porcje dla lepszego wchłaniania.
Chociaż lizyna występuje powszechnie w żywności i przy zbilansowanej diecie jej niedobór jest rzadki, to w niektórych przypadkach może do niego dojść. Niedobór lizyny prowadzi do szeregu nieprzyjemnych objawów wpływających na codzienne funkcjonowanie organizmu:
W skrajnych przypadkach bardzo duże niedobory mogą skutkować poważnymi zaburzeniami zdrowotnymi wymagającymi interwencji medycznej.
Suplementację lizyną warto rozważyć w następujących sytuacjach:
Lizyna w formie suplementów diety dostępna jest w różnych postaciach, co pozwala na dobranie najwygodniejszej formy przyjmowania:
Przy wyborze preparatu warto zwrócić uwagę na to, aby w składzie znajdowała się wolna lizyna oznaczona jako L-lizyna, która charakteryzuje się najwyższą biodostępnością dla organizmu.
Lizyna jest uznawana za bezpieczny i nietoksyczny aminokwas, a przedawkowanie zdarza się bardzo rzadko. Nie określono maksymalnej bezpiecznej dawki, choć niektórzy badacze sugerują, aby nie przekraczać 6000 mg (6 gramów) dziennie. Nadmierne spożycie lizyny może prowadzić do następujących skutków ubocznych:
Główne przeciwwskazania do przyjmowania suplementów z lizyną to:
Warto pamiętać, że lizyna i arginina są antagonistami rywalizującymi o ten sam transporter w organizmie, więc przyjmowanie ich razem w formie suplementów nie przyniesie pożądanych efektów. Osoby stosujące suplementację argininą powinny rozważyć przyjmowanie lizyny w innym czasie dnia.
W farmacji lizyna znajduje zastosowanie nie tylko jako suplement diety, ale również jako składnik preparatów leczniczych. Chlorowodorek lizyny jest stosowany jako dodatek do roztworów infuzyjnych dla pacjentów z niedoborami białkowymi oraz jako składnik preparatów wspomagających odporność. W weterynarii lizyna w postaci chlorowodorku jest wykorzystywana jako dodatek do pasz w celu podniesienia ich wartości odżywczej.
Preparaty zawierające lizynę często są wzbogacane o witaminę C, która działa synergistycznie z tym aminokwasem, wzmacniając jego właściwości antyoksydacyjne i wspierając syntezę kolagenu. Kombinacja lizyny z proliną i witaminą C jest szczególnie ceniona w preparatach wspierających zdrowie układu sercowo-naczyniowego oraz chrząstek stawowych.
Lizyna może wchodzić w interakcje z innymi substancjami aktywnymi:
Tak, liczne badania kliniczne potwierdzają skuteczność lizyny w walce z wirusem opryszczki typu HSV. Lizyna hamuje rozwój argininy, która jest niezbędna do replikacji wirusa, przez co zapobiega jego rozprzestrzenianiu się w organizmie. Najlepsze efekty w leczeniu opryszczki osiąga się przy stosowaniu dawek około trzech gramów dziennie przez co najmniej sześć miesięcy. Suplementacja lizyną może skrócić czas trwania infekcji oraz zmniejszyć częstotliwość nawrotów.
Osoby na diecie wegańskiej są bardziej narażone na niedobór lizyny, ponieważ aminokwas ten występuje głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego. Weganie powinni szczególnie dbać o spożywanie produktów roślinnych bogatych w lizynę, takich jak soja, strączkowe, nasiona i orzechy. Jeśli dieta nie dostarcza wystarczających ilości tego aminokwasu, warto rozważyć suplementację po konsultacji z dietetykiem lub lekarzem.
Lizyna jest uznawana za bezpieczny aminokwas i może być przyjmowana przez dłuższy czas. W badaniach klinicznych stosowano suplementację przez sześć do dwunastu miesięcy bez poważnych skutków ubocznych. Przy długotrwałej suplementacji zaleca się stosowanie dawek nieprzekraczających 2000 mg dziennie i okresową kontrolę stanu zdrowia. Przed rozpoczęciem długotrwałej suplementacji warto skonsultować się z lekarzem.
Tak, lizyna jest aminokwasem niezbędnym do budowy białek wchodzących w skład mięśni, ścięgien i kości. Przyspiesza przyrost masy mięśniowej oraz regenerację uszkodzonych tkanek po intensywnych treningach. Z tego powodu jest ceniona przez sportowców i osoby aktywne fizycznie. Dodatkowo lizyna bierze udział w produkcji L-karnityny, która wspomaga metabolizm tłuszczów i produkcję energii. Dla optymalnych efektów warto łączyć suplementację lizyny z odpowiednio zbilansowaną dietą wysokobiałkową.
Pierwszymi objawami niedoboru lizyny zazwyczaj są przewlekłe zmęczenie, osłabienie oraz obniżona wydolność fizyczna. Następnie mogą pojawić się problemy z koncentracją, rozdrażnienie i zawroty głowy. Charakterystyczne są także pogorszenie stanu włosów i paznokci, problemy skórne oraz częstsze infekcje wynikające z osłabienia układu odpornościowego. Nawracające opryszczki mogą również sygnalizować niedobór tego aminokwasu. U dzieci niedobór lizyny może prowadzić do zahamowania wzrostu.
Tak, połączenie lizyny z witaminą C jest bardzo korzystne i zalecane. Witamina C jest niezbędnym kofaktorem w procesie przekształcania lizyny w hydroksylizynę, która stabilizuje strukturę kolagenu. Dzięki obecności witaminy C synteza kolagenu przebiega sprawniej i efektywniej. Dodatkowo oba składniki działają synergistycznie w zakresie wzmacniania odporności – witamina C stymuluje organizm do produkcji przeciwciał, a lizyna wspomaga działanie układu immunologicznego. Na rynku dostępne są preparaty łączące oba te składniki.
Lizynę najlepiej przyjmować w okresach międzyposiłkowych, na pusty żołądek lub przynajmniej godzinę przed posiłkiem albo dwie godziny po posiłku. Takie postępowanie zwiększa jej wchłanianie i biodostępność. Dawkę dobową można podzielić na dwie lub trzy mniejsze porcje rozproszone w ciągu dnia. Ważne jest, aby nie przyjmować lizyny jednocześnie z argininą, gdyż konkurują one o te same transportery w organizmie.
Reakcje alergiczne na lizynę są bardzo rzadkie. W nielicznych przypadkach może wystąpić nadwrażliwość na białka lizynowe, objawiająca się wysypką skórną, swędzeniem lub dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi. Osoby z potwierdzoną alergią na lizynę powinny unikać suplementacji tym aminokwasem. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów po rozpoczęciu suplementacji należy przerwać jej stosowanie i skonsultować się z lekarzem.
1. Griffith RS, Walsh DE, Myrmel KH, Thompson RW, Behforooz A. Success of L-lysine therapy in frequently recurrent herpes simplex infection. Treatment and prophylaxis. Dermatologica. 1987;175(4):183-90. PMID: 3115841
2. Mailoo VJ, Rampes S. Lysine for Herpes Simplex Prophylaxis: A Review of the Evidence. Integr Med (Encinitas). 2017 Jun;16(3):42-46. PMID: 30881246; PMCID: PMC6419779
