Lewofloksacyna – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Lewofloksacyna – lek o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego, należący do grupy fluorochinolów III generacji. Mechanizm działania lewofloksacyny polega na hamowaniu namnażania się komórek bakteryjnych. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie ostrego zapalenia zatok, zaostrzenia przewlekłego zapalenia oskrzeli, pozaszpitalnego zapalenia płuc, powierzchownego bakteryjnego zakażenia oka, zakażenia dróg moczowych, skóry i tkanek miękkich oraz przewlekłego bakteryjnego zapalenia gruczołu krokowego.
Lewofloksacyna występuje w postaci tabletek, kropli do oczu oraz roztworu dożylnego. Postać leku, dawkowanie oraz czas trwania terapii dobierane są indywidualnie dla każdego pacjenta, ponieważ zależą od przebiegu choroby oraz stopnia ciężkości zakażenia.
Możliwe działania niepożądane: Po podaniu doustnym najczęściej występują nudności, wymioty, biegunka, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych. Podanie dożylne może powodować ból głowy, zawroty głowy, bezsenność, zapalenie naczyń, biegunkę, nudności, wymioty, ból i zaczerwienienie w miejscu wkłucia. Krople do oczu powodują łagodne i przemijające działania niepożądane, takie jak podrażnienie, pieczenie, zaczerwienienie oka oraz pogorszenie widzenia.
Uwaga: Lewofloksacyna wykazuje działanie fototoksyczne, dlatego pacjenci przyjmujący lek powinni unikać ekspozycji na światło słoneczne i promieniowanie UV nawet do 48 godzin po zakończeniu leczenia.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Lewofloksacyna – przewodnik po antybiotyku z grupy fluorochinolonów
Lewofloksacyna to jeden z najważniejszych antybiotyków z grupy fluorochinolonów trzeciej generacji, który od lat stanowi kluczowe narzędzie w walce z poważnymi zakażeniami bakteryjnymi. Ta syntetyczna substancja czynna, będąca lewoskrętnym enancjomerem ofloksacyny, charakteryzuje się szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego i wysoką skutecznością wobec wielu patogenów wywołujących ciężkie infekcje. W Polsce lewofloksacyna jest dostępna w różnych postaciach farmaceutycznych – od tabletek powlekanych, przez roztwory do infuzji, aż po krople do oczu i roztwory do nebulizacji. Mimo swojej wysokiej skuteczności, stosowanie tego antybiotyku wymaga szczególnej ostrożności ze względu na możliwość wystąpienia poważnych działań niepożądanych, które mogą prowadzić do długotrwałych powikłań. Europejska Agencja Leków wprowdziła znaczące ograniczenia w stosowaniu fluorochinolonów po przeprowadzeniu szerokiego przeglądu bezpieczeństwa w 2018 roku. Obecnie lewofloksacyna powinna być rezervowana wyłącznie dla ciężkich zakażeń bakteryjnych, gdy inne antybiotyki są nieodpowiednie lub niewystarczająco skuteczne.
Mechanizm działania lewofloksacyny
Lewofloksacyna wykazuje unikalny mechanizm działania bakteriobójczego, który polega na bezpośrednim hamowaniu kluczowych enzymów bakteryjnych odpowiedzialnych za replikację DNA. Substancja ta działa na kompleks DNA-gyraza oraz topoizomerazę IV, które są niezbędne do prawidłowego procesu podziału komórek bakteryjnych.
Gyraza DNA jest enzymem występującym głównie u bakterii Gram-ujemnych, natomiast topoizomeraza IV dominuje u bakterii Gram-dodatnich. Poprzez zakłócenie funkcji tych enzymów, lewofloksacyna skutecznie destabilizuje bakteryjną strukturę kwasu nukleinowego, co prowadzi do zahamowania replikacji DNA i ostatecznie do śmierci komórki bakteryjnej.
Spektrum działania lewofloksacyny obejmuje szeroką gamę patogenów, w tym bakterie tlenowe Gram-dodatnie (takie jak wrażliwy na metycylinę Staphylococcus aureus, Staphylococcus saprophyticus, paciorkowce grupy C i G), bakterie tlenowe Gram-ujemne (Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis, Proteus vulgaris) oraz patogeny atypowe jak Chlamydia trachomatis, Legionella pneumophila, Mycoplasma pneumoniae i Chlamydophila pneumoniae.
Właściwości farmakokinetyczne
Po podaniu doustnym lewofloksacyna charakteryzuje się doskonałymi właściwościami farmakokinetycznymi. Substancja jest wchłaniana szybko i niemal całkowicie z przewodu pokarmowego, osiągając maksymalne stężenie we krwi już po godzinie od podania. Całkowita biodostępność wynosi około 100%, a pokarm ma niewielki wpływ na proces wchłaniania.
Około 30-40% lewofloksacyny wiąże się z białkami osocza. Antybiotyk dobrze przenika do różnych tkanek i narządów, szczególnie do błony śluzowej oskrzeli, wydzieliny nabłonka dróg oddechowych i płynu wewnątrzpęcherzykowego. Stężenie w tkance płucnej znacznie przewyższa stężenie w surowicy, co czyni ten lek szczególnie skutecznym w leczeniu zakażeń układu oddechowego.
Lewofloksacyna osiąga również wysokie stężenia w moczu i dobrze przenika do tkanek gruczołu krokowego, co uzasadnia jej zastosowanie w leczeniu zakażeń układu moczowo-płciowego. Słabo natomiast przenika do płynu mózgowo-rdzeniowego.
Metabolizm lewofloksacyny jest minimalny – metabolity stanowią mniej niż 5% dawki wydalanej z moczem. Biologiczny okres półtrwania wynosi 6-8 godzin, a wydalanie odbywa się głównie przez nerki (ponad 85% podanej dawki).
Wskazania do stosowania lewofloksacyny
Zakażenia układu oddechowego
Lewofloksacyna znajduje zastosowanie w leczeniu pozaszpitalnego zapalenia płuc, szczególnie u pacjentów z czynnikami ryzyka powikłań. W przypadku ostrego zapalenia zatok stosuje się ją wyłącznie gdy inne antybiotyki są nieodpowiednie. Lek jest również wykorzystywany w leczeniu zaostrzeń przewlekłego zapalenia oskrzeli u pacjentów z POChP.
Zakażenia układu moczowego
Substancja jest skuteczna w leczeniu powikłanych zakażeń układu moczowego, w tym odmiedniczkowego zapalenia nerek. W przypadku niepowikłanych zakażeń pęcherza moczowego stosuje się ją tylko wtedy, gdy inne antybiotyki pierwszego wyboru są nieodpowiednie.
Zakażenia gruczołu krokowego
Lewofloksacyna wykazuje wysoką skuteczność w leczeniu przewlekłego bakteryjnego zapalenia gruczołu krokowego dzięki doskonałej penetracji do tkanek tego narządu.
Zakażenia skóry i tkanek miękkich
Lek znajduje zastosowanie w leczeniu powikłanych zakażeń skóry i tkanek miękkich, gdy wymagana jest antybiotykoterapia o szerokim spektrum działania.
Zastosowania okulistyczne
W postaci kropli do oczu lewofloksacyna jest stosowana w leczeniu powierzchownych bakteryjnych zakażeń oka u osób po pierwszym roku życia.
Leczenie farmakologiczne zakażeń bakteryjnych w Polsce
W polskiej praktyce klinicznej leczenie ciężkich zakażeń bakteryjnych opiera się na kilku grupach antybiotyków, przy czym wybór konkretnej substancji czynnej zależy od rodzaju patogenu, lokalizacji zakażenia i profilu oporności lokalnej. Poza lewofloksacyną, w grupie fluorochinolonów najczęściej wykorzystywana jest cyprofloksacyna, szczególnie skuteczna wobec bakterii Gram-ujemnych i w zakażeniach układu moczowego.
W leczeniu zakażeń układu oddechowego, obok lewofloksacyny, często stosuje się amoksycylinę z kwasem klawulanowym, ceftriakson, azytromycynę czy klarytromycynę. W przypadku ciężkich zakażeń szpitalnych wykorzystuje się antybiotyki z grupy karbapenemów, takie jak meropenem czy imipenem.
Do leczenia zakażeń wywołanych przez bakterie Gram-dodatnie, w tym opornego na metycylinę Staphylococcus aureus (MRSA), stosuje się wankomycynę, linezolid czy teikoplaninę. W przypadku zakażeń mieszanych często wybiera się piperacylinę z tazobaktamem lub ampicylinę z sulbaktamem.
W leczeniu zakażeń układu moczowego, szczególnie niepowikłanych, preferuje się nitrofurantoinę, fosfomycynę czy trimetoprim z sulfametoksazolem. W przypadku zakażeń wywołanych przez bakterie beztlenowe wykorzystuje się metronidazol lub klindamycynę.
Dawkowanie i sposób stosowania
Wskazanie |
Dawka |
Czas leczenia |
Ostre zapalenie zatok |
500 mg 1x dziennie |
10-14 dni |
Zaostrzenie POChP |
500 mg 1x dziennie |
7-10 dni |
Pozaszpitalne zapalenie płuc |
500 mg 1-2x dziennie |
7-14 dni |
Odmiedniczkowe zapalenie nerek |
500 mg 1x dziennie |
7-10 dni |
Niepowikłane zapalenie pęcherza |
250 mg 1x dziennie |
3 dni |
Przewlekłe zapalenie prostaty |
500 mg 1x dziennie |
28 dni |
Tabletki lewofloksacyny należy połykać w całości, bez rozgryzania, popijając odpowiednią ilością płynu. Można je przyjmować niezależnie od posiłku. Kluczowe jest zachowanie co najmniej 2-godzinnego odstępu przed lub po przyjęciu preparatów zawierających sole żelaza, cynku, magnez, glin lub sukralfat, ponieważ substancje te mogą znacząco zmniejszać wchłanianie antybiotyku.
U pacjentów z zaburzeniami czynności nerek konieczne jest dostosowanie dawkowania przez lekarza, podczas gdy u osób z niewydolnością wątroby modyfikacja dawki nie jest wymagana.
Działania niepożądane i bezpieczeństwo stosowania
Najczęstsze działania niepożądane
Do najczęściej występujących działań niepożądanych lewofloksacyny należą zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności, wymioty, biegunka oraz ból brzucha. Pacjenci mogą również doświadczać bólów głowy, zawrotów głowy, bezsenności oraz zmian w wynikach badań laboratoryjnych, szczególnie wzrostu aktywności enzymów wątrobowych.
Poważne działania niepożądane
Najpoważniejszym powikłaniem związanym ze stosowaniem fluorochinolonów jest uszkodzenie ścięgien, szczególnie ścięgna Achillesa. Może ono wystąpić już w ciągu 48 godzin od rozpoczęcia leczenia, ale również nawet kilka miesięcy po jego zakończeniu. Ryzyko jest szczególnie wysokie u osób po 60. roku życia, pacjentów przyjmujących kortykosteroidy oraz osób po przeszczepach narządów.
Fluorochinolony mogą również powodować neuropatie obwodowe objawiające się parestezjami, drętweniem, pieczeniem czy bólem. Te objawy mogą być nieodwracalne i utrzymywać się przez miesiące lub lata po zakończeniu leczenia.
Wpływ na układ nerwowy
Lewofloksacyna może obniżać próg drgawkowy i wywoływać drgawki, szczególnie u pacjentów z padaczką lub przyjmujących inne leki obniżające próg drgawkowy. Może również powodować zaburzenia psychiczne, w tym depresję, lęk, halucynacje, a nawet myśli samobójcze.
Reakcje fototoksyczne
Podczas stosowania lewofloksacyny oraz przez 48 godzin po zakończeniu leczenia pacjenci powinni unikać ekspozycji na silne światło słoneczne oraz promieniowanie UV (solarium, lampy kwarcowe) ze względu na ryzyko wystąpienia poważnych reakcji fototoksycznych.
Przeciwwskazania i ograniczenia stosowania
Bezwzględne przeciwwskazania
Lewofloksacyny nie wolno stosować u pacjentów z nadwrażliwością na fluorochinolony, u osób z padaczką oraz u pacjentów, u których wcześniej wystąpiły poważne działania niepożądane po zastosowaniu chinolonów lub fluorochinolonów.
Przeciwwskazania związane z wiekiem
Preparat jest przeciwwskazany u dzieci i młodzieży w okresie wzrastania ze względu na ryzyko uszkodzenia chrząstek stawowych. Nie należy go również stosować w okresie ciąży i karmienia piersią.
Ograniczenia wprowadzone przez EMA
Europejska Agencja Leków znacząco ograniczyła stosowanie fluorochinolonów ze względu na ryzyko ciężkich, długotrwałych i potencjalnie nieodwracalnych działań niepożądanych. Obecnie nie należy ich stosować w:
- Leczeniu łagodnych lub samoograniczających się zakażeń
- Przypadkach, gdy dostępne są inne odpowiednie antybiotyki
- Profilaktyce biegunki podróżnych
- Niebakteryjnym zapaleniu gruczołu krokowego
Interakcje lekowe
Grupa leków |
Przykłady substancji czynnych |
Rodzaj interakcji |
Leki przeciwzakrzepowe |
Warfaryna, acenokumarol |
Zwiększone ryzyko krwawień |
Kortykosteroidy |
Prednizolon, hydrokortyzon |
Zwiększone ryzyko uszkodzenia ścięgien |
Leki obniżające próg drgawkowy |
Teofilina, tramadol |
Zwiększone ryzyko drgawek |
Leki przeciwcukrzycowe |
Insulin, metformina |
Zaburzenia glikemii |
Interakcje z pokarmem i suplementami
Lewofloksacyna może wchodzić w interakcje z produktami zawierającymi sole metali. Szczególnie istotne jest unikanie jednoczesnego spożywania soków wzbogaconych wapniem, produktów mlecznych czy suplementów zawierających żelazo, magnez lub cynk w ciągu 2 godzin przed lub po przyjęciu antybiotyku.
Monitorowanie pacjenta podczas terapii
Podczas leczenia lewofloksacyną konieczne jest regularne monitorowanie stanu pacjenta. U osób przyjmujących jednocześnie leki przeciwzakrzepowe należy kontrolować parametry krzepnięcia krwi. Pacjenci z cukrzycą wymagają częstszego monitorowania glikemii.
Szczególną uwagę należy zwrócić na wczesne objawy uszkodzenia ścięgien (ból, obrzęk, ograniczenie ruchomości) oraz neuropatii obwodowej (mrowienie, drętwienie, zmniejszona czuność). W przypadku wystąpienia takich objawów leczenie należy natychmiast przerwać.
Czy można przyjmować lewofloksacynę z pokarmem?
Tak, lewofloksacynę można przyjmować zarówno na czczo, jak i z posiłkiem. Pokarm nie wpływa istotnie na wchłanianie leku. Należy jednak unikać jednoczesnego spożywania produktów mlecznych, soków wzbogaconych mineralami oraz suplementów zawierających sole metali.
Ile czasu można bezpiecznie stosować lewofloksacynę?
Czas leczenia zależy od rodzaju zakażenia i wynosi zazwyczaj od 3 dni (niepowikłane zakażenie pęcherza) do 28 dni (przewlekłe zapalenie prostaty). W szczególnych przypadkach, jak płucna postać wąglika, leczenie może trwać nawet 8 tygodni. Nie należy samowolnie przedłużać ani skracać zaleconego czasu terapii.
Co robić w przypadku pominięcia dawki?
Jeśli pacjent zapomni przyjąć dawkę, powinien ją przyjąć jak najszybciej po przypomnieniu sobie, chyba że zbliża się czas kolejnej dawki. W takim przypadku należy pominąć zapomnianą dawkę i kontynuować leczenie zgodnie z harmonogramem. Nie wolno podwajać dawki.
Czy lewofloksacyna wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów?
Tak, lewofloksacyna może powodować zawroty głowy, senność, zaburzenia widzenia czy drgawki, które mogą upośledzać zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. Pacjenci powinni ocenić swoją reakcję na lek przed podjęciem takich czynności.
Dlaczego nie można stosować lewofloksacyny u dzieci?
Fluorochinolony, w tym lewofloksacyna, mogą uszkadzać chrząstki stawowe u osób w okresie wzrostu, co może prowadzić do trwałych deformacji. Z tego powodu leki tej grupy są przeciwwskazane u dzieci i młodzieży przed zakończeniem okresu wzrastania.
Kiedy należy natychmiast przerwać leczenie lewofloksacyną?
Leczenie należy natychmiast przerwać w przypadku wystąpienia bólu, obrzęku lub ograniczenia ruchomości ścięgien, objawów neuropatii obwodowej (mrowienie, drętwienie), poważnych reakcji alergicznych, drgawek, halucynacji lub innych zaburzeń psychicznych.
Czy po lewofloksacynie można od razu przyjmować inne antybiotyki?
Zmiana antybiotyku powinna zawsze odbywać się pod kontrolą lekarza. W przypadku niepowodzenia terapii lewofloksacyną często konieczne jest wykonanie antybiogramu w celu doboru odpowiedniego leku. Ze względu na oporność krzyżową inne fluorochinolony mogą być nieskuteczne.
Jak długo po zakończeniu leczenia mogą wystąpić działania niepożądane?
Niektóre działania niepożądane, szczególnie uszkodzenia ścięgien czy neuropatie obwodowe, mogą wystąpić nawet kilka miesięcy po zakończeniu leczenia. Dlatego pacjenci powinni być poinformowani o konieczności zgłaszania wszelkich niepokojących objawów również po zakończeniu terapii.
Czy lewofloksacyna jest skuteczna przeciwko wirusom?
Nie, lewofloksacyna jak wszystkie antybiotyki działa wyłącznie przeciwko bakteriom. Nie jest skuteczna w leczeniu zakażeń wirusowych, takich jak przeziębienie, grypa czy COVID-19. Nieuzasadnione stosowanie antybiotyków przyczynia się do rozwoju oporności bakteryjnej.
Co zrobić w przypadku przedawkowania lewofloksacyny?
W przypadku przedawkowania należy natychmiast skontaktować się z lekarzem lub udać do najbliższego oddziału ratunkowego. Objawy przedawkowania mogą obejmować drgawki, zawroty głowy, zaburzenia świadomości, zaburzenia rytmu serca, nudności i zgagę. Nie ma specyficznego antidotum na lewofloksacynę.
Bibliografia
- Croom KF, Goa KL. Levofloxacin: a review of its use in the treatment of bacterial infections in the United States. Drugs. 2003;63(24):2769-802. DOI: 10.2165/00003495-200363240-00008 PMID: 14664657
- Cao D, Shen Y, Huang Y, Chen B, Chen Z, Ai J, Liu L, Yang L, Wei Q. Levofloxacin Versus Ciprofloxacin in the Treatment of Urinary Tract Infections: Evidence-Based Analysis. Front Pharmacol. 2021 Apr 8;12:658095. DOI: 10.3389/fphar.2021.658095 PMID: 33897441