Lewodropropizyna – nowoczesny lek przeciwkaszlowy o działaniu obwodowym
Lewodropropizyna to rewolucyjna substancja czynna, która zmieniła podejście do leczenia suchego kaszlu. W przeciwieństwie do tradycyjnych leków przeciwkaszlowych działających na ośrodkowy układ nerwowy, lewodropropizyna działa obwodowo, bezpośrednio w drogach oddechowych. To oznacza znacznie mniejsze ryzyko działań niepożądanych, takich jak senność czy depresja oddechowa, które często towarzyszą stosowaniu leków na bazie kodeiny czy dekstrometorfanu. Wprowadzona na rynek w 2001 roku, lewodropropizyna szybko zyskała uznanie zarówno wśród lekarzy, jak i pacjentów dzięki swojej skuteczności i wysokiemu profilowi bezpieczeństwa. Jest to lewoskrętny enancjomer dropropizyny, co zapewnia lepszą tolerancję przy zachowaniu pełnej skuteczności przeciwkaszlowej. Dostępna bez recepty w postaci syropów i tabletek, lewodropropizyna stanowi bezpieczną opcję terapeutyczną dla dorosłych i dzieci powyżej 2. roku życia.
Mechanizm działania lewodropropizyny
Lewodropropizyna wykazuje unikalny mechanizm działania przeciwkaszlowego o charakterze obwodowym, polegający na hamowaniu aktywności włókien C nerwu błędnego zlokalizowanych w drzewie tchawiczo-oskrzelowym. Badania wykazały, że lewodropropizyna hamuje uwalnianie neuropeptydów z włókien C, co prowadzi do zmniejszenia aktywności tych włókien i w efekcie do osłabienia odruchu kaszlowego.
Substancja hamuje skurcz oskrzeli wywołany histaminą, serotoniną i bradykininą, nie wykazuje jednak działania w przypadku skurczu oskrzeli indukowanego acetylocholiną. Ta selektywność działania oznacza, że lewodropropizyna nie zaburza naturalnych mechanizmów regulacyjnych oskrzeli, co jest istotną zaletą w porównaniu do innych leków przeciwkaszlowych.
W przeciwieństwie do pochodnych opioidowych nie powoduje depresji oddechowej, istotnych objawów sercowo-naczyniowych ani zaparć, nie zaburza oczyszczania śluzowo-rzęskowego. To sprawia, że lewodropropizyna może być bezpiecznie stosowana przez osoby z chorobami układu oddechowego, w tym astmatyków.
Historia i rozwój substancji
Początkowo jako lek przeciwkaszlowy stosowana była mieszanina racemiczna dropropizyny. Pod koniec lat 80-tych rozdzielono racemat na dwa enancjomery i badano ich właściwości. W badaniach wykazano, że lewoskrętny enancjomer – lewodropropizyna wykazuje podobne działanie przeciwkaszlowe co racemat, przy lepszej tolerancji leku i korzystniejszym profilu bezpieczeństwa.
Lewodropropizynę wprowadzono do lecznictwa na początku lat 90. XX wieku. Aktualnie można w Polsce nabyć leki z tą cząsteczką bez recepty i można je stosować, zarówno u dorosłych jak i u dzieci, które ukończyły drugi rok życia.
Farmakologia i farmakokinetyka
Wchłanianie i dystrybucja
Po podaniu doustnym lewodropropizyna szybko się wchłania. Dostępność biologiczna wynosi około 75%. Lewodropropizyna wiąże się z białkami osocza w niewielkim stopniu (11-14%) i jest szybko dystrybuowana w organizmie.
Po podaniu doustnym lek zaczyna działać w ciągu godziny, co czyni go skutecznym narzędziem w szybkim łagodzeniu objawów kaszlu.
Metabolizm i wydalanie
Czas półtrwania wynosi 1-2 godziny. Lek jest wydalany głównie z moczem w postaci niezmienionej oraz w postaci metabolitów (skoniugowanej lewodropropizyny i wolnej lub skoniugowanej p-hydroksylewodropropizyny).
Lewodropropizyna metabolizowana jest do: lewodropropizyny skoniugowanej oraz wolnej i skoniugowanej p–hydroksylewodropropizyny. Lewodropropizyna jest wydalana głównie z moczem — w ciągu 2 dni zostaje wydalone około 35% podanej dawki leku.
Nie ulega kumulacji, co oznacza, że nie ma ryzyka nagromadzenia substancji w organizmie przy regularnym stosowaniu.
Wskazania do stosowania
Preparat jest wskazany w leczeniu objawowym nieproduktywnego kaszlu. Lewodropropizyna jest skuteczna w hamowaniu kaszlu o różnej etiologii (w tym kaszel w przebiegu raka płuca, związany z zakażeniami górnych i dolnych dróg oddechowych, krztusiec).
Rodzaje kaszlu leczone lewodropropizyną:
- Suchy kaszel po przebytej infekcji wirusowej
- Kaszel w przebiegu zapalenia górnych dróg oddechowych
- Kaszel w przebiegu zapalenia oskrzeli
- Kaszel nocny utrudniający sen
- Kaszel w przebiegu krztuśca
Została ona również uwzględniona w wytycznych postępowania w kaszlu u osób dorosłych dla lekarzy rodzinnych z 2018 roku, jako lek z wyboru do łagodzenia kaszlu suchego w przebiegu zakażenia dolnych dróg oddechowych oraz jako lek dodatkowy, stosowany w łagodzeniu kaszlu w przebiegu raka płuc.
Dawkowanie i sposób stosowania
Dorośli
60 mg do 3 razy na dobę w odstępach co najmniej 6 godzin. Standardowa dawka dobowa dla dorosłych wynosi 180 mg.
Dzieci
Dzieci o masie ciała 10–20 kg: 18 mg 3 razy na dobę, dzieci o masie ciała 20–30 kg: 30 mg 3 razy na dobę.
Masa ciała dziecka |
Dawka pojedyncza |
Częstotliwość |
Dawka dobowa |
10-20 kg |
18 mg (3 ml syropu) |
3 razy dziennie |
54 mg |
20-30 kg |
30 mg (5 ml syropu) |
3 razy dziennie |
90 mg |
Powyżej 30 kg |
60 mg (1 tabletka) |
3 razy dziennie |
180 mg |
Substancji nie należy stosować dłużej niż 7 dni bez konsultacji z lekarzem. Jeżeli kaszel nie ustępuje po 7 dniach stosowania preparatu, należy skonsultować się z lekarzem.
Przeciwwskazania
Lewodropropizyna jest przeciwwskazana w przypadku nadwrażliwości na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą oraz u osób z obfitą wydzieliną oskrzelową i zaburzeniami czynności rzęsek nabłonka oskrzelowego.
Główne przeciwwskazania:
- Nadwrażliwość na lewodropropizynę lub substancje pomocnicze
- Obfita wydzielina oskrzelowa
- Zaburzenia czynności rzęsek nabłonka oskrzelowego (zespół Kartagenera, dyskineza rzęsek)
- Ciąża i okres karmienia piersią
- Wiek poniżej 2 lat
Lewodropropizyna przenika do mleka matki. Ze względu na brak wystarczających badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania substancji w okresie laktacji, lek przeciwwskazany jest u kobiet karmiących piersią.
Ostrzeżenia i środki ostrożności
Należy zachować ostrożność stosując lewodropropizynę u pacjentów chorujących na ciężką niewydolność nerek oraz przyjmujących leki uspokajające. Lek może powodować senność; zachować ostrożność podczas prowadzenia pojazdów i obsługiwania urządzeń mechanicznych.
Pacjenci w podeszłym wieku powinni stosować lewodropropizynę z ostrożnością, a także osoby z ciężką niewydolnością nerek.
Działania niepożądane
Działania niepożądane występują bardzo rzadko, zazwyczaj mają łagodne nasilenie i ustępują po zakończeniu leczenia. Przez ten czas określono, że substancja ta jest bezpieczna i bardzo rzadko powoduje działania uboczne.
Najczęstsze działania niepożądane (bardzo rzadko < 1/10 000):
Skóra i tkanka podskórna:
- Pokrzywka
- Rumień
- Świąd
- Obrzęk naczynioruchowy
Układ pokarmowy:
- Bóle brzucha
- Nudności
- Wymioty
- Biegunka
Układ nerwowy:
- Zawroty głowy
- Senność
- Zaburzenia równowagi
- Drżenia
- Parestezje
Układ sercowo-naczyniowy:
- Kołatanie serca
- Tachykardia
- Obniżenie ciśnienia tętniczego
Opisano pojedynczy przypadek epidermolizy ze skutkiem śmiertelnym, ponadto bóle żołądka, bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunki, reakcje alergiczne, ogólne złe samopoczucie.
Interakcje z innymi lekami
Nie nasila działania leków wpływających na OUN (np. pochodne benzodiazepiny, alkohol, fenytoina, imipramina). Nie ma wpływu na aktywność doustnych leków przeciwzakrzepowych (np. warfaryna) ani na hipoglikemizujące działanie insuliny.
Lewodropropizyna nie nasila działania substancji wpływających na ośrodkowy układ nerwowy, takich jak benzodiazepiny czy alkohol. Nie stwierdzono również interakcji z doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi oraz lekami stosowanymi w przypadku chorób oskrzeli i płuc.
U osób szczególnie wrażliwych należy zachować ostrożność w przypadku równoległego stosowania leków uspokajających.
Przedawkowanie
Po podaniu pojedynczej dawki do 240 mg lub po podawaniu leku w dawce 120 mg 3 razy na dobę przez 8 dni nie obserwowano działań niepożądanych. Przedawkowanie lewodropropizyny może powodować ból brzucha i wymioty.
U dziecka w wieku 3 lat, które przyjęło lek w dawce dobowej 360 mg wystąpił ból brzucha o umiarkowanym nasileniu i wymioty; objawy ustąpiły bez dalszych konsekwencji.
Porównanie z innymi lekami przeciwkaszlowymi
Lewodropropizyna vs Kodeina
W odróżnieniu od kodeiny nie powoduje zaparć, nie uzależnia, a efekt jej działania jest bardziej przewidywalny, ponieważ działanie kodeiny cechuje zmienność osobnicza, wynikająca z różnic w jej metabolizmie.
Lewodropropizyna vs Dekstrometorfan
W porównaniu z dekstrometorfanem, lewodropropizyna wykazuje szybszy początek działania, ze względu na trudną do przeniknięcia przez cząsteczkę dekstrometorfanu barierę krew-mózg.
Lewodropropizyna vs Butamirat
Według badań, leki te mają zbliżoną do siebie skuteczność, jednak lewodropropizyna charakteryzuje się mniejszymi działaniami niepożądanymi. Zaletą butamiratu jest fakt, że może być stosowany u dzieci już od 2. miesiąca życia, podczas gdy lewodropropizyna dopiero od 2. roku życia.
Skuteczność kliniczna
Badania meta-analityczne
Meta-analiza 7 badań klinicznych lewodropropizyny w porównaniu z kontrolą, obejmująca łącznie 1,178 pacjentów, wykazała statystycznie istotną różnicę w ogólnej skuteczności przeciwkaszlowej na korzyść lewodropropizyny.
Analiza wykazała, że lewodropropizyna jest skutecznym lekiem przeciwkaszlowym u dzieci i dorosłych, z statystycznie istotnie lepszymi wynikami skuteczności w porównaniu z centralnymi lekami przeciwkaszlowymi (kodeina, kloperastyna, dekstrometorfan) pod względem redukcji intensywności i częstotliwości kaszlu oraz nocnych wybudzeń.
Badania porównawcze
W podwójnie ślepym, randomizowanym badaniu klinicznym dotyczącym leczenia nieproduktywnego kaszlu u 140 dorosłych z pierwotnym rakiem płuca lub przerzutami do płuc, porównano skuteczność 7-dniowego leczenia lewodropropizyną z dihydrokodeiną. Procent pacjentów doświadczających senności w grupie otrzymującej lewodropropizynę (8%) był znacznie niższy w porównaniu z grupą dihydrokodeiny (22%).
Postaci farmaceutyczne dostępne w Polsce
Preparaty lewodropropizyny dopuszczone do obrotu w Polsce: Adrimax, Contril, Levodrill, Levofree, Levopront, Levosol, Pulmopect, Solvetusan, Unituss Junior.
Dostępne formy:
- Syropy – dla dzieci od 2. roku życia i dorosłych
- Tabletki powlekane – dla dorosłych i dzieci powyżej 30 kg masy ciała
- Roztwory doustne – alternatywa dla syropów
Szczególne grupy pacjentów
Dzieci
Lewodropropizyna jest wymieniona w Rekomendacjach Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej jako preferowany lek w leczeniu suchego kaszlu u dzieci. Nie stosować u dzieci do ukończenia 2. roku życia.
Osoby starsze
Nie wykazano różnic w farmakokinetyce u dzieci i osób w podeszłym wieku, jednak zaleca się ostrożność ze względu na możliwe współistniejące choroby.
Pacjenci z niewydolnością nerek
Należy zachować ostrożność stosując lewodropropizynę u pacjentów chorujących na ciężką niewydolność nerek ze względu na głównie nerkową drogę eliminacji leku.
Zalety lewodropropizyny
Bezpieczeństwo stosowania
- Nie powoduje depresji oddechowej
- Brak ryzyka uzależnienia
- Minimalne działania niepożądane
- Możliwość stosowania u astmatyków
- Brak wpływu na oczyszczanie rzęskowe
Skuteczność terapeutyczna
- Szybki początek działania (w ciągu godziny)
- Skuteczność potwierdzona badaniami klinicznymi
- Działanie przeciwkaszlowe i bronchodylatacyjne
- Redukcja częstotliwości i intensywności kaszlu
Wygoda stosowania
- Dostępność bez recepty
- Różne postaci farmaceutyczne
- Elastyczne dawkowanie
- Brak kumulacji w organizmie
Czy lewodropropizyna uzależnia?
Nie, lewodropropizyna nie powoduje uzależnienia. W przeciwieństwie do opioidowych leków przeciwkaszlowych, takich jak kodeina, lewodropropizyna działa obwodowo i nie wpływa na ośrodki nagrody w mózgu odpowiedzialne za powstawanie uzależnienia.
Od jakiego wieku można stosować lewodropropizynę?
Lewodropropizynę można stosować u dzieci od ukończenia 2. roku życia. U młodszych dzieci brak jest badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania.
Czy można stosować lewodropropizynę w ciąży?
Nie, lewodropropizyna jest przeciwwskazana w okresie ciąży ze względu na brak wystarczających badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania u kobiet w ciąży. Substancja przenika przez barierę łożyskową.
Jak długo można stosować lewodropropizynę?
Bez konsultacji z lekarzem nie należy stosować lewodropropizyny dłużej niż 7 dni. Jeśli kaszel utrzymuje się po tym okresie, konieczna jest konsultacja lekarska w celu ustalenia przyczyny kaszlu.
Czy lewodropropizyna współdziała z innymi lekami?
Lewodropropizyna charakteryzuje się niskim potencjałem interakcji z innymi lekami. Nie nasila działania leków wpływających na ośrodkowy układ nerwowy i nie współdziała z lekami przeciwzakrzepowymi czy przeciwcukrzycowymi. Ostrożność zaleca się jedynie przy równoczesnym stosowaniu z lekami uspokajającymi.
Czy można prowadzić pojazd podczas stosowania lewodropropizyny?
Lewodropropizyna może w rzadkich przypadkach powodować senność, dlatego zaleca się ostrożność podczas prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn, szczególnie na początku terapii.
Czy lewodropropizyna pomaga na kaszel z wykrztuszaniem?
Lewodropropizyna jest wskazana wyłącznie do leczenia kaszlu suchego, nieproduktywnego. Nie należy jej stosować przy kaszlu z obfitą wydzieliną oskrzelową, gdyż może to utrudnić odkrztuszanie i oczyszczanie dróg oddechowych.
Jak szybko działa lewodropropizyna?
Lewodropropizyna zaczyna działać w ciągu godziny od przyjęcia doustnego. Maksimalne stężenie we krwi osiąga po 1-2 godzinach.
Czy można łączyć lewodropropizynę z lekami wykrztuśnymi?
Nie zaleca się równoczesnego stosowania leków przeciwkaszlowych z mukolitycznymi. W przypadku potrzeby można stosować je oddzielnie – np. mukolityk w ciągu dnia, a lek przeciwkaszlowy na noc.
Co robić w przypadku przedawkowania lewodropropizyny?
W przypadku przedawkowania mogą wystąpić bóle brzucha i wymioty. Należy wdrożyć leczenie objawowe, a w razie potrzeby zastosować płukanie żołądka i podanie węgla aktywowanego. W przypadku ciężkich objawów należy skontaktować się z lekarzem lub pogotowiem ratunkowym.
Bibliografia
- Zanasi A, Lanata L, Fontana G, Saibene F, Dicpinigaitis P, De Blasio F. Levodropropizine for treating cough in adult and children: a meta-analysis of published studies. Multidiscip Respir Med. 2015;10(1):19. DOI: 10.1186/s40248-015-0014-3 PMID: 26097707
- Birring S, de Blasio F, Dicpinigaitis PV, Fontana G, Lanata L, Page C, Saibene F, Zanasi A. Antitussive therapy: A role for levodropropizine. Pulm Pharmacol Ther. 2019;56:79-85. DOI: 10.1016/j.pupt.2019.03.003 PMID: 30872161