Laktoglukonian wapnia – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Laktoglukonian wapnia – to jeden z lepiej przyswajalnych związków wapnia. Wapń odgrywa bardzo wiele funkcji w organizmie m.in. bierze udział w tworzeniu i mineralizacji tkanki kostnej, regulacji procesów wewnątrzkomórkowych oraz wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego. Ponadto wapń zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych i działa przeciwalergicznie, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i przeciwwysiękowo. Wskazaniem do stosowania laktoglukonianu wapnia jest niedobór wapnia, stany zwiększonego zapotrzebowania (np. intensywny wzrost organizmu u dzieci i młodzieży, ciąża), zapobieganie i leczenie osteoporozy oraz czas rekonwalescencji po unieruchomieniu (np. złamaniu).
Laktoglukonian wapnia dostępny jest w postaci proszku musującego oraz saszetek. Występuje również jako składnik leku na przeziębienie w połączeniu z kwasem acetylosalicylowym i witaminą C.
Możliwe działania niepożądane: występują rzadko i dotyczą zaburzeń żołądkowo-jelitowych i hiperkalcemii (za wysokie stężenie wapnia we krwi).
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Laktoglukonian wapnia – nowoczesne źródło wapnia dla organizmu
Laktoglukonian wapnia (łac. calcii lactogluconas) stanowi jedną z najbardziej przyswajalnych i skutecznych form suplementacji wapnia dostępnych w nowoczesnej farmakoterapii. Ten organiczny związek chemiczny, będący solą wapniową kwasu mlekowego i kwasu glukonowego, zyskał uznanie wśród lekarzy i pacjentów dzięki swojej wyjątkowej biodostępności oraz szerokiemu spektrum zastosowań terapeutycznych. W przeciwieństwie do prostszych form wapnia, laktoglukonian wapnia charakteryzuje się znacznie lepszym wchłanianiem w przewodzie pokarmowym, co przekłada się na wyższą skuteczność terapeutyczną przy jednoczesnym zmniejszeniu ryzyka działań niepożądanych ze strony układu pokarmowego. Substancja ta odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy wapniowej organizmu, wspierając nie tylko zdrowie kości i zębów, ale także prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowo-mięśniowego, proces krzepnięcia krwi oraz liczne procesy metaboliczne na poziomie komórkowym. Dzięki swojej unikalnej strukturze chemicznej, laktoglukonian wapnia dostarcza organizmowi nie tylko niezbędnych jonów wapnia, ale także wspomagające związki organiczne, które ułatwiają transport i wykorzystanie tego pierwiastka przez tkanki docelowe.
Struktura chemiczna i właściwości farmakodynamiczne
Laktoglukonian wapnia przedstawia sobą złożony związek organiczny o wzorze chemicznym C₁₈H₃₂Ca₂O₂₀, w którym atomy wapnia są związane zarówno z resztami kwasu mlekowego, jak i kwasu glukonowego. Ta unikalna kombinacja zapewnia nie tylko dobrą rozpuszczalność w wodzie, ale także wysoką biodostępność jonów wapnia po podaniu doustnym. Związek ten występuje w postaci białego, krystalicznego proszku, który jest bezwonny i pozbawiony charakterystycznego smaku, co znacząco ułatwia jego stosowanie u pacjentów wrażliwych na intensywne smaki preparatów mineralnych.
Wapnia laktoglukonian dostarcza 260 mg (6,5 mmola) zjonizowanego wapnia na każdy gram substancji czynnej, co czyni go jednym z najbardziej wydajnych źródeł tego pierwiastka w farmakoterapii. Organiczna natura tego związku sprawia, że jest on znacznie lepiej tolerowany przez organizm niż nieorganiczne sole wapniowe, takie jak węglan wapnia, które często powodują dolegliwości żołądkowo-jelitowe.
Mechanizm działania i farmakokinetyka
Wapń wchłaniany jest w jelicie cienkim na drodze transportu aktywnego, przy czym absorpcja wynosi około 20-30% podanej dawki. Proces ten jest szczególnie efektywny w przypadku laktoglukonianu wapnia ze względu na jego organiczną strukturę, która nie wymaga tak wysokiego stopnia kwasowości środowiska żołądkowego jak w przypadku soli nieorganicznych.
Stopień wchłaniania zależny jest od pH w przewodzie pokarmowym, przy czym spadek pH powoduje wzrost ilości zjonizowanego wapnia dostępnego do absorpcji. Dodatkowo, obecność w posiłkach dużych ilości fitynianów, błonnika oraz szczawianów może zmniejszać absorpcję, dlatego zaleca się przyjmowanie preparatu po posiłkach, popijając go szklanką wody.
Po wchłonięciu wapń wiąże się w około 45% z białkami osocza, głównie albuminami, podczas gdy około 99% całkowitej ilości wapnia w organizmie znajduje się w kościach i zębach. Wydalanie odbywa się głównie przez nerki, przy czym proces ten jest regulowany przez mechanizmy hormonalne obejmujące parathormon, kalcytoninę oraz aktywne metabolity witaminy D.
Wskazania do stosowania laktoglukonianu wapnia
Podstawowe wskazania terapeutyczne
Laktoglukonian wapnia jest stosowany w zapobieganiu i uzupełnieniu niedoborów wapnia, szczególnie w okresach zwiększonego zapotrzebowania takich jak ciąża, laktacja, osteoporoza, krzywica, złamania kości, demineralizacja kości, intensywny wzrost u dzieci i młodzieży. Preparat znajduje także zastosowanie w okresie rekonwalescencji po długotrwałym unieruchomieniu, u osób nadużywających alkoholu oraz palących tytoń.
Zastosowania w stanach patologicznych
Laktoglukonian wapnia odgrywa istotną rolę w leczeniu wspomagającym różnych schorzeń związanych z zaburzeniami gospodarki wapniowej. Stosowany jest w leczeniu tężyczki, krzywicy, złamań kości, demineralizacji kości, a także w profilaktyce i leczeniu osteoporozy. Dodatkowo preparat znajduje zastosowanie w leczeniu wspomagającym chorób alergicznych i stanów zapalnych, gdzie wykorzystuje się jego właściwości przeciwobrzękowe i przeciwwysiękowe.
Zastosowania w pediatrii
W praktyce pediatrycznej laktoglukonian wapnia jest szczególnie ceniony ze względu na swoją dobrą tolerancję i łatwość podawania. U dzieci powyżej 3 roku życia stosuje się zwykle maksymalne dawki dobowe do 3,875 g laktoglukonianu wapnia, przy czym dokładne dawkowanie powinno być zawsze dostosowane do wieku, masy ciała oraz indywidualnych potrzeb dziecka.
Dawkowanie i sposób podawania
Dawkowanie u dorosłych
U młodzieży i osób dorosłych stosuje się zwykle maksymalne dawki dobowe do 15,5 g laktoglukonianu wapnia, przyjmowane doustnie. W praktice klinicznej najczęściej zaleca się dawki podzielone, przyjmowane po posiłkach w celu optymalizacji wchłaniania i zmniejszenia ryzyka działań niepożądanych ze strony układu pokarmowego.
Formy farmaceutyczne
Laktoglukonian wapnia dostępny jest w różnych formach farmaceutycznych dostosowanych do potrzeb różnych grup pacjentów:
- Tabletki musujące – zapewniają wysoką biodostępność i są szczególnie zalecane u pacjentów z trudnościami w połykaniu
- Proszek do roztwarzania – pozwala na precyzyjne dawkowanie i łatwe podawanie
- Preparaty złożone – zawierające dodatkowo witaminę C, która wspomaga wchłanianie wapnia
Optymalizacja terapii
Dla osiągnięcia maksymalnej skuteczności terapeutycznej zaleca się:
- Przyjmowanie preparatu po posiłkach
- Unikanie jednoczesnego spożywania produktów bogatych w błonnik, fityniany lub szczawiany
- Zapewnienie odpowiedniego nawodnienia
- Regularne monitorowanie stężenia wapnia we krwi podczas długotrwałej terapii
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Bezwzględne przeciwwskazania
Przeciwwskazaniami do stosowania laktoglukonianu wapnia są nadwrażliwość na substancję czynną, zbyt wysoki poziom wapnia we krwi (hiperkalcemia), który może występować u pacjentów z nadczynnością przytarczyc, niedoczynnością tarczycy, hiperwitaminozą D, sarkoidozą, ciężką niewydolnością nerek lub przerzutami nowotworowymi do kości. Dodatkowo przeciwwskazaniem jest kamica nerkowa wapniowa w wywiadzie.
Szczególne środki ostrożności
Podczas stosowania laktoglukonianu wapnia należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów z:
- Zaburzeniami pracy nerek
- Kamicą nerkową w wywiadzie
- Chorobami serca
- Sarkoidozą
- Jednoczesnym stosowaniem glikozydów naparstnicy
Należy zachować dużą ostrożność w przypadku jednoczesnego podawania glikozydów naparstnicy, ponieważ sole wapnia nasilają ich działanie i mogą prowadzić do zaburzeń rytmu serca.
Interakcje lekowe
Znaczące interakcje farmakodynamiczne
Kortykosteroidy stosowane przewlekle zmniejszają wchłanianie soli wapnia, co może wymagać korekty dawkowania. Z kolei jednoczesne stosowanie z bisfosfonianami wymaga zachowania co najmniej godzinnej przerwy między podaniem preparatów, gdyż wapń może zmniejszać wchłanianie tych leków.
Interakcje z innymi minerałami
Laktoglukonian wapnia może wpływać na wchłanianie innych minerałów, w tym żelaza, cynku i magnezu. Szczególnie ważne jest monitorowanie poziomu magnezu, ponieważ jego niedobór może prowadzić do opornościowej hipokalcemii.
Wpływ na leki przeciwzakrzepowe
Wapń jest niezbędnym elementem procesu krzepnięcia krwi, dlatego u pacjentów przyjmujących leki przeciwzakrzepowe konieczne może być dostosowanie dawkowania pod ścisłym nadzorem lekarskim.
Działania niepożądane i objawy przedawkowania
Profil bezpieczeństwa
Laktoglukonian wapnia jest zwykle dobrze tolerowany przez pacjentów. Mogą jednak wystąpić działania niepożądane, najczęściej obejmujące zaburzenia żołądkowo-jelitowe takie jak nudności, wymioty, wzdęcia, zaparcia lub biegunka. Te objawy występują znacznie rzadziej niż w przypadku nieorganicznych soli wapnia.
Objawy przedawkowania
Wśród objawów przedawkowania laktoglukonianu wapnia można wyróżnić nudności, wymioty, wzdęcia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, wzmożone pragnienie, utratę apetytu, wielomocz, ból kości, osłabienie mięśniowe i zaburzenia neurologiczne. W skrajnych przypadkach może dojść do rozwoju hiperkalcemii z towarzyszącymi zaburzeniami rytmu serca.
| Objaw przedawkowania |
Częstość występowania |
Działanie zalecane |
| Nudności i wymioty |
Często |
Przerwanie podawania, płynoterapia |
| Wzmożone pragnienie |
Często |
Monitorowanie bilansu wodnego |
| Ból kości |
Rzadko |
Kontrola stężenia wapnia we krwi |
| Zaburzenia rytmu serca |
Bardzo rzadko |
Natychmiastowa interwencja kardiologiczna |
Zastosowanie w ciąży i laktacji
Bezpieczeństwo w okresie ciąży
Brak jest dostępnych badań, które jednoznacznie określałyby wpływ laktoglukonianu wapnia na przebieg ciąży i rozwój dziecka, dlatego preparat może być stosowany w okresie ciąży w przypadkach koniecznych w dawkach zalecanych przez lekarza. Należy jednak pamiętać, że w okresie ciąży zwiększa się naturalnie wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego.
Stosowanie w okresie laktacji
Laktoglukonian wapnia może być stosowany w okresie laktacji w dawkach zalecanych przez lekarza. Jest to szczególnie ważne, ponieważ karmienie piersią zwiększa zapotrzebowanie na wapń, a jego niedobór może prowadzić do demineralizacji kości u matki.
Leczenie farmakologiczne niedoborów wapnia
Zasady farmakoterapii
W leczeniu farmakologicznym niedoborów wapnia stosuje się różne sole wapniowe, przy czym wybór konkretnego preparatu zależy od stanu klinicznego pacjenta, współistniejących schorzeń oraz indywidualnej tolerancji. Najlepiej przyswajalny wapń to ten zawierający sole organiczne, takie jak mleczan, glukonian lub cytrynian wapnia, które charakteryzują się absorpcją na poziomie około 45%, podczas gdy sole nieorganiczne wchłaniają się jedynie w około 25%.
Najczęściej stosowane substancje czynne w Polsce
W praktyce klinicznej w Polsce najczęściej wykorzystywane są następujące sole wapnia:
- Laktoglukonian wapnia – charakteryzuje się najlepszą przyswajalną i tolerancją
- Glukonian wapnia – dostępny zarówno doustnie jak i pozajelitowo
- Cytrynian wapnia – szczególnie zalecany u osób z obniżoną kwasowością żołądkową
- Węglan wapnia – najtańsza forma, ale o najgorszej przyswajalności
Terapia skojarzona
Często stosuje się preparaty złożone zawierające laktoglukonian wapnia w połączeniu z:
- Witaminą D3 – zwiększa wchłanianie wapnia i jego wykorzystanie przez organizm
- Witaminą C – wspomaga procesy metaboliczne i ma działanie antyoksydacyjne
- Magnezem – niezbędnym do prawidłowego wykorzystania wapnia
Monitorowanie terapii i badania kontrolne
Parametry laboratoryjne
Podczas długotrwałej terapii laktoglukonianem wapnia konieczne jest regularne monitorowanie:
- Stężenia wapnia całkowitego we krwi (norma: 2,15-2,6 mmol/l)
- Stężenia wapnia zjonizowanego (norma: 1,15-1,35 mmol/l)
- Stężenia fosforu we krwi
- Stężenia magnezu we krwi
- Funkcji nerek (kreatynina, mocznik)
Badania obrazowe
W przypadkach długotrwałej suplementacji zalecane jest wykonywanie:
- Densytometrii kości (co 1-2 lata)
- USG nerek (kontrola kamicy nerkowej)
- EKG w przypadku współistnienia chorób serca
Czy laktoglukonian wapnia można stosować długotrwale?
Tak, laktoglukonian wapnia może być stosowany przewlekle pod warunkiem regularnego monitorowania stężenia wapnia we krwi i funkcji nerek. Długotrwała suplementacja jest szczególnie wskazana u osób z osteoporozą, w okresie menopauzy oraz u pacjentów z nieprawidłowym wchłanianiem wapnia.
Jaka jest różnica między laktoglukonianem wapnia a innymi solami wapnia?
Laktoglukonian wapnia charakteryzuje się znacznie lepszą przyswajalności (około 45%) w porównaniu do nieorganicznych soli wapnia takich jak węglan wapnia (około 25%). Dodatkowo powoduje mniej działań niepożądanych ze strony układu pokarmowego i nie wymaga tak wysokiej kwasowości żołądka do prawidłowego wchłaniania.
Czy można łączyć laktoglukonian wapnia z innymi suplementami?
Tak, ale należy zachować odpowiednie odstępy czasowe. Z bisfosfonianami należy zachować co najmniej godzinną przerwę, z tetracyklinami i związkami fluoru – 3 godziny. Preparaty żelaza, cynku i magnezu również mogą wymagać rozłożenia w czasie podawania.
Jakie są objawy niedoboru wapnia?
Niedobór wapnia może objawiać się: drętwiejem i mrowienjem wokół ust i w końcach palców, skurczami mięśni (szczególnie łydek), zwiększoną pobudliwością nerwowo-mięśniową, problemami z zębami, zwiększoną łamliwością kości oraz zaburzeniami rytmu serca w ciężkich przypadkach.
Czy laktoglukonian wapnia wpływa na ciśnienie krwi?
Istnieją doniesienia, że uzupełnienie niedoborów wapnia zmniejsza ryzyko nadciśnienia, w tym korzystnie obniża ciśnienie tętnicze u kobiet ciężarnych. Jednak efekt ten jest zazwyczaj niewielki i nie powinien być traktowany jako podstawowa metoda leczenia nadciśnienia.
Jak długo trwa działanie laktoglukonianu wapnia?
Efekty suplementacji wapnia są widoczne po kilku tygodniach regularnego stosowania w przypadku objawów niedoboru. W profilaktyce osteoporozy efekty ocenia się po minimum 6-12 miesiącach poprzez badanie densytometryczne kości.
Czy mogą wystąpić kamienie nerkowe podczas stosowania laktoglukonianu wapnia?
Ryzyko powstania kamieni nerkowych jest minimalne przy przestrzeganiu zalecanego dawkowania i odpowiednim nawodnieniu. Większe ryzyko występuje u osób z kamicą nerkową w wywiadzie, dlatego u tych pacjentów konieczne jest szczególne monitorowanie.
Czy laktoglukonian wapnia można stosować u dzieci?
Tak, laktoglukonian wapnia może być bezpiecznie stosowany u dzieci powyżej 3 roku życia. Dawkowanie musi być dostosowane do wieku i masy ciała dziecka, a terapia powinna przebiegać pod nadzorem pediatry.
Jaki jest najlepszy czas podawania laktoglukonianu wapnia?
Najlepiej przyjmować laktoglukonian wapnia po posiłkach, popijając szklanką wody. Pozwala to na optymalne wchłanianie i minimalizuje ryzyko działań niepożądanych ze strony układu pokarmowego. Unikać należy jednoczesnego spożywania produktów bogatych w błonnik lub szczawiany.
Czy można przerwać stosowanie laktoglukonianu wapnia nagle?
Nagłe przerwanie stosowania laktoglukonianu wapnia nie powoduje zespołu odstawienia, jednak może prowadzić do powrotu objawów niedoboru wapnia. W przypadku długotrwałej terapii zalecane jest stopniowe zmniejszanie dawki pod kontrolą lekarza.
Bibliografia
- Ekman M, Reizenstein P, Teigen SW, Rønneberg R. Comparative absorption of calcium from carbonate tablets, lactogluconate/carbonate effervescent tablet, and chloride solution. Bone. 1991;12(2):93-7. DOI: 10.1016/8756-3282(91)90006-5 PMID: 2064846
- Hansen C, Werner E, Erbes HJ, Larrat V, Kaltwasser JP. Intestinal calcium absorption from different calcium preparations: influence of anion and solubility. Osteoporosis Int. 1996;6(5):386-393. DOI: 10.1007/BF01623012 PMID: 8931033
