Laktobionian wapnia – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Laktobionian wapnia – to sól wapnia, jedno z najlepszych źródeł wapnia dla organizmu. Wapń jest podstawowym składnikiem mineralnym, który jest niezbędny dla prawidłowej pracy ludzkiego ciała. Stanowi budulec kości, zębów i tkanki łącznej. Ponadto uczestniczy w funkcjonowaniu układu nerwowego, mięśniowego, sercowego oraz w procesie krzepnięcia krwi. Wapń zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych, co powoduje jego działanie przeciwobrzękowe i przeciwwysiękowe. Wskazaniem do stosowania leku są niedobory wapnia, szczególnie w stanach zwiększonego zapotrzebowania jak złamanie kości, krzywica, okres rozwojowy u dzieci, ciąża. Laktobionian wapnia stosuje się również pomocniczo w chorobach alergicznych i infekcjach górnych dróg oddechowych.
Laktobionian wapnia jest dostępny w postaci syropu. Dokładne dawkowanie ustala się indywidualnie w zależności od wieku.
Możliwe działania niepożądane: lek jest zwykle dobrze tolerowany. Duże dawki mogą powodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Laktobionian wapnia – skuteczne źródło wapnia w organizmie
Laktobionian wapnia to jeden z najważniejszych związków wapnia stosowanych w medycynie i farmacji jako skuteczne źródło tego niezbędnego pierwiastka. Jest to sól wapnia kwasu laktobionowego, która charakteryzuje się doskonałą rozpuszczalnością w wodzie oraz wysoką biodostępnością, co czyni ją szczególnie wartościowym składnikiem preparatów uzupełniających niedobory wapnia. Ten organiczny związek chemiczny odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowej homeostazy wapniowej w organizmie i jest powszechnie stosowany zarówno w lecznictwie, jak i profilaktyce chorób związanych z niedoborem tego pierwiastka. Dzięki swojej unikalnej strukturze chemicznej, laktobionian wapnia zapewnia nie tylko skuteczne uzupełnianie niedoborów wapnia, ale również wykazuje dodatkowe właściwości terapeutyczne, w tym działanie przeciwalergiczne i przeciwzapalne.
Charakterystyka farmakologiczna laktobionianu wapnia
Laktobionian wapnia jest stosowany w zapobieganiu i uzupełnieniu niedoborów wapnia. Zwiększone zapotrzebowanie na wapń towarzyszy m.in. ciąży, laktacji, osteoporozie, krzywicy, złamaniom kości, demineralizacji kości, intensywnemu wzrostowi. Laktobionian wapnia jest jednym z lepszych źródeł wapnia dla organizmu. Wapń z kolei jest jednym z najważniejszych makroelementów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka.
Substancja ta charakteryzuje się wysoką rozpuszczalnością w wodzie, co znacząco wpływa na jej biodostępność. Glukonolaktobionian i laktobionian dzięki swojej dobrej rozpuszczalności stosowane są jako źródło wapnia w syropach. Ta właściwość chemiczna sprawia, że laktobionian wapnia jest szczególnie przydatny w preparatach płynnych, gdzie wymagana jest pełna rozpuszczalność składników aktywnych.
Mechanizm działania i farmakokinetyka
Aby zostać wchłonięty, wapń musi być w swojej swobodnie rozpuszczalnej formie (Ca2+) lub związany z rozpuszczalną cząsteczką organiczną. Wchłanianie wapnia występuje głównie w dwunastnicy i bliższej części jelita czczego ze względu na bardziej kwaśne pH i obfitość białek wiążących wapń. Istnieją 2 główne mechanizmy wchłaniania wapnia: aktywny, nasycilainy proces transkomórkowy oraz nienasycilainy proces parakomórkowy.
Wchłanianie laktobionianu wapnia odbywa się przede wszystkim w górnych odcinkach jelita cienkiego, gdzie panuje kwaśne środowisko sprzyjające rozpuszczaniu i jonizacji wapnia. Ruch transkomórkowy odbywa się głównie w dwunastnicy i w pewnym stopniu w jelicie czczym, podczas gdy ruch parakomórkowy występuje w całym jelicie cienkim i w znacznie mniejszym stopniu w okrężnicy.
Wapń to główny składnik kości, który pomaga w utrzymaniu prawidłowej gęstości kości. Wzrost uwalniania kalcytoniny nasila pobieranie wapnia z krwi w celu uzupełnienia jego poziomu w tkankach kostnych. Po wchłonięciu, wapń jest szybko rozprowadzany w organizmie, przy czym 99% jest magazynowane w kościach, a pozostały 1% znajduje się w płynach pozakomórkowych i wewnątrzkomórkowych.
Wskazania do stosowania laktobionianu wapnia
Laktobionian wapnia znajduje zastosowanie w szerokim spektrum wskazań medycznych:
Niedobory wapnia (hipokalcemia)
Hipokalcemia oznacza zbyt małe stężenie wapnia we krwi, poniżej 2,25 mmol/l (9 mg/dl). Podstawowe objawy niedoboru wapnia to skurcze mięśni, drętwienie kończyn, drgawki, mrowienie wokół ust oraz w palcach dłoni i stóp, drgania powiek.
Stany zwiększonego zapotrzebowania na wapń
- Ciąża i okres laktacji: W tych okresach zapotrzebowanie na wapń znacząco wzrasta ze względu na potrzeby rozwijającego się płodu oraz produkcję mleka
- Okres intensywnego wzrostu u dzieci i młodzieży: Budowa układu kostnego wymaga odpowiedniej podaży wapnia
- Okres menopauzy i postmenopauzalny: Spadek poziomu estrogenów prowadzi do zwiększonej utraty masy kostnej
Choroby układu kostnego
Laktobionian wapnia jest także stosowany pomocniczo w objawach alergii i infekcji górnych dróg oddechowych. Preparat znajduje zastosowanie w leczeniu i profilaktyce:
- Osteoporozy
- Krzywicy
- Osteomalacji
- Procesu gojenia złamań kości
Dawkowanie i sposób stosowania
Laktobionian wapnia przyjmuje się doustnie. U dzieci w wieku do 6 lat stosuje się zwykle maksymalne dawki dobowe 960 mg laktobionianu wapnia. U dzieci i młodzieży w wieku 6-17 lat stosuje się zwykle maksymalne dawki dobowe 1920 mg laktobionianu wapnia. U osób dorosłych stosuje się zwykle maksymalne dawki dobowe 2880 mg laktobionianu wapnia.
Dawkowanie powinno być zawsze dostosowane indywidualnie do potrzeb pacjenta, jego wieku, masy ciała oraz nasilenia niedoboru wapnia. W miarę wzrostu ilości spożywanego wapnia, odsetek wchłaniania maleje. Największa skuteczność wchłaniania występuje przy dawkach wynoszących 500 mg lub mniej.
Grupa wiekowa |
Maksymalna dawka dobowa |
Dzieci do 6 lat |
960 mg |
Dzieci i młodzież 6-17 lat |
1920 mg |
Dorośli |
2880 mg |
Przeciwwskazania i ostrzeżenia
Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na laktobionian wapnia, zbyt wysoki poziom wapnia we krwi (np. u pacjentów z nadczynnością przytarczyc, hiperwitaminozą D, ciężką niewydolnością nerek), kamica nerkowa, blok przedsionkowo-komorowy oraz wzrost wydalania wapnia z moczem (hiperkalciuria).
Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów ze skłonnością do tworzenia się kamieni nerkowych, niewydolnością nerek, chorobą nerek, dną moczanową, sarkoidozą oraz u osób przyjmujących duże dawki witaminy D, diuretyki tiazydowe, glikozydy nasercowej lub epinefrynę.
Podczas terapii konieczne jest regularne monitorowanie:
- Stężenia wapnia w surowicy krwi
- Czynności serca (EKG)
- Czynności nerek
- Wydalania wapnia z moczem
Interakcje z innymi lekami
W trakcie jednoczesnej terapii antybiotykami z grupy tetracyklin lub innymi związkami zawierającymi fluor należy pamiętać o zachowaniu co najmniej 3-godzinnego odstępu pomiędzy przyjęciem leków.
Najważniejsze interakcje obejmują:
- Tetracykliny: Zaburzenie wchłaniania tetracyklin (tetracykliny należy przyjąć co najmniej 2 h przed lub 4-6 h po przyjęciu laktobionianu wapnia)
- Bisfosfoniany: Zmniejszenie wchłaniania bisfosfonianów (bisfosfoniany należy przyjąć co najmniej 1 h przed podaniem laktobionianu wapnia)
- Lewotyroksyna: Zmniejszenie wchłaniania lewotyroksyny (należy zachować 4-godzinny odstęp między przyjęciem leków)
- Antybiotyki chinolonowe: Zmniejszenie wchłaniania antybiotyków chinolonowych (antybiotyki chinolonowe należy przyjąć co najmniej 2 h przed lub 6 h po podaniu laktobionianu wapnia)
Działania niepożądane
Wśród objawów przedawkowanie laktobionianu wapnia można wyróżnić nudności, wymioty, wzdęcia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, wzmożone pragnienie, utratę apetytu, wielomocz i osłabienie mięśniowe.
Najczęstsze działania niepożądane obejmują:
- Zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, zaparcia)
- Objawy ze strony układu moczowego (wzmożone pragnienie, wielomocz)
- Objawy ogólne (osłabienie, zmęczenie)
Stosowanie w ciąży i okresie laktacji
Nie wykazano, aby laktobionian wapnia wpływał negatywnie na przebieg ciąży i rozwój dziecka, dlatego lek można stosować w okresie ciąży w dawkach zalecanych przez lekarza. Laktobionian wapnia może być stosowany w okresie laktacji w dawkach zalecanych przez lekarza.
Stosowanie w ciąży jest szczególnie uzasadnione ze względu na zwiększone zapotrzebowanie na wapń w tym okresie. Zapotrzebowanie dla kobiet w określonym wieku nie zmienia się pod wpływem ciąży lub laktacji. W czasie ciąży organizm kobiety potrafi zwiększyć wchłanianie wapnia z pokarmu, tak aby pokryć dodatkowe zapotrzebowanie na ten pierwiastek.
Leczenie farmakologiczne niedoborów wapnia w Polsce
Preparaty wapnia dostępne w Polsce
W Polsce dostępne są różne formy preparatów wapnia, w tym laktobionian wapnia w postaci:
- Syropów (najczęściej stosowane ze względu na dobrą rozpuszczalność)
- Tabletek
- Rozworów do iniekcji (w przypadkach ciężkiej hipokalcemii)
Na rynku polskim dostępne są preparaty takie jak Calcium HASCO (laktobionian wapnia, glukonolaktobionian wapnia) oraz Calcium Polfarmex (laktobionian wapnia, gluobionian wapnia).
Terapia skojarzona z witaminą D
Za prawidłową przyswajalność wapnia odpowiedzialna jest przede wszystkim witamina D. Dlatego, gdy w organizmie jej brakuje lub występują zaburzenia wchłaniania składników odżywczych, albo pojawiają się inne przeszkody powodujące niedobór wapnia i witaminy D, należy jak najszybciej zadbać o uzupełnianie tych substancji.
Witamina D3 jest kluczowym kofaktorem w procesie wchłaniania wapnia, dlatego w leczeniu niedoborów wapnia często stosuje się preparaty skojarzone zawierające oba składniki.
Algorytm leczenia niedoboru wapnia
Gdy stwierdza się objawy tężyczki, wapń podaje się dożylnie. Konieczne może być ponowne dożylne podanie wapnia za każdym razem, gdy wystąpią objawy tężyczki.
W leczeniu przewlekłych niedoborów wapnia stosuje się głównie:
- Węglan wapnia – zawiera 40% wapnia elementarnego
- Cytrynian wapnia – zawiera 21% wapnia elementarnego, lepiej wchłania się na czczo
- Laktobionian wapnia – doskonała rozpuszczalność, szczególnie przydatny w preparatach płynnych
- Glukonian wapnia – zawiera 9% wapnia elementarnego
Rola w leczeniu osteoporozy
Osteoporoza – epidemiologia i znaczenie kliniczne
Osteoporoza to choroba szkieletu, której cechą charakterystyczną jest ubytek masy kostnej i osłabienie struktury przestrzennej kości prowadzące do zwiększenia ryzyka złamań. W Polsce na osteoporozę choruje około 2 milionów osób po 50 roku życia, czyli co trzecia kobieta oraz co piąty mężczyzna.
Farmakoterapia osteoporozy w Polsce
Współczesne leczenie osteoporozy opiera się na kilku grupach leków:
Leki antyresorpcyjne
Cel ten można osiągnąć wpływając na podstawowe procesy zachodzące podczas przebudowy tkanki kostnej, tj. resorpcję (leki antyresorpcyjne) i/lub tworzenie kości (leki anaboliczne).
Najczęściej stosowane bisfosfoniany w Polsce:
- Kwas alendronowy – Kwas alendronowy w dawce 70 mg przyjmuje się raz w tygodniu – zawsze w tym samym dniu
- Kwas ryzedronowy – Kwas ryzedronowy w dawce 35 mg przyjmuje się raz w tygodniu
- Kwas ibandronowy – Kwas ibandronowy, np. Ossica to tabletki na osteoporozę do stosowania raz w miesiącu
- Kwas zoledronowy – podawany dożylnie raz w roku
Leki anaboliczne
W tej grupie aktualnie dostępne są 3 substancje: teryparatyd (dostępny w Polsce w postaci iniekcji podskórnej). Teryparatyd i abaloparatyd należą do tej samej grupy leków anabolicznych. Opierają się na ludzkim hormonie przytarczyc – parathormonie.
Leki biologiczne
Denosumab, który okazuje się być jednym z najskuteczniejszych leków na osteoporozę, zaliczany jest do grupy leków biologicznych. Jest to ludzkie przeciwciało monoklonalne, które działa wyłącznie na układ kostny, minimalizując ryzyko działań ubocznych.
Na liście leków znalazły się trzy substancje refundowane w leczeniu osteoporozy tj.: kwas alendronowy, kwas ryzedronowy oraz denosumab (Prolia).
Wpływ diety na wchłanianie wapnia
Należy zwrócić uwagę na spożywanie produktów bogatych w wapń (np. mleko) ze względu na ryzyko hiperkalcemii, zespołu mleczno-alkalicznego i powikłań ze strony nerek. Fityniany (produkty zbożowe), szczawiany (szpinak, rabarbar) i fosforany mogą zmniejszać wchłanianie laktobionianu wapnia.
Czynniki wpływające na wchłanianie wapnia:
- Zwiększające wchłanianie: witamina D, parathormon, kwaśne pH żołądka
- Zmniejszające wchłanianie: fityniany, szczawiany, fosforany, nadmiar białka, kofeina
Jaka jest różnica między laktobionianem wapnia a innymi solami wapnia?
Laktobionian wapnia charakteryzuje się wyjątkowo dobrą rozpuszczalnością w wodzie, co przekłada się na wysoką biodostępność. W porównaniu z węglanem wapnia, który zawiera 40% wapnia elementarnego ale wymaga kwaśnego środowiska do rozpuszczenia, laktobionian wapnia rozpuszcza się łatwo w każdych warunkach pH.
Czy laktobionian wapnia można stosować u dzieci?
Tak, laktobionian wapnia może być stosowany u dzieci zgodnie z odpowiednim dawkowaniem. U dzieci do 6 lat maksymalna dawka dobowa wynosi 960 mg, a u dzieci w wieku 6-17 lat – 1920 mg. Zawsze należy skonsultować się z pediatrą przed rozpoczęciem suplementacji.
Jakie są objawy przedawkowania laktobionianu wapnia?
Przedawkowanie może objawiać się nudnościami, wymiotami, wzdęciami, zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi, wzmożonym pragnieniem, utratą apetytu, wielomoczem i osłabieniem mięśniowym. W ciężkich przypadkach może dojść do hiperkalcemii z towarzyszącymi zaburzeniami rytmu serca.
Czy laktobionian wapnia można stosować jednocześnie z innymi lekami?
Laktobionian wapnia może wchodzić w interakcje z wieloma lekami. Szczególnie ważne jest zachowanie odpowiednich odstępów czasowych przy stosowaniu z tetracyklinami (2-4 godziny), bisfosfonianami (1 godzina), lewotyroksyną (4 godziny) oraz antybiotykami chinolonowymi (2-6 godzin).
Jak długo można stosować laktobionian wapnia?
Czas stosowania zależy od wskazania i indywidualnych potrzeb pacjenta. W przypadku krótkotrwałych niedoborów wystarczy kilka tygodni suplementacji, natomiast w chorobach przewlekłych jak osteoporoza może być konieczne długotrwałe stosowanie pod kontrolą lekarską z regularnym monitorowaniem stężenia wapnia we krwi.
Czy laktobionian wapnia jest bezpieczny w ciąży?
Tak, laktobionian wapnia może być bezpiecznie stosowany w ciąży w dawkach zalecanych przez lekarza. Nie wykazano negatywnego wpływu na rozwój płodu. Wręcz przeciwnie – w ciąży zapotrzebowanie na wapń jest zwiększone, więc suplementacja może być wskazana.
Jakie produkty spożywcze mogą wpływać na wchłanianie laktobionianu wapnia?
Produkty bogate w fityniany (produkty zbożowe), szczawiany (szpinak, rabarbar) i fosforany mogą zmniejszać wchłanianie wapnia. Z drugiej strony, witamina D i kwaśne środowisko żołądka sprzyjają jego wchłanianiu. Zaleca się przyjmowanie preparatów wapnia z posiłkiem, ale z umiarkowaną ilością produktów interferujących.
Kiedy należy skontaktować się z lekarzem podczas stosowania laktobionianu wapnia?
Należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem w przypadku wystąpienia objawów hiperkalcemii (nudności, wymioty, splątanie, zaburzenia rytmu serca), objawów kamicy nerkowej (ból w okolicy lędźwiowej, krew w moczu) lub jakichkolwiek niepokojących objawów podczas terapii. Konieczne są także regularne kontrole stężenia wapnia we krwi
Bibliografia
- Vavrusova M, Munk MB, Skibsted LH. Aqueous solubility of calcium L-lactate, calcium D-gluconate, and calcium D-lactobionate: importance of complex formation for solubility increase by hydroxycarboxylate mixtures. J Agric Food Chem. 2013;61(34):8207-14. DOI: 10.1021/jf402124n PMID: 23906043
- Guéguen L, Pointillart A. The bioavailability of dietary calcium. J Am Coll Nutr. 2000;19(2 Suppl):119S-136S. DOI: 10.1080/07315724.2000.10718083 PMID: 10759138