Zawiesina Barium sulfuricum Medana jest pozytywnym środkiem cieniującym wykorzystywanym w rentgenodiagnostyce przewodu pokarmowego. Zastosowanie: Badania radiologiczne przewodu pokarmowego: przełyku, żołądka, jelita cienkiego i jelita grubego.
Citrafleet to lek przeczyszczający, który jest stosowany w celu oczyszczenia jelit i okrężnicy przed badaniami wymagającymi czystych jelit, takimi jak kolonoskopia czy obrazowanie radiologiczne. Preparat zawiera substancje takie jak kwas cytrynowy, tlenek magnezu oraz pikosiarczan sodu. Lek jest dostępny na receptę.
Citrolyt to lek w postaci granulatu do sporządzania roztworu doustnego. Jest stosowany w leczeniu kamicy dróg moczowych złożonej z kwasu moczowego i moczanów oraz dny moczanowej. Działanie preparatu polega na doprowadzeniu moczu do wartości pH 6,4-6,8, przez co hamuje się tworzenie kamieni, a także przyczynia się do rozpuszczenia istniejących kamieni moczowych. Lek jest dostępny na receptę.
Clensia to lek o smaku limonki, dostępny w postaci proszku do sporządzania roztworu doustnego. Zestaw zawiera 4 duże saszetki (saszetka A) i 4 małe saszetki (saszetka B). Lek jest stosowany w celu oczyszczenia jelit przed badaniem diagnostycznym. Clensia jest dostępny na receptę.
Kwas cytrynowy – to związek chemiczny, który należy do grupy hydroksykwasów karboksylowych. W przemyśle farmaceutycznym najczęściej stosowany jest jako regulator kwasowości i środek konserwujący, który wydłuża okres przydatności leku lub suplementu diety. Sole kwasu cytrynowego są również wykorzystywane jako leki przy niedoborze określonego metalu w organizmie. Ich działanie korzystnie wpływa na tkankę kostną, zmniejsza nudności, wymioty i pobudza wydzielanie soku żołądkowego. Jako surowiec farmaceutyczny wykorzystywany jest pomocniczo w recepturze aptecznej do przygotowywania leków dermatologicznych i stomatologicznych.
Kwas cytrynowy dostępny jest w postaci bezbarwnego, krystalicznego proszku.
Możliwe działania niepożądane: Kwas cytrynowy jest powszechnie uznawany za bezpieczny i nie powoduje żadnych skutków ubocznych.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Kwas cytrynowy to jeden z najbardziej uniwersalnych związków organicznych obecnych zarówno w naturze, jak i w codziennym życiu człowieka. Ten naturalny kwas organiczny występuje powszechnie w owocach cytrusowych, warzywach oraz w każdej komórce ludzkiego organizmu, gdzie pełni kluczową rolę w procesach metabolicznych odpowiedzialnych za produkcję energii. Znany również pod symbolem E330 jako dodatek do żywności, kwas cytrynowy od dziesięcioleci budzi zainteresowanie nie tylko naukowców i farmaceutów, ale także zwykłych konsumentów pytających o jego bezpieczeństwo i właściwości zdrowotne. W przemyśle farmaceutycznym wykorzystywany jest jako substancja pomocnicza w lekach, regulator kwasowości oraz składnik preparatów musujących, podczas gdy w medycynie jego sole – cytryniany – znajdują zastosowanie w leczeniu kamicy nerkowej i uzupełnianiu niedoborów mineralnych. Warto poznać bliżej ten fascynujący związek chemiczny, który pomimo obecności w naszym codziennym otoczeniu wciąż pozostaje dla wielu osób tajemnicą, otoczoną mitami i nieprawdziwymi informacjami o rzekomej szkodliwości.
Kwas cytrynowy, określany systematycznie jako kwas 2-hydroksypropano-1,2,3-trikarboksylowy, stanowi organiczny związek chemiczny zaliczany do grupy hydroksykwasów karboksylowych. Jego cząsteczka zawiera trzy grupy karboksylowe oraz jedną grupę hydroksylową, co nadaje mu charakterystyczne właściwości chemiczne i biologiczne. Sumarowy wzór chemiczny tego związku to C₆H₈O₇, a masa cząsteczkowa wynosi około 192 g/mol.
W warunkach standardowych kwas cytrynowy przyjmuje postać białego lub prawie białego, krystalicznego proszku, który może tworzyć bezbarwne kryształy lub granulki. Charakteryzuje się brakiem zapachu, lecz posiada bardzo intensywny, wyrazisty kwaśny smak, który jest natychmiast rozpoznawalny. Związek ten wykazuje doskonałą rozpuszczalność w wodzie – w temperaturze 20°C rozpuszcza się w ilości około 1440 gramów na kilogram wody, co czyni go idealnym składnikiem roztworów wodnych. Równie dobrze rozpuszcza się w etanolu, natomiast w rozpuszczalnikach niepolarnych jego rozpuszczalność jest minimalna.
W handlu i przemyśle kwas cytrynowy występuje w dwóch głównych postaciach. Forma bezwodna zawiera czysty kwas cytrynowy bez cząsteczek wody krystalicznej, natomiast forma jednowodna, określana jako monohydrat kwasu cytrynowego, zawiera jedną cząsteczkę wody związaną z każdą cząsteczką kwasu. W temperaturze około 153°C kwas cytrynowy ulega topieniu z równoczesnym rozkładem, co ogranicza możliwości jego obróbki termicznej w wysokich temperaturach.
Kwas cytrynowy występuje naturalnie w wielu owocach i warzywach, szczególnie tych o kwaśnym smaku. Najwyższe stężenia tego związku znajdziemy w owocach cytrusowych – w cytrynach stanowi on nawet do 8% suchej masy, co odpowiada około 0,65% masy świeżego owocu. Również limonki, pomarańcze, grejpfruty oraz mandarynki zawierają znaczące ilości kwasu cytrynowego, który odpowiada za ich charakterystyczny, orzeźwiający smak.
Oprócz owoców cytrusowych, kwas cytrynowy występuje również w czarnych porzeczkach, malinach, truskawkach, jagodach, borówkach, kiwi oraz ananasach. W mniejszych ilościach można go znaleźć w pomidorach, szpinaku oraz wielu innych owocach i warzywach. Co istotne, kwas cytrynowy jest również stałym elementem metabolizmu każdego żywego organizmu oddychającego tlenowo, gdzie występuje w formie zjonizowanej jako cytrynian.
Początkowo, gdy kwas cytrynowy po raz pierwszy wyizolował niemiecki chemik Karl Wilhelm Scheele w 1784 roku, pozyskiwano go bezpośrednio z soku cytrynowego. Metoda ta była jednak mało wydajna i ekonomicznie nieopłacalna, dlatego w XX wieku opracowano biotechnologiczny sposób produkcji tego związku.
Współczesna przemysłowa produkcja kwasu cytrynowego opiera się na procesie fermentacji cytrynowej, który wykorzystuje specjalnie wyselekcjonowane szczepy pleśni Aspergillus niger, zwanej potocznie kropidlakiem czarnym. Grzyby te hodowane są na pożywce zawierającej oczyszczone cukry, najczęściej melasę, syrop kukurydziany, glukozę lub sacharozę. Proces fermentacji zachodzi na podłożu o początkowym pH około 2,5-3,5, co sprzyja produkcji kwasu cytrynowego przez drobnoustroje.
Po zakończeniu fermentacji powstały kwas cytrynowy jest dokładnie oczyszczany z zanieczyszczeń i pozostałości pożywki, a następnie krystalizowany z roztworu. Metoda biotechnologiczna jest znacznie bardziej efektywna i ekonomiczna niż ekstrakcja z owoców, co pozwala na produkcję kwasu cytrynowego na skalę przemysłową, zaspokajającą globalne zapotrzebowanie.
Jedną z najważniejszych funkcji kwasu cytrynowego w organizmie człowieka jest jego udział w cyklu Krebsa, zwanym również cyklem kwasu cytrynowego lub cyklem kwasów trikarboksylowych. Ten kluczowy szlak metaboliczny, opisany w latach 30. XX wieku przez brytyjskiego biochemika Hansa Krebsa, stanowi centralny punkt metabolizmu tlenowego i odpowiada za ostateczne utlenianie składników odżywczych do dwutlenku węgla i wody z równoczesnym wytwarzaniem energii.
Cykl Krebsa przebiega w macierzy mitochondrialnej komórek eukariotycznych oraz w cytoplazmie komórek prokariotycznych. W tym cyklicznym szeregu reakcji biochemicznych acetylokoenzym A, powstały z rozkładu węglowodanów, kwasów tłuszczowych i aminokwasów, łączy się ze szczawiooctanem, tworząc sześciowęglową cząsteczkę cytrynianu. Ta kluczowa reakcja rozpoczyna serię przemian, w których cytrynian przechodzi przez kolejne etapy izomeryzacji, dehydrogenacji, dekarboksylacji i hydratacji.
Podczas jednego pełnego obrotu cyklu Krebsa powstaje jedna cząsteczka ATP lub GTP, która stanowi bezpośrednie źródło energii dla komórek. Co więcej, w trakcie cyklu redukowane są trzy cząsteczki NAD+ do NADH oraz jedna cząsteczka FAD do FADH₂. Te wysokoenergetyczne nośniki elektronów są następnie wykorzystywane w łańcuchu transportu elektronów, gdzie prowadzą do wytworzenia dodatkowych cząsteczek ATP poprzez fosforylację oksydacyjną.
Efektywność energetyczna cyklu Krebsa jest imponująca. Utlenianie octanu w tym cyklu jest około dwukrotnie bardziej efektywne niż inne istniejące w przyrodzie drogi utleniania związków organicznych. Z jednej cząsteczki glukozy, po przejściu przez glikolizę i cykl Krebsa, organizm może uzyskać nawet 36 cząsteczek ATP, podczas gdy metabolizm kwasów tłuszczowych dostarcza jeszcze więcej energii. To właśnie dlatego cykl Krebsa stał się w wyniku ewolucji dominującym szlakiem służącym pozyskiwaniu energii użytecznej metabolicznie.
Bez sprawnego przebiegu cyklu Krebsa organizm nie jest w stanie efektywnie przekształcać składników odżywczych w energię. Zaburzenia w funkcjonowaniu tego cyklu mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Gdy enzymy uczestniczące w cyklu Krebsa nie działają prawidłowo, w organizmie pojawia się tak zwany zator pirogronianu. Komórki, nie mogąc przetworzyć pirogronianu w sposób aerobowy, przestawiają się na mniej efektywny metabolizm anaerobowy, pozyskując energię z fermentacji mlekowej.
Powstające w tym procesie jony wodorowe mają odczyn kwaśny, co prowadzi do rozwoju kwasicy mleczanowej. Stan ten dodatkowo nasila blokowanie działania enzymów, tworząc błędne koło metaboliczne, a pacjent odczuwa narastające osłabienie i spadek wydolności fizycznej. Z perspektywy medycyny mitochondrialnej i terapii mikroskładnikami odżywczymi, w przypadku podejrzenia niewydolności cyklu kwasu cytrynowego, należy rozważyć suplementację odpowiednio dobranymi dawkami magnezu, manganu, kwasu alfa-liponowego oraz witamin z grupy B, szczególnie B1, B3 i B5, które są niezbędnymi kofaktorami enzymów uczestniczących w cyklu.
W farmacji kwas cytrynowy pełni istotną rolę jako substancja pomocnicza o szerokim spektrum zastosowania. Jego właściwości chemiczne i fizyczne sprawiają, że jest idealnym składnikiem wielu preparatów leczniczych.
Jako regulator kwasowości, kwas cytrynowy pozwala na precyzyjne dostosowanie pH preparatów farmaceutycznych, co ma kluczowe znaczenie dla stabilności substancji czynnych, ich biodostępności oraz bezpieczeństwa stosowania. Wiele leków wymaga określonego zakresu pH, aby zachować swoje właściwości terapeutyczne oraz nie powodować podrażnień błon śluzowych. Kwas cytrynowy doskonale spełnia tę rolę, jednocześnie wydłużając trwałość produktów poprzez stworzenie środowiska niesprzyjającego rozwojowi drobnoustrojów.
W preparatach musujących, takich jak tabletki czy granulaty effervescens, kwas cytrynowy w połączeniu z wodorowęglanami lub węglanami stanowi system uwalniający dwutlenek węgla. Ten proces sprawia, że leki łatwiej się rozpuszczają w wodzie, są przyjemniejsze w smaku i szybciej wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Dodatkowo, kwas cytrynowy pomaga maskować gorzki smak wielu substancji czynnych, co znacząco poprawia akceptowalność leku przez pacjentów, szczególnie dzieci.
W recepturze aptecznej kwas cytrynowy wykorzystywany jest do sporządzania różnorodnych postaci leków – od roztworów i kropli, przez maści i kremy, po proszki i granulaty. Związek ten nie wchodzi w niekorzystne interakcje z innymi surowcami recepturowymi, jest dobrze rozpuszczalny w wodzie i tworzy klarowne roztwory, co czyni go niezwykle uniwersalnym składnikiem.
Choć sam kwas cytrynowy rzadko stosuje się jako samodzielny lek, jego sole – cytryniany – znajdują szerokie zastosowanie w terapii różnych schorzeń.
Kamienie nerkowe stanowią jeden z najczęstszych problemów urologicznych, dotykający znaczny odsetek populacji. Cytryniany odgrywają kluczową rolę zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu tego schorzenia. Cytrynian potasu oraz cytrynian sodu, dostępne w preparatach farmaceutycznych, działają poprzez zwiększenie pH moczu, co spowalnia proces powstawania i powiększania się kamieni nerkowych.
W przypadku kamicy szczawianowo-wapniowej, która stanowi najczęstszy typ złogów nerkowych, cytrynian potasu jest szczególnie pomocny u pacjentów, u których w wydalanym moczu stwierdza się zbyt niski poziom cytrynianów. Dostarczanie preparatu z zewnątrz powoduje wzrost wydalania endogennych cytrynianów, czyli tych, które powstają w organizmie. Zwiększone stężenie cytrynianów w moczu hamuje krystalizację szczawianów wapnia, zapobiegając tym samym tworzeniu się nowych kamieni.
Istotną właściwością cytrynianów jest również zdolność do rozpuszczania już istniejących złogów moczowych. Poprzez zwiększenie pH moczu związki te powodują stopniowe rozpadanie się kamieni złożonych z kwasu moczowego i moczanów. W preparatach takich jak Citrolyt stosuje się połączenie cytrynianu potasu, cytrynianu sodu i kwasu cytrynowego, co pozwala na dokładną kontrolę pH moczu.
Leczenie preparatami zawierającymi cytryniany wymaga indywidualnego dostosowania dawkowania na podstawie regularnych pomiarów pH moczu. Pacjent powinien wykonywać pomiar trzykrotnie dziennie za pomocą papierka wskaźnikowego przed każdorazowym przyjęciem leku. Optymalne pH moczu podczas terapii powinno wynosić między 6,4 a 6,8. W przypadku pH moczu poniżej 6,4 należy dawkę zwiększyć, natomiast przy pH powyżej 6,8 dawkę należy zmniejszyć.
Standardowe dawkowanie preparatów zawierających mieszaninę cytrynianów wynosi zazwyczaj około 10 gramów granulatu dziennie, podzielone na trzy dawki. Rano i w południe stosuje się po 2,5 grama, natomiast wieczorem, możliwie najpóźniej, przyjmuje się 5 gramów preparatu. Dawkę jednorazową należy rozpuścić w połowie szklanki wody lub soku owocowego i wypić. Podczas leczenia dobowa ilość spożywanych płynów powinna wynosić co najmniej 2-2,5 litra, co dodatkowo wspomaga wypłukiwanie kamieni z dróg moczowych.
Czas trwania terapii zależy od wyników badań obrazowych, głównie urografii, i zazwyczaj wynosi od 6 do 12 miesięcy. Ze względu na skłonność kamicy nerkowej do nawrotów, okresowe leczenie profilaktyczne powinno być przeprowadzane, gdy pojawią się zmiany w moczu w postaci zwiększonej liczby krwinek czerwonych i kryształów kwasu moczowego. Leczenie profilaktyczne prowadzi się przez okres 1-3 miesięcy.
Sole kwasu cytrynowego stanowią doskonałe nośniki mikroelementów w preparatach farmaceutycznych i suplementach diety. Cytrynian magnezu uznawany jest za jedną z najlepiej przyswajalnych form tego pierwiastka. Magnez w postaci cytrynianu charakteryzuje się wysoką biodostępnością, co oznacza, że znaczna jego część zostaje wchłonięta z przewodu pokarmowego i wykorzystana przez organizm. Podobnie cytrynian wapnia, cytrynian cynku czy cytrynian żelaza stanowią formy tych minerałów o korzystnych właściwościach farmakokinetycznych.
Kwas cytrynowy jako chelator wiąże jony metali, tworząc stabilne kompleksy, które są dobrze rozpuszczalne w środowisku wodnym i łatwo wchłaniają się przez błonę śluzową jelit. Ta właściwość chelatująca sprawia, że cytryniany są preferowaną formą suplementacji w przypadku niedoborów mineralnych.
Kwas cytrynowy wykazuje pozytywny wpływ na funkcjonowanie układu pokarmowego. Zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, co poprawia trawienie pokarmów, szczególnie białek. Z tego powodu bywa wykorzystywany w celu pobudzenia apetytu u pacjentów z małosoczością oraz w zaburzeniach trawiennych związanych z niewystarczającą produkcją kwasu solnego w żołądku.
U osób starszych, u których często występuje hipochlorhydria, czyli zmniejszone wydzielanie kwasu żołądkowego, suplementacja niewielkich ilości kwasu cytrynowego przed posiłkami może wspomóc procesy trawienne i poprawić wchłanianie składników odżywczych. Należy jednak pamiętać, że terapia ta powinna być prowadzona pod kontrolą lekarza, szczególnie u pacjentów z chorobami górnego odcinka przewodu pokarmowego.
Branża kosmetyczna od lat wykorzystuje szerokie spektrum właściwości kwasu cytrynowego. W preparatach do pielęgnacji skóry pełni on rolę przeciwutleniacza, dzięki któremu kosmetyki są bardziej trwałe, a składniki aktywne lepiej zachowują swoją skuteczność. Kwas cytrynowy pozytywnie wpływa również na właściwości innych antyoksydantów obecnych w formulacjach kosmetycznych.
W peelingach chemicznych kwas cytrynowy działa jako delikatny środek złuszczający martwy naskórek, wygładzający i oczyszczający skórę. Jego zastosowanie w kosmetykach do cery trądzikowej wynika z właściwości antybakteryjnych, które pomagają w kontrolowaniu rozwoju bakterii Propionibacterium acnes odpowiedzialnych za powstawanie zmian zapalnych. W preparatach do cery przebarwionej kwas cytrynowy działa rozjaśniająco i wyrównuje koloryt skóry, zmniejszając widoczność przebarwień posłonecznych i związanych z wiekiem.
Kosmetyki przeciwstarzeniowe zawierające kwas cytrynowy pomagają wygładzać drobne zmarszczki i zmniejszać szorstkość skóry. Związek ten chroni skórę przed działaniem wolnych rodników, promieniowaniem UV oraz zanieczyszczeniami powietrza, które przyspieszają procesy fotostarzenia. Stosowany jest również w preparatach do pielęgnacji włosów, gdzie pomaga w zakwaszaniu po myciu, co domyka łuski włosa, nadaje połysk i ogranicza elektryzowanie.
Według organizacji zajmujących się bezpieczeństwem żywności, w tym Komitetu Ekspertów FAO/WHO, kwas cytrynowy otrzymał status GRAS (Generally Recognized As Safe), czyli substancji powszechnie uznanej za bezpieczną. Dla kwasu cytrynowego nie ustalono limitu bezpiecznego poziomu spożycia (ADI – Acceptable Daily Intake), co potwierdza jego bezpieczeństwo nawet w stosunkowo wysokich ilościach.
W internecie od lat krążą nieprawdziwe informacje o rzekomym działaniu rakotwórczym kwasu cytrynowego. Mit ten powstał na skutek fatalnego błędu w tłumaczeniu artykułu naukowego z lat 80. XX wieku, który dotyczył zaburzeń w cyklu Krebsa, a nie spożywania kwasu cytrynowego. Prawda jest taka, że kwas cytrynowy występuje naturalnie w każdej komórce ludzkiego ciała i jest niezbędny do oddychania komórkowego. Gdyby miał potencjał rakotwórczy, każda komórka byłaby od urodzenia bezpośrednio narażona na proces nowotworzenia, co oczywiście się nie dzieje.
Liczne badania naukowe potwierdzają całkowite bezpieczeństwo kwasu cytrynowego. Co więcej, związek ten wykazuje właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne, chroniąc komórki przed uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki.
Pomimo ogólnego bezpieczeństwa, kwas cytrynowy w pewnych okolicznościach może wywoływać niepożądane efekty. Bezpośredni kontakt skoncentrowanego kwasu z oczami może powodować ich poważne uszkodzenie, dlatego należy zachować ostrożność podczas pracy z tym związkiem w formie proszku. W przypadku kontaktu z oczami konieczne jest natychmiastowe, obfite przepłukanie wodą i konsultacja lekarska.
Spożywanie bardzo dużych ilości kwasu cytrynowego może niekorzystnie wpływać na gospodarkę wapniową organizmu poprzez zwiększone wiązanie jonów wapnia. Teoretycznie może to prowadzić do osłabienia kości, jednak ze względu na intensywny kwaśny smak przedawkowanie kwasu cytrynowego jest praktycznie niemożliwe – organizm sam sygnalizuje przekroczenie tolerancji smakiem, który staje się po prostu nie do zniesienia.
Kwas cytrynowy, podobnie jak inne kwasy organiczne, może przyspieszać proces powstawania próchnicy, jeśli produkty zawierające ten związek są spożywane zbyt często bez odpowiedniej higieny jamy ustnej. Dlatego po spożyciu napojów lub potraw zawierających kwas cytrynowy zaleca się przepłukanie jamy ustnej wodą lub mycie zębów po upływie około 30 minut.
Osoby przyjmujące leki zawierające aluminium powinny zachować ostrożność, ponieważ kwas cytrynowy może zwiększać wchłanianie tego pierwiastka z przewodu pokarmowego, co niesie ze sobą ryzyko działania toksycznego, szczególnie u pacjentów z niewydolnością nerek. Podobnie, kwas cytrynowy może wpływać na wchłanianie innych metali, zarówno zwiększając je, jak i – w przypadku żelaza – poprawiając jego biodostępność.
U pacjentów z hiperkaliemią stosowanie preparatów zawierających cytrynian potasu jest przeciwwskazane ze względu na ryzyko dalszego podwyższenia poziomu potasu we krwi. Również osoby z alkalozą metaboliczną nie powinny przyjmować cytrynianów bez konsultacji z lekarzem, ponieważ mogą one dodatkowo zwiększyć pH krwi.
Choć artykuł koncentruje się na aspektach medycznych i farmaceutycznych, warto wspomnieć, że kwas cytrynowy znajduje niezwykle szerokie zastosowanie w życiu codziennym. W przemyśle spożywczym jako dodatek E330 pełni funkcję regulatora kwasowości i przeciwutleniacza, przedłużając trwałość produktów i chroniąc składniki odżywcze przed degradacją. Dodawany jest do napojów bezalkoholowych, soków, dżemów, galaretek, słodyczy, konserw oraz wielu innych produktów.
W gospodarstwie domowym kwasek cytrynowy służy jako skuteczny środek do odkamieniania czajników, pralek i innych urządzeń AGD. Działa również jako ekologiczny środek czyszczący do usuwania osadu i zabrudzeń z armatury łazienkowej oraz naczyń. Jest bezpieczną alternatywą dla agresywnych środków chemicznych, szczególnie w domach z małymi dziećmi i zwierzętami.
Nie, kwas cytrynowy uznawany jest za bezpieczny dodatek do żywności i leków. Otrzymał status GRAS od organizacji zajmujących się bezpieczeństwem żywności. Występuje naturalnie w organizmie człowieka i jest niezbędny do produkcji energii w komórkach. Nie ma działania rakotwórczego, a doniesienia o jego szkodliwości są całkowicie nieprawdziwe i wynikają z błędów w tłumaczeniu publikacji naukowych.
Kwas cytrynowy to oczyszczony związek chemiczny, który stanowi tylko jeden ze składników soku z cytryny. W świeżej cytrynie kwas cytrynowy stanowi około 8% suchej masy lub 0,65% masy świeżego owocu. Sok z cytryny zawiera również witaminy, minerały, flawonoidy i inne składniki bioaktywne. Jedna łyżeczka kwasu cytrynowego w proszku może zastąpić około 20 łyżek naturalnego soku z cytryny pod względem kwasowości.
Tak, sole kwasu cytrynowego – cytryniany potasu i sodu – są skuteczne zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu kamicy nerkowej. Zwiększają pH moczu, co spowalnia tworzenie się kamieni i pomaga w rozpuszczaniu istniejących złogów. Spożywanie naturalnych źródeł cytrynianów, takich jak sok z cytryny rozcieńczony w wodzie, może zmniejszyć ryzyko pojawienia się kamieni nawet o 87%. W terapii wykorzystuje się preparaty farmaceutyczne zawierające cytryniany, które należy stosować pod kontrolą lekarza.
Spożywanie kwasu cytrynowego na czczo nie jest zalecane bez konsultacji z lekarzem. Może to powodować podrażnienie górnego odcinka przewodu pokarmowego, szczególnie u osób z wrażliwym żołądkiem, refluksem żołądkowo-przełykowym lub chorobą wrzodową. Jeśli lekarz zaleci stosowanie kwasu cytrynowego w celach terapeutycznych, należy postępować zgodnie z jego wskazówkami dotyczącymi dawkowania i pory przyjmowania.
Kwas cytrynowy w formie zjonizowanej jako cytrynian stanowi kluczowy produkt pośredni w cyklu Krebsa, zwanym również cyklem kwasu cytrynowego. Jest to pierwszy związek powstający w tym cyklu w wyniku połączenia acetylo-CoA ze szczawiooctanem. Cykl Krebsa zachodzi w mitochondriach komórek i odpowiada za produkcję energii w postaci ATP. Bez tego cyklu niemożliwe byłoby efektywne wytwarzanie energii z węglowodanów, tłuszczów i białek.
Według dostępnych danych brak jest przeciwwskazań do stosowania preparatów zawierających cytrynian potasu, cytrynian sodu i kwas cytrynowy w ciąży i okresie karmienia piersią. Niemniej jednak każda kobieta w ciąży przed rozpoczęciem stosowania jakiegokolwiek preparatu farmaceutycznego powinna skonsultować się z lekarzem prowadzącym ciążę, który oceni indywidualne wskazania i bezpieczeństwo terapii.
Główne przeciwwskazania do stosowania preparatów zawierających cytrynian potasu to hiperkaliemia, miejscowe i uogólnione zaburzenia hemostazy, zakażenia układu moczowego, alkaloza metaboliczna, kamica fosforanowo-amonowo-magnezowa, przewlekła niewydolność nerek oraz planowany w ciągu 2 dni zabieg chirurgiczny związany z ryzykiem utraty dużej ilości krwi. U pacjentów z niewydolnością serca i nadciśnieniem tętniczym przeciwwskazane są preparaty zawierające cytrynian sodu.
Tak, kwas cytrynowy poprawia wchłanianie żelaza niehemowego pochodzącego z produktów roślinnych. Dzieje się to poprzez tworzenie rozpuszczalnych kompleksów chelatorowych z żelazem, które są łatwiej wchłaniane przez błonę śluzową jelit. Dlatego spożywanie pokarmów bogatych w witaminę C i kwas cytrynowy wraz z posiłkami zawierającymi żelazo może być korzystne dla osób z niedokrwistością z niedoboru żelaza.
Czas stosowania preparatów zawierających cytryniany w leczeniu kamicy nerkowej wynosi zazwyczaj od 6 do 12 miesięcy, w zależności od wyników badań obrazowych. Ze względu na skłonność kamicy do nawrotów zaleca się okresowe leczenie profilaktyczne trwające 1-3 miesiące, gdy pojawią się niepokojące zmiany w badaniu moczu. Długotrwałe stosowanie cytrynianów powinno odbywać się pod kontrolą lekarza z regularnym monitorowaniem pH moczu oraz stężenia elektrolitów we krwi.
Tak, osoby z cukrzycą mogą bezpiecznie stosować kwas cytrynowy. Sam kwas nie wpływa na poziom glukozy we krwi. Należy jednak zwrócić uwagę na postać preparatu – niektóre produkty zawierające kwas cytrynowy mogą być słodzone, co może wpływać na glikemię. W przypadku preparatów farmaceutycznych zawierających cytryniany nie ma przeciwwskazań do ich stosowania u osób z cukrzycą, ale jak zawsze zaleca się konsultację z lekarzem prowadzącym.
