Kromoglikan sodu – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Kromoglikan sodu – lek o działaniu przeciwalergicznym. Mechanizm działania kromoglikanu sodu polega na hamowaniu uwalniania mediatorów reakcji zapalnych po kontakcie z antygenem. Wskazaniem do stosowania leku jest zapobieganie ostremu i przewlekłemu alergicznemu zapaleniu spojówek, tzw. “wiosennemu” alergicznemu zapaleniu spojówek z towarzyszącym katarem siennym oraz leczenie sezonowego lub całorocznego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa.
Kromoglikan sodu dostępny jest w postaci kropli do oczu i aerozolu do nosa. Terapia lekiem powinna trwać przez cały okres ekspozycji pacjenta na alergen, nawet po ustąpieniu objawów.
Możliwe działania niepożądane (najczęstsze): są różne w zależności od drogi podania. Podanie leku do oka może powodować pieczenie oczu, obrzęk spojówek, przekrwienie spojówek, uczucie obecności ciała obcego w oku. Po podaniu do nosa może wystąpić ból głowy, podrażnienie błony śluzowej nosa, krwawienie z nosa, kichanie, reakcje nadwrażliwości (świąd, duszność, obrzęk naczynioruchowy).
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Kromoglikan sodu – przewodnik medyczny
Kromoglikan sodu, znany również jako disodowy cromoglicylan, jest przełomowym lekiem w dziedzinie alergologii i pulmonologii, który od ponad pół wieku znajduje zastosowanie w leczeniu astmy oskrzelowej i schorzeń alergicznych. Ta unikalna substancja czynna, pierwotnie pozyskana z naturalnego ekstraktu ziela Ammi visnaga (ammowca większego), reprezentuje klasę leków nazywanych stabilizatorami komórek tucznych. Kromoglikan sodu wyróżnia się wśród współczesnych terapii swoim nietypowym mechanizmem działania – zamiast blokować receptory histaminowe czy działać przeciwzapalnie jak kortykosteroidy, zapobiega uwolnieniu mediatorów zapalnych bezpośrednio z komórek tucznych. To właśnie ta właściwość czyni go szczególnie cennym w profilaktyce stanów alergicznych i astmy oskrzelowej, choć jego skuteczność w ostrych napadach astmy pozostaje ograniczona. Substancja ta znalazła swoje miejsce w medycynie jako bezpieczna alternatywa dla kortykosteroidów, szczególnie w pediatrii, gdzie jej doskonały profil bezpieczeństwa czyni ją preferowanym wyborem w długoterminowym leczeniu.
Historia odkrycia i rozwój kliniczny
Historia kromoglikanu sodu sięga lat 60. XX wieku i jest ściśle związana z legendarnymi już badaniami farmakologicznymi prowadzonymi przez firmę Fisons Plc. Przełomowe odkrycie tej substancji zawdzięczamy badaniom nad właściwościami przeciwskurczowymi egipskiego ziela leczniczego Ammi visnaga, z którego pozyskiwano naturalną substancję o nazwie khellin. Kluczową rolę w rozwoju tego leku odegrał Roger Altounyan, farmakolog z firmy Fisons, który sam cierpiał na astmę i przeprowadził znaczną część badań na sobie.
Wprowadzenie kromoglikanu sodu do praktyki klinicznej nastąpiło w 1969 roku w Wielkiej Brytanii, gdzie został po raz pierwszy zastosowany jako lek wziewny do leczenia astmy u dzieci i dorosłych. W tym samym okresie na sympozjum Royal Society of Medicine zademonstrowano skuteczność substancji w zapobieganiu astmie wysiłkowej oraz w leczeniu alergicznego nieżytu nosa.
Rozwój zastosowań klinicznych kromoglikanu sodu był stopniowy i obejmował różne formy podania. We wczesnych latach 70. opublikowano pierwsze doniesienia na temat zastosowania roztworu kromoglikanu w chorobach oczu, co doprowadziło do odkrycia jego istotnych korzyści w leczeniu zapalenia rogówki i spojówek alergicznego.
Mechanizm działania na poziomie molekularnym
Kromoglikan sodu należy do grupy związków chemicznych nazywanych chromonami i charakteryzuje się unikalnym mechanizmem działania, który do dzisiaj nie został w pełni wyjaśniony przez naukowców. Tradycyjnie opisywany jako stabilizator komórek tucznych, kromoglikan sodu zapobiega uwalnianiu mediatorów zapalnych, takich jak histamina i leukotrieny, które są odpowiedzialne za objawy alergiczne i skurcz oskrzeli.
Głównym mechanizmem działania jest blokowanie degranulacji komórek tucznych poprzez ich stabilizację, co zapobiega uwalnianiu histaminy i powiązanych mediatorów. Jeden z przypuszczalnych mechanizmów farmakodynamicznych obejmuje blokowanie kanałów wapniowych regulowanych przez IgE. Bez wapnia wewnątrzkomórkowego pęcherzyki histaminowe nie mogą połączyć się z błoną komórkową i ulec degranulacji.
Kromoglikan hamuje degranulację komórek tucznych, zapobiegając tym samym uwalnianiu histaminy i substancji o powolnym działaniu anafilaktycznym (SRS-A), które są mediatorami reakcji alergicznych typu I. Może również redukować uwalnianie prozapalnych leukotrienów i prawdopodobnie działa poprzez hamowanie napływu wapnia.
Interesujące jest to, że mechanizm działania kromoglikanu w astmie nie jest w pełni zrozumiany, ponieważ chociaż stabilizuje komórki tuczne, prawdopodobnie nie to jest przyczyną jego działania przeciwastmatycznego. Firmy farmaceutyczne opracowały 20 powiązanych związków, które są równie lub bardziej skuteczne w stabilizowaniu komórek tucznych, a żaden z nich nie wykazał działania przeciwastmatycznego.
Farmakokinetyka i właściwości farmakologiczne
Kromoglikan sodu charakteryzuje się bardzo słabą absorpcją po podaniu doustnym, z biodostępnością wynoszącą jedynie 0,5% do 2%. Okres półtrwania substancji w organizmie wynosi 80-90 minut. Lek ma opóźniony początek działania, który może wynosić od 2 do 6 tygodni po rozpoczęciu terapii.
Wpływ kromoglikanu sodu na komórki tuczne utrzymuje się przez około 6 godzin po podaniu. Podobnie, mniej niż 0,07% podanego kromoglikanu sodu jest wchłanianych z roztworu okulistycznego lub kropli. Kromoglikan sodu jest głównie wydalany (98%) z kałem w niezmienionej postaci, a pozostała część jest wydalana z moczem.
Zarówno kromoglikan sodu, jak i nedokromil sodu są związkami silnie zjonizowanymi i słabo wchłanianymi przez błony biologiczne. Dlatego po inhalacji w postaci proszku lub z inhalatora dozującego są w dużej mierze zatrzymywane w miejscu działania na błonie śluzowej oskrzeli. Połknięty lek jest wydalany z kałem.
Wskazania kliniczne i zastosowanie terapeutyczne
Astma oskrzelowa
Kromoglikan sodu nie ma bezpośredniego działania rozszerzającego oskrzela i nie jest skuteczny w leczeniu ostrych napadów astmy. Jest to lek profilaktyczny zatwierdzony przez FDA do zapobiegania łagodnej do umiarkowanej astmy oskrzelowej u dzieci i dorosłych.
Kromoglikan jest uważany za przełomowy lek w leczeniu astmy, ponieważ u wielu pacjentów pozwala na uniezależnienie się od steroidów. Jest jednak głównie skuteczny jako profilaktyka astmy alergicznej i wysiłkowej, a nie jako leczenie ostrych napadów astmy.
Badania kliniczne nad skutecznością kromoglikanu w astmie dziecięcej dostarczają mieszanych wyników. Pierwsza ocena Cochrane stwierdziła, że „dowody na skuteczność kromoglikanu sodu (DSCG) w porównaniu z placebo nie są udowodnione”. W najnowszej ocenie wniosek brzmi „nie ma wystarczających dowodów, aby mieć pewność co do skuteczności (DSCG) w porównaniu z placebo”.
Chociaż nie było statystycznie istotnej różnicy między DSCG a placebo w pierwotnym punkcie końcowym (dni bez objawów), siedem wtórnych zmiennych wynikowych, dla których dane były dostępne w czterech lub więcej badaniach, było według autorów na korzyść DSCG, a sześć było statystycznie istotnych.
Mastocytoza systemowa
Kromoglikan sodu doustny jest jedynym lekiem licencjonowanym do leczenia mastocytozy, rzadkiej choroby charakteryzującej się patologicznym wzrostem liczby komórek tucznych w jednym lub więcej układzie narządów.
Wieloośrodkowe, podwójnie ślepe, kontrolowane placebo badanie skuteczności doustnego kromoglikanu sodu (200 mg doustnie cztery razy dziennie) przeprowadzono u 11 pacjentów z mastocytozą systemową. Skuteczność mierzona była ogólną oceną ciężkości choroby przez lekarza oraz średnimi dziennymi wynikami objawów pacjenta.
Średnia ocena lekarza dotycząca ciężkości choroby i wyniki objawów pacjentów w grupie leczonej placebo wzrosły znacząco podczas fazy randomizacji w stosunku do pacjentów w grupie leczonej kromoglikanem sodu, co odzwierciedla pogorszenie objawów po odstawieniu leku (p < 0,05 i < 0,028).
Alergie oczne i nieżyt nosa
Kromoglikan sodu w postaci roztworu okulistycznego jest stosowany do objawowego leczenia niektórych alergicznych schorzeń oczu, takich jak alergiczne zapalenie spojówek, zapalenie rogówki i zapalenie rogówki i spojówek.
W postaci sprayu donosowego kromoglikan zapobiega objawom kataru siennego i innych alergii nosowych, w tym katarowi i świądowi nosa, kichaniu oraz alergicznemu zatykaniu nosa.
Dawkowanie i sposoby podania
Postaci leku dostępne w Polsce
Kromoglikan sodu jest dostępny w Polsce w kilku postaciach farmaceutycznych:
- Roztwór doustny: 100 mg/5 ml w ampułkach
- Spray donosowy: 5,2 mg/1 dawka
- Roztwór okulistyczny: 4% (10 ml)
- Roztwór do nebulizacji: 10 mg/1 ml, 20 mg/2 ml
Dawkowanie w mastocytozie systemowej
Dla mastocytozy systemowej roztwór doustny należy podawać na 30 minut przed posiłkami i na noc:
- Dzieci powyżej 12 lat i dorośli: roztwór kromoglikanu sodu 200 mg doustnie 4 razy dziennie, 30 minut przed posiłkami i na noc; można zwiększyć do 40 mg/kg/dzień, jeśli objawy pozostają niekontrolowane przez 2-3 tygodnie
- Dzieci poniżej 2. roku życia: bezpieczeństwo i skuteczność nie zostały ustalone
- Dzieci w wieku 2-12 lat: roztwór kromoglikanu sodu 100 mg doustnie 4 razy dziennie, 30 minut przed posiłkami i na noc; nie przekraczać 40 mg/kg/dzień
Dawkowanie w astmie oskrzelowej
Dla profilaktyki astmy:
- Inhalator dozujący: 2 inhalacje doustne (800 μg/spray) 4 razy dziennie w regularnych odstępach czasu
- Nebulizator: 20 mg (1 fiolka) przez nebulizację 4 razy dziennie w regularnych odstępach czasu
- W przypadku skurczu oskrzeli wywołanego przez zanieczyszczenia środowiska, diizocyjanian toluenu i w odpowiedzi na wysiłek, kromoglikan sodu należy podać na krótko przed narażeniem na czynnik wywołujący
Zastosowania pozarejestracyjne
Kromoglikan sodu może być stosowany pozarejestracyjnie w następujących wskazaniach:
- Zapobieganie ciężkim reakcjom niepożądanym na żywność
- Leczenie nieswoistych chorób zapalnych jelit
Profil bezpieczeństwa i działania niepożądane
Częstość występowania działań niepożądanych u pacjentów stosujących kromoglikan sodu pozostaje niejasna. Działania niepożądane różnią się również w zależności od drogi podania.
Działania niepożądane według sposobu podania
Roztwór okulistyczny: Roztwór okulistyczny jest związany z przemijającym pieczeniem oczu po podaniu, może również wystąpić suchość oczu, opuchlizna, podrażnienie, świąd, wysypka i jęczmień.
Spray donosowy: Działania niepożądane zgłaszane w przypadku sprayu donosowego z kromoglikanem sodu to: zatkanie nosa, kichanie, świąd nosa, krwawienia z nosa, zapalenie spojówek alergiczne i bóle głowy.
Roztwór do inhalacji: Działania niepożądane zgłaszane w przypadku roztworu do inhalacji to: podrażnienie gardła i chrypka, zapalenie przełyku, obrzęk krtani i gardła, senność, zawroty głowy, podrażnienie oskrzeli, nacieki płucne i kaszel.
Działania niepożądane u pacjentów z mastocytozą
Większość działań niepożądanych zgłaszanych u pacjentów z mastocytozą była przemijająca i mogła być objawami samej choroby. Najczęściej zgłaszanymi działaniami niepożądanymi u pacjentów z mastocytozą, którzy otrzymywali doustny roztwór kromoglikanu sodu w badaniach klinicznych, były: ból głowy, biegunka, świąd, nudności, mialgia, ból brzucha, wysypka i drażliwość.
Dodatkowo działania niepożądane związane z roztworem doustnym obejmują: wymioty, zaparcia, rumień, nadwrażliwość na światło, pokrzywkę i obrzęk naczynioruchowy.
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Przeciwwskazania bezwzględne
Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania kromoglikanu sodu jest nadwrażliwość na preparaty cromoglykanu lub składniki formulacji.
Środki ostrożności
Klinicyści powinni rozważyć następujące środki ostrożności w leczeniu kromoglikanem sodu:
- Skurcz oskrzeli może wystąpić z kaszlem po inhalacji; jeśli to nastąpi, należy leczyć za pomocą szybko działającego rozszerzacza oskrzeli
- Roztworu kromoglikanu do inhalacji nie należy stosować w status asthmaticus
- Należy zachować ostrożność podczas odstawiania lub zmniejszania dawki roztworu kromoglikanu do inhalacji, ponieważ objawy mogą nawrócić
Szczególne populacje pacjentów
Ciąża i karmienie piersią
Kromoglikan sodu należy do kategorii B w ciąży, chociaż ryzyko nie zostało całkowicie wykluczone. Zgodnie z wytycznymi Global Initiative for Asthma 2023, dostępne są inne terapie o lepszej skuteczności i powinny być zalecane jako leczenie astmy u kobiet w ciąży.
Ilość kromoglikanu sodu wydzielana do mleka matki jest nieznana.
Pediatria
Zgodnie z dostępnymi danymi klinicznymi, dawka nie powinna przekraczać 20 mg/kg/dzień u niemowląt do 6. miesiąca życia. Należy przeprowadzić analizę ryzyka i korzyści przed zastosowaniem tego produktu u pacjentów pediatrycznych poniżej 2. roku życia.
Pacjenci starsi
Bezpieczeństwo i skuteczność kromoglikanu sodu nie zostały systematycznie zbadane u osób starszych. Ze względu na większe prawdopodobieństwo zmniejszonej funkcji wątrobowej, nerkowej lub sercowej u tej populacji pacjentów, leczenie kromoglikanem sodu należy zwykle rozpoczynać od najniższego zakresu dawkowania.
Leczenie farmakologiczne schorzeń, w których stosuje się kromoglikan sodu
Leczenie farmakologiczne astmy oskrzelowej
W leczeniu astmy oskrzelowej kromoglikan sodu jest częścią szerszego spektrum leków przeciwastmatycznych dostępnych w Polsce:
Leki kontrolujące (profilaktyczne):
- Kortykosteroidy wziewne: budezonid, beklometazon, flutikazon – leki pierwszego rzutu w leczeniu podtrzymującym
- Antagoniści receptorów leukotrienowych: montelukast – szczególnie skuteczny w astmie wysiłkowej
- Długodziałające beta-2-mimetyki: salmeterol, formoterol – zawsze w skojarzeniu z kortykosteroidami wziewnymi
- Stabilizatory komórek tucznych: kromoglikan sodu, nedokromil – bezpieczne opcje, szczególnie w pediatrii
Leki ratunkowe (doraźne):
- Krótkodziałające beta-2-mimetyki: salbutamol, fenoterol, terbutalina
- Antycholinergiki krótkodziałające: bromek ipratropium
- Kortykosteroidy systemowe: prednizon, prednizolon – w ciężkich zaostrzeniach
Leczenie farmakologiczne mastocytozy
W leczeniu mastocytozy systemowej stosuje się następujące grupy leków:
Leki blokujące mediatory:
- Antagoniści receptorów H1: cetirizyna, loratadyna, desloratadyna, fexofenadyna
- Antagoniści receptorów H2: ranitydyna, famotydyna – do kontroli objawów żołądkowych
- Stabilizatory komórek tucznych: kromoglikan sodu – jedyny lek licencjonowany do leczenia mastocytozy
Leki wspomagające:
- Ketotifen: 1-2 mg doustnie dwa razy dziennie u dorosłych – antagonista H1 z dodatkowymi właściwościami blokującymi aktywację komórek tucznych
- Rupatadyna: 10 mg doustnie dwa razy dziennie u dorosłych – również z właściwościami blokującymi komórki tuczne
Leczenie farmakologiczne alergicznego nieżytu nosa
W leczeniu alergicznego nieżytu nosa kromoglikan sodu stanowi jedną z opcji terapeutycznych:
Leki miejscowe:
- Kortykosteroidy donosowe: flutikazon, budezonid, mometazon – leki pierwszego rzutu
- Stabilizatory komórek tucznych donosowo: kromoglikan sodu
- Antycholinergiki donosowo: bromek ipratropium – w nadmiernym wydzielaniu
Leki systemowe:
- Nowa generacja antyhistaminików: cetirizyna, loratadyna, desloratadyna, fexofenadyna
- Antagoniści leukotrienów: montelukast
Porównanie z innymi lekami w terapii
Chromony (kromoglikan sodu i nedokromil sodu) są stosowane jako wziewne leczenie profilaktyczne łagodnej astmy przewlekłej, szczególnie u dzieci. Są dostępne od ponad 30 lat i mają doskonały profil bezpieczeństwa, ale gorszą skuteczność niż wziewne kortykosteroidy.
Kromoglikan był niesteroidowym lekiem z wyboru w leczeniu astmy, w dużej mierze został zastąpiony przez antagonistów receptorów leukotrienowych ze względu na ich bezpieczeństwo i wygodę. Kromoglikan wymaga podawania cztery razy dziennie i nie zapewnia dodatkowych korzyści w połączeniu z wziewnymi kortykosteroidami.
Tradycyjne stabilizatory komórek tucznych nie mają właściwości rozszerzających oskrzela i dlatego nie są przydatne w ostrych napadach astmy. Aerozolowe kortykosteroidy zapewniają lepszą kontrolę astmy w porównaniu z aerozolowymi chromonami.
Monitorowanie terapii
Poprawę objawową należy oceniać za pomocą testów czynności płuc u osób z rozpoznaną astmą oskrzelową. Objawy mogą nawrócić podczas zmniejszania dawki lub odstawiania kromoglikanu sodu. Ponieważ jest to lek profilaktyczny, kromoglikan sodu może potrzebować do 4 tygodni, aby pacjent doświadczył maksymalnych korzyści.
Lekarz powinien ściśle monitorować czynność nerek i wątroby u pacjentów z niewydolnością wątrobową lub nerkową i rozpocząć leczenie od zmniejszonej dawki przy rozważaniu leczenia kromoglikanem sodu. Działanie leku może się nasilić u pacjentów z tymi schorzeniami, zwiększając tym samym prawdopodobieństwo działań niepożądanych.
Regularne badania okulistyczne są niezbędne podczas stosowania okulistycznego roztworu kromoglikanu sodu.
Perspektywy rozwoju i badania kliniczne
Mimo że kromoglikan sodu ma ponad 50-letnią historię stosowania klinicznego, nadal prowadzone są badania mające na celu lepsze zrozumienie jego mechanizmu działania i potencjalnych nowych zastosowań. Współczesne badania koncentrują się na identyfikacji nowych celów terapeutycznych dla tej substancji.
Jednym z obiecujących kierunków badań jest zastosowanie kromoglikanu sodu w leczeniu lipoatrofii indukowanej insuliną oraz choroby Alzheimera w połączeniu z ibuprofenem. Badacze odkryli również, że kromoglikan może działać jako agonista receptora GPR35, który jest wyrażany w ludzkich komórkach tucznych, bazofilach i eozynofilach.
Rozwój technologii farmaceutycznych otwiera nowe możliwości poprawy właściwości farmakologicznych kromoglikanu sodu. Ostatnie badania wykazały, że kromoglikan może tworzyć niozomy, co daje temu lekowi wyższy profil przenikania przezskórnego i możliwość pasywnego podawania przezskórnego. Ponadto zaprojektowano serię kompleksów metalowych pochodzących z kromoglikanu, w tym kromoglikan-Zn, -Mg i -Ca. Te nowe kompleksy metalowe mogą przedłużyć czas działania i zmniejszyć reakcje niepożądane.
Znaczenie kliniczne i miejsce w terapii
Kromoglikan sodu, mimo że został w dużej mierze zastąpiony przez nowsze terapie w leczeniu astmy, nadal zachowuje swoje miejsce w arsenale terapeutycznym współczesnej medycyny. Jego unikalny profil bezpieczeństwa czyni go szczególnie cennym w pediatrii oraz u pacjentów z przeciwwskazaniami do stosowania kortykosteroidów.
W leczeniu mastocytozy kromoglikan sodu pozostaje jedynym lekiem licencjonowanym specjalnie do tego wskazania, co podkreśla jego niezmienną wartość kliniczną. Mimo ograniczonych opcji terapeutycznych w tej rzadkiej chorobie, kromoglikan zapewnia znaczącą poprawę jakości życia pacjentów, szczególnie w kontroli objawów żołądkowo-jelitowych.
Przyszłość kromoglikanu sodu w medycynie może być związana z rozwojem nowych formulacji i metod podania, które mogłyby poprawić jego biodostępność i wygodę stosowania. Badania nad nowymi zastosowaniami terapeutycznymi, w tym w neurologii i endokrynologii, mogą otworzyć nowe perspektywy dla tego sprawdzonego leku.
Podsumowując, kromoglikan sodu pozostaje istotnym elementem współczesnej farmakoterapii, szczególnie w kontekście medycyny spersonalizowanej, gdzie jego doskonały profil bezpieczeństwa może przeważyć nad ograniczeniami skuteczności w wybranych populacjach pacjentów. Jego miejsce w terapii jest dobrze ugruntowane w leczeniu mastocytozy oraz jako bezpieczna alternatywa w pediatrycznej pneumonologii i alergologii.
Jak długo trzeba stosować kromoglikan sodu, aby zauważyć efekt?
Kromoglikan sodu jest lekiem o opóźnionym początku działania. Pełny efekt terapeutyczny może być widoczny dopiero po 2-6 tygodniach regularnego stosowania. W niektórych przypadkach pacjent może potrzebować do 4 tygodni, aby doświadczyć maksymalnych korzyści z leczenia. Z tego powodu bardzo ważne jest regularne przyjmowanie leku zgodnie z zaleceniami lekarza, nawet jeśli początkowo nie odczuwa się poprawy.
Czy kromoglikan sodu pomaga w ostrym napadzie astmy?
Nie, kromoglikan sodu nie ma bezpośredniego działania rozszerzającego oskrzela i nie jest skuteczny w leczeniu ostrych napadów astmy. Jest to lek stricte profilaktyczny, który zapobiega wystąpieniu objawów, ale nie leczy już istniejących objawów ostrego napadu. W przypadku ostrego napadu astmy należy zastosować leki ratunkowe, takie jak krótkodziałające beta-2-mimetyki (np. salbutamol).
Czy kromoglikan sodu jest bezpieczny dla dzieci?
Tak, kromoglikan sodu charakteryzuje się doskonałym profilem bezpieczeństwa i jest szczególnie przydatny w formulacjach pediatrycznych. Ma ponad 30-letnią historię bezpiecznego stosowania u dzieci. Jednak u niemowląt do 6. miesiąca życia dawka nie powinna przekraczać 20 mg/kg/dzień, a u dzieci poniżej 2. roku życia należy przeprowadzić analizę ryzyka i korzyści przed zastosowaniem.
W jakich postaciach farmaceutycznych dostępny jest kromoglikan sodu?
W Polsce kromoglikan sodu jest dostępny w następujących postaciach:
- Roztwór doustny (100 mg/5 ml) – do leczenia mastocytozy i alergii pokarmowych
- Spray donosowy (5,2 mg/dawkę) – do leczenia alergicznego nieżytu nosa
- Roztwór okulistyczny 4% – do leczenia alergicznych schorzeń oczu
- Roztwór do nebulizacji – do profilaktyki astmy oskrzelowej
Czy można stosować kromoglikan sodu w ciąży?
Kromoglikan sodu należy do kategorii B w ciąży, co oznacza, że badania na zwierzętach nie wykazały ryzyka dla płodu, ale brak jest odpowiednich badań u kobiet w ciąży. Zgodnie z wytycznymi Global Initiative for Asthma 2023, dostępne są inne terapie o lepszej skuteczności i powinny być preferowane w leczeniu astmy u kobiet w ciąży. Decyzja o stosowaniu powinna być zawsze podjęta przez lekarza po ocenie ryzyka i korzyści.
Jakie są najczęstsze działania niepożądane kromoglikanu sodu?
Najczęściej zgłaszanymi działaniami niepożądanymi u pacjentów przyjmujących kromoglikan doustnie są: ból głowy, biegunka, świąd, nudności, bóle mięśniowe, ból brzucha, wysypka i drażliwość. W przypadku postaci wziewnych może wystąpić podrażnienie gardła, chrypka i kaszel. Większość działań niepożądanych jest łagodna i przemijająca.
Czy kromoglikan sodu może być stosowany jednocześnie z innymi lekami przeciwastmatycznymi?
Kromoglikan sodu nie zapewnia dodatkowych korzyści w połączeniu z wziewnymi kortykosteroidami, dlatego zazwyczaj nie są one stosowane razem. Może być jednak bezpiecznie łączony z innymi lekami przeciwastmatycznymi, takimi jak krótkodziałające beta-2-mimetyki (leki ratunkowe) czy antagoniści receptorów leukotrienowych. Zawsze należy skonsultować się z lekarzem przed dodaniem lub zmianą jakichkolwiek leków w terapii astmy.
Czy kromoglikan sodu powoduje uzależnienie?
Nie, kromoglikan sodu nie powoduje uzależnienia fizycznego ani psychicznego. Jest to lek, który można bezpiecznie odstawić po konsultacji z lekarzem. Należy jednak pamiętać, że jest to lek profilaktyczny, więc nagłe przerwanie stosowania może prowadzić do powrotu objawów choroby podstawowej, szczególnie u pacjentów z astmą czy mastocytozą.
Jak prawidłowo przygotować i podać roztwór doustny kromoglikanu sodu?
Roztwór doustny kromoglikanu sodu należy przygotować zgodnie z następującymi wskazaniami:
- Otwórz ampułkę i wylej całą zawartość do szklanki z wodą
- Dokładnie wymieszaj, aż proszek całkowicie się rozpuści i roztwór będzie przejrzysty
- Wypij cały roztwór, aby otrzymać pełną dawkę leku
- Nie mieszaj leku z sokami owocowymi, mlekiem ani jedzeniem, ponieważ może to zmniejszyć jego skuteczność
- Przyjmuj lek na 30 minut przed posiłkami i na noc w przypadku mastocytozy
Co robić w przypadku pominięcia dawki?
Jeśli zapomnisz przyjąć dawkę kromoglikanu sodu, przyjmij ją jak najszybciej, gdy sobie przypomnisz. Jeśli jednak zbliża się czas na następną dawkę, pomiń pominiętą dawkę i wróć do regularnego harmonogramu dawkowania. Nigdy nie podwajaj dawki, aby nadrobić pominiętą. W przypadku mastocytozy regularne przyjmowanie leku jest szczególnie ważne dla utrzymania kontroli objawów.
Czy kromoglikan sodu jest refundowany w Polsce?
Status refundacji kromoglikanu sodu w Polsce może się zmieniać i zależy od konkretnego preparatu i wskazania. Dla uzyskania aktualnych informacji o refundacji należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym lub farmaceutą, którzy mogą sprawdzić aktualne warunki refundacji w ramach NFZ.
Bibliografia
- Soter NA, Austen KF, Wasserman SI. Oral disodium cromoglycate in the treatment of systemic mastocytosis. N Engl J Med. 1979;301(9):465-469. DOI: 10.1056/NEJM197908303010903 PMID: 111124
- Edwards AM, Hagberg H. Oral and inhaled sodium cromoglicate in the management of systemic mastocytosis: a case report. J Med Case Rep. 2010;4:193. DOI: 10.1186/1752-1947-4-193 PMID: 20579383