Alax to lek pochodzenia naturalnego o działaniu przeczyszczającym. Pobudza motorykę jelita grubego, co prowadzi do przyspieszenia pasażu treści jelitowej. Jest stosowany do krótkotrwałego leczenia sporadycznie występujących zaparć u dorosłych i młodzieży powyżej 12 lat. Lek jest dostępny bez recepty.
Kora kruszyny to produkt leczniczy w postaci zioła do zaparzania, który jest tradycyjnie stosowany w zaparciach jako środek przeczyszczający. Może być podawany dorosłym oraz dzieciom w wieku powyżej 12 lat. Substancją czynną leku jest kora kruszyny (Frangulae cortex). Lek jest dostępny bez recepty. Przy dłuższym stosowaniu zalecana jest konsultacja z lekarzem.
Normosan to produkt leczniczy dostępny bez recepty, który zawiera w swoim składzie zioła takie jak kora kruszyny, liść senesu, owoc kminku, owoc bzu czarnego i liść mięty pieprzowej. Jest to naturalny składnik o działaniu przeczyszczającym. Stosowany jest jako środek przeczyszczający do krótkotrwałego leczenia w zaparciach. Zaleca się stosowanie go przed snem, a działanie przeczyszczające następuje przeciętnie po 6-10 godzinach. Nie zaleca się stosowania Normosanu dłużej niż przez 7-10 dni.
Normosan Caps to lek roślinny w postaci kapsułek, który zawiera wyciąg suchy z kory kruszyny. Działa przeczyszczająco poprzez pobudzenie perystaltyki jelita grubego. Stosowany jest do krótkotrwałego leczenia sporadycznie występujących zaparć. Lek jest dostępny bez recepty.
Normosan Fix to preparat roślinny w postaci ziół do zaparzania w saszetkach. Jest stosowany jako środek przeczyszczający do krótkotrwałego leczenia w zaparciach. Działanie przeczyszczające następuje przeciętnie po 6-10 godzinach. Nie zaleca się stosowania Normosanu Fix dłużej niż przez 7-10 dni i nie częściej niż 2-3 razy w tygodniu. Produkt jest dostępny bez recepty.
Tabletki przeciw niestrawności Labofarm to lek ziołowy stosowany w dolegliwościach związanych z zaburzeniami procesu trawienia, takimi jak uczucie pełności w żołądku, wzdęcia, czy zbyt małe wydzielanie żółci i soku żołądkowego. Składają się z pięciu składników: korzenia mniszka, owocu kminku, liścia mięty pieprzowej, kory kruszyny oraz wyciągu suchego z ostropestu. Te składniki pobudzają wydzielanie soków trawiennych i żółci, a także działają łagodnie rozkurczowo i wiatropędnie. Lek jest przeznaczony dla dorosłych oraz dzieci powyżej 12 roku życia.
Zioła do zmniejszania nadwagi to preparat roślinny w postaci ziół do zaparzania w saszetkach. Jest stosowany pomocniczo w walce z nadwagą i otyłością. Zawiera kłącze perzu, ziele skrzypu, ziele mniszka, korzeń mniszka, korę kruszyny. Działa jako łagodny środek żółciopędny i moczopędny, a także jest stosowany pomocniczo u osób ze skłonnościami do zaparć. Jest dostępny bez recepty.
Zioła przeczyszczające to leki, które mają na celu ułatwienie wypróżnienia poprzez stymulację perystaltyki jelit. Są one zwykle stosowane w doraźnym leczeniu zaparć u osób dorosłych i młodzieży powyżej 12 roku życia. Składniki aktywne tych leków, takie jak liść senesu, mogą wywoływać efekt przeczyszczający po około 8-12 godzinach od spożycia. Zioła przeczyszczające są dostępne bez recepty.
Zioła żółciopędne to naturalne preparaty, które pomagają w prawidłowym funkcjonowaniu pęcherzyka żółciowego poprzez pobudzanie wytwarzania i wydzielania żółci. Wśród nich znajdują się między innymi kłącze ostryżu długiego, kwiatostan kocanki piaskowej, liść boldo, korzeń rzodkwi czarnej, korzeń mniszka lekarskiego, liść mięty pieprzowej, ziele krwawnika, kocanka piaskowa, ostropest plamisty, goryczka żółta, karczoch zwyczajny, owoce jałowca, dziurawiec zwyczajny oraz mniszek lekarski. Są dostępne bez recepty.
Kora kruszyny – roślina lecznicza o działaniu silnie pobudzającym przewód pokarmowy. Za działanie kory kruszyny odpowiadają występujące w niej antrazwiązki, które działają poprzez drażnienie ścian jelit co powoduje przyspieszenie pracy jelita grubego. Surowiec zwiększa również wydzielanie żółci i jest stosowany w chorobach wątroby i pęcherzyka żółciowego. Głównym wskazaniem do stosowania kory kruszyny jest leczenie krótkotrwałych zaparć oraz nieprawidłowego trawienia. Korę kruszyny stosuje się w postaci wywaru.
Kora kruszyny dostępna jest w postaci ziół do zaparzania oraz jako jeden ze składników tabletek na niestrawność i mieszanki ziół na przeczyszczenie. Działanie surowca rozpoczyna się po 8-12 godzinach od przyjęcia, dlatego zaleca się stosowanie kory kruszyny na noc.
Możliwe działania niepożądane: bóle brzucha i skurcze jelit. Długotrwałe stosowanie (powyżej 2 tygodni) może powodować niedobory wapnia, odwodnienie oraz osłabienie pracy jelita grubego.
Uwaga: Kory kruszyny nie należy stosować w stanach zapalnych jelit oraz przy ich nadwrażliwości.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Kora kruszyny (łac. Frangulae cortex) to jeden z najcenniejszych surowców zielarskich w walce z zaparciami, pozyskiwany z kruszyny pospolitej (Frangula alnus). Ta niepozorna roślina z rodziny szakłakowatych od wieków służy medycynie ludowej jako naturalny środek przeczyszczający. Dzięki unikalnym właściwościom farmakologicznym, wynikającym z obecności potężnych związków aktywnych zwanych antrazwiązkami, kora kruszyny skutecznie wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. Współczesne badania naukowe potwierdziły tradycyjne zastosowania tego surowca, czyniąc go składnikiem wielu preparatów farmaceutycznych. Działanie przeczyszczające kory kruszyny jest łagodne, ale skuteczne – pojawia się po 8-12 godzinach od podania, dzięki czemu pozwala na kontrolowane i przewidywalne regulowanie rytmu wypróżnień. Przygotowana zgodnie z farmakopealną metodą kora kruszyny jest bezpieczna w krótkotrwałym stosowaniu, jednak wymaga ostrożności i przestrzegania zaleceń dotyczących dawkowania.
Kruszyna pospolita (łac. Rhamnus frangula lub Frangula alnus) jest krzewem lub drobnym drzewem występującym powszechnie na terenie Europy oraz Północnej Afryki. W Polsce kruszynę można spotkać na terenach nizinnych oraz górach do wysokości 900 m n.p.m. Kruszyna pochodzi z rodziny szakłakowatych – Rhamnaceae i dorasta zwykle do około 6 metrów wysokości, choć w sprzyjających warunkach może osiągnąć nawet 7 metrów.
Swoją nazwę roślina zawdzięcza bardzo kruchym gałązkom, które na powierzchni kory mają poprzecznie ułożone, białe przetchlinki. Roślina ta zawdzięcza swoją nazwę specyficznym właściwościom swojego drewna – łacińskie słowo frango oznacza tyle, co łamać, kruszyć. Charakterystyczne cechy morfologiczne obejmują:
Związkami czynnymi kory kruszyny są głównie antrazwiązki, do których należą: antrachinony i heterodiantrony. Wśród antrachinonów wyróżniamy: glikozydy franguloemodyny (frangulina A,B,C, glukofrangulina A,B), chryzofanol i fiscjon. Do heterodiantronów należy palmidyna C.
Standaryzowana kora kruszyny zgodnie z Farmakopeą Polską X powinna zawierać:
| Składnik | Zawartość | Znaczenie farmakologiczne |
|---|---|---|
| Glikozydy antranoidowe | Nie mniej niż 7% w przeliczeniu na glukofrangulinę A | Główne związki o działaniu przeczyszczającym |
| Frangulina A i B | Znaczące ilości | Odpowiedzialne za łagodne działanie przeczyszczające |
| Glukofrangulina A i B | Dominujące związki | Prekursory aktywnych metabolitów |
Pozostałe składniki to flawonoidy, jak ramnetyna, ksantoramnina oraz alkaloidy peptydowe: frangulanina i franganina. W ekstraktach z kory zidentyfikowano również ramnetynę oraz jej pochodne – substancje należące do grupy flawonoidów. Ponadto kora kruszyna jest również źródłem garbników, alkaloidów peptydowych oraz soli mineralnych.
Działanie terapeutyczne kory kruszyny opiera się na złożonym mechanizmie farmakologicznym, którego podstawę stanowią glikozydy antranoidowe. Glikozydy antrachinonów posiadają dużą masę cząsteczkową i w związku z tym nie ulegają resorpcji i hydrolizie w jelicie cienkim. Z racji tego, że dobrze rozpuszczają się w wodzie, przechodzą wraz z pokarmem do jelita grubego. Tam za sprawą flory bakteryjnej ulegają hydrolizie przekształcając się w antrony i antranole, czyli związki aktywne.
Kluczowe etapy działania obejmują:
Ich działanie polega na nasileniu perystaltyki jelit i przyspieszeniu przesuwania się treści pokarmowej. Zmniejsza się absorpcja wody, zwiększa się wytwarzanie śluzu i wydzielanie chlorków, dzięki czemu dochodzi do zmniejszenia zagęszczenia mas kałowych, co z kolei ułatwia wypróżnianie.
Drażnienie ściany jelita grubego (mięśniówka, zakończenia nerwów) → pobudzenie perystaltyki → wypróżnienie to podstawowy mechanizm odpowiedzialny za efekt przeczyszczający.
Dodatkowo kora kruszyny wykazuje działanie żółciopędne. Aglikony antrazwiązków są dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, dzięki czemu częściowo wchłaniają się w jelicie cienkim. Następnie wraz z krwiobiegiem trafiają do wątroby, gdzie podrażniają jej miąższ. Takie działanie nasila jej prace, która polega, m.in. na produkcji żółci ułatwiającej trawienie.
Kruszyna pospolita jest ziołem, którego kora stosowana jest w celu zwalczania zaparć. Może być zalecana u osób, u których efekt terapeutyczny nie został osiągnięty poprzez zmianę diety na lekkostrawną oraz zwiększenie aktywności fizycznej.
Kora kruszyny znajduje szczególne zastosowanie w leczeniu:
Kora stosowana jest jako środek przeczyszczający przy zaparciach. Po kilku godzinach od zastosowania surowca następuje wypróżnienie. Jest skuteczna w zaburzeniach trawienia, spowolnionej motoryce jelit, przy niestrawnościach, a także przy niedostatecznej produkcji soków trawiennych.
Kora kruszyny wykazuje właściwości lekko żółciopędne, bywa zalecana w chorobach wątroby w pęcherzyka żółciowego, skutecznie działa na pasożyty jelitowe.
Badania naukowe wykazały, że związki zawarte w kruszynie takie jak antrazwiązki i flawonoidy, mają działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Ekstrakty z kory kruszyny okazały się skuteczne w hamowaniu wzrostu różnych szczepów bakterii. Chodzi tu przede wszystkim o Staphylococcus aureus i Escherichia coli, które często odpowiadają za infekcje skórne i układu pokarmowego.
Ponadto badania naukowe potwierdziły jej działanie przeciwnowotworowe. Stwierdzono, że wyciąg z kory kruszyny niszczy komórki raka prostaty i ogranicza ryzyko jego powstania.
Na polskim rynku farmaceutycznym dostępne są standaryzowane preparaty zawierające wyłącznie korę kruszyny:
Kora kruszyny jest składnikiem preparatów na zaparcia na przykład Alax. Najpopularniejsze leki zawierające korę kruszyny w składzie to:
| Preparat | Skład | Dawkowanie |
|---|---|---|
| Alax | Wyciąg z kory kruszyny + sok z liści aloesu | 1-2 tabletki przed snem |
| Normosan (Herbapol) | Mieszanka ziołowa z korą kruszyny | Zgodnie z ulotką |
| Tabletki przeciw niestrawności (Labofarm) | Kruszyna + kminek + mięta + mniszek + ostropest | 1-2 tabletki dziennie |
Są komponentami takich leków jak „Alax”, „Rhelax”, „Normogran” i wielu innych o podobnym działaniu.
Oprócz kory kruszyny, w Polsce w leczeniu zaparć stosuje się również inne substancje czynne pochodzenia roślinnego i syntetycznego:
Środki przeczyszczające pochodzenia roślinnego:
Syntetyczne środki przeczyszczające:
Środki osmotyczne:
Korę kruszyny pozyskuje się z młodych pni i gałęzi kruszyny pospolitej. Kora zbierana jest przed rozwojem liści w okresie wiosennym. Powinna być wysuszona w cieniu, ogrzewana w temperaturze 100 st. C lub przechowywana co najmniej rok od jej zebrania.
Świeża kora oraz taka, która dopiero została wysuszona, nie nadają się do użycia. Kora kruszyny musi leżakować przez rok lub przez 2 godziny być ogrzewana w temperaturze 100 stopni Celsjusza. Dzięki temu utlenią się silnie drażniące związki atrapochodne.
Osoby dorosłe i młodzież powyżej 12. roku życia: należy odmierzyć 2,5ml (0,4g) kory, zalać szklanką (200ml) letniej wody. Całość ogrzewać do wrzenia, gotować powoli pod przykryciem przez 15 minut. Odstawić na 10 minut, następnie przecedzić. Wypić jednorazowo przed snem.
Korę kruszyny należy przyjąć w ilości 0,5-1,0 g surowca. Stosuje się ją na noc, tuż przed snem, a efekt przeczyszczający powinien pojawić na następny dzień w godzinach porannych.
Efekt przeczyszczający obserwuje się po około 8–12 godzin od podania kory kruszyny. Nie jest zalecane stosowanie częściej niż 2-3 razy w tygodniu i przez okres dłuższy niż 1-2 tygodnie.
Niedrożność, zwężenie lub atonia jelit, ostre choroby zapalne jelit (np. choroba Leśniowskiego – Crohna), zapalenie wyrostka robaczkowego, wrzodziejące zapalenia okrężnicy, bóle brzucha o nieznanej etiologii, dzieci poniżej 12 roku życia, stany odwodnienia z utratą elektrolitów, nadwrażliwość na korę kruszyny.
Ciąża i laktacja: Ze względu na wspomniane wcześniej ryzyko poronienia, kory kruszyny nie powinny stosować kobiety w ciąży. Preparatów ziołowych z kory kruszyny nie zaleca się stosowania u kobiet w ciąży (powodują przekrwienie miednicy małej) i w trakcie laktacji
Dzieci: Ponadto nie zaleca się jej przyjmowania przez dzieci poniżej 12 roku życia.
Pacjenci z chorobami przewodu pokarmowego: Ze względu na działanie drażniące w obrębie przewodu pokarmowego, surowca nie powinny przyjmować osoby cierpiące na stany zapalne jelit, np. chorobę Leśniewskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Kora kruszyny przeciwwskazana jest również u chorych z zapaleniem wyrostka robaczkowego.
Może wystąpić reakcja nadwrażliwości na korę kruszyny. Obserwowano bóle skurczowe w obrębie jamy brzusznej oraz biegunkę – ich pojawienie się świadczy o tym, że zastosowano zbyt dużą dawkę.
Kora kruszyny może powodować skurczowe bóle brzucha, mogą też pojawić się płynne stolce, zwłaszcza u chorych cierpiących na zespół jelita drażliwego.
Długotrwałe i nadmierne stosowanie preparatów z kruszyny pospolitej może doprowadzić do zaburzeń gospodarki jonowej w organizmie. Głównym zaburzeniem jest hipokaliemia, czyli zmniejszona ilość potasu.
Gdy lek stosowany jest przewlekle lub jest nadużywany, mogą wystąpić zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej, głównie utrata potasu, która powoduje zaburzenia czynności serca i osłabienie mięśni – zwłaszcza przy jednoczesnym przyjmowaniu glikozydów nasercowych, środków moczopędnych i steroidów kory nadnerczy.
Jak wspomniałam, kora kruszyny przyspiesza pasaż jelitowy. W związku z tym skraca czas przebywania treści pokarmowej w jelicie. Konsekwencją takiego działania może być osłabienie wchłaniania niektórych leków. Dotyczy to zwłaszcza tych o przedłużonym uwalnianiu. Dodatkowo stosowanie kory kruszyny z lekami moczopędnymi, glikozydami nasercowymi i kortykosteroidami może doprowadzić do hipokaliemii.
Najważniejsze interakcje:
Korę kruszyny powinno się stosować dopiero, gdy zmiana pożywienia lub preparaty ze środkami pęczniejącymi nie dają efektu terapeutycznego.
Długość leczenia: Bez konsultacji z lekarzem nie stosować przez dłuższy czas (nie dłużej niż 7 do 14 dni). Dłuższe przyjmowanie stymulujących środków przeczyszczających (dłużej niż 1 – 2 tygodnie) może prowadzić do przyzwyczajenia, konieczności zwiększenia dawki, atonii jelit i nasilenia zaparć.
Prawidłowo wysuszona kora od spodu przybiera barwę od pomarańczowej po pomarańczowoczerwoną. Należy ją przechowywać poza zasięgiem promieni słonecznych w suchym i szczelnym pojemniku – najlepiej szklanym lub ceramicznym.
Kora świeżo zerwana jest trująca – przed użyciem musi być sezonowana przynajmniej przez rok lub dokładnie wysuszona termicznie. Owoce kruszyny są silnie trujące! Nigdy nie stosuj ani nie spożywaj ich w żadnej postaci!
Kora kruszyny powinna być stosowana wyłącznie krótkotrwale, nie dłużej niż 7-14 dni bez konsultacji z lekarzem. Dłuższe stosowanie może prowadzić do zespołu „leniwego jelita”, zaburzeń elektrolitowych i uzależnienia od środków przeczyszczających.
Efekt przeczyszczający obserwuje się po około 8–12 godzin od podania kory kruszyny. Z tego powodu zaleca się przyjmowanie preparatu przed snem, aby efekt wystąpił rano.
Nie, kora kruszyny jest przeciwwskazana w ciąży. Preparatów ziołowych z kory kruszyny nie zaleca się stosowania u kobiet w ciąży (powodują przekrwienie miednicy małej), co może zwiększać ryzyko poronienia.
Ponadto nie zaleca się jej przyjmowania przez dzieci poniżej 12 roku życia. U dzieci młodszych ryzyko odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych jest znacząco większe.
Świeża kora oraz taka, która dopiero została wysuszona, nie nadają się do użycia. Kora kruszyny musi leżakować przez rok lub przez 2 godziny być ogrzewana w temperaturze 100 stopni Celsjusza. Dzięki temu utlenią się silnie drażniące związki atrapochodne. Świeża kora może być toksyczna i powodować nudności oraz wymioty.
Kora kruszyny nie jest środkiem odchudzającym. Wiele źródeł i reklam może sugerować, że tabletki zawierające wyciągi z kory kruszyny lub wygodne do stosowania herbatki z senesem są preparatami wspomagającymi odchudzanie, jednak nie ma na to naukowych dowodów. Stosowanie środków przeczyszczających w celu redukcji masy ciała jest niebezpieczne.
Przed łączeniem kory kruszyny z innymi lekami należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Szczególnie ostrożni powinni być pacjenci przyjmujący leki nasercowe, moczopędne, kortykosteroidy oraz preparaty o przedłużonym uwalnianiu.
Po zastosowaniu dawek wyższych niż zalecane może wystąpić silny ból brzucha i biegunka, która prowadzi do utraty elektrolitów, szczególnie potasu. W przypadku przedawkowania leku należy skontaktować się z lekarzem.
