Roztwór Balance to lek stosowany w dializie otrzewnowej, służący do oczyszczania krwi u pacjentów ze schyłkową przewlekłą niewydolnością nerek. Działa poprzez wymianę substancji między krwią a płynem dializacyjnym za pośrednictwem błony otrzewnowej. Wskazaniem do stosowania jest schyłkowa niewydolność nerek, kiedy konieczne jest leczenie nerkozastępcze. Roztwór Balance jest dostępny na receptę.
Gastrolit to lek w postaci proszku do sporządzania roztworu do doustnego nawadniania, zawierający zestaw elektrolitów i glukozę. Jest stosowany do zapobiegania i leczenia odwodnienia niewielkiego stopnia, szczególnie w przebiegu biegunek u niemowląt, dzieci oraz dorosłych. Gastrolit jest dostępny bez recepty.
Glucardiamid to lek w postaci pastylek do ssania, który zawiera w swoim składzie niketamid oraz glukozę. Niketamid działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy, zwiększając wrażliwość ośrodka oddechowego na dwutlenek węgla, co prowadzi do zwiększenia objętości oddechowej i częstości oddechów. Glukoza zawarta w leku jest dodatkowym źródłem energii dla organizmu. Lek jest dostępny bez recepty i jest stosowany pomocniczo w stanach przewlekłego osłabienia i zmęczenia oraz długotrwałego i dużego wysiłku fizycznego.
Glucosum 5% et Natrium chloratum 0,9% 1:1 Fresenius to specjalny roztwór, który składa się z glukozy (cukru prostego) oraz soli fizjologicznej. Lek ten jest stosowany w celu uzupełnienia codziennego zapotrzebowania organizmu na wodę, elektrolity oraz dostarczenie glukozy, która umożliwia pokrycie minimalnego zapotrzebowania na energię. Jest stosowany do pozajelitowego uzupełniania płynów, węglowodanów i elektrolitów (sód, chlorki). Jest dostępny na receptę.
Glucosum 5% et Natrium Chloratum 0,9% 2:1 Fresenius to roztwór do infuzji, który zawiera glukozę i chlorek sodu. Jest stosowany do pozajelitowego uzupełniania płynów i elektrolitów. Lek ten jest dostępny na receptę. Wskazania do stosowania tego leku obejmują uzupełnianie niedoborów jonów sodu lub chloru powstających na skutek zaburzeń gospodarki elektrolitowej występujących w trakcie zabiegów i po zabiegach chirurgicznych, w stanach odwodnienia będących wynikiem oparzenia, urazów, obfitych biegunek, wymiotów, we wstrząsie, odwodnieniu izotonicznym, odwodnieniu hipotonicznym.
Glucosum Fresenius to lek w postaci roztworu do infuzji, dostępny w stężeniach 5%, 10% i 20%. Substancją czynną leku jest glukoza, która jest naturalnym źródłem energii dla organizmu, wykorzystywanym głównie przez komórki nerwowe, mięsień sercowy, mięśnie poprzecznie prążkowane i wątrobę. Lek jest wskazany do stosowania w przypadku niedoborów węglowodanów i płynów. Jest dostępny na receptę.
Glucosum Teva to lek w postaci roztworu do wstrzykiwań, który zawiera glukozę. Glukoza jest cukrem prostym, naturalnym źródłem energii dla organizmu, wykorzystywanym głównie przez komórki nerwowe, mięsień sercowy, mięśnie poprzecznie prążkowane i wątrobę. Lek ten stosuje się do dożylnego uzupełniania płynów i węglowodanów, w przypadku hipoglikemii, odwodnienia hiperosmotycznego i izoosmotycznego oraz w objawowym leczeniu stanów chorobowych przebiegających ze zwiększonym ciśnieniem śródczaszkowym. Glucosum Teva jest dostępny na receptę.
Glukoza to związek organiczny, który jest głównym źródłem energii dla ludzkiego organizmu. Jest dostarczana organizmowi z pożywieniem i jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania mózgu, mięśni i układu nerwowego. Glukoza jest dostępna w różnych formach, takich jak proszek do rozpuszczenia w wodzie, gotowe roztwory do picia, tabletki do ssania lub płyn do infuzji dożylnej. Jest stosowana w terapii ciężkiej hipoglikemii (obniżony poziom cukru we krwi) u pacjentów z cukrzycą, jako regulator stężenia glukozy. Dodatkowo ma zastosowanie diagnostyczne – stosowana jest jako substancja hamująca motorykę przewodu pokarmowego (zatrzymuje perystaltykę żołądka i jelit) w badaniach diagnostycznych. Glukoza jest dostępna bez recepty.
Glukoza Braun to roztwór glukozy, który jest podawany dożylnie. Stosuje się go w celu dostarczenia pacjentowi węglowodanów, gdy odżywianie doustne jest niemożliwe lub niewystarczające. Lek ten jest również używany w razie potrzeby podwyższenia zbyt niskiego stężenia cukru we krwi. Glukoza Braun jest dostępna bez recepty.
Glukoza Laboratorium Galenowe Olsztyn to lek w postaci proszku do rozpuszczenia w płynie. Jest przeznaczony dla osób z hipoglikemią (niedocukrzeniem), czy poddanym ciężkiemu wysiłkowi fizycznemu. Jedno opakowanie produktu zawiera 75 g glukozy. Lek jest dostępny bez recepty. Wskazania do stosowania to stany niedoboru węglowodanów, stany wyczerpania, np. po długotrwałym wysiłku fizycznym, stany hipoglikemii u pacjentów z rozpoznaną cukrzycą (np. przy przedawkowaniu insuliny), doustny test tolerancji glukozy – wg wskazań lekarza.
Inj.Glucosi 5% et. Natrii Chlorati 0,9% 2:1 Viaflo to roztwór do infuzji zawierający glukozę i chlorek sodu. Glukoza jest jednym ze źródeł energii dla organizmu, a chlorek sodu utrzymuje prawidłowe stężenie osmolarne osocza i płynu pozakomórkowego. Lek ten jest stosowany jako źródło węglowodanów, do leczenia utraty z organizmu wody (odwodnienie) i związków chemicznych, na przykład na skutek obfitego pocenia się czy chorób nerek, oraz do leczenia zbyt małej objętości krwi w naczyniach krwionośnych (hipowolemia). Jest dostępny na receptę.
Injectio Glucosi 10% Baxter to roztwór cukru (glukozy) w wodzie, który jest stosowany jako źródło płynu i węglowodanu (cukru). Może być również używany jako rozcieńczalnik dla innych leków. Jest wskazany do stosowania w leczeniu niedoborów węglowodanów i płynów. Można go także używać jako rozpuszczalnika i środka do rozcieńczania zgodnych produktów leczniczych do podawania pozajelitowego. Jest dostępny na receptę.
Injectio Solutionis Ringeri Baxter to hipertoniczny roztwór elektrolitowy, który zawiera jony potasu i wapnia w takiej samej proporcji jak w surowicy krwi. Po podaniu dożylnym wypełnia łożysko naczyniowe i na krótko podwyższa ciśnienie tętnicze krwi. Jest stosowany w odwodnieniu hipoosmotycznym i izoosmotycznym, niedoborach elektrolitowych, nawadnianiu w okresie okołooperacyjnym oraz do wypełnienia łożyska naczyniowego we wstrząsie. Lek ten jest dostępny na receptę.
Multimel to emulsja do infuzji, która jest pakowana w trójkomorowy worek. Pierwsza komora zawiera roztwór glukozy z wapniem, druga komora zawiera emulsję tłuszczową, a trzecia komora zawiera roztwór aminokwasów z elektrolitami. Jest stosowany do dożylnego odżywiania przez rurkę dorosłych oraz dzieci w wieku powyżej 2 lat, gdy odżywianie doustne nie jest możliwe lub odpowiednie. Lek jest dostępny tylko na receptę.
Numeta G13%E Preterm to specjalistyczny preparat w postaci emulsji do infuzji, przeznaczony do żywienia noworodków urodzonych przedwcześnie. Emulsję podaje się przez rurkę wprowadzaną do żyły dziecka, w sytuacji, gdy nie może ono być karmione w tradycyjny sposób. Lek jest dostępny na receptę.
NUMETA G16%E to specjalistyczna emulsja do żywienia przeznaczona dla noworodków urodzonych o czasie oraz dzieci do 2 lat. Jest podawana przez rurkę wprowadzaną do żyły dziecka, w sytuacji, gdy dziecko nie może przyjmować wszystkich składników pożywienia doustnie. Worek z lekiem składa się z trzech komór, które zawierają roztwór glukozy, pediatryczny roztwór aminokwasów z elektrolitami oraz emulsję tłuszczową. W zależności od potrzeb dziecka, dwa lub trzy z tych roztworów są mieszane w worku przed podaniem dziecku.
Prismasol to lek stosowany w terapii zastępczej dla pacjentów z niewydolnością nerek, którzy wymagają dializy. Jest to roztwór do dializy otrzewnowej, który pomaga usunąć nadmiar wody i produktów przemiany materii z krwi, kiedy nerki nie są w stanie tego zrobić. Lek jest dostępny na receptę.
Glukoza – cukier prosty stanowiący główne źródło energii w organizmie. Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ponieważ odżywia m.in. mózg oraz mięśnie szkieletowe. W lecznictwie glukozę stosuje się głównie w hipoglikemii, w celu podniesienia stężenia cukru we krwi oraz w przypadku odwodnienia organizmu w połączeniu z solami mineralnymi. Dostępna jest w postaci proszku, płynu, żelu oraz tabletek.
Stężenie glukozy u osób zdrowych powinno wynosić od 70 do 99 mg/dl. Niepokojące może być każde odchylenie od normy. Zbyt wysokie stężenie glukozy we krwi, może mieć różne podłoże. Najczęściej do takiego stanu dochodzi w cukrzycy, zaburzeniach tolerancji glukozy, zapaleniu trzustki oraz zaburzeniu funkcjonowania przysadki mózgowej. Z kolei zbyt niskie stężenie glukozy może pojawić się u osób z niezdiagnozowaną cukrzycą lub po podaniu zbyt dużej ilości insuliny, spożywających duże ilości alkoholu czy intensywnie uprawiających sport. W przypadku wyników glukozy odbiegających od norm, należy poszerzyć diagnostykę i w razie rozpoznanej choroby wdrożyć odpowiednie leczenie.
Badanie stężenia glukozy we krwi określane jest w diagnostyce laboratoryjnej jako oznaczenie glikemii. Badanie to powinno odbywać się w przychodni lub laboratorium rano, na czczo. Kolejnym badaniem jest test doustnego obciążenia glukozą, który również wykonujemy rano, na czczo oraz po 60 i 120 minutach od spożycia 300 ml roztworu glukozy rozpuszczonej w wodzie.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Glukoza stanowi jeden z najważniejszych związków organicznych dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Ten prosty cukier, znany również jako dekstroza lub cukier gronowy, pełni rolę głównego źródła energii dla wszystkich komórek ciała, szczególnie dla mózgu i układu nerwowego. Glukoza to monosacharyd o wzorze chemicznym C₆H₁₂O₆, występujący naturalnie w owocach, miodzie i innych produktach spożywczych, a także wytwarzany przez organizm w procesach metabolicznych. Jej prawidłowy poziom we krwi jest ściśle regulowany przez złożony system hormonalny, w którym kluczową rolę odgrywa insulina wydzielana przez trzustkę. Zaburzenia gospodarki glukozowej mogą prowadzić do poważnych schorzeń, takich jak cukrzyca, hipoglikemia czy insulinooporność, dlatego też glukoza odgrywa centralną rolę nie tylko w fizjologii, ale również w medycynie praktycznej i farmakoterapii.
Glukoza należy do grupy aldoheksoz i jest białym, drobnokrystalicznym ciałem stałym, które bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, nie zmieniając pH roztworu. W temperaturze pokojowej ma słodki smak, choć mniej intensywny niż sacharoza (zwykły cukier stołowy). Naturalna glukoza występuje w formie α-D-glukopiranoza (dekstrozy) i jest czynna optycznie – skręca płaszczyznę spolaryzowanego światła w prawo.
Cząsteczka glukozy ma budowę cykliczną, gdzie sześcioczłonowy pierścień hemiacetalu powstaje w wyniku reakcji grupy aldehydowej przy atomie węgla C1 z grupą hydroksylową przy atomie węgla C5. Ta struktura umożliwia glukozie udział w licznych reakcjach biochemicznych zachodzących w komórkach żywych organizmów.
Glukoza powstaje w roślinach podczas fotosyntezy zgodnie z równaniem: 6H₂O + 6CO₂ + energia świetlna → C₆H₁₂O₆ + 6O₂. W przyrodzie występuje w znacznych ilościach w owocach, szczególnie w winogronach (stąd nazwa „cukier gronowy”), oraz w miodzie. W organizmach żywych jest składowana w postaci polimerów – skrobi u roślin i glikogenu u zwierząt.
Glukoza pełni w ludzkim organizmie kilka kluczowych funkcji, z których najważniejsze to dostarczanie energii komórkom. Jeden gram glukozy dostarcza 16,8 kJ (4 kcal) energii, co czyni ją idealnym paliwem metabolicznym.
Mózg człowieka zużywa około 120 gramów glukozy dziennie, co stanowi około 60% całego jej metabolizmu w stanie spoczynku. Układ nerwowy jest szczególnie zależny od stałej podaży glukozy, ponieważ – w przeciwieństwie do innych tkanek – nie może w znaczącym stopniu wykorzystywać alternatywnych źródeł energii, takich jak kwasy tłuszczowe.
W procesie glikolizy glukoza jest rozkładana na kwas pirogronowy, który następnie może być dalej metabolizowany w cyklu Krebsa, dostarczając ATP – uniwersalną walutę energetyczną komórki. W warunkach niedoboru tlenu glukoza może być fermentowana do kwasu mlekowego, co pozwala na krótkotrwałą produkcję energii.
Homeostaza glukozowa jest utrzymywana przez złożony system regulacyjny. Glukoza do krążenia dostarczana jest z dwóch głównych źródeł:
Głównym regulatorem homeostazy glukozy jest insulina, której zadaniem jest obniżanie poziomu cukru we krwi przez ułatwienie transportu glukozy do komórek. Przeciwstawnie działają hormony kontrregulacyjne: glukagon, adrenalina, kortyzol i hormon wzrostu.
Prawidłowe wartości glikemii są ściśle określone i mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium oraz zastosowanej metody oznaczania.
| Stan | Wartość w mg/dl | Wartość w mmol/l |
|---|---|---|
| Glikemia na czczo (norma) | 70-99 | 3,9-5,5 |
| Nieprawidłowa glikemia na czczo | 100-125 | 5,6-6,9 |
| Cukrzyca (na czczo) | ≥126 | ≥7,0 |
| Glikemia przygodna (norma) | <200 | <11,1 |
Wartości glukozy we krwi mogą się różnić w zależności od wieku pacjenta. U noworodków i niemowląt normy są nieco niższe, natomiast u osób starszych dopuszcza się nieznacznie wyższe wartości graniczne.
Oznaczenie stężenia glukozy we krwi jest podstawowym badaniem laboratoryjnym wykonywanym w diagnostyce i monitorowaniu chorób związanych z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów. Badanie wykonuje się najczęściej na czczo, pobierając krew żylną do probówki zawierającej fluorek sodu (który hamuje glikolizę) lub do probówki z żelem.
Pacjent powinien być na czczo przez co najmniej 8-12 godzin przed badaniem. Można pić tylko wodę niegazowaną. Należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego oraz stresu w dniu badania, ponieważ mogą one wpłynąć na wyniki.
Hipoglikemia definiowana jest jako obniżenie stężenia glukozy we krwi poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol/l), niezależnie od występowania objawów klinicznych. Stan ten może być szczególnie niebezpieczny, ponieważ mózg jest bardzo wrażliwy na niedobór glukozy.
Objawy niedocukrzenia można podzielić na dwie grupy:
Objawy neurowegetatywne (wczesne):
Objawy neuroglikopeniczne (późne):
W przypadku łagodnej hipoglikemii u przytomnego pacjenta należy podać około 15 gramów łatwo przyswajalnych węglowodanów (reguła 15/15):
Po 15 minutach należy ponownie sprawdzić poziom glikemii, a jeśli nadal jest niski, powtórzyć podanie cukru prostego.
Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się przewlekłą hiperglikemią wynikającą z zaburzeń wydzielania i/lub działania insuliny. Wyróżnia się kilka głównych typów cukrzycy.
Cukrzyca typu 1 stanowi około 10% wszystkich przypadków cukrzycy i najczęściej rozwija się u dzieci i młodych dorosłych. Jest chorobą autoimmunologiczną, w której układ odpornościowy niszczy komórki β trzustki produkujące insulinę, prowadząc do bezwzględnego niedoboru tego hormonu.
Cukrzyca typu 2 to najczęstszy typ tej choroby, stanowiący około 90% wszystkich przypadków. Charakteryzuje się insulinoopornością (zmniejszoną wrażliwością tkanek na insulinę) oraz względnym niedoborem insuliny. Często rozwija się u osób starszych, z nadwagą lub otyłością.
Cukrzyca ciążowa występuje u 3-5% kobiet ciężarnych i zazwyczaj ustępuje po porodzie. Wymaga jednak ścisłego monitorowania i odpowiedniego leczenia ze względu na ryzyko powikłań zarówno dla matki, jak i dla dziecka.
Farmakoterapia zaburzeń metabolizmu glukozy jest złożona i zależy od typu schorzenia oraz stopnia zaawansowania choroby. W Polsce dostępne są różnorodne grupy leków stosowanych w tej dziedzinie.
Metformina (dostępna pod nazwami handlowymi takimi jak Glucophage, Formetic, Metformax, Siofor) stanowi lek pierwszego wyboru w leczeniu cukrzycy typu 2. Ten lek z grupy biguanidów działa wielokierunkowo:
Metformina nie powoduje hipoglikemii w monoterapii i często prowadzi do umiarkowanej redukcji masy ciała, co jest dodatkową korzyścią u pacjentów z cukrzycą typu 2.
W cukrzycy typu 1 jedyną skuteczną terapią jest insulinoterapia. W Polsce dostępne są różne typy insulin:
Insuliny krótkodziałające: Actrapid, Gensulin R, Humulin R, Polhumin R – działają po około 30 minutach, należy je podawać 15-30 minut przed posiłkiem.
Analogi szybkodziałające: NovoRapid (insulin aspart), Humalog (insulin lispro), Apidra (insulin glulisine) – działają już po 5-10 minutach, można je podawać tuż przed lub po posiłku.
Insuliny długodziałające: Lantus, Abasaglar (insulin glargine), Levemir (insulin detemir), Tresiba (insulin degludec) – zapewniają podstawową podaż insuliny przez 12-24 godziny.
Insuliny o pośrednim czasie działania: Insulatard, Humulin N, Gensulin N – działają 16-18 godzin, podawane zwykle rano i wieczorem.
W leczeniu cukrzycy typu 2 stosuje się również:
Glukoza znajduje szerokie zastosowanie w praktyce medycznej, szczególnie w postaci roztworów do infuzji dożylnych.
Roztwory glukozy o różnych stężeniach (5%, 10%, 20%, 40%) są podstawowym środkiem stosowanym w:
| Stężenie | Zawartość glukozy | Główne wskazania |
|---|---|---|
| 5% | 50 mg/ml | Uzupełnianie płynów, rozpuszczalnik |
| 10% | 100 mg/ml | Hipoglikemia, dostarczanie kalorii |
| 20% | 200 mg/ml | Ciężka hipoglikemia |
| 40% | 400 mg/ml | Ostre stany hipoglikemiczne |
Roztwory glukozy nie powinny być stosowane u pacjentów z:
Glukoza to najważniejszy cukier prosty w organizmie człowieka, służący jako podstawowe źródło energii dla wszystkich komórek. Jest szczególnie istotna dla mózgu i układu nerwowego, które są od niej całkowicie zależne energetycznie.
Prawidłowa glikemia na czczo wynosi 70-99 mg/dl (3,9-5,5 mmol/l). Wartości powyżej 126 mg/dl na czczo wskazują na cukrzycę, a między 100-125 mg/dl na nieprawidłową glikemię na czczo (stan przedcukrzycowy).
Należy być na czczo przez 8-12 godzin przed badaniem, pić tylko wodę niegazowaną, unikać intensywnego wysiłku fizycznego i stresu w dniu badania. Wszystkie leki przyjmowane na stałe należy omówić z lekarzem.
Objawy hiperglikemii to: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, uczucie zmęczenia, pogorszenie ostrości widzenia, powolne gojenie ran, skłonność do infekcji, a w ciężkich przypadkach nudności i wymioty.
Przy łagodnej hipoglikemii należy szybko podać 15 gramów cukru prostego (kostki cukru, płynną glukozę, słodki napój), a po 15 minutach ponownie zmierzyć poziom cukru. W przypadku utraty przytomności należy natychmiast wezwać pogotowie.
Nie zawsze. Na początku cukrzycy typu 2 często wystarcza zmiana stylu życia i leki doustne, takie jak metformina. Insulina staje się konieczna, gdy trzustka przestaje produkować wystarczającą ilość własnej insuliny.
Insuliny różnią się czasem działania: krótkodziałające działają 30 minut po podaniu, analogi szybkodziałające już po 5-10 minutach, a długodziałające zapewniają działanie przez całą dobę. Wybór typu zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta.
Metformina stosowana samodzielnie nie powoduje hipoglikemii, ponieważ jej działanie zależy od obecności własnej insuliny pacjenta. Ryzyko niedocukrzenia pojawia się dopiero przy łączeniu z innymi lekami przeciwcukrzycowymi.
Kroplówki z glukozą stosuje się przy hipoglikemii wymagającej szybkiej korekji, odwodnieniu, niedożywieniu, konieczności uzupełnienia kalorii, jako rozpuszczalnik dla innych leków oraz w leczeniu wspomagającym zatrucia alkoholem.
Tak, cukrzycy typu 2 można w dużym stopniu zapobiegać poprzez utrzymanie prawidłowej masy ciała, regularną aktywność fizyczną, zdrową dietę ubogą w cukry proste i przetworzone produkty spożywcze oraz unikanie palenia tytoniu.
