Astexana

Astexana to lek w postaci tabletek powlekanych. Zawiera substancję czynną o nazwie eksemestan, który należy do grupy inhibitorów aromatazy. Preparat jest stosowany w hormonalnym leczeniu raka piersi u kobiet po menopauzie. Lek jest dostępny na receptę.

Etadron

Etadron to lek przeciwnowotworowy dostępny na receptę, który zawiera substancję czynną eksemestan. Jest to nieodwracalny, steroidowy inhibitor aromatazy, który blokuje biosyntezę estrogenów poprzez hamowanie aromatazy. Lek jest stosowany w leczeniu wczesnej postaci hormonozależnego raka piersi u kobiet po menopauzie, które ukończyły 2-3 lata leczenia uzupełniającego tamoksyfenem. Stosuje się go również w leczeniu zaawansowanego raka piersi u kobiet po menopauzie, u których choroba postępuje po zastosowaniu terapii przeciwestrogenowej.

Glandex

Glandex to lek przeciwnowotworowy dostępny na receptę, zawierający substancję czynną eksemestan. Jest to nieodwracalny, steroidowy inhibitor aromatazy, który obniża ilość estrogenów, co jest efektywną i wybiórczą metodą terapii hormonozależnego raka piersi u kobiet po menopauzie. Stosowany jest jako leczenie uzupełniające raka piersi u kobiet po menopauzie w przypadku inwazyjnego wczesnego raka piersi, a także w leczeniu zaawansowanego raka piersi.

Symex

Symex to lek przeciwnowotworowy, który zawiera substancję czynną o nazwie eksemestan. Jest on dostępny na receptę. Lek jest wskazany w leczeniu uzupełniającym u kobiet po menopauzie z inwazyjnym wczesnym rakiem piersi z obecnością receptorów estrogenowych po 2-3 latach początkowego leczenia uzupełniającego tamoksyfenem. Ponadto, Symex jest stosowany w leczeniu zaawansowanego raka piersi u kobiet w okresie naturalnego lub wywołanego leczeniem stanu po menopauzie, u których choroba uległa postępowi po zastosowaniu terapii przeciwestrogenowej.

Eksemestan – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)

Eksemestan – lek o działaniu przeciwnowotworowym należący do steroidowych inhibitorów aromatazy. Mechanizm działania eksemestanu polega na zmniejszaniu stężenia estrogenów poprzez hamowanie aromatazy. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie uzupełniające wczesnego raka piersi z obecnością receptorów estrogenowych u kobiet po menopauzie oraz leczenie zaawansowanego raka piersi u kobiet, których choroba uległa postępowi po stosowaniu terapii przeciwestrogenowej w okresie naturalnego lub wywołanego leczeniem stanu po menopauzie. 

Eksemestan dostępny jest w postaci tabletek powlekanych. Lek przyjmuje się zazwyczaj raz dziennie, najlepiej po posiłku. 

Możliwe działania niepożądane: uderzenia gorąca, ból stawów, ból mięśniowo-szkieletowy, zmęczenie, osłabienie, leukopenia, jadłowstręt, ból głowy, zawroty głowy, zespół cieśni nadgarstka, bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka, zaparcia, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, osteoporoza, złamania, zwiększona potliwość, obrzęki obwodowe, wysypka, łysienie, pokrzywka, świąd.

Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10

Eksemestan – przewodnik o inhibitorze aromatazy w leczeniu raka piersi

Eksemestan (exemestanum) to zaawansowana substancja czynna należąca do grupy steroidowych inhibitorów aromatazy, która od kilkunastu lat rewolucjonizuje leczenie hormonozależnego raka piersi u kobiet po menopauzie. Ten nieodwracalny inhibitor enzymu aromatazy stanowi kluczowy element współczesnej onkologii, oferując pacjentkom skuteczną alternatywę w walce z jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych u kobiet. Dzięki swojemu unikalnemu mechanizmowi działania, eksemestan nie tylko hamuje wzrost komórek nowotworowych, ale także znacząco zmniejsza ryzyko nawrotu choroby, co czyni go niezastąpionym narzędziem w zarówno leczeniu uzupełniającym, jak i w terapii zaawansowanych postaci raka piersi. W Polsce substancja ta jest dostępna pod różnymi nazwami handlowymi, takimi jak Symex, Glandex czy Aromasin, umożliwiając szeroki dostęp do tej innowacyjnej terapii.

Mechanizm działania eksemestanu

Eksemestan działa jako nieodwracalny steroidowy inhibitor aromatazy – enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie androgenów w estrogeny u kobiet, szczególnie po menopauzie. Strukturalnie substancja ta jest zbliżona do naturalnie występującego androstendionu, co pozwala jej funkcjonować jako „fałszywy substrat” dla aromatazy.

Gdy aromataza próbuje przekształcić eksemestan, tworzy się aktywny metabolit, który nieodwracalnie wiąże się z miejscem czynnym enzymu. Ten proces prowadzi do trwałego zablokowania aromatazy i znacznego zmniejszenia stężenia estrogenów w organizmie – średnio o około 85% według badań klinicznych.

Kluczowe aspekty mechanizmu działania:

  • Selektywność działania: Eksemestan specyficznie hamuje aromatazę, nie wpływając na wytwarzanie kortykosteroidów ani aldosteronu w nadnerczach
  • Nieodwracalność procesu: W przeciwieństwie do inhibitorów niesteroidowych, skutek działania eksemestanu utrzymuje się długo po zaprzestaniu podawania
  • Minimalne działanie hormonalne: Substancja nie wykazuje aktywności estrogennej ani progestagennej, posiada jedynie niewielką aktywność androgenną

Wskazania do stosowania eksemestanu

Leczenie uzupełniające wczesnego raka piersi

Eksemestan jest wskazany u kobiet po menopauzie z inwazyjnym wczesnym rakiem piersi z obecnością receptorów estrogenowych. Szczególnie skuteczny jest jako kontynuacja leczenia po 2-3 latach terapii tamoksyfenem, pozwalając na osiągnięcie łącznego czasu terapii hormonalnej wynoszącego 5 lat.

Leczenie zaawansowanego raka piersi

W przypadku zaawansowanych postaci hormonozależnego raka piersi, eksemestan stanowi terapię wyboru u kobiet po menopauzie, u których choroba uległa postępowi pomimo wcześniejszego zastosowania terapii przeciwestrogenowej.

Warunki skuteczności:

  • Obecność receptorów estrogenowych w komórkach guza
  • Stan po menopauzie (naturalnej lub wywołanej leczeniem)
  • Brak skuteczności poprzednich terapii hormonalnych

Dawkowanie i sposób podawania

Standardowe dawkowanie eksemestanu jest jednolite i wynosi 25 mg raz na dobę. Lek należy przyjmować:

  • Doustnie, po posiłku
  • O tej samej porze każdego dnia
  • Przez okres określony przez lekarza, który może wynosić do 5 lat w przypadku wczesnego raka piersi

Przyjmowanie leku po posiłku zwiększa jego biodostępność o około 40%, co ma istotne znaczenie dla skuteczności terapii.

Czas trwania leczenia

Typ leczenia Czas trwania
Wczesny rak piersi (uzupełniające) Do 5 lat łącznie z tamoksyfenem
Zaawansowany rak piersi Do czasu progresji choroby

Działania niepożądane eksemestanu

Eksemestan jest generalnie dobrze tolerowany, jednak jak każdy lek może powodować działania niepożądane, które w większości przypadków mają nasilenie łagodne do umiarkowanego.

Bardzo częste działania niepożądane (≥1/10 pacjentek)

  • Uderzenia gorąca – występują u około 22% pacjentek
  • Zmęczenie i osłabienie – odczuwane przez około 16% leczonych
  • Bóle głowy – zgłaszane przez 13-14% pacjentek
  • Bezsenność – dotyczy około 13% kobiet
  • Zwiększona potliwość – występuje u 12% pacjentek
  • Bóle stawów i mięśniowo-szkieletowe – często znacznie wpływające na jakość życia
  • Nudności – zgłaszane przez około 9% pacjentek

Częste działania niepożądane (1/100 – 1/10 pacjentek)

  • Jadłowstręt i utrata apetytu
  • Depresja i zaburzenia nastroju
  • Zawroty głowy
  • Zespół cieśni nadgarstka
  • Bóle brzucha, wymioty, zaparcia
  • Osteoporoza i zwiększone ryzyko złamań
  • Wysypka skórna i łysienie
  • Obrzęki obwodowe

Osteoporoza jako główne zagrożenie

Szczególną uwagę należy zwrócić na ryzyko rozwoju osteoporozy. Eksemestan znacznie obniża poziom estrogenów, co prowadzi do:

  • Zmniejszenia gęstości mineralnej kości (BMD)
  • Zwiększenia częstości złamań osteoporotycznych
  • Konieczności regularnego monitorowania stanu kości metodą densytometrii

Przeciwwskazania i ostrzeżenia

Bezwzględne przeciwwskazania

  • Nadwrażliwość na eksemestan lub składniki pomocnicze
  • Kobiety przed menopauzą – stosowanie może prowadzić do hiperstymulacji jajników
  • Ciąża i karmienie piersią – substancja może być szkodliwa dla płodu
  • Nietolerancja sacharozy – niektóre preparaty zawierają sacharozę

Szczególne środki ostrożności

  • Monitorowanie stanu kości: Przed rozpoczęciem leczenia i w jego trakcie należy kontrolować densytometrię
  • Suplementacja witaminy D: Zalecane jest oznaczenie poziomu 25-hydroksy-witaminy D i ewentualna suplementacja
  • Ostrożność w prowadzeniu pojazdów: Możliwe występowanie senności, zawrotów głowy i osłabienia

Interakcje z innymi lekami

Eksemestan może wchodzić w interakcje z następującymi substancjami:

Leki zmniejszające skuteczność eksemestanu

  • Silne induktory CYP3A4: ryfampicyna, fenytoina, karbamazepina
  • Ziele dziurawca (Hypericum perforatum) – może obniżać skuteczność o ponad 50%
  • Estrogeny – całkowicie przeciwwskazane ze względu na antagonistyczne działanie

Leki bezpieczne w interakcji

  • Ketokonazol – nie wpływa istotnie na farmakokinetykę eksemestanu
  • Większość leków metabolizowanych przez inne szlaki niż CYP3A4

Leczenie farmakologiczne raka piersi – miejsce eksemestanu

Inhibitory aromatazy w terapii hormonalnej

Eksemestan należy do trzeciej generacji inhibitorów aromatazy obok anastrozolu i letrozolu. W Polsce dostępne są następujące substancje czynne stosowane w leczeniu hormonozależnego raka piersi:

Inhibitory aromatazy:

  • Anastrozol (Arimidex) – niesteroidowy inhibitor
  • Letrozol (Femara) – niesteroidowy inhibitor
  • Eksemestan (Aromasin, Symex, Glandex) – steroidowy inhibitor

Modulatory receptorów estrogenowych:

  • Tamoksyfen – selektywny modulator receptorów estrogenowych (SERM)
  • Fulwestrant – selektywny degradator receptorów estrogenowych (SERD)

Sekwencja leczenia

Współczesne schematy leczenia często wykorzystują sekwencyjną terapię:

  1. Pierwsza linia: Tamoksyfen przez 2-3 lata
  2. Druga linia: Eksemestan przez kolejne 2-3 lata (łącznie 5 lat terapii hormonalnej)
  3. Przedłużona terapia: W wybranych przypadkach kontynuacja do 10 lat

Terapie skojarzone

W zaawansowanym raku piersi eksemestan może być łączony z:

  • Inhibitorami CDK4/6: palbocyklib, rybocyklib, abemacyklib
  • Inhibitorami mTOR: ewerolimus
  • Inhibitorami PI3K: alpelisib (w przypadku mutacji PIK3CA)

Monitorowanie podczas terapii

Badania przed rozpoczęciem leczenia

  • Potwierdzenie menopauzy: oznaczenie LH, FSH, estradiolu
  • Densytometria kości u pacjentek z ryzykiem osteoporozy
  • Podstawowe badania laboratoryjne: morfologia, biochemia
  • Poziom witaminy D – często występuje niedobór

Kontrole w trakcie leczenia

  • Densytometria – co 6-12 miesięcy
  • Badania obrazowe zgodnie z protokołem onkologicznym
  • Ocena tolerancji i jakości życia
  • Monitorowanie funkcji wątroby w przypadku objawów

Farmakokinetyka eksemestanu

Substancja charakteryzuje się następującymi właściwościami farmakokinetycznymi:

  • Szybka absorpcja: maksymalne stężenie w osoczu po około 2 godzinach
  • Wysokie wiązanie z białkami: około 90%
  • Metabolizm: głównie przez CYP3A4 i aldoketoreduktazy w wątrobie
  • Wydalanie: równomiernie przez mocz (42%) i kał (42%)
  • Okres półtrwania: około 24 godzin
  • Brak kumulacji: nie gromadzi się w organizmie przy wielokrotnym podawaniu

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czy eksemestan może być stosowany u kobiet przed menopauzą?

Nie, eksemestan jest przeciwwskazany u kobiet przed menopauzą. Może prowadzić do hiperstymulacji jajników i zaburzenia równowagi hormonalnej. Przed rozpoczęciem leczenia należy bezwzględnie potwierdzić stan po menopauzie poprzez oznaczenie poziomu hormonów.

Jak długo można stosować eksemestan?

Czas stosowania zależy od wskazania. W leczeniu uzupełniającym wczesnego raka piersi standardowo stosuje się eksemestan przez 2-3 lata po wcześniejszej terapii tamoksyfenem (łącznie 5 lat). W zaawansowanym raku piersi leczenie kontynuuje się do czasu progresji choroby.

Czy eksemestan powoduje osteoporozę?

Tak, eksemestan może prowadzić do osteoporozy poprzez znaczne obniżenie poziomu estrogenów. Dlatego konieczne jest regularne monitorowanie gęstości mineralnej kości oraz rozważenie profilaktyki lub leczenia osteoporozy.

Co robić w przypadku pominięcia dawki?

Jeśli pacjentka zapomni przyjąć dawkę, należy ją przyjąć jak najszybciej po zauważeniu pomyłki. Jeżeli zbliża się czas przyjęcia kolejnej dawki, należy pominąć zapomnianą dawkę i kontynuować zwykły schemat. Nigdy nie należy podwajać dawki.

Czy można prowadzić samochód podczas leczenia eksemestanem?

Eksemestan może powodować senność, zawroty głowy i osłabienie. Jeśli wystąpią takie objawy, należy zachować ostrożność podczas prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. W razie wątpliwości należy skonsultować się z lekarzem.

Czy eksemestan wpływa na płodność?

Eksemestan jest przeznaczony wyłącznie dla kobiet po menopauzie. Kobiety w wieku rozrodczym powinny stosować skuteczną antykoncepcję przez cały okres leczenia i pewien czas po jego zakończeniu.

Jakie są objawy przedawkowania eksemestanu?

W badaniach klinicznych podawano dawki znacznie wyższe niż standardowe (do 800 mg) bez istotnych objawów toksyczności. W przypadku podejrzenia przedawkowania należy skontaktować się z lekarzem i zastosować leczenie objawowe.

Czy można łączyć eksemestan z suplementami?

Należy unikać preparatów zawierających ziele dziurawca, które mogą zmniejszać skuteczność eksemestanu. Suplementacja wapnia i witaminy D jest zalecana ze względu na ryzyko osteoporozy. Inne suplementy należy skonsultować z lekarzem.

Kiedy spodziewać się poprawy po rozpoczęciu leczenia?

Eksemestan stosuje się w leczeniu uzupełniającym, więc jego działanie polega na zapobieganiu nawrotom, a nie na bezpośredniej poprawie objawów. W przypadku zaawansowanego raka piersi ocena skuteczności następuje zazwyczaj po 2-3 miesiącach leczenia.

Czy eksemestan można stosować u mężczyzn?

Choć rak piersi u mężczyzn jest bardzo rzadki, eksemestan może być stosowany w tej grupie pacjentów zgodnie z indywidualną oceną lekarza onkologa. Dostępne są ograniczone dane dotyczące jego skuteczności u mężczyzn.

Bibliografia

  1. Goss PE, Ingle JN, Alés-Martínez JE, Cheung AM, Chlebowski RT, Wactawski-Wende J, McTiernan A, Robbins J, Johnson KC, Martin LW, Winquist E, Sarto GE, Garber JE, Fabian CJ, Pujol P, Maunsell E, Farmer P, Gelmon KA, Tu D, Richardson H; NCIC CTG MAP.3 Study Investigators. Exemestane for breast-cancer prevention in postmenopausal women. N Engl J Med. 2011;364(25):2381-91. DOI: 10.1056/NEJMoa1103507 PMID: 21639806
  2. Coombes RC, Hall E, Gibson LJ, Paridaens R, Jassem J, Delozier T, Jones SE, Alvarez I, Bertelli G, Ortmann O, Coates AS, Bajetta E, Dodwell D, Coleman RE, Fallowfield LJ, Mickiewicz E, Andersen J, Lønning PE, Cocconi G, Stewart A, Stuart N, Snowdon CF, Carpentieri M, Massimini G, Bliss JM, van de Velde CJ; Intergroup Exemestane Study. A randomized trial of exemestane after two to three years of tamoxifen therapy in postmenopausal women with primary breast cancer. N Engl J Med. 2004;350(11):1081-92. DOI: 10.1056/NEJMoa040331 PMID: 15014181