Drospirenon – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Drospirenon – to syntetyczny hormon z grupy progestagenów. Działa głównie, poprzez hamowanie wydzielania hormonu luteinizującego (LH), co prowadzi do zatrzymania owulacji. Zmienia również skład jakościowy śluzu szyjkowego, co m.in. utrudnia migrację plemników.
Drospirenon należy do grupy dwuskładnikowych hormonalnych środków antykoncepcyjnych do stosowania doustnego i występuje w połączeniu z etynyloestradiolem. Stosowany jest również w hormonalnej terapii zastępczej w połączeniu z estradiolem, u kobiet po menopauzie w celu łagodzenia objawów oraz zapobieganiu osteoporozie po menopauzie.
Stosowanie drospirenonu w dwuskładnikowych tabletkach antykoncepcyjnych przeciwdziała zatrzymywaniu się wody w organizmie, ponieważ drospirenon działa moczopędnie, przez co zmniejsza się możliwość przyrostu masy ciała z tym związany. Preparaty antykoncepcyjne należy stosować zawsze o tej samej porze, a ich skuteczność zależy od regularności stosowania, a także od prawidłowego wchłaniania z przewodu pokarmowego.
Możliwe działania niepożądane: w przypadku stosowaniu leków dwuskładnikowych z drospirenonem zwiększone jest ryzyko żylnych i/lub tętniczych zaburzeń zakrzepowo-zatorowych, bóle głowy, ból piersi.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Drospirenon – nowoczesny hormon w antykoncepcji i leczeniu zaburzeń hormonalnych
Drospirenon to nowoczesny syntetyczny hormon należący do grupy progestagenów czwartej generacji, który od 2000 roku rewolucjonizuje podejście do antykoncepcji hormonalnej i leczenia różnych schorzeń ginekologicznych. Ta unikalna substancja czynna wyróżnia się swoim działaniem zbliżonym do naturalnego progesteronu, oferując jednocześnie dodatkowe korzyści terapeutyczne, których nie zapewniają tradycyjne hormony syntetyczne. Drospirenon został opracowany przez niemiecką firmę Schering AG w 1976 roku jako pochodna spironolaktonu – dobrze znanego leku moczopędnego. Dzięki swojemu wielokierunkowemu działaniu, obejmującemu nie tylko skuteczną ochronę antykoncepcyjną, ale także działanie przeciwandrogenne i antymineralokortykosteroidowe, drospirenon stał się cennym narzędziem w rękach ginekologów i lekarzy rodzinnych. Substancja ta znajduje zastosowanie w leczeniu zespołu napięcia przedmiesiączkowego, trądziku hormonalnego, objawów menopauzy, a także w najnowszych badaniach klinicznych dotyczących terapii endometriozy. Współczesna medycyna coraz bardziej docenia fakt, że drospirenon nie tylko zapobiega ciąży, ale także korzystnie wpływa na jakość życia pacjentek, redukując zatrzymywanie wody w organizmie, stabilizując wagę ciała i poprawiając kondycję skóry.
Mechanizm działania i właściwości farmakologiczne
Drospirenon działa jako syntetyczny progestagen, którego profil farmakologiczny jest zbliżony do naturalnego progesteronu. Jego główny mechanizm działania antykoncepcyjnego opiera się na silnym oddziaływaniu przeciwgonadotropinowym poprzez supresję hormonu luteizującego (LH), co prowadzi do hamowania stymulacji pęcherzyków jajnikowych i owulacji.
Unikalność drospirenonu polega na jego trzech głównych właściwościach farmakologicznych:
- Działanie progestagenne – hamuje owulację i wpływa na endometrium, powodując jego ścienienie
- Działanie antyandrogenowe – blokuje receptory androgenów, redukując niepożądane efekty męskich hormonów
- Działanie antymineralokortykosteroidowe – przeciwdziała retencji sodu i wody w organizmie
Substancja ta charakteryzuje się dostępnością biologiczną wynoszącą 76-85% po podaniu doustnym, przy czym pokarm nie wpływa na jej wchłanianie. Drospirenon wiąże się w 95-97% z białkami osocza, ale nie wiąże się z globuliną wiążącą hormony płciowe (SHBG) ani globuliną wiążącą kortykosteroidy (CBG).
Wskazania terapeutyczne
Antykoncepcja hormonalna
Drospirenon jest stosowany przede wszystkim w antykoncepcji doustnej oraz w hormonalnej terapii zastępczej. Dostępny jest w dwóch głównych postaciach:
- Preparaty jednoskładnikowe zawierające wyłącznie drospirenon (4 mg) – stosowane w schemacie 24+4
- Preparaty złożone z etynyloestradiolem (3 mg drospirenonu + 0,02-0,03 mg etynyloestradiolu) lub estradiolem
Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS)
Doustna tabletka antykoncepcyjna zawierająca drospirenon jest opcją z wyboru dla kobiet z zaburzeniami dysforycznymi na tle zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Drospirenon może pomóc w łagodzeniu objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego, które często występują przed rozpoczęciem miesiączki i mogą obejmować bóle głowy, bóle brzucha, obrzęki, napięcie piersi oraz zmiany nastroju.
Leczenie trądziku
Drospirenon znosi lub łagodzi niepożądany wpływ endogennych androgenów na odrost włosów, trądzik, łojotok, zmiany w profilu lipidów krwi, gospodarkę insuliną oraz kompozycję ciała kobiety. Trądzik hormonalny jest spowodowany nadmiarem androgenów, które wpływają na pracę gruczołów łojowych w skórze. Drospirenon działa hamująco na androgeny, co może pomóc w łagodzeniu trądziku.
Hormonalna terapia zastępcza
Drospirenon znajduje zastosowanie w hormonalnej terapii zastępczej u kobiet w okresie menopauzy, zwłaszcza w połączeniu z estradiolem w dawce 2 mg.
Farmakokinetyka i metabolizm
Po podaniu doustnym drospirenon wchłania się szybko i prawie całkowicie. W przypadku pojedynczej dawki maksymalne stężenie we krwi (28 ng/ml) występuje po 3-4 godzinach. Przy regularnym stosowaniu maksymalne stężenie po 7 dniach sięga 40 ng/ml.
Parametr farmakokinetyczny |
Wartość |
Dostępność biologiczna |
76-85% |
Czas osiągnięcia maksymalnego stężenia |
3-4 godziny |
Wiązanie z białkami osocza |
95-97% |
Okres półtrwania |
35-39 godzin |
Drospirenon jest metabolizowany w znacznym stopniu do nieczynnych pochodnych, głównie z udziałem enzymu CYP3A4 cytochromu P-450. Wydalanie następuje z moczem i kałem, przy czym tylko śladowe ilości są usuwane w postaci niezmienionej.
Działania niepożądane i skutki uboczne
Najczęstsze działania niepożądane
Najczęstsze działania niepożądane drospirenonu to ból głowy, nudności, ból brzucha, zmiany popędu płciowego, zmiany nastroju, trądzik, dyskomfort w obrębie piersi, bolesne miesiączkowanie, krwawienie i nieregularne cykle miesiączkowe oraz zwiększenie masy ciała.
Działania niepożądane można podzielić według częstości występowania:
- Bardzo częste (>10%): zaburzenia krwawienia miesiączkowego, ból głowy
- Częste (1-10%): nudności, ból brzucha, zmiany nastroju, dyskomfort piersi
- Mniej częste (0,1-1%): wymioty, obrzęki, zmiany masy ciała
- Rzadkie (<0,1%): reakcje alergiczne, zaburzenia funkcji wątroby
Ryzyko zakrzepowo-zatorowe
Podczas stosowania wszystkich złożonych doustnych środków antykoncepcyjnych zwiększa się ryzyko wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej. Ryzyko wystąpienia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej u osób otrzymujących preparaty zawierające drospirenon jest większe niż w przypadku preparatów zawierających lewonorgestrel i może być podobne do ryzyka dla preparatów zawierających dezogestrel/gestoden.
Przeciwwskazania i ostrzeżenia
Przeciwwskazaniami do stosowania drospirenonu są: nadwrażliwość na drospirenon, czynna choroba zakrzepowo-zatorowa, przebyta lub istniejąca choroba wątroby których parametry czynnościowe nie są w normie, ciężka lub ostra niewydolność nerek, hormonozależne nowotwory złośliwe, krwawienie z dróg rodnych o nieznanej przyczynie.
Szczególnej ostrożności wymagają:
- Pacjentki z cukrzycą – powinny być starannie obserwowane w pierwszych miesiącach stosowania
- Kobiety ze skłonnością do ostudy – powinny unikać ekspozycji na intensywne promieniowanie słoneczne
- Osoby z depresją – w przypadku obniżenia nastroju zalecana jest konsultacja z lekarzem
Interakcje z innymi lekami
Stosowanie jednoczesne z lekami przeciwgrzybiczymi (ketokonazol, flukonazol, itrakonazol, worykonazol), antybiotykami makrolidowymi (klarytromycyna, erytromycyna) oraz lekami kardiologicznymi (werapamil, diltiazem) może doprowadzić do zwiększenia stężenia drospirenonu w osoczu.
Leki zmniejszające skuteczność drospirenonu:
- Leki przeciwpadaczkowe: barbiturany, karbamazepina, fenytoina
- Antybiotyki: ryfampicyna
- Leki przeciwwirusowe: rytonawir, newirapina, efawirenz
- Preparaty roślinne: dziurawiec zwyczajny
Drospirenon ma właściwości oszczędzające potas, dlatego zaleca się ostrożność podczas jednoczesnego stosowania z lekami podnoszącymi poziom potasu, takimi jak niektóre leki moczopędne (spironolakton, eplerenon, amiloryd).
Najnowsze badania kliniczne
Leczenie endometriozy
Ostatnie badania pokazują, że drospirenon zmniejsza produkcję czynników zapalnych oraz wzrostowych, które odgrywają główną rolę w rozwoju zmian endometrialnych. Zwalczanie stanów zapalnych pozwoli zapobiec progresji choroby oraz umożliwi złagodzenie uciążliwych objawów.
Aktualnie prowadzone są badania III fazy, w których uczestniczyć mogą kobiety od 15. do 45. roku życia chorujące na endometriozę. Celem badania jest poszerzenie wiedzy na temat skuteczności i bezpieczeństwa stosowania drospirenonu w leczeniu bólu miednicy związanego z tym schorzeniem.
Preparaty dostępne w Polsce
W Polsce dostępne są liczne preparaty zawierające drospirenon, zarówno jednoskładnikowe jak i w połączeniu z estrogenami:
Nazwa preparatu |
Skład |
Schemat dawkowania |
Slinda |
Drospirenon 4 mg |
24+4 (tablietki aktywne + placebo) |
Yasmin/Yasminelle |
Drospirenon 3 mg + Etynyloestradiol 0,02-0,03 mg |
21+7 |
Drovelis |
Drospirenon 3 mg + Estetrol 14,2 mg |
24+4 |
Yaz |
Drospirenon 3 mg + Etynyloestradiol 0,02 mg |
24+4 |
Leczenie farmakologiczne schorzeń z zastosowaniem drospirenonu
W leczeniu farmakologicznym różnych schorzeń ginekologicznych drospirenon odgrywa kluczową rolę jako substancja wielokierunkowego działania. Złożona doustna antykoncepcja hormonalna oparta na drospirenonie jest bezpieczną opcją regulacji poczęć, dodatkowo oferującą pacjentce szereg innych korzyści ogólnoustrojowych.
W terapii zespołu napięcia przedmiesiączkowego stosuje się preparaty zawierające drospirenon w połączeniu z etynyloestradiolem lub jako monoterapię. Leczenie trądziku hormonalnego opiera się na działaniu antyandrogennnym drospirenonu, który skutecznie konkuruje z dihydrotestosteronem o miejsca receptorowe. W hormonalnej terapii zastępczej drospirenon łączy się z estradiolem, tworząc preparaty o korzystnym profilu metabolicznym i hemostatycznym.
Najnowsze kierunki badań obejmują zastosowanie drospirenonu w monoterapii endometriozy, gdzie jego właściwości przeciwzapalne i antyproliferacyjne mogą przynieść przełom w leczeniu tego trudnego schorzenia. Substancja ta wykazuje także potencjał w zapobieganiu osteoporozie u kobiet po menopauzie oraz w leczeniu hirsutyzmu i innych objawów hiperandrogenizmu.
Czy drospirenon powoduje przyrost masy ciała?
Drospirenon nie wpływa na ciśnienie krwi lub je obniża, a także znosi stymulujący efekt estrogenów na układ renina-angiotensyna-aldosteron, co przyczynia się do stabilizacji lub obniżenia masy ciała. W przeciwieństwie do wielu innych hormonów syntetycznych, drospirenon może nawet zapobiegać przyrostowi wagi dzięki swojemu działaniu moczopędnemu.
Jak szybko działa drospirenon w leczeniu trądziku?
Poprawa stanu skóry przy stosowaniu preparatów z drospirenonem zazwyczaj staje się widoczna po 3-6 miesiącach regularnego stosowania. Badania kliniczne potwierdziły skuteczność drospirenonu w długotrwałym leczeniu hirsutyzmu i trądziku.
Czy można stosować drospirenon podczas karmienia piersią?
Drospirenon w niewielkim stopniu przenika do mleka kobiecego. Dobowa ilość przyjęta przez dziecko jest mniejsza niż 1% dawki stosowanej przez matkę, dlatego może być stosowany przez kobiety karmiące piersią.
Jakie są różnice między drospirenonem a innymi progestagenami?
Drospirenon wyróżnia się wśród innych progestagenów swoim działaniem antymineralokortykosteroidowym i antyandrogennnym. Nie ma aktywności estrogennej, glukokortykostroidowej ani przeciwglukokortykosteroidowej, a jego profil działania jest zbliżony do progesteronu.
Czy drospirenon może wpływać na poziom potasu we krwi?
Drospirenon wykazuje właściwość oszczędzania potasu, dlatego u kobiet z niewydolnością nerek lub stosujących leki oszczędzające potas jego poziom powinien być kontrolowany w pierwszym cyklu stosowania preparatu. U zdrowych kobiet ryzyko hiperkaliemii jest minimalne.
Jak długo można bezpiecznie stosować preparaty z drospirenonem?
Długotrwałe stosowanie preparatów z drospirenonem jest możliwe pod kontrolą lekarską. Badania wieloośrodkowe potwierdzają bezpieczeństwo i zadowolenie pacjentek ze stosowania antykoncepcji zawierającej drospirenon. Zalecane są regularne kontrole ginekologiczne co 6-12 miesięcy.
Co należy zrobić w przypadku pominięcia tabletek z drospirenonem?
W przypadku pominięcia białej tabletki aktywnej, należy ją przyjąć jak najszybciej, nawet jeśli oznacza to przyjęcie dwóch tabletek jednocześnie. Jeśli pominięcie nastąpiło w pierwszych 12 godzinach, skuteczność antykoncepcyjna nie ulega zmniejszeniu.
Czy drospirenon może być stosowany u nastolatek?
Doustna tabletka antykoncepcyjna zawierająca drospirenon jest opcją z wyboru dla regularnie miesiączkujących nastolatek powyżej 14 roku życia. Preparaty z drospirenonem są przeznaczone wyłącznie dla dziewcząt, które rozpoczęły miesiączkowanie.
Bibliografia
- Ma S, Song SJ. Oral contraceptives containing drospirenone for premenstrual syndrome. Cochrane Database Syst Rev. 2023;6(6):CD006586. DOI: 10.1002/14651858.CD006586.pub5 PMID: 37365881
- Archer DF, Ahrendt HJ, Drouin D. Drospirenone-only oral contraceptive: results from a multicenter noncomparative trial of efficacy, safety and tolerability. Contraception. 2015;92(5):439-44. DOI: 10.1016/j.contraception.2015.07.014 PMID: 26232513